Hamas-İsrail arasında ateşkes ve rehine-tutuklu değişim anlaşması dün yürürlüğe girdi ve üç İsrailli kadın rehine ile çoğunluğu kadınlardan oluşan 90 Filistinli tutuklu serbest bırakıldı.

Geçtiğimiz on beş ay boyunca, yaklaşık 47.000 Gazzeli öldürüldü ve 110.000'den fazla kişi yaralandı. Gazze Şeridi'ndeki sevinç gösterileri, Gazzelilerin,ancak bu durum uzun sürmeyebilir çünkü harap olmuş evlerine geri dönerler.

İsrail hükümeti, Hamas'ın Ekim 2023 saldırısında 300'den fazla asker de dahil olmak üzere yaklaşık 1.200 kişinin öldürüldüğünü tahmin ediyor. Gazze'deki askeri operasyonu sırasında 405 askerin öldürüldüğünü söylüyor.

İsrail hükümetinin ateşkesi onaylamasının ardından Başbakan Benjamin Netanyahu bir açıklama yaptı. [i] Anlaşmanın ayrıca Başkan Biden'ın görevden ayrılan yönetimi ile Başkan Trump'ın göreve gelen yönetimi arasındaki iş birliğinin sonucu olduğunu söyledi. İsrail'in, gerekirse ABD'nin desteğiyle savaşa geri dönme hakkını koruduğunu özellikle belirtti. Ve Hamas'a ve İran'ın Direniş Eksenine karşı yürütülen savaşın genel bir değerlendirmesinde şunları söyledi:

“Sinwar, Deif ve Haniye’yi ortadan kaldırdık. Nasrallah’ı ve tüm Hizbullah liderliğini ortadan kaldırdık. Suriye ordusunun silahlarının çoğunu imha ettik. Yemen’de Husilere saldırdık. İran’a karşı hareket ettik. Gerçekten de bunların hepsine çok sert vurduk, yani tüm İran eksenine çok sert vurduk – ve hala aktifiz.

“Size söz verdiğim gibi Ortadoğu’nun çehresini değiştirdik.”

Le Monde'un da belirttiği gibi, Gazze ateşkes anlaşması karmaşık bir makinedir. Taraflar arasında çelişkili yorumlara ve ihlallere tanıklık etmesi muhtemeldir ve kalıcı bir ateşkes son derece zorlu bir hedef olacaktır.  

Bay Netanyahu, Hamas'ın askeri ve yönetim kabiliyetlerini ortadan kaldırmanın ve Gazze'nin bir daha asla İsrail için bir tehdit oluşturmamasını sağlamanın başlıca görevi olduğunu her zaman söyledi. Bazıları bunun Filistin Yönetimi (PA) ile değiştirilerek başarılabileceğine inanıyor. Ancak, liderliğine duyulan genel güven eksikliği göz önüne alındığında, PA'nın dönüşümü için bunun büyük bir çaba gerektireceğini de kabul ediyorlar. Bay Netanyahu'nun, yerleşimci şiddetinin son bir yılda önemli ölçüde arttığı Batı Şeria'daki İsrail güçlerinde önemli bir artışa atıfta bulunması, Otoritenin Filistinliler arasındaki konumunu iyileştirmeyecektir. Bunların hiçbiri "Hamas'ın ortadan kaldırılmasını" kolaylaştırmayacaktır. Ve Bay Netanyahu'nun son oyun algısı, ateşkes anlaşmasında öngörülenin çok ötesine geçebilir. Ona göre, Hamas olmadan bile savaş öncesi statükoya geri dönüş söz konusu olamaz.

Gazze ve Lübnan'daki on beş aylık savaştan sonra Tahran'ın bölgesel erişiminin önemli ölçüde kısıtlandığına şüphe yok. Birçok İranlı şimdi kendilerine, liderliklerinin ülkenin küresel konumunu iyileştirme, ortaklıklarını genişletme, petrol zenginliğinden maksimum düzeyde yararlanma ve İranlılara daha yüksek yaşam standartları sunma önlemlerine odaklanmak yerine neden İsrail'e karşı elini fazla oynadığını soruyor olabilir.

Ne yazık ki, Orta Doğu onlarca yıldır liderlikten yoksundu. Yakın zamana kadar, Atatürk'ün reformları, laiklik, aydınlanmış eğitim, modernlik, "yurtta barış, dünyada barış" sloganı ve inişli çıkışlı yapısına rağmen, Türk demokrasisi takip edilecek bir örnek oluşturdu. Daha önceki on yıllarda hanedan yönetimini sona erdiren Arap bağımsızlık hareketlerine ve Arap ülkelerindeki laikliğe ilham verdi. Ancak, devrimden bu yana İran tam tersi oldu. Otoriter İslamcı yapısı, çok sorunlu bir başlangıcı ve vekalet savaşlarına katılımı nedeniyle küresel toplumun gözüne girmeyi başaramadı. Ve ne yazık ki, mezhepçilik Orta Doğu'yu ve halklarını hala bölüyor.

Geçtiğimiz hafta İran İslam Cumhuriyeti Devlet Başkanı Mesud Pezeshkian Moskova'ya resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Rusya ve İran "Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşması"nı imzaladı. [ii] Bu, ABD Savunma Bakanlığı'nın geçen Eylül ayında İran'ın Rusya'ya Fath 360 yakın menzilli balistik füzeleri sağladığını teyit etmesinin ve İsrail'in ABD desteğiyle bir aşamada İran'ın nükleer tesislerine saldırabileceği yönündeki spekülasyonların devam etmesinin ardından gelen kritik bir ziyaretti.

Görüşmelerin ardından düzenlenen basın toplantısında konuşan Devlet Başkanı Putin, iki ülke arasındaki ilişkilerin kapsamlı ve karşılıklı yarar sağladığını belirterek, "ilişkileri niteliksel olarak yeni bir düzeye taşıma" konusunda kararlı olduklarını söyledi.

Ayrıca, Rosatom'un Buşehr Nükleer Santrali'nin iki yeni ünitesinin inşasına yönelik amiral gemisi ortak projesinin ilerleme kaydettiğini söyleyerek, enerjinin Rusya-İran iş birliğinin önemli bir alanı olduğunu belirtti. "Uygulandığında," diye ekledi, "bu proje şüphesiz İran'ın enerji güvenliğini artırmaya, ulusal ekonomik büyümeyi teşvik etmeye ve İranlı haneler ve endüstriyel işletmeler için uygun fiyatlı ve çevre dostu elektrik sağlamaya önemli bir katkı sağlayacaktır."

Kısaca Hamas-İsrail ateşkes anlaşmasına atıfta bulunarak, iki devletli çözüm için destek dile getirdi.

Antlaşmanın 3. maddesinin 3. fıkrasında, “Sözleşme Taraflarından herhangi biri saldırıya maruz kalırsa, diğer Sözleşme Tarafı saldırgana, devam eden saldırganlığa katkıda bulunacak herhangi bir askeri veya başka türlü yardım sağlamayacak ve ortaya çıkan anlaşmazlıkların Birleşmiş Milletler Şartı ve diğer uygulanabilir uluslararası hukuk kuralları temelinde çözülmesine yardımcı olacaktır.” denilmektedir. Başka bir deyişle, “stratejik ortaklığın” askeri bir ittifak olmadığı açıkça ortaya konmaktadır.

Tahran için, Bay Pezeshkian'ın Moskova ziyareti İran'ın tamamen izole olmadığının bir işaretiydi. Moskova için, Ukrayna'daki savaşın üstüne, yakın çevresinde başka bir savaşa karşı Rusya'nın muhalefetini vurguladı. Yine de, İsrail'in bir aşamada Amerikan desteğiyle İran nükleer tesislerine saldırabileceği endişe verici olasılığı masadan kalkmış değil.

Rusya'nın Aleksey Navalny'yi savunan üç avukatı birkaç yıl hapse mahkûm etmesi, Türkiye'de iyi bildiğimiz yargının siyasallaşmasının bir başka üzücü örneğidir. Bu tür hareketler, Rusya'nın uzun vadeli çıkarlarına aykırıdır.

Suriye'de ise Esad sonrası yönetimler ve Suriye halkı, uluslararası tanınma ve meşruiyet kazanmaktan, iç birliği sağlamaya, toprak bütünlüğünü sağlamaya, kapsayıcı bir hükümet kurmaya, yaptırımlarla baş etmeye, yeniden yapılanma için mali kaynak bulmaya, dış güçlerin mevcut ve muhtemel müdahalelerini yönetmeye kadar uzanan büyük zorluklarla karşı karşıyadır.

Washington ve önde gelen Avrupa ortakları artık, eskisinden daha fazla, IŞİD ile mücadele ve Şam ile Suriye Demokratik Güçleri arasındaki iş birliğine vurgu yapıyor. Ancak ABD ve müttefikleri tarafından memnuniyetle karşılanan Suriye'deki mevcut liderlik, El Kaide ile ve ondan önce de IŞİD ile bağlantılı. Bağlılıklar bu kadar hızlı ve bu kadar temelde değişir mi? Hayır, ancak bu, ABD'nin Suriye'de askeri varlığını sürdürmesi için bir bahane sağlıyor.

Türkiye'ye gelince, PKK'nın silahlara veda etmesini sağlamak için hükümet ve Abdullah Öcalan arasındaki dolaylı alışverişler konusunda kafamız karışık. Suriye'de tam olarak nereye gittiğimizi göremiyoruz. İstanbul'un bir ilçesinin ikinci önemli belediye başkanı hapiste. Hızla artan enflasyondan muzdarip birçok Türk'e "sabırlı" olmaları tavsiye ediliyor. Ekonomik gerilememiz bizi bölgesel güvenlik sorunlarından uzaklaştırıyor. Siyasi kutuplaşma aşırı düzeyde. Otuz sekiz kişi sahte alkollü ürünler yüzünden hayatını kaybetti. Bu nedenle, insan "Biz yönetiliyor muyuz?" diye sormaya meyilli oluyor.

Tüm küresel ve bölgesel zorlukların üstüne, bugün Başkan Trump'ın ikinci saltanatı başlıyor. Bir anlaşmacı olabilir ama sabrı az ve öngörülemez. Çantası sürprizlerle dolu olabilir.

The Hamas-Israel ceasefire and hostage-prisoner exchange agreement went into effect yesterday with the release of three Israeli woman hostages and ninety Palestinian prisoners, mostly women.

During the past fifteen months, nearly 47,000 Gazans were killed and more than 110,000 injured. The jubilations in the Strip show how desperate the Gazans are for an end to the war but this may not last as they return to their devastated homes.

The Israeli government estimates that about 1,200 people were killed in Hamas’s October 2023 attack, including more than 300 soldiers. It says 405 soldiers have been killed during its military operation in Gaza.

Following the Israeli government’s approval of the ceasefire, Prime Minister Benjamin Netanyahu made a statement.[i] He said that the agreement is also the result of cooperation between President Biden’s outgoing administration and President Trump’s incoming administration. He notably declared that Israel retains the right to return to the war, if necessary, with the backing of the US. And in a broad assessment of the war against Hamas and Iran’s Axis of Resistance, he said:

“We eliminated Sinwar, Deif and Haniye. We eliminated Nasrallah and the entire Hezbollah leadership. We destroyed most of the weaponry of the Syrian military. We struck the Houthis in Yemen. We acted against Iran. Indeed, we struck all of these very hard, that is to say that we struck the entire Iranian axis very hard – and we are still active.

“Just as I promised you, we have changed the face of the Middle East.”

As Le Monde put it, the Gaza ceasefire agreement is a complex piece of machinery.  It is likely to witness conflicting interpretations and violations by the parties and a permanent ceasefire will prove an extremely challenging objective.  

Mr. Netanyahu has said all along that eliminating Hamas’s military and governing capabilities and ensuring that Gaza never again constitutes a threat to Israel is his principal task. Some suggest that this can be achieved by replacing it with the Palestinian Authority (PA). However, they also concede that this will take a major effort for the PA’s transformation given the broad lack of confidence in its leadership. Mr. Netanyahu’s reference to a significant increase in Israeli forces in the West Bank where settler violence has dramatically escalated over the past year would not enhance the Authority’s standing among the Palestinians. None of this would facilitate the “elimination of Hamas”. And Mr. Netanyahu’s perception of the endgame may go far beyond what is foreseen in the ceasefire agreement. For him, a return to the status quo ante bellum even without Hamas would be out of the question.

There is no question that after fifteen months of war in Gaza and Lebanon, Tehran’s regional outreach is dramatically restricted. Many Iranians could now be asking themselves why their leadership overplayed its hand against Israel rather than focusing on measures to improve the country’s global standing, expand its partnerships, make the maximum of its oil wealth, and offer Iranians higher living standards.

Unfortunately, the Middle East has lacked leadership for decades. Until recently, Atatürk’s reforms, secularism, enlightened education, modernity, his motto “peace at home, peace in the world”, and despite its roller-coaster pattern, Turkish democracy set an example to follow. In earlier decades it inspired Arab independence movements and secularism in Arab countries that ended dynastic rule. However, Iran since the revolution has been exactly the opposite. It failed to win favor with the global community because of its authoritarian Islamist nature, a very troubling beginning, and involvement in proxy wars. And, unfortunately, sectarianism still divides the Middle East  and its peoples.

Last week the President of the Islamic Republic of Iran Masoud Pezeshkian paid a state visit to Moscow. Russia and Iran signed the “Treaty on the Comprehensive Strategic Partnership”.[ii] This was a critical visit coming after the US Defense Department’s confirmation last September that Iran provided Russia with Fath 360 close-range ballistic missiles and continuing speculation that at some stage Israel, with US support, may hit Iran’s nuclear facilities.

During the press conference following the talks, President Putin said that the ties between the two countries are extensive and mutually beneficial, and they are committed to “elevating the relationship to a qualitatively new level”.

He also mentioned energy as a crucial area of Russian-Iranian cooperation saying that the flagship joint project for the construction of two new units of the Bushehr Nuclear Power Plant by Rosatom is making strides. “Once implemented”, he added, “this project will undoubtedly make a weighty contribution to enhancing Iran’s energy security, spur national economic growth, and provide affordable and environmentally friendly electricity for Iranian households and industrial enterprises.”

Briefly referring to the Hamas-Israel ceasefire agreement, he voiced support for the two-state solution.

Paragraph 3, of Article 3 of the Treaty says that if “either Contracting Party is subject to aggression, the other Contracting Party shall not provide any military or other assistance to the aggressor which would contribute to the continued aggression, and shall help to ensure that the differences that have arisen are settled on the basis of the United Nations Charter and other applicable rules of international law.” In other words, it makes it clear that the “strategic partnership” is not a military alliance.

For Tehran, Mr. Pezeshkian’s visit to Moscow was a signal that Iran is not completely isolated. For Moscow, it underlined Russia’s opposition to another war in its immediate periphery on top of the war in Ukraine. Nonetheless, the worrying possibility that Israel may at some stage hit Iranian nuclear sites with American support is not off the table.

Russia’s sentencing of three lawyers who had defended Alexei Navalny to several years in prison is another sad example of the politicization of the judiciary as we know well in Türkiye. Such moves, run counter to the long-term interests of Russia.

As for Syria, the post-Assad authorities and the Syrian people face huge challenges ranging from achieving international recognition and legitimacy, ensuring domestic unity,  achieving territorial integrity, forming an inclusive government, dealing with sanctions, finding the financial resources for reconstruction to managing the current and the likely interventions of external powers.

Washington and its leading European partners are now putting the emphasis, more than before,  on the need to combat ISIS and cooperation between Damascus and the Syrian Democratic Forces. Yet the current leadership in Syria, welcomed by the US and its allies, is affiliated with al-Qaeda and, before that, with ISIS. Do allegiances change so fast and so fundamentally? No, but this provides an excuse for maintaining a US military presence in Syria.

As for Türkiye, we remain confused about the indirect exchanges between the government and Abdullah Öcalan to secure PKK’s farewell to arms. We do not see where we are exactly heading in Syria.  A second prominent mayor of an İstanbul county is in jail. Many Turks suffering from galloping inflation are advised to be “patient”. Our economic downturn is distracting us from regional security issues. Political polarization is at extremes. Thirty-eight people lost their lives counterfeit alcoholic products. Thus, one is tempted to ask, “Are we governed?”

On top of all the global and regional challenges, today starts the second reign of President Trump. He might be a dealmaker but he is short of patience and unpredictable. His bag could be full of surprises.

[i] https://www.americanrhetoric.com/speeches/benjaminnetanyahuisrael-hamasceasefirehostagedeal.htm

[ii] https://irangov.ir/detail/456479