Durum ciddi ve iyi değil
İran toz duman… Devrim Muhafızları ordusunun başında neredeyse adam kalmadı. Pazar günü Tahran’ın göbeğinde maskeli adamlar tek tek nükleer bilim insanı, devrim muhafızı üyesi avladılar.
Millet Tahran’ı terk ediyor. Uzun kaçış konvoyları trafiği içinden çıkılmaz hale getirmiş durumda.
İran rejimi İsrail’e hipersonik balistik füze sistemleri ile cevap veriyor. Tel Aviv’de, Hayfa’da binaların yerle bir olduğuna, Hayfa limanının ciddi anlamda zarar gördüğüne tanık olduk.
Ancak İsrail için bunlar beklenmeyen hamle değil. İsrail şok olmuş da değil. Ama İran şok durumunda. İsrail, dışardan gelen şu ana kadar baş edebildiği saldırılarla karşı karşıya. İran için durum farklı. İran’ın asıl sıkıntısı içeride, kalbinde.
***
Durumu anlatınca insanlar kızıyor. Biz milletçe gerçeklerle değil fantezilerle ilgileniyoruz. Sosyal medyanın sattığı hayallere dalmak ve hiç uyanmamak istiyoruz. Herkes meşrebine göre bir hayal buluyor.
Türkiye için sıkıntılı günler kapıda. Durum kötü ve görünen gerçek şu: İsrail bir İran operasyonuna yıllar önce hazırlanmaya başlamış. 7 Ekim sonrası oluşan süreçte İsrail önce İran’ın bölgedeki vekil güçlerini etkisiz hale getirdi. Şimdi de İran’da rejimi hedef alıyor.
İran devrik Şah’ının oğlu Pehlevi, bu süreçte kafayı çıkardı. Pehlevi birdenbire ortaya çıkmış bir figür değil. 2018’den bu yana epey aktif olduğunu söylemek lazım. Şah yanlısı Diaspora İranlıları uzun yıllardır Batı’da entelektüel çevrelerde, üniversitelerde ve tabii ki sosyal medyada çok hakimler. Başka muhalif grupların esamesi okunmuyor.
***
İran’ın dışında da içindeki kadar neredeyse bir İran var. Ama yine de önemli olan içerisi. 2009’da ben İran’dayken Şah hâlâ tabuydu. Bu tabu yıllar içinde esnedi. En son geçtiğimiz Nevruz’da Hafız’ın mezarında Şah lehine slogan atan kalabalıklar gördük. Bir 10 yıl önce akla hayale bile getirilemeyecek bir şey.
İran’ın demokrasi tecrübesi hemen hiç yok. Şah yanlısı muhalefet de İran’ın hemen demokrasiye geçemeyeceğini, bir pozitif diktatörlük dönemi geçirmesini gerektiğini söylüyor. Başka muhalif çevreler buna itiraz ediyor.
Şah ve çevresi keskin biçimde Fars milliyetçisi. İran’da sadece Farslar yaşamıyor. İran çok etnikli bir yapı, Türkler, Kürtler, Beluclar, Lorlar, Araplar... Devrim bu yapıları din ile bir arada ancak bugüne kadar tutabildi, bundan sonra başka bir hikaye lazım.
Devrik Şah’ın oğlu, BBC ekranlarından İsrail’in operasyonunu savunuyor, İran halkına, ordusuna ayaklanma çağrısı yapıyor. Şu aşamada kim Şah’ı dinler belirsiz.
***
Diğer seçenekler de iç açıcı değil. Rejim buradan kurtulabilirse içeride dengeleri tutabilmesi için artık çok sertleşmesi lazım. Şah ancak içeriden de bir tür darbe yapısının desteğiyle bir geçiş dönemi figürü olarak gelebilir. Ancak daha önce de gördük, bu tür masa başında yapılmış hesaplar çoğu zaman tutmuyor.
Tüm bunların alternatifi, İran’da uzun süren bir karmaşa, iç savaş, iç çatışmalar.
Bu durum, Türkiye için felaket senaryosu. Suriye’de zemin kaybetmiş olan PKK’nın kendine yeni alan bulması, hayat öpücüğü alması anlamına gelir. Türkiye yeni bir göç dalgasıyla karşılaşır. Artan petrol fiyatlarının kırılgan ekonomiye etkisi de cabası…