Ankara, 1989’da Demir Perde’nin çökmesi ve peşine 1991’de SSCB’nin dağılmasıyla Soğuk Savaş bitmemiş gibi yaptı. 1991’deki 1.Körfez Savaşı ve 1992’deki Irak’ta Uçuşa Yasak Bölge uygulamasını bunlara göre daha çok önceleyip, önemsedi. Dolayısıyla Soğuk Savaş’ın bitip, dünyada özgürlük melteminin hissedildiği 1990’ları “düşük yoğunluklu” bir iç savaş havasında, teyakkuz halinde geçirdi.

Böylece yanlış veya eksik de bulunsa “Eski Türkiye” denilebilecek dönem eskiyerek ölemedi. Kendi cesedini sırtında sürüklerken 15 Şubat 1999’da Öcalan’ın teslim alınmasıyla bir “avans” da elde etti. Ancak onu da topu topu altı ay sonra 17 Ağustos 1999 depremiyle tüketip son nefesini verdi. Aradan 25 yıl geçmiş ama alelusul yine geçmemiş gibi yaparak “İmralı seferleri başladı” haberleriyle yeni yıla giriyoruz.   

Bu yüzyılın ilk çeyreğini dolayısıyla cumhuriyet tarihimizin dörtte birini Erdoğan yönetiminde geçirdik. 27 Mayıs 1960’dan bu yana giderek bozulmuş olan asker-sivil dengesi, 90’larla birlikte dış politika ve ulusal güvenlik politikalarının hepten askeriye, hariciye ve istihbarat bürokrasisine ihale edildiği bir doğal ortama evrilmişti.

İktidarının ilk döneminde “samimi mi, değil mi”, “bunlar geldi, böyle oldu” ve buna benzer savlarla boğuşan AKP kimi zaman çekingen, kimi zaman tutarsız, kimi zaman vizyonsuz da olsa AB üyeliği için uyum, Ermenistan’la sınır kapılarının açılması, Yunanistan’la gerilimi düşürmek, KKTC’de çözüm denemeleri, Kürt Sorunu’nun terörle mücadele yerine müzakere yoluyla halli için adımlar atıyordu. Askeriye, hariciye, istihbarat bürokrasi sacayağı da aynı dönemde takoz ve el freni işlevi görmeyi “vatanı kurtarma” görevinin parçası varsayıyordu.

Muhalif partilerin de ıskalamayı yeğlediği cumhuriyet tarihimizin nadir organik sivil toplum patlamalarından olan 2013 Gezi direnişine dek “ilk perde” iyi-kötü devam etti. Başarısız olduğunu, başarıya ulaşmasını engellediğimizi sürekli kendi kendimize yineleyegeldiğimiz 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ardındansa bambaşka bir yola girildi. Rejim değişti ve ayrıca Genelkurmay Başkanlarının Milli Savunma Bakanı atanması usul ittihaz olundu yani iki kurum birleşti.  

Gözlerimizi göbek deliklerimizden yeniden ufka doğru kaldırırsak, ilk çeyreğinin sonuna vardığımız bu yüzyıl kısa ömürlü “milenyum” coşkusunun ardından esas itibarıyla ABD’ye yapılan 11 Eylül 2001 saldırılarıyla açılmıştı. Ortadoğu yahut Yakındoğu diye adlandırabileceğimiz bölgemizde 2003’te ABD’nin Irak’ı işgali, 2011’de Arap Baharı’nın başlaması, 2014’de IŞİD’in ortaya çıkışı, (arada kuzeyimizde 2022’de Rusya’nın da Ukrayna’yı işgale girişmesi), 7 Ekim 2023 Hamas’ın Gazze’den İsrail’e kitlesel intihar saldırısı, İsrail’in verdiği orantısız askeri yanıt ve nihayet o yanıtın sonucunda 2024’de Suriye’de Esat’ın devrilmesi dönemeçlerinden geçerek bugüne geldik. 

Bugün ekonomik durum AKP’nin devraldığı asır başından da kötü. Demokrasi, haklar ve özgürlük karnemiz sıfırlarla dolu. Eğitimiyle, adaletiyle, gelir dağılımıyla insani gelişmişlikte dibe vurduk. Buna karşılık “Suriye” yönetime yeni bir ruh üfledi. Böylece bir “avans” da Erdoğan elde etmiş oldu.

Erdoğan “Esat’ı bizzat kendinin devirdiği, Suriyeli sığınmacıları yurtlarına göndermeye başladığı, ihracatla ve inşaat ihaleleriyle nice voliler vurulacağı, Şam’da Suriye tarihinde ilk kez tümüyle Ankara’ya müzahir bir yönetimin başa geçirildiği, PKK’nın da Suriye’nin kuzeydoğusundan çıkarıldığı” hatları üzerinden yürüyor ve daha epey yürüyecek. Yürümemesi esasen akla aykırı olurdu. Nitekim dünyada da ülkemizde de siyaset olgular değil algılar üzerinden yürüyor.

Erdoğan, “Suriye zaferi, Şam’ın fethi” iddiası üzerine bir “Büyük Türkiye” anlatısını da yeniden inşa ederek, dolaşıma sokuyor. İmralı’daki görüşmenin ardından Öcalan’ın Buldan ve Önder aracılığıyla paylaşacağı mesajları, DEM’i muhalefetten ayırmak ve kendi iktidarının sürmesi için tasarladığı anayasa değişikliğine destek devşirmek için kullanacağı da herhalde şimdiden belli.

Belki “İran gitti, Türkiye mi geldi” dedirtmemek için henüz Şam’a gidip Emevi Camii’nde izdiham ve nümayiş havasında namaz kılma görüntüleri vermedi ama o da pek yakında olacaktır. Erdoğan 20 Ocak’ta ABD başkanlığını devralacak Trump’tan da olumlu beklenti içinde. Gazze bahsinde sessizleşme, medyaya sızdırılan İsrail’le Suriye’de olası bir çatışmanın önüne geçmek (“deconfliction”) amaçlı temaslar yapıldığı haberleri ve Velid Canbolat görüşmesi de bu olumlu beklentiyle ilgili olabilir.

Buna karşılık genel anlamda CHP ise sanki o “eski Türkiye” bürokratik sacayağının kadim inciline iman tazelemeye devam eder izlenimi veriyor. Kendi içinde de bir uzlaşıya varamamış olacak ki İmamoğlu’nun TBB üzerinden en kısa sürede temas arandığını açıkladığı yeni Suriye yönetimi için Özel “kafa kesen adamlar”, “kravat takmakla olmaz” mealinde yorumlar yapıyor.

Oysa CHP’nin teşhir edebileceği çelişkiler yok değil, hem de çok. CHP, cumhuriyet kurumlarını yerle bir edenlerden Suriye’de devlet kurulmasına katkı sunmalarının beklenemeyeceğini belirtilebilir. Suriye’nin birliğinin Türkiye’yi bölerek, Türk halkını birbirine düşman ederek sağlanamayacağını vurgulayabilir. Golani’ye “sayın”, muhalefete “hain” denilemeyeceğinin altını çizebilir.

Suriye’de Golani’ye (bile) tanınan “ikinci şansın”, kendi ülkemizde sözgelimi Kavala, Demirtaş, Atalay ve daha nicelerine neden tanınmadığını sorgulayabilir. Suriye’de Golani teröristlikten çıkabiliyorsa, Türkiye’de iktidarı eleştirmenin nasıl olup da “terörizm” sayıldığını ve başta gazeteciler, neden her sözü beğenilmeyenin gözaltına alındığını, her muhalife gözdağı verildiğini sorabilir.

Son olarak, MSB kaynaklarına atfen paylaşılan “Terör örgütünün içinde yer alan ve Suriye vatandaşı olmayanlar Suriye’yi terk edecekler. Suriye vatandaşı olanlar da silahı bırakacak ve yeni sisteme entegre edilip edilmeyecekleri veya nasıl entegre edilecekleri Suriye yönetimi tarafından belirlenecektir.” ifadesi de yakında Fırat’ın doğusuna yeni bir askerî harekât yapılmayacağını, PKK’nın silaha başvurulmadan oradan çıkarılacağını düşündürüyor.

Eğer doğru anlıyorsam ve arkasındaki gerekçe ne olursa olsun bu da diplomatik kazanımın heba edilmemesi bakımından hayırlı bir gelişme sayılmalı. “Kürt Sorunu’nu tanıyan ve çözüm yerinin TBMM olduğunu” işaret eden CHP, o çözüm için mecliste kendi adına ne söyleyeceğini de çekinmeden ve gecikmeden DEM yönetimiyle değil seçmeniyle paylaşırsa siyasal tabanını herhalde güçlendirmiş olacaktır.

Ankara acted as if the Cold War had not ended with the fall of the Iron Curtain in 1989 and the subsequent dissolution of the USSR in 1991. It prioritized and prioritized the First Gulf War in 1991 and the implementation of the No-Fly Zone in Iraq in 1992. Consequently, it spent the 1990s, when the Cold War ended and freedom was felt in the world, in a “low-intensity” civil war atmosphere, on alert.

Thus, the period that could be called “Old Turkey”, even if it was wrong or incomplete, could not die by getting old. While dragging its own corpse on its back, it also gained an “advance” with the surrender of Öcalan on February 15, 1999. However, it also consumed it only six months later with the earthquake of August 17, 1999 and breathed its last. 25 years have passed, but we are still pretending that it has not, and entering the new year with the news that “the İmralı expeditions have begun”.

We have spent the first quarter of this century, and therefore a quarter of our republican history, under the rule of Erdoğan. The military-civilian balance, which had been gradually deteriorating since May 27, 1960, had evolved into a natural environment in which foreign policy and national security policies were completely outsourced to the military, foreign affairs and intelligence bureaucracy by the 1990s.

In the first period of its rule, the AKP, struggling with arguments such as “is it sincere or not?”, “they came, this is what happened” and similar arguments, was taking steps, albeit sometimes timidly, sometimes inconsistently, and sometimes visionlessly, for harmonization with EU membership, opening of border gates with Armenia, reducing tension with Greece, attempts at a solution in the TRNC, and resolving the Kurdish Question through negotiations instead of combating terrorism. During the same period, the military, foreign affairs, and intelligence bureaucracy tripod assumed that acting as a wedge and handbrake was part of the duty to “save the homeland”.

The “first act” continued for better or worse until the 2013 Gezi resistance, one of the rare organic civil society explosions in our republican history that the opposition parties also preferred to miss. After the July 15, 2016 coup attempt, which we constantly repeat to ourselves was unsuccessful and that we prevented it from succeeding, a completely different path was taken. The regime changed and also the procedure for appointing the Chiefs of General Staff as Ministers of National Defense was adopted, in other words, the two institutions merged.

If we raise our eyes from our navels to the horizon again, this century, the end of the first quarter of which we have reached, was essentially opened with the September 11, 2001 attacks on the USA, following the short-lived “millennium” euphoria. In our region, which we can call the Middle East or the Near East, we have come to the present day through the turning points of the US invasion of Iraq in 2003, the start of the Arab Spring in 2011, the emergence of ISIS in 2014 (in the meantime, Russia’s invasion of Ukraine in our north in 2022), Hamas’ mass suicide attack on Israel from Gaza on October 7, 2023, Israel’s disproportionate military response and finally the overthrow of Assad in Syria in 2024 as a result of that response.

Today, the economic situation is worse than at the beginning of the century when the AKP took over. Our democracy, rights and freedom report card is full of zeros. We have hit rock bottom in human development with education, justice and income distribution. In return, “Syria” breathed a new spirit into the administration. Thus, Erdoğan has also gained an “advance”.

Erdoğan is walking on the lines that "he personally overthrew Assad, started sending Syrian refugees back to their homeland, many profits will be made with exports and construction tenders, an administration that is completely supportive of Ankara was brought to power in Damascus for the first time in Syrian history, and the PKK was removed from northeastern Syria" and he will continue to walk on the lines. It would be fundamentally against reason for him not to. Indeed, politics in the world and in our country is not based on facts but on perceptions.

Erdoğan is also rebuilding a “Greater Turkey” narrative based on the claim of “victory in Syria, conquest of Damascus” and putting it into circulation. It is probably already clear that Öcalan will use the messages he will share through Buldan and Önder after the meeting in İmralı to separate DEM from the opposition and to gather support for the constitutional amendment he designed to continue his own power.

Perhaps, in order not to make people say, “Iran left, Turkey came,” he has not yet shown images of himself going to Damascus and praying in a stampede and demonstration atmosphere in the Umayyad Mosque, but that will happen very soon. Erdoğan also has positive expectations from Trump, who will take over the US presidency on January 20. The silence on the Gaza issue, the news leaked to the media that contacts were made with Israel in order to prevent a possible conflict in Syria (“deconfliction”), and the meeting with Velid Canbolat may also be related to this positive expectation.

On the other hand, the CHP, in general, gives the impression that it continues to renew its faith in the ancient gospel of that “old Turkey” bureaucratic tripod. It seems that it has not been able to reach an agreement within itself, because İmamoğlu has announced that contact is being sought as soon as possible through the TBB, and Özel is making comments along the lines of “men who cut off heads” and “wearing a tie is not enough” regarding the new Syrian administration.

However, there are many contradictions that the CHP can expose. The CHP can state that those who destroyed the institutions of the republic cannot be expected to contribute to the establishment of a state in Syria. It can emphasize that the unity of Syria cannot be achieved by dividing Turkey and turning the Turkish people against each other. It can emphasize that Golani cannot be called “honorable” and the opposition cannot be called “traitors.”

One may question why the “second chance” granted to (even) Golani in Syria was not granted to Kavala, Demirtaş, Atalay and many others in our own country. If Golani can stop being a terrorist in Syria, one may ask how criticizing the government in Turkey is considered “terrorism” and why everyone whose words are not liked, especially journalists, is detained and every oppositionist is intimidated.

Finally, the statement shared with reference to MoD sources, “Those who are part of the terrorist organization and are not Syrian citizens will leave Syria. Those who are Syrian citizens will also lay down their arms and whether or how they will be integrated into the new system will be determined by the Syrian administration.” also suggests that there will not be a new military operation east of the Euphrates in the near future and that the PKK will be removed from there without resorting to arms.

If I understand correctly and whatever the reasoning behind it, this should be considered a good development in terms of not wasting diplomatic gains. CHP, which “recognizes the Kurdish Question and points out that the place for a solution is the Turkish Grand National Assembly”, will probably strengthen its political base if it shares what it will say in the parliament on its own behalf for that solution, not with the DEM administration, but with its voters, without hesitation and delay.