Mayıs 2023 genel seçiminde CHP 13.374.463 oy aldı ki içinde ittifak oyları da vardı. Mayıs 2023’teki 13.3 milyon oydan Mart 2025’te 15.5 milyon gönüllü desteğe dönüşen ön seçim ülke siyaseti için önemli bir kırılma ve değişme potansiyelini ima ediyor. Cumhurbaşkanı adaylığı ön seçiminde 1.878.149 CHP üyesinden 1.654.651’i oy kullandı. Yaklaşık 62 milyon seçmenin 13.844.070’i dayanışma sandıklarında İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı adaylığı için arzu ve irade beyan etti

CHP cumhurbaşkanlığı adaylığı için önseçim yapacağını ilan ettiğinde kamuoyunun bir kısmı tek adaylı bir önseçimin anlamlı olmadığını düşünmüştü. Halbuki ön seçim kararı CHP ve Ekrem İmamoğlu açısından stratejik bir hamleydi.

İmamoğlu açısından meselenin iki yanı vardı. Birincisi, “ahmak davası” diye bilinen davanın onaylanmasıyla siyasi yasak, diploma iptaline varan hukuk garabeti gibi nedenlerle önünün kesileceği olasılıkları gündemdeydi. İktidarın bu hamlelerine karşı İmamoğlu savunma hattını toplumdan kurmaya çalıştı.

Gözaltına alınırken söylediği gibi “kendini millete emanet etmek” stratejisi her zaman öncelikliydi. Baştan beri İmamoğlu stratejisini “CHP ile beraber ama CHP’yi aşan” bir yerden kurmaya çalıştı.

İkincisi, İmamoğlu cumhurbaşkanlığı adaylığını hedefleyen siyasi yolculuğunu 2018 İstanbul seçimlerini kazandığı günden başlayarak adım adım kurdu. 29 Mayıs 2023 sabahı, kaybedilen cumhurbaşkanlığı seçiminin hemen ertesi günü sabahında başlattığı ‘değişim’ tartışmaları, partisini kurultaya zorlayışı, Özgür Özel’in Kılıçdaroğlu’na karşı genel başkanlığı kazanışı, CHP’de gözlenen yeni bir dinamizm ve ardından yerel seçim başarısı. Tüm bu süreçlerin ateşleyicisi ve lideri İmamoğlu oldu. Yeni bir aşama olarak, ön seçimle CHP’nin Cumhurbaşkanı adaylığına hukuki ve siyasi bir meşruiyet zemini sağlamak hedeflenmişti.

Mansur Yavaş’ın kendi siyasi pozisyonu ve hedefleri bakımından yadırganmayan ön seçime katılmama kararı sonrasında tek adaylı ön seçimin anlamı ve gerekliliği kamuoyunun bir kısmında tartışılır olmuştu.

Kamuoyunda nasıl tartışılmış olursa olsun, iktidarın karar vericileri bu ön seçimin İmamoğlu’na kazandıracağı hukuki ve siyasi meşruiyet zemininden, o zeminin İmamoğlu’na kazandıracağı yeni siyasi pozisyon ve güçten rahatsız oldular. Nitekim İmamoğlu’nun ön seçim kampanyasının hemen başında önce diploma iptali, ardından gözaltı ve tutuklamalar geldi.

Dayanışma sandıkları kurmak önemli bir taktik başarıydı

CHP’nin tepkisi ön seçim sandıklarının yanına dayanışma sandıkları koyarak ön seçimi CHP üyesi olmayan seçmene de açmak oldu. Üye olan ve olmayan ön seçim katılım sayılarına bakarak şunu söylemek mümkün; seçmenin tutuklamalara tepkisi beklentilerin çok ötesinde sert ve kararlı oldu. Cumhurbaşkanı adaylığı ön seçiminde 1.878.149 CHP üyesinden 1.654.651’i oy kullandı. Yaklaşık 61 milyon seçmenin 13.844.070’i dayanışma sandıklarında İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı adaylığı için arzu ve irade beyan etti.

Oy kullanan CHP üyesi oranı ülke toplamında yüzde 88.1 olarak gerçekleşti. Bu sayı ve oran CHP açısından oldukça önemli. CHP örgütsel yapısının sorunları, çok parçalı oluşu, parti politikalarına karşı eleştirel duruşları gibi birçok ölçü dikkate alındığında, çok uzun yıllardan sonra CHP üyeleri partilerine bu denli güçlü biçimde sahip çıktı.

Dayanışma sandıklarında kullanılan oylarla beraber İmamoğlu’nun adaylığını 15.498.721 seçmen onaylamış oldu. Bu oran toplam seçmenin yüzde 25.2’si, kısaca her dört seçmenden birisi mecburiyetleri olmadığı halde sandıklara gidip İmamoğlu’ndan yana irade ve arzu beyan etmiş oldu. Daha da ilginç olan 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde CHP’nin yerel meclis oyları 15.785.662 idi, yani hemen hemen aynı sayıdaki seçmen bu kez rızasıyla olanlara ve iktidara tepkisini ve İmamoğlu’ndan yana duruşunu gösterdi.

Hatırlayalım Mayıs 2023 genel seçimindeki CHP oyları 13.374.463 idi ki içinde ittifak partileri oyları da vardı. 2023 Mayıs’ındaki 13.3 milyon oydan 2025 Mart’ında 15.5 milyon gönüllü desteğe dönüşen ön seçim ülke siyaseti için önemli bir kırılma ve değişme potansiyelini ima ediyor.

Bir başka kıyaslama olarak şunu da not edelim, 2023 genel seçimi öncesinde CHP üye sayısı 1.369.430 kişiydi. 2023 milletvekili seçimlerinde her bir CHP üyesine karşılık 9.77 misli CHP’ye oy gelmişken, bu ön seçimde her bir CHP üyesine karşılık 8.4 misli gönüllü katılım olmuş.

Tüm bu sayıları anlamlandırmaya çalışırken şu da önemli; ön seçim ve dayanışma sandıkları her ilçede kurulamadı. Aynı zamanda kırsalda yaşayanlar için başta sandıklara ulaşım sorununu da dikkate alınca katılan 15.7 milyon sayısının da eksik bir şey ifade ettiğini unutmamak lazım.

Ön seçime katılımın ve ardından meydanlardaki protesto hareketlerine ve mitinge katılımdaki coşkunun CHP için enerji kaynağı olacağı beklenir. Önseçime katılım sayıları üzerinden başkaca siyasi çıkarımlar yapmak da mümkün.

81 ilde de hem parti üyeleri hem de dayanışma sandıklarında vatandaşlar oy kullanmış. Uzun süredir kitle partisi olma özelliğinden uzaklaşmış olan CHP için bu anlamlı.

Dayanışma katılımının en yüksek oranlarda gerçekleştiği iller aynı zamanda Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’dan fazla olduğu iller, Uşak hariç. Katılımın en düşük olduğu iller Bingöl ve Bayburt hariç yine Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’dan fazla oy aldığı iller.

Üye sayılarına kıyasla en düşük katılım oranlarının olduğu iller doğu illeri olmuş. Dayanışma katılım oranları en yüksek iller son yerel seçimlerde CHP oy oranlarının görece yüksek olduğu iller. Düşük katılım gerçekleşen iller ise DEM Parti’nin oylarının ve Kürt seçmenin yüksek olduğu iller.

Katılım oranları ile hem yerel seçim hem cumhurbaşkanlığı seçim eğilimleri dikkate alındığında Kürt seçmenin muhalif pozisyonunu yerel seçim ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde gösterdiğini ama bugünkü CHP ile ilişkisinde temkinli olduğu, şimdilik gözlemeye devam ettiği söylenebilir.

Muhalif seçmen önce CHP’yi değişime zorlayacak

Sayıların ötesinde dayanışma sandıklarında ve meydanlarda gözlenen, muhalif seçmenin sessizliğini yırtıp attığıdır. Belki de muhalif seçmen ve özellikle de gençler siyaseti biçimleyecekler.

Gönüllü dayanışma sayılarına ve meydanlardaki katılım arzusuna bakıldığında muhalif seçmenin çok büyük bölümü iktidarın İmamoğlu’na yönelik operasyonunun karşısında bir arada ve kararlı biçimde durdu. Bu duruşun iktidara itirazın yanı sıra siyasete ve CHP’ye doğrudan müdahale olduğunu söyleyebiliriz.

Yaşananlara dair ikinci bir tespit ise İmamoğlu’na dair olmalıdır. İmamoğlu muhalif seçmene ilk kez bu denli Erdoğan’ı yenebilecek yeni bir lidere sahip olduğu duygusu veriyor. Bu İmamoğlu’nun liderliğini kabul muhalif seçmende umutlanmanın, hatta tüm baskılama ve tutuklamalara karşın sokağa çıkmanın kaynağı oldu denebilir.

Hasan Bülent Kahraman’ın tam da bu noktaya temas ettiği tespiti önemliydi: “Neredeyse toplumun Erdoğan ve AKP’ye karşı tepkisinin bir sonucu bugünkü CHP. Sonuna kadar meşru bir olgudur bu. Ama aynı şeyi söyleyeyim, o noktada da duyarlı olmak zorundadır ve sadece bu tepkiyle yetinmemelidir.

Unutmayalım, CHP milleti bir arada tutmuyor bugün, millet CHP’yi bir arada tutuyor. Dolayısıyla CHP, o tepkinin telaffuz edilmiş veya edilmemiş özü olan demokrasiyi sadece bir eylem/performans olarak değil, bir ideoloji ve yöntem olarak benimsemelidir. O zaman diğer unsurlardan uzak kalabilecektir.”

Kabul edelim ki seçmenin oldukça önemli bir kesimi beklenmedik biçimde, dozda, tonda sokağa çıktı ve gidişata tepkisini gösterdi. Yine kabul edelim ki CHP ve Özgür Özel de bu beklenmedik patlamayı yönetmekte ve yeni bir dil üretmekte şimdilik başarılı oldu. Şimdi mesele bu enerji ve dinamiğin özelde CHP’de, genelde ülke siyasetinde neleri değişime zorlayabileceğidir.

CHP’nin değişimi meselesi ise bu ülke siyasetinin değişmez başlıklarından birisidir de. Denebilir ki hemen her bir siyasi aktörün CHP için bir değişim projesi ve önerisi vardır. Hatta iktidarın ve Erdoğan’ın bile.

CHP yeni bir Türkiye hayali yazmak zorunda

Ama nasıl değişeceğine karar verecek olan CHP’nin kendisi, kurumsal aklı ve kendi örgütü elbette. CHP’nin değişmesini zorunlu kılan ise ülkenin de dünyanın da krizler yumağı içinde savruluyor oluşu. Dünyanın gidişatı, ekonomik-finansal-teknolojik-siyasal tüm sistemlerin sıkıştığı bir zaman aralığında “dünyanın Türkiye’sinde” nasıl bir gelecek öngördüğünü tasarlamak, siyaseti üretmek ve toplumu ikna etmek zorunda. Bunun için de yeni siyaset yolları, siyaset dili geliştirmek gerek.

İmamoğlu tutuklaması ve protestolarına gelene kadar CHP parlamentoya ve kendi iç tartışmalarına sıkışmıştı. Parlamento çalışmaları ile siyaset geliştirmenin ve toplumsal destek ve rıza üretmenin mümkün olmadığını epey bir zamandır deneyimliyoruz. İktidar parlamentoda hemen hiçbir konuda muhalefetten gelen herhangi bir öneriyi, çağrıyı, çabayı dikkate almamakta direniyor. Hatta parlamento iktidarıyla muhalefetiyle kendi gündemine ne kadar hâkim, ondan da emin değiliz. 2017 referandumu ile cumhurbaşkanlığı sistemi denilen yeni sistem ve iktidarın güç kullanım tercihlerinden bakıldığında artık Meclis siyasetin merkezi de değil. Üstelik iktidar uzun bir süredir siyasi alanı baskılamaya, sivil toplum örgütlerini siyaset dışına itmeye, her türlü muhalif hareketi denetlemeye çalışıyor.

Son olaylar gösterdi ki muhalefetteki hala en büyük örgütlü güç CHP. O nedenle CHP’nin üstüne düşen yük toplumsal muhalefeti örgütlemek, siyasi alanı genişletmeye çalışmak. Son olaylarda CHP siyaseti de yeniden keşfederken kendi potansiyelini de gördü. Siyasi alanı genişletmeye dönük hamlesinin nasıl bir toplumsal destek ürettiğini, en azından kendi seçmenini nasıl motive ettiğini gördü. Öte yandan bu desteğin, dayanışma sandıklarındaki sayıların, yayınlanan anketlerdeki oranların da hala seçimi kazanmak için yetmediğini de gördü.

Bu nedenle CHP yalnızca kendi kurumsal aklı, örgütsel arzu ve hedeflerini aşmak zorunda. Ülkenin gidişatından rahatsız, umutsuz, çaresiz olan tüm ekonomik, sosyolojik, kültürel kümelerin talep ve ihtiyaçlarının sözcüsü olan, toplumsal muhalefeti örgütleyen yeni bir CHP’ye ihtiyaç var. Yani kapsama alanını genişleten, ülkenin tüm mağdurlarının, yoksunlarının, yoksullarının içinde kendini bulacağı yeni bir siyasete ihtiyaç var. CHP bu değişimi başarabilecek mi, meydanlardaki enerjiyi kendi değişiminin yakıtı olarak kullanabilecek mi göreceğiz.

In the May 2023 general election, the CHP received 13,374,463 votes, including alliance votes. The primary election, which turned from 13.3 million votes in May 2023 to 15.5 million voluntary support in March 2025, implies a significant break and potential for change in the country's politics. In the presidential candidacy primary election, 1,654,651 out of 1,878,149 CHP members voted. Approximately 13,844,070 of the 62 million voters declared their desire and will for İmamoğlu's presidential candidacy in solidarity ballot boxes

When the CHP announced that it would hold primary elections for the presidency, some members of the public thought that a single-candidate primary election was not meaningful. However, the decision to hold primary elections was a strategic move for the CHP and Ekrem İmamoğlu.

For İmamoğlu, there were two sides to the issue. First, with the approval of the case known as the “idiot case,” there was a possibility that his path would be blocked due to reasons such as political bans and legal oddities that could lead to the cancellation of diplomas. İmamoğlu tried to establish his defense line from the society against these moves by the government.

As he said when he was taken into custody, the strategy of "entrusting oneself to the nation" was always a priority. From the beginning, İmamoğlu tried to establish his strategy from a place "together with the CHP but beyond the CHP."

Secondly, İmamoğlu has built his political journey, aiming for the presidency, step by step, starting from the day he won the 2018 Istanbul elections. The ‘change’ discussions he started on the morning of May 29, 2023, the day after the presidential election he lost, forcing his party to hold a convention, Özgür Özel winning the party chairmanship against Kılıçdaroğlu, a new dynamism observed in the CHP and then the local election success. İmamoğlu was the instigator and leader of all these processes. As a new stage, the aim was to provide a legal and political legitimacy ground for the CHP’s presidential candidacy with the primary elections.

Following Mansur Yavaş’s decision not to participate in the primary elections, which was not considered strange in terms of his own political position and goals, the meaning and necessity of a single-candidate primary election became a topic of discussion among some in the public opinion.

Regardless of how it was discussed in public, the decision-makers of the government were disturbed by the legal and political legitimacy that this primary election would provide to İmamoğlu, and by the new political position and power that this primary election would provide to İmamoğlu. Indeed, right at the beginning of İmamoğlu's primary election campaign, first the cancellation of his diploma, then detentions and arrests came.

Establishing solidarity funds was an important tactical success

The CHP's response was to open the primary election to non-CHP voters by placing solidarity ballot boxes next to the primary election ballot boxes. It is possible to say that by looking at the primary election participation numbers of members and non-members; the voter's reaction to the arrests was much harsher and more determined than expected. In the presidential candidacy primary election, 1,654,651 out of 1,878,149 CHP members voted. Approximately 13,844,070 out of 61 million voters declared their desire and will for İmamoğlu's candidacy for president in the solidarity ballot boxes.

The voting rate of CHP members was 88.1 percent in the country. This number and rate are very important for the CHP. When many criteria such as the problems of the CHP organizational structure, its multi-part nature, and its critical stance against party policies are taken into consideration, it is the first time in many years that CHP members have supported their party so strongly.

With the votes cast in the solidarity ballot boxes, İmamoğlu’s candidacy was approved by 15,498,721 voters. This rate is 25.2 percent of the total voters, in short, one in every four voters went to the ballot boxes and declared their will and desire for İmamoğlu, even though they were not obliged to do so. What is even more interesting is that in the local elections on March 31, 2024, the CHP’s local council votes were 15,785,662, meaning that almost the same number of voters showed their reaction to what was happening and the government, and their stance in favor of İmamoğlu, with their consent this time.

Let's remember that the CHP votes in the May 2023 general election were 13,374,463, which also included the votes of the alliance parties. The primary election, which turned from 13.3 million votes in May 2023 to 15.5 million voluntary support in March 2025, implies a significant rupture and potential for change in the country's politics.

As another comparison, let's note that the number of CHP members was 1,369,430 before the 2023 general election. While there were 9.77 times as many votes for each CHP member in the 2023 parliamentary elections, there was 8.4 times as many voluntary participation for each CHP member in this primary election.

While trying to make sense of all these numbers, it is also important to note that primary and solidarity ballot boxes could not be set up in every district. At the same time, when you consider the transportation problem for those living in rural areas, it is important to remember that the number of 15.7 million voters is also insufficient.

It is expected that the participation in the primary elections and the subsequent enthusiasm in the protest movements and rallies in the squares will be a source of energy for the CHP. It is also possible to draw other political inferences from the primary election participation numbers.

In all 81 provinces, both party members and citizens voted in solidarity ballot boxes. This is significant for the CHP, which has long distanced itself from being a mass party.

The provinces with the highest rates of solidarity participation are also the provinces where Kılıçdaroğlu received more votes than Erdoğan in the May 2023 presidential elections, except Uşak. The provinces with the lowest participation are the provinces where Kılıçdaroğlu received more votes than Erdoğan, except Bingöl and Bayburt.

The provinces with the lowest participation rates compared to the number of members were the eastern provinces. The provinces with the highest Solidarity participation rates were those where the CHP vote rate was relatively high in the last local elections. The provinces with low participation were those where the DEM Party votes and Kurdish voters were high.

Considering the turnout rates and the trends in both local and presidential elections, it can be said that the Kurdish voters showed their oppositional position in the local and presidential elections, but are cautious in their relationship with the CHP today and continue to observe for now.

Opposition voters will first force CHP to change

Beyond the numbers, what is observed in the ballot boxes and squares is that the opposition voters are tearing apart their silence. Perhaps the opposition voters and especially the youth will shape politics.

When we look at the numbers of voluntary solidarity and the desire to participate in the squares, the vast majority of the opposition voters stood together and resolutely against the government's operation against İmamoğlu. We can say that this stance is not only an objection to the government but also a direct intervention in politics and the CHP.

A second observation about what happened should be about İmamoğlu. İmamoğlu is giving the opposition voters the feeling that they have a new leader who can defeat Erdoğan for the first time. It can be said that this acceptance of İmamoğlu's leadership has become the source of hope in the opposition voters and even the reason for them taking to the streets despite all the oppression and arrests.

Hasan Bülent Kahraman’s observation that he touched on this very point was important: “The CHP today is almost a result of the society’s reaction against Erdoğan and the AKP. This is a legitimate phenomenon to the end. But let me say the same thing, it has to be sensitive at that point as well and should not be content with just this reaction.

Let's not forget, CHP does not keep the nation together today, the nation keeps CHP together. Therefore, CHP should adopt democracy, which is the expressed or unspoken essence of that reaction, not only as an action/performance but also as an ideology and method. Then it will be able to stay away from other elements.”

Let's accept that a significant portion of the electorate unexpectedly took to the streets in a certain dose and tone and showed their reaction to the course of events. Let's also accept that CHP and Özgür Özel have been successful in managing this unexpected explosion and producing a new language for now. The issue now is what this energy and dynamism can force to change in CHP in particular and in the country's politics in general.

The issue of CHP's change is also one of the unchanging topics of this country's politics. It can be said that almost every political actor has a change project and suggestion for CHP. Even the government and Erdoğan.

CHP has to write a new Türkiye dream

But of course, the CHP itself, its institutional mind and its own organization will decide how to change. What makes it necessary for the CHP to change is that the country and the world are being thrown around in a tangle of crises. The course of the world, in a time period where all economic-financial-technological-political systems are in a tight spot, it has to design what kind of future it foresees in the “Turkey of the world”, produce politics and convince society. For this, it is necessary to develop new political paths and political language.

Until İmamoğlu’s arrest and protests, the CHP was stuck in parliament and its own internal discussions. We have been experiencing for quite some time that it is not possible to develop politics and generate social support and consent through parliamentary work. The government resists taking into consideration any suggestion, call or effort from the opposition on almost any issue in parliament. In fact, we are not even sure how much control the parliament has over its own agenda with the government and the opposition. When we look at the new system called the presidential system with the 2017 referendum and the government’s preferences for using force, the parliament is no longer the center of politics. Moreover, the government has been trying to suppress the political sphere for a long time, push civil society organizations out of politics and control all kinds of opposition movements.

Recent events have shown that the CHP is still the largest organized force in the opposition. Therefore, the burden on the CHP is to organize the social opposition and try to expand the political area. In recent events, the CHP has rediscovered politics and seen its own potential. It has seen how its move to expand the political area has generated social support, or at least how it has motivated its own voters. On the other hand, it has also seen that this support, the numbers in the solidarity ballot boxes, and the rates in the published surveys are still not enough to win the election.

Therefore, the CHP must only go beyond its own institutional mind, organizational desires and goals. There is a need for a new CHP that is the spokesperson for the demands and needs of all economic, sociological and cultural groups that are disturbed, hopeless and helpless with the direction of the country, and that organizes social opposition. In other words, there is a need for a new politics that expands its scope, where all the victims, deprived and poor of the country will find themselves. We will see whether the CHP will be able to achieve this change, whether it will be able to use the energy in the squares as the fuel for its own change.