Demokrasinin vazgeçilmezi muhalefetin varlığı ve toplumda iktidarla aynı görüşte olmayanların siyasal tutumlarını özgürce ifade edebilmeleri. Aslına bakılırsa bu gerek şart ama yeter şart değil.

İktidarın dışında olanların sadece fikirlerini ifade etmeleri değil aynı zamanda çoğulcu bir sistem içerisinde yönetimin de bir parçası olmaları gerekiyor. Yani seçimlerin ya hep ya hiç mantığında olmaması şart.

Türkiye’deki sistem beş senede bir yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kazananın mutlak egemen olduğu, kaybedenlerin ise bir sonraki seçimlere kadar kaderlerine razı olmalarını şart koşan bir yapıya evrildi. Buna da milli irade deniyor. O milli iradenin neredeyse yarısından sadece bir eksiğinin neredeyse hiç kanaatinin sorulmaması iktidarın meşruiyetine nasılsa halel getirmiyor.

Yerel seçimler merkezi idaredeki bu mutlakiyetçi yaklaşımın kısmi de olsa dengelendiği istisnalardan biri idi. Ancak AK Parti iktidarı bu gri alanı da daraltmanın yollarını buldu. Bugün muhalefetin kendisini ifade ettiği ya da varlığını gösterdiği tüm alanları birer birer değişen oranlarda yok sayan ya da sınırlayan iktidarın cevabını vermesi gereken soru şu: Nasıl bir muhalefet olursa sorun olmaz? Ya da muhalefet ne yaparsa meşru ve makuldür? Ülkenin medeniyet algısı, geçmiş, gelecek ve sair konularda aynı görüşte olması gerekiyorsa ona zaten demokrasi denmiyor.

İktidarla aynı düşünmeyen kitlelerin kendilerini var kılma yollarını tek tek saysak en başa siyasi temsili koymak gerek. Muhalif olmanın, farklılığın kendisini görünür kıldığı ve iktidara ortak olduğu en temel mekanizma siyasi temsil. Bunun da elbette seçimler ve demokratik yollarla gerçekleşmesi gerek. Yani herkes oy oranında ve siyasi gücü nispetinde hem varlığını ortaya koyma hem de iktidara ortak olma şansını yakalayabilmeli.

İktidarın rutin pratiği haline gelen kayyım siyaseti ve farklı gerekçelerle yerel yöneticileri görevden alması ile Anayasa’nın en temel unsurlarından biri olan seçme ve seçilme hakkının fiilen askıya alındığı bir dönemdeyiz. En son İstanbul’un seçilmiş belediye başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluk ve terör soruşturmaları çerçevesinde tutuklanması bunun en son halkasını oluşturdu.

Ortada iddialar var ama muhalif kesimdeki algı bunun siyasi bir operasyon olduğu şeklinde. Hatta PANORAMATR araştırmasına göre sadece muhalefet değil toplumun yüzde 60’ını aşan bir kesim meselenin siyasi bir hesaplaşma olduğu görüşünde.

Siyasi temsilin en önemli ayağı olan meclisin yetkilerinin budanması, yürütme üzerinde anlamlı bir denetleme gücünün kalmaması, yerel yönetimlerin bütçe ve icraat başlıklarında merkezi hükümetin izin verdiği kadar faaliyet gösterebilen yapılar haline gelmeleri ve nihayetinde yerel yöneticilerin fiilen görevden alınmaları ile siyasi temsil çok büyük oranda sınırlanmış durumda.

Siyasi temsilcilerinin iktidar tarafından tasfiye edildiğini ve sandıkta seçilenlerin görevden alındığını ya da kalanların icraatının sınırlandığını gören seçmenin elindeki ikinci seçenek kendisinin bizzat sokağa çıkarak varlığını görünür kılması. İtirazını, korkusunu ya da beklentisini ifade edebilmenin Anayasa tarafından güvence altına alınan yolu yürümek ve protestosunu doğrudan ortaya koymak. Yani sokak.

Etrafı yakıp yıkmadıkça bundan daha meşru ve doğrudan bir ifade biçimi yok. Ama bu yolu da gayri meşru hale getirmenin en kolay yolu yüzbinlerce kişinin gerçekleştirdiği eylemleri sayıları binlerle yatta yüzlerle bile ifade edilemeyecek marjinal hareketlerin parantezine hapsetmek.

Siyasal olarak görünür olmanın ya da itirazı seslendirebilmenin demokratik meşruiyet ve çoğulcu yapı içerisindeki diğer formatı ise basın. Yani gazete, televizyon ve sosyal medya aracılığı iktidarın yapıp ettiklerine itiraz etmenin, eleştirmenin zemininin varlığı.

Bu da başta RTÜK icraatları olmak üzere arka arkaya çıkarılan yasal düzenlemelerle, ağır cezalarla baskı altında. Türkiye’deki muhalif mecraların önemli bir kesimindeki irrasyonel, kimlikçi ve ötekileştirici dilleri itiraz etme haklarını ellerinden almıyor. Hele de iktidara yakın basın kuruluşlarındaki savrulmayla mukayese edildiğinde tencere dibin kara seninki benden kara.

Bu imkanların hemen hepsi kısıtlanan geniş bir toplum kesimin bulduğu son yol ise boykot. Özellikle iktidara yakın şirketlerin mallarını almama. İçeriği, tarzı eleştirilse ya da faydası tartışılsa da bu da günün sonunda siyasi bir varoluş çığlığı aslında. Nitekim boykot çağrısı yapanların devlet kurumlarından dışlanmaları, yaptırımlara maruz kalmaları da meselenin siyasi boyutunu gösteriyor.

Gelinen noktada iktidarın ve kendisini iktidarla özdeşleştiren kanaat önderlerinin, gazetecilerin, kitlelerin şu soruya bir yanıt vermesi gerekiyor. Siyasi temsilcileri tasfiye edilen ya da etkisizleştirilen, sokağa çıktığında vandallıkla ve kaos talebiyle suçlanan, iktidarın medya kuruluşları ile eşit taraflılıkla yayın yapmasının önüne engel konulan, boykot yaptığında ülke ekonomisine verdiği zarar üzerinden değerlendirilen ve yukarıdaki her alanda kolaylıkla vatana ihanet ile suçlanabilen muhalif kesimler ne yaparlarsa suç işlememiş olurlar?

Muhalefetin ne yapması demokratik itiraz hakkını kullanmak açısından iktidarın makul çizgileri içinde kalır? Ve en önemlisi o eylemin sahici bir demokraside ne kadar anlamı olur?

The indispensable part of democracy is the existence of the opposition and the freedom of those in society who do not agree with the government to express their political stance. In fact, this is a necessary but not sufficient condition.

Those outside of power need to not only express their opinions but also be part of the administration within a pluralistic system. In other words, elections should not be all-or-nothing.

The system in Türkiye has evolved into a structure where the winner of the presidential elections held every five years has absolute sovereignty, while the losers are required to accept their fate until the next elections. This is called the national will. The fact that almost half of that national will is not asked for its opinion at all does not harm the legitimacy of the government in any way.

Local elections were one of the exceptions where this absolutist approach in the central administration was partially balanced. However, the AKP government found ways to narrow this gray area as well. The question that the government, which today ignores or limits all areas where the opposition expresses itself or shows its presence, needs to answer is this: What kind of opposition exists so that it is not a problem? Or what the opposition does is legitimate and reasonable? If the country has to be of the same opinion on the perception of civilization, the past, the future and other issues, then it is not called democracy anyway.

If we were to list one by one the ways in which the masses who do not think the same as the government can make themselves exist, we would have to put political representation first. The most fundamental mechanism through which opposition and difference make themselves visible and become partners in power is political representation. Of course, this needs to happen through elections and democratic means. In other words, everyone should have the chance to both reveal their existence and become partners in power in proportion to their vote share and political power.

We are in a period where the right to vote and be elected, one of the most fundamental elements of the Constitution, has been effectively suspended due to the trustee policy that has become a routine practice of the government and the removal of local administrators from office for various reasons. The arrest of Istanbul's elected mayor Ekrem İmamoğlu within the framework of corruption and terrorism investigations was the latest link in this.

There are allegations, but the perception among the opposition is that this is a political operation. In fact, according to PANORAMATR research, not only the opposition but also more than 60 percent of society thinks that the issue is a political showdown.

Political representation has been greatly restricted due to the curtailment of the powers of the parliament, which is the most important pillar of political representation, the absence of a meaningful monitoring power over the executive, local governments becoming structures that can only operate as much as the central government allows in terms of budget and execution, and ultimately the actual dismissal of local administrators.

The second option for voters who see their political representatives being purged by the government and those elected at the ballot box being removed from office or those remaining being restricted is to personally take to the streets and make their presence visible. The way to express their objections, fears or expectations is to walk and directly demonstrate their protest, as guaranteed by the Constitution. In other words, the streets.

There is no more legitimate and direct form of expression than this, unless it involves burning and destroying the surroundings. But the easiest way to make this method illegitimate is to confine the actions of hundreds of thousands of people to the brackets of marginal movements whose numbers cannot even be expressed in thousands or even hundreds.

The other format of being politically visible or voicing objection within democratic legitimacy and pluralistic structure is the press. In other words, the existence of a basis for objecting and criticizing what the government does through newspapers, television and social media.

This is under pressure with the legal regulations and heavy penalties that have been enacted one after another, primarily through the actions of RTÜK. The irrational, identitarian and othering language of a significant portion of opposition outlets in Türkiye does not take away their right to object. Especially when compared to the swings in the press organizations close to the government, your pot is blacker than mine.

The last resort found by a large segment of society, whose opportunities are almost all restricted, is boycott. Especially not buying the goods of companies close to the government. Even if its content and style are criticized or its benefits are discussed, this is actually a political existential cry at the end of the day. Indeed, the fact that those who call for a boycott are excluded from state institutions and subjected to sanctions also shows the political dimension of the issue.

At this point, the government and the opinion leaders, journalists and the masses who identify with the government need to answer the following question. What can the opposition groups, whose political representatives are purged or rendered ineffective, who are accused of vandalism and demanding chaos when they take to the streets, who are prevented from publishing with equal bias as the government's media outlets, who are evaluated based on the damage they cause to the country's economy when they boycott, and who can easily be accused of treason in all of the above areas, do to ensure that they are not committing a crime?

What should the opposition do that would remain within the reasonable limits of the government in terms of exercising its democratic right to object? And most importantly, how meaningful would that action be in a genuine democracy?