Suriye’de yeniden tırmanan şiddet ve Alevi-Nusayri grupların saldırıya uğradığı haberleri ülkede yeni bir iç savaş ve bölünmeye yol açabilir. (Foto: Anadolu Ajansı)

Suriye’de son birkaç gün içinde tırmanan şiddet olaylarında yüzlerce kişinin öldürülmesi kimi ajanslarca hükümet güçleriyle devrik Baas yanlıları arasında çatışmalar, kimi ajanslarca hükümet destekli radikal İslamcı grupların Alevi-Nusayri gruplara saldırısı olarak duyuruluyor. Suriye’deki durum ve ülkenin geleceğiyle ilgili kaygılarımı daha önce “Ama ve acaba dolu geçiş dönemi” yazımda paylaşmıştım.

Son birkaç gündür, özellikle Aveli-Nusayrilerin yoğun olarak yaşadığı sahil şeridinde, özellikle Lazkiye’de ve kısmen de Humus’ta meydana gelen olaylar Suriye gündemine damgasını vurdu. Sosyal medyada, Alevi-Nusayri olduğu bildirilen insanların öldürülme anına ve katledilmiş onlarca insana ait korkunç görüntüler var.

Mezhepsel intikam, direniş ve yabancı müdahale

Gerçeği anlamak için o bölgeden Suriyeli tanıdıklarımla konuştum. Kaynaklarımın bana aktardığı bilgiler özetle şöyle:

1- Bazıları iktidarı ele geçiren Heyet Tahrir el Şam içinden, bazıları da HTŞ dışından olan selefi militanların, salt mezhep düşmanlığı ve intikam dürtüleriyle Alevi-Nusayrileri ve yerleşim bölgelerini taciz ettiklerini, ölümle sonuçlanan saldırılar gerçekleştiriyorlar,

2- Öte yandan, Esad rejimi düştükten sonra Suriye’nin diğer bölgelerindeki Alevi-Nusayri ordu ve güvenlik güçleri mensuplarının önemli kısmının bu bölgelere dönüp oluşturduğu silahlı savunma/taarruz güçleriyle, yer yer operasyonlar yürütüyorlar.

Yani, olayları ilk kim başlattı boyutu bir yana, iki taraftan da hareket var ve ayrıca, İran ajanlarının ve muhtemelen başkalarının, ortalığı karıştırdıkları söyleniyor.

Geçici Cumhurbaşkanı Ahmed El-Şara, açıklamalar yapmanın ötesine geçerek, kendi örgütünden veya müttefik örgütlerden dahi gelmiş olsa, bu katliamları gerçekleştirenleri nötralize etmezse, bu saldırıları tasvip ettiği veya en azından, göz yumduğu kanaati oluşmasına yol açacaktır.

Suriye’de kâbus senaryosu

Ayrıca meselenin ciddi bir ekonomik boyutu da bulunmakta. Nusayrilerin çoğunluğu yoksul, devrimden sonra birçoğu sadece ordudan ve güvenlik teşkilatlarından değil, diğer tüm devlet dairelerinden de atıldı ve işsiz kaldı.

Suriye’nin önünde muhtelif riskler bulunuyor.

El-Kaide’den türeyen HTŞ ve çoğu siyasal İslamcı çizgideki diğer silahlı grupların oluşturduğu yeni Suriye yönetiminin, diğer tüm kesimleri dışlayarak ülkeyi yönetmesi çoğu kimseyi kaygılandıran bir senaryo.

Diğer kötü senaryo da Sünni Araplar ile azınlıklar olarak adlandırılan grupların (Kürtler, Aleviler ve Dürziler) oluşturduğu fay hatlarında yaşanan çatlakların kırılmaya ve mezhepsel/etnik temelde topyekûn çatışmaya dönüşmesidir.

Çözüm bekleyen pek çok sorunla karşı karşıya olan Suriye’nin bir diğer temel zorluğu, Türkiye, İsrail, İran, Katar, BAE, ABD ve diğer üçüncü tarafların müdahalelerinin durumu daha da karmaşık hale getirmesi.

Örneğin İsrail’i ele alalım.

İsrail, İran ve azınlıklarla ittifak

Hamas’ın 7 Ekim 2023 saldırısından sonra Binyamin Netanyahu başkanlığındaki aşırı sağcı, Siyonist hükümet, Holokost sonrası Yahudilerin şiarı haline gelen “Never again – Bir daha asla” yeminini tazeleyerek, İsrail’in güvenliğini garanti altına alma amacını taşıyan planını uygulamakta kararlı bir şekilde ilerliyor.

Bu planı gerçekleştirmeye çalışırken de Gazze’de olduğu gibi insanların kitleler halinde öldürülmelerini, yurtlarından sürülmelerini ve Suriye’de olduğu gibi, ülkelerin egemenliklerinin yok sayılarak hedef alınmalarını, küçük parçalara bölünmelerini kabul edilebilir yöntemler olarak görüyor.

Trump Yönetiminin tam desteğini almış olmanın rahatlığıyla hareket eden İsrail’in planı şu genel çerçevede şekilleniyor:

– İsrail kendi içini (Batı Şeria) ve etrafını (Gazze, Lübnan, Suriye) tehdit unsuru olabilecek yapılardan ve kişilerden arındırıyor.

– Suriye, Gazze ve Lübnan’da güvenlik kuşakları oluşturuyor.

– Başlıca düşmanı olan İran’ın varlık ve etki alanlarını azalttı, üzerinde çalışmaya devam ediyor.

– Muhtelif ülkelerdeki (Suriye’de, Lübnan’da, İran’da) azınlık tabir edilen kesimlerle ittifaklar oluşturma çabası içinde.

– İbrahim anlaşmalarıyla Arap dünyasında kurduğu diplomatik ilişkiler ağını, başta Suudi Arabistan olmak üzere, genişletmeyi hedefliyor.

Suriye’yi parçalama planları

İsrail, Türkiye’yi (artık) hasım, daha doğrusu düşman olarak gördüğünü muhtelif vesilelerle ve şekillerde, isim vererek ve vermeden açıkladı.

Netanyahu, Suriye’de İran’ın yerini Türkiye’nin aldığı görüşünde ve bu durumdan hiç memnun değil.

İsrail, Suriye’yi kendisi açısından tehlikesiz hale getirmenin bir yöntemi olarak, bu ülkeyi oluşturan etnik/mezhepsel gruplara (Kürtler, Dürziler. Aleviler) el attı. Geçmişte, Lübnan’da ve diğer bazı ülkelerde de bu yöntemi izlemişti.

İsrail hava kuvvetleri Suriye içindeki hedefleri vurmaya devam ediyor, kara kuvvetleri de Suriye toprakları içinde ilerledi ve müstahkem mevkiler kurdu.

YPG’yle ve ayrıca özellikle güney bölgelerindeki bazı silahlı gruplarla irtibat tesis ettiği ve işbirliği yaptığı söyleniyor.

Netanyahu, Suriye’nin güney vilayetlerinin silahlardan arındırılmış bölge olmasını talep etti, ayrıca, Dürziler ve Kürtlere yönelik herhangi bir saldırıya izin vermeyeceğini açıkladı.

İsrail, Suriye’yi zayıf düşürüp halsiz tutma, mümkünse devletçiklere bölüp kendine yakın oluşumlar kurma gayreti içinde.

Şiddet ortamı YPG’nin lehine

Arap ülkeleri, 4 Mart’ta Kahire’de yapılan Arap Ligi Zirvesine ilk kez katılan Şara’ya hüsnü kabul gösterdiler ama İsrail’in bu ülkeye yönelik taciz ve işgaliyle ilgili güçlü bir tutum ortaya koymaktan çekiniyorlar.

Hatta, sanki, Türkiye’nin Suriye’deki mevcudiyeti konusunda İsrail’in etkisinden daha olumsuz tutum içindeler.

Sahil bölgesinde yaşananlar YPG’nin lehine çünkü böylece dikkatler üzerinden gidiyor. HTŞ oraya yoğunlaştıkça, kendi üzerine silahlı güç gönderme imkânı azalıyor.

Ayrıca, görülüyor ki, Türkiye’ye karşı bir müttefik bulmuş olmanın mutluluğundan YPG’nin içi içine sığmıyor, İsrail’e güzelleme üstüne güzelleme yapılıyor. Sosyal medyada bol örneği var.

Esad’ın devrilmesiyle Suriye’de bir dönem kapandı, ülkenin geleceğiyle ilgili umut doğdu ama sorunlar bitmedi, aksine, ilave sorunlar ortaya çıktı.

Ahmed El-Şara süreci iyi yönetemezse ve dış güçlerin de olumsuz anlamdaki müdahaleleri devam ederse, Suriye yine krize ve iç savaşa sürüklenme riskiyle karşı karşıya kalabilir. 

The escalation of violence in Syria and the news that Alawite-Nusayri groups are under attack could lead to a new civil war and division in the country. (Photo: Anadolu Agency)

The killing of hundreds of people in the escalating violence in Syria in the last few days is being reported by some news agencies as clashes between government forces and ousted Baathists, while other news agencies are reporting it as attacks by government-backed radical Islamist groups on Alawite-Nusayri groups. I have previously shared my concerns about the situation in Syria and the country’s future in my article “A transition period full of buts and wonders.”

In the last few days, the events that have taken place especially in the coastal strip where the Alawite-Nusayri live densely, especially in Latakia and partly in Homs, have left their mark on the Syrian agenda. There are horrific images on social media of the killing of people who are reported to be Alawite-Nusayri and dozens of massacred people.

Sectarian revenge, resistance and foreign intervention

To understand the truth, I spoke with Syrian acquaintances from that region. The information my sources gave me is summarized as follows:

1- Salafi militants, some from within Hayat Tahrir al-Sham, which has seized power, and some from outside HTS, are harassing Alawite-Nusairi and their residential areas out of pure sectarian hatred and revenge, and carrying out attacks that result in deaths.

2- On the other hand, after the fall of the Assad regime, a significant portion of the Alawite-Nusayri army and security forces members from other parts of Syria returned to these regions and are conducting operations here and there with the armed defense/offensive forces they have formed.

So, regardless of who started the incidents, there is movement from both sides, and there are also rumors that Iranian agents and probably others are stirring things up.

If interim President Ahmed al-Shara does not go beyond making statements and neutralize those who carried out these massacres, even if they come from his own organization or allied organizations, it will lead to the perception that he approves of these attacks or at least turns a blind eye.

Nightmare scenario in Syria

There is also a serious economic dimension to the issue. The majority of Nusayris are poor, and after the revolution many of them were dismissed not only from the army and security services but also from all other government departments and became unemployed.

There are various risks facing Syria.

The new Syrian government, formed by HTS, which emerged from Al-Qaeda, and other armed groups, mostly of a political Islamist stance, will rule the country to the exclusion of all other groups, a scenario that worries many people.

Another worst-case scenario is that the cracks in the fault lines formed by Sunni Arabs and the so-called minority groups (Kurds, Alevis and Druze) will break and turn into an all-out conflict on a sectarian/ethnic basis.

Another fundamental challenge for Syria, which faces many problems awaiting solutions, is that the interventions of Türkiye, Israel, Iran, Qatar, the UAE, the US and other third parties further complicate the situation.

Take Israel, for example.

Alliance with Israel, Iran and minorities

Following Hamas’ October 7, 2023 attack, the far-right Zionist government led by Benjamin Netanyahu is resolutely moving forward with its plan to guarantee Israel’s security, renewing the “Never again” vow that became the post-Holocaust Jewish slogan.

While trying to carry out this plan, it sees the mass killing of people, their expulsion from their homes, as in Gaza, and targeting countries by ignoring their sovereignty and dividing them into small pieces, as in Syria, as acceptable methods.

Acting with the comfort of having the full support of the Trump Administration, Israel's plan is taking shape within the following general framework:

– Israel is clearing its interior (West Bank) and surrounding areas (Gaza, Lebanon, Syria) of structures and individuals that could pose a threat.

– Creating security zones in Syria, Gaza and Lebanon.

– It has reduced the presence and sphere of influence of its main enemy, Iran, and continues to work on it.

– It is trying to form alliances with so-called minorities in various countries (Syria, Lebanon, Iran).

– It aims to expand the network of diplomatic relations it established in the Arab world with the Abraham Accords, especially with Saudi Arabia.

Plans to divide Syria

Israel has declared on various occasions and in various ways, with and without naming names, that it (now) sees Türkiye as an enemy, or rather an enemy.

Netanyahu is of the opinion that Türkiye has replaced Iran in Syria and he is not happy with this situation.

Israel has taken on the ethnic/sectarian groups that make up Syria (Kurds, Druze, Alevis) as a method of making it less dangerous for itself. It has followed this method in the past in Lebanon and some other countries.

Israeli air forces continue to strike targets inside Syria, while ground forces have advanced into Syrian territory and established strongholds.

It is said that he has established contacts and cooperated with the YPG and also with some armed groups, especially in the southern regions.

Netanyahu demanded that Syria's southern provinces become a weapons-free zone and said he would not allow any attacks on Druze and Kurds.

Israel is trying to keep Syria weak and exhausted, and if possible, divide it into small states and establish entities close to itself.

The climate of violence is in favor of the YPG

Arab countries welcomed Sharaa, who attended the Arab League Summit in Cairo for the first time on March 4, but they are hesitant to take a strong stance on Israel's harassment and occupation of the country.

In fact, it seems as if they have a more negative attitude towards Türkiye's presence in Syria than they do towards Israel's influence.

What is happening in the coastal region is in the YPG's favor because it draws attention away from them. As HTS focuses on that area, its ability to send armed forces against itself decreases.

In addition, it seems that the YPG is overjoyed to have found an ally against Türkiye, and praise is being hurled at Israel. There are plenty of examples on social media.

With the overthrow of Assad, an era ended in Syria, hope arose for the future of the country, but the problems did not end, on the contrary, additional problems arose.

If Ahmed Al-Shara cannot manage the process well and if the negative interventions of external powers continue, Syria may once again face the risk of being dragged into crisis and civil war.