Diplomasi türlü biçimlerde tanımlanabilir. Pek çokları diplomasinin dünyanın en eski mesleği olduğunu da iddia eder. Diplomasinin bir tanımı da “alandaki taraflar arasındaki güç dengesini müzakere masasında kayda geçirmek, kağıda dökmek” olarak yapılabilir. Bilindiği üzere, terimin etimolojik kökeni de zaten “belge” anlamındaki “diploma” sözcüğünden gelmektedir.

Bu bağlamda, “diplomat” da özünde bir kâtiptir. Dış politikanın tanıtımını yapan ve seçilmiş karar alıcının vereceği yönergeleri uygulamakla, devletler arasındaki resmi iletişimi yürütmekle görevli seçkin bir kâtip ama özünde kâtip. Nitekim, bizim köklü ve güzide hariciye geleneğimizde de dışişleri bakanı konumunun atası “reis-ül küttab” olarak anılır.

Görüleceği üzere, “diplomasi” ile “dış politika” aynı şey değil. İşin doğası gereği “üst düzey” diplomat karar alma süreçlerine katkı verebilir. Dış politikanın oluşturulmasında böylece rol oynayabilir. Ama asıl işi, belirlenmiş politikanın alanda uygulanması ve muhatap karar alıcılara en etkin, ikna edici biçimde iletilmesidir.

Yeri gelmişken, bizde yeni anlaşılmaya başlayıp, yakın geçmişte dolaşıma sokulan “ulusal güvenlik” kavramı da dış politikadan farklı ve belki onu kapsayacak biçimde daha geniştir. Dış politika, tıpkı istihbarat ve milli savunma gibi ulusal güvenliğin taşıyıcı sütunlarından yalnızca biridir.

Başkanlık düzenlerinde özellikle böyledir. Rusya, Orta Asya gibi örnekler yerine kendimizi, esasen olması gerektiği gibi, ABD, Fransa gibi başkanlıkla yönetilen devletlerle karşılaştırmak, o düzeyi ölçüt kabul ederek eksiklerimizi gidermek, verili anda daha doğru olacaktır. “Verili anda” diye belirtmemin nedeni mensubu bulunduğum CHP’nin kamuoyuna ilan edilmiş tutumunun “parlamenter sisteme dönmek” olması.

ABD’de dış politika, başkanların isimleriyle nitelenir: “Biden’ın dış politikası”, “Trump’ın dış politikası” gibi... Ayrıca, ABD’de “ulusal güvenlik danışmanı” başkanın en yakın ve en kıdemli bürokratlarındandır. Nitekim, son Vaşington ziyaretinde, fiilen bu görevi (de) icra eden, Çağatay Kılıç, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’a eşlik ederek muhatabı Michael Waltz ile ayrıca görüştü.

ABD’de olduğu gibi Fransa’da da başkanların koordinatör konumunda istihbarat direktörleri de vardır. Başkanların etrafında bu tür konumların yaratılması, bürokrasi katmanlarını artırmak, erişilemezlik duvarlarını yükseltmek için değildir. Aksine, başkanların doğru kararlar almasına olanak yaratmak için bilgi akışının eşgüdümü ve yeri geldiğinde yönetimi içindir.

Diplomasi özünde malzemesi “insan” olan bir iştir. Bilimden öte, yapa yapa öğrenilen bir sanattır. Yukarıda öne sürdüğüm üzere, diplomat seçkin bir bürokrattır. Liyakat sahibi olması ayırt edici özelliği değil, asgari gerekliliktir. Buna karşılık liyakat yeterli değildir. Lavrov’un liyakatı sorgulanabilir mi? Ama performansı Putin’in icraatından ayrı düşünülemez. Ters yönde de akıl yürütürsek, başarılı diplomasi performansı için demokrasi bağıntısının gereklilik olmadığını da teslim edebiliriz.

Şimdi dilerseniz bu bağlamda son dönemdeki kayda değer gelişmelere kuş bakışı göz atalım:

Suriye’de önce HTŞ omurgalı geçiş döneminin devlet başkanı Ahmet El Şara ve SDG komutanı Mazlum Abdi arasında ve hemen ardından da Fırat’ın doğusunda PKK uzantısı YPG’nin omurgasını oluşturduğu SDG ile KDP/KYB destekli ENKS arasında yazılı uzlaşmaya varıldı. Ankara’dan Dışişleri ve Milli Savunma Bakanları ile MİT Başkanı Şam’a giderek Şara ile görüştü. Suriye ayrıca komşusu Lübnan’la da Suudi Arabistan arabuluculuğunda sınır anlaşması imzaladı.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski, Beyaz Ev’de ABD Başkanı Trump ve yardımcısı Vance tarafından canlı yayında azarlandı. Avrupa’da, AB ve NATO dışında yeni bir savunma mimarisi oluşturma ve savunma harcamalarını orta vadede GSMH’nin yüzde 5'lerine dek çıkarma bilinci ortaya çıktı. Türkiye, Londra ve Paris’teki ilgili toplantılara davet olunarak, söz konusu yeni mimariye dahil edildi.

Suudi Arabistan, ABD ile Ukrayna arasında da arabuluculuğa girişti. ABD ile Rusya hem Avrupa hem Ukrayna’yı dışarıda bırakarak “ateşkes” ve ikili ilişkilerini düzeltme müzakerelerine girişti. Putin, Ukrayna’yı işgale kalkıştığından bu yana yitirdiği “Batı” nezdindeki meşruiyetini en azından ABD karşısında geri kazanmış oldu. Rusya’nın maruz kaldığı ekonomik yaptırımların da yakın gelecekte gevşeyeceği görülüyor.

Trump, Erdoğan’la telefonda görüştü. O arada cumhurbaşkanı adayımız İmamoğlu hukuk dışı gerekçeler üretilerek tutuklandı. Trump’ın başmüzakerecisi Witkoff, Trump-Erdoğan görüşmesini “çok olumlu” ve “dönüştürücü” olarak niteledi. Belirttiğim üzere, Fidan ve Kılıç da Vaşington’a giderek mevkidaşlarıyla görüştü ama ortak basın toplantısı yapıl(a)madı. Karşılıklı açıklamalarda İmamoğlu’nun siyaseten saf dışı bırakılma girişiminin gündeme gelip gelmediği tartışma konusu edildi.

Bu savlar ve veriler ışığında, kendi kendimize ve Ankara’da 23 senedir oturan karar alıcılara hatta tek karar alıcıya yönelteceğimiz iki soruyla diplomasi etkinliğimizi değerlendirmeyi deneyelim: Komşu ülke Suriye’nin benimseyeceği yönetsel yapı Türkiye açısından bir tehdit algısı doğurmalı mı? Trump’ın Ukrayna’ya sırtını dönmesiyle kendiliğinden beliren diplomasi hamlesi fırsatını Erdoğan da anayasa ve insan haklarına sırtını dönerek heba etmiyor mu?

Salonda masaya oturulmadan önce alanda var olan sıklet farkının, masada resmileştirilerek ve hukuk diline dökülerek kayda geçirilmesi işinin aşağı yukarı diplomatik müzakerenin ve faaliyetin özünü teşkil ettiğini belirttim. Ya değerler ve ilkeler? Müzakerelerin altlığını hazırlayan diplomatların haslet ve kabiliyetleri? Odunu masaya oturtsanız yine aynı sonuç mu çıkar her müzakereden? İçeride elde odunla gezmenin dezavantajı, dışarıda elde gülle gezerek kapatılabilir mi?

Cumhuriyetin kurucusu büyük Atatürk’ün gösterdiği çağdaş uygarlık düzeyini yakalamak amacı doğrultusunda ilerleyeceğimiz yön belli. Bu pusulayla davranılınca ABD-Rusya-Çin çizgisine değil, AB ve küresel Batı'ya yüzümüzü dönmemiz bizim organik kimliğimiz ve tarihsel yönelimimizin gereği. İçi boş yaftalamalarla konuşan kimilerinin öne sürdüğü gibi “Batıcılık”, “küreselcilik” vatana ihanet değil, ulusal çıkarların korunmasının da başat yordamı.

İçeride demokrasiden ve hukuktan kaçarak tersten dolaşıp Batı’ya varmanın yolu yok. Bu kafayla ulusal çıkarlarımızı değil korumak, ulusal çıkarların ne olduğunu saptamak dahi olanaksız.

Ekonomide rasyonaliteye dönüş tek adamın bir fiskesiyle sözde kaldı, otuz milyar dolar arka kapılardan yakıldı. İrrasyonalite, tek adamın fabrika ayarı. Bu düzende yürütülecek dış politikadan hayır gelmez. Ulusal güvenliğin ise tanımı dahi yapılamaz.

Tüm yurttaşlarımızın Bayramını kutlarım.

Diplomacy can be defined in various ways. Many claim that diplomacy is the oldest profession in the world. Another definition of diplomacy can be made as "recording the balance of power between the parties in the field at the negotiating table, putting it on paper". As is known, the etymological origin of the term comes from the word "diploma", meaning "document".

In this context, the "diplomat" is essentially a clerk. A distinguished clerk who promotes foreign policy and carries out official communication between states by implementing the directives given by the elected decision maker, but essentially a clerk. Indeed, in our deep-rooted and distinguished foreign affairs tradition, the ancestor of the position of foreign minister is referred to as "reis-ül küttab".

As can be seen, “diplomacy” and “foreign policy” are not the same thing. Due to the nature of the job, a “senior” diplomat can contribute to decision-making processes. Thus, he can play a role in the formation of foreign policy. But his real job is to implement the determined policy in the field and convey it to the interlocutor decision-makers in the most effective and convincing way.

By the way, the concept of “national security”, which has just begun to be understood in our country and has recently been put into circulation, is different from foreign policy and perhaps broader in a way that encompasses it. Foreign policy, like intelligence and national defense, is only one of the pillars of national security.

This is especially true in presidential systems. Instead of examples like Russia and Central Asia, it would be more correct at the given moment to compare ourselves with countries governed by a presidential system, such as the US and France, as it should be, and to eliminate our shortcomings by accepting that level as a criterion. The reason I say “at the given moment” is that the publicly declared position of the CHP, of which I am a member, is “to return to a parliamentary system.”

In the US, foreign policy is characterized by the names of the presidents: “Biden’s foreign policy”, “Trump’s foreign policy”, etc. In addition, in the US, the “national security advisor” is one of the closest and most senior bureaucrats to the president. Indeed, during his last visit to Washington, Çağatay Kılıç, who (also) fulfilled this duty, accompanied Foreign Minister Hakan Fidan and met with his interlocutor Michael Waltz.

In France, as in the United States, presidents also have intelligence directors in a coordinating position. The creation of such positions around presidents is not to increase the layers of bureaucracy or to raise walls of inaccessibility. On the contrary, it is to coordinate and, when appropriate, manage the flow of information to enable presidents to make the right decisions.

Diplomacy is essentially a job whose material is “human”. It is an art that is learned by doing, rather than a science. As I have argued above, a diplomat is an elite bureaucrat. Being qualified is not a distinguishing feature, but a minimum requirement. In contrast, merit is not enough. Can Lavrov’s merit be questioned? But his performance cannot be considered separately from Putin’s actions. If we reason in the opposite direction, we can also accept that the correlation of democracy is not a requirement for successful diplomatic performance.

Now, if you wish, let's take a bird's eye view of the recent significant developments in this context:

In Syria, a written agreement was reached first between the HTS-backed transitional head of state Ahmet Al Shara and the SDF commander Mazloum Abdi, and then immediately between the SDF, the backbone of which is the PKK extension YPG east of the Euphrates, and the KDP/PUK-backed ENKS. From Ankara, the Ministers of Foreign Affairs and National Defense and the MIT Chief went to Damascus and met with Shara. Syria also signed a border agreement with its neighbor Lebanon, mediated by Saudi Arabia.

Ukrainian President Zelensky was reprimanded live in the White House by US President Trump and his vice-president Vance. In Europe, a consciousness has emerged to create a new defense architecture outside the EU and NATO and to increase defense spending to 5 percent of GNP in the medium term. Turkey was invited to the relevant meetings in London and Paris and included in this new architecture.

Saudi Arabia has also started to mediate between the US and Ukraine. The US and Russia have entered into negotiations for a “ceasefire” and to improve their bilateral relations, leaving both Europe and Ukraine out. Putin has regained the legitimacy he has lost in the eyes of the “West” since he attempted to invade Ukraine, at least vis-à-vis the US. It seems that the economic sanctions that Russia is subject to will also be eased in the near future.

Trump spoke to Erdoğan on the phone. In the meantime, our presidential candidate İmamoğlu was arrested on unlawful grounds. Trump’s chief negotiator Witkoff described the Trump-Erdoğan meeting as “very positive” and “transformative.” As I mentioned, Fidan and Kılıç also went to Washington and met with their counterparts, but a joint press conference was not held. In the mutual statements, it was a matter of debate whether the attempt to eliminate İmamoğlu politically was on the agenda.

In light of these arguments and data, let's try to evaluate our diplomatic effectiveness by asking ourselves and the decision-makers who have been sitting in Ankara for 23 years, or even the sole decision-maker: Should the administrative structure that neighboring Syria will adopt create a perception of threat for Turkey? Isn't Erdoğan wasting the opportunity for a diplomatic move that emerged naturally with Trump turning his back on Ukraine by turning his back on the constitution and human rights?

I stated that the work of formalizing the weight difference that exists in the field before sitting at the table in the hall and putting it into legal language and recording it constitutes more or less the essence of diplomatic negotiation and activity. What about values and principles? The qualities and abilities of the diplomats who prepare the basis of the negotiations? If you put the wood on the table, would the same result come out of every negotiation? Can the disadvantage of walking around with wood in hand inside be compensated for by walking around with a cannonball in hand outside?

The direction we will proceed in line with the aim of reaching the level of contemporary civilization indicated by the founder of the Republic, the great Atatürk, is clear. When we act with this compass, it is our organic identity and historical orientation that we turn our face not to the US-Russia-China line but to the EU and the global West. Contrary to what some who speak with empty labels claim, “Westernism” and “globalism” are not treason, but the primary method of protecting national interests.

There is no way to escape democracy and law and go around in reverse and reach the West. With this mindset, it is impossible to determine what our national interests are, let alone protect them.

The return to rationality in the economy remained a promise with a single man's flick, thirty billion dollars were burned through back doors. Irrationalism, a single man's factory setting. No good will come from foreign policy conducted in this order. National security cannot even be defined.

I congratulate all our citizens on their holiday.