Türkiye’de iktidar kaliteli eğitim ve gelir adaleti üzerinden yatırım, üretim, kalkınma ve bunlara bağlı olarak ortaya çıkacak refahtan adil pay alma hedefini bırakalı uzun zaman oldu. Sadece son seçimler öncesinde verilen vaatlere, uygulamalara, yerel yönetimlere kadar uzanan icraatlara bakıldığında artık önceliğin yoksulluğu önleme, refahı adil paylaşma değil “yoksulluğu yönetmek” olduğu çok rahat bir şekilde görülebilir. 

“Yönetilmesi gereken yoksullar ülkesine” evrilmenin anlamına bakmadan önce rakamlar üzerinden durum tespiti yapmak gerekiyor. 

Gini katsayısı bir ülkede gelir adaletinin ne kadar sağlandığına dair 20. yüzyılın başından bu yana uygulanan bir kriter. Bir ülkede gini katsayısı 0 ile 1 arasında belirleniyor. 0 herkesin eşit gelir elde etmesi 1 tüm gelirin 1 kişiye ait olması anlamına geliyor. Yani gini katsayısı 0’a yaklaştıkça gelir adaleti daha iyi bir noktaya gidiyor 1’e yaklaştıkça bozuluyor. 

TÜİK’in 29 Ocak’ta yayınladığı 2023 gelir dağılımı istatistiklerinde Türkiye’nin gini katsayısı 0,433 olarak açıklandı. Bu rakam geçen sene 0,415 idi. AK Parti’nin iktidara gelmesi ile bu orana gelir adaletinin en sağlıklı olduğu döneme 2007’de gelmiş, 0,4’ün altına gerilemişti. Üstelik Şubat 2001’deki MGK krizi sonrasında gecelik faizlerin %7500’e yükseldiği, Türkiye tarihinin en büyük devalüasyonundan yani elinde dövizi olmayan geniş kesimleri yoksullaştırma kararından sadece 6 yıl sonra. 

2008 küresel krizinin etkisiyle kötüleşmeye başlayan durum özellikle 2019’dan bu yana düzenli olarak daha da kötüye gidiyor. Buraya iki noktayı daha ilave etmek gerekiyor. 

Birincisi gini katsayısı ülkedeki vatandaş olmayanlar dikkate alınmadan hesaplanan kişi başına düşen milli gelir üzerinden belirleniyor. Yani ülkede resmi rakamlarla bile 4 milyon civarındaki göçmenlerin üretimleri hesaba katılıyor ama milli gelirden pay almıyorlarmış gibi hesaplanıyor. Eğer Türkiye’deki gayri safi milli hasıla 4 milyon daha yüksek bir nüfus üzerinden hesaplansa milli gelir de gini katsayısı da daha kötü bir fotoğraf verecek. 

İkincisi ise bu katsayıda sosyal transferler de dikkate alınıyor. Sosyal yardımlar her zaman vardı ama gelir adaletine bu kadar etki etmiyordu. Yine TÜİK rakamlarına göre sosyal yardımların etkisi 2014’te 0,55 puan iken 2024’te bu fark 0,87 puana yükseldi. Yani sosyal yardımları dışarda bıraktığımızda durum kötüden daha kötü. 

Ezcümle Türkiye’de ilk yüzde 20’lik dilim, yani zaten birden fazla ev-bark-araba-arsa-nakit sahibi olanlar milli gelirin eskiden yüzde 45’inine sahipken artık yarıya yakınını alır hale gelmiş, sınıflar arası geçişkenliği sağlayacak orta kesim çözülmüş, dar gelirler ise daha da yoksullaşmış durumda. 

Hiç uzun analize gerek yok. Şubat 2021’de 7,3 dolar olan bir kilo kıyma şimdi 17,4 dolar. Türk lirasından değil Amerikan dolarından bahsediyorum. “Sen Amerikan dolarıyla mı kazanıyorsun sana ne dolardan?” diyenleri başka köşeye alabiliriz. 

Meselenin ekonomik izahını zaten uzmanları yapar. Gelinen bu durum Türkiye’de iktidarın ekonomi politikalarının ve siyasi rekabetin doğasını değiştirdi. Yukardaki başlığın mantığı bundan kaynaklanıyor. 

Artık iktidar seçimleri kazanmak için de iktidarını sürdürülebilir kılmak için de bu “yoksulluk gerçeğinin yönetilebilir” halde kalmasını sağlamak zorunda. Son seçimler sırasındaki vaatlerin büyük bölümü yoksulluğu yok etmek ya da azaltmak değil yönetmek üzere kurgulu. 

Uygulanan politikalar bilinen tabirle vergiyi değil yoksulluğu tabana yaymak sonucunu verdi. Düşük faizli kredilerle gerçekleştirilen sermaye transferleri ve yüksek enflasyon, düşük verimlilik, vasıfsız eğitim politikaları birleşince ortaya yönetilmesi gereken dev bir yoksulluk gerçeği çıktı. 

Şimdi artık iktidarın da muhalefetin de yapmaya çalıştığı, bu mevcut yoksulluk halini ben daha iyi yönetirim demek. 

Asgari ücreti ülkedeki genel ortalama ücret haline getirip sonra buna yüksek zamlar vermek, sanayi kesiminin kâr marjlarının yükselmesine müdahale edemeyip dar gelirlileri yoksulluk sınırının üzerinde tutmaya çalışmak, EYT düzenlemesi ile içlerinde önemli oranda işsiz bulunan bir kesimi en azından çok düşük de olsa bir gelire kavuşturmak, kamu kaynakları ile verimsiz bir istihdam metodu olan memur kadrolarını şişirerek insanlara garantili ekmek kapısı sağlamak gibi politikaların hiç biri mevcut duruma yapısal çözüm üretmiyor. 

Karşıda da muhalefet bedava toplum ulaşım kartları, ucuz yemek imkanları, öğrencilere burslar, emeklilere doğalgaz yardımı gibi uygulamalarla yine ortalama vatandaşın karnını doyurması için aslında belediyecilikle doğrudan ilgisi olmayan politikalara yöneliyor.

Hatta üretim gücü için bir ihtiyaç olan kadın istihdamının artmasına katkı sağlayacak kreş uygulamaları bile aslında ‘geçinmek için eve iki maaş girmesi mecburiyeti’ne hizmet ediyor. 

22 yılın sonunda AK Parti iktidarı; genç oranının yüksek olduğu, üretimde verimliliğin arttığı, sosyal adaletin daha iyi sağlandığı 2010’ları kişisel iktidar kavgalarında tüketerek yoksulluğun yapısallaştığı, eğitimin kalitesinin düştüğü, bakılması gereken geniş bir emekli nüfusunun karşısında milli gelirin yarısına sahip yüzde 20’lik kesimin daha çok kazandığı bir ekonomi ve demografi üretti. 

Şimdi yakın gelecekte hem iktidarın hem muhalefetin temel rekabeti bu yoksulluğu daha iyi yönetmek üzerine. Korkulan o ki ne kısa ne de orta vadede bu dengenin değişmesini sağlamak da kolay değil.

Uzun vade için ise en azından umut edelim.

It has been a long time since the government in Turkey abandoned its goal of getting a fair share of investment, production, development and the resulting prosperity through quality education and income justice. Just looking at the promises made before the last elections, the practices, and the actions of local governments, it can be easily seen that the priority is not to prevent poverty or share prosperity fairly but to "manage poverty".

Before looking at the meaning of evolving into a "country of the poor that needs to be governed", it is necessary to make an assessment of the situation through numbers.

Gini coefficient is a criterion that has been applied since the beginning of the 20th century to determine how much income justice is achieved in a country. The Gini coefficient in a country is determined between 0 and 1. 0 means everyone earns equal income, 1 means all income belongs to 1 person. In other words, as the Gini coefficient approaches 0, income equality gets better, and as it approaches 1, it deteriorates.

In the 2023 income distribution statistics published by TÜİK on January 29, Turkey's Gini coefficient was announced as 0.433. This figure was 0.415 last year. With the AK Party coming to power, this rate reached this rate in 2007, when income justice was at its healthiest, and fell below 0.4. Moreover, after the MGK crisis in February 2001, when overnight interest rates rose to 7500%, only 6 years after the largest devaluation in Turkey's history, that is, the decision to impoverish large segments of people who did not have foreign currency.

The situation, which started to worsen due to the impact of the 2008 global crisis, has been getting worse regularly, especially since 2019. It is necessary to add two more points here.

First, the Gini coefficient is determined based on the national income per capita calculated without taking into account non-citizens in the country. In other words, even according to official figures, the production of around 4 million immigrants in the country is taken into account, but it is calculated as if they do not receive a share of the national income. If the gross national product in Turkey was calculated on a 4 million higher population, both the national income and the Gini coefficient would give a worse picture.

Secondly, social transfers are also taken into account in this coefficient. Social aid has always existed, but it did not have such an impact on income justice. Again, according to TÜİK figures, while the impact of social assistance was 0.55 points in 2014, this difference increased to 0.87 points in 2024. So, excluding social benefits, the situation is worse than bad.

In short, the first 20 percent in Turkey, that is, those who already own more than one house, house, car, land, and cash, used to have 45 percent of the national income, but now they receive almost half of it. Incomes have become even poorer.

There is no need for long analysis. A kilo of ground beef, which was $7.3 in February 2021, is now $17.4. I'm talking about the American dollar, not the Turkish lira. “Are you earning with American dollars and how much?” We can put those who say this in another corner.

The economic explanation of the issue is made by experts anyway. This situation has changed the nature of the government's economic policies and political competition in Turkey. This is the logic of the title above.

Now, in order to win the elections and to make its rule sustainable, the government must ensure that this "reality of poverty remains manageable". Most of the promises made during the last elections were designed to manage poverty, not eliminate or reduce it.

The policies implemented resulted in spreading poverty to the base, not taxes, as is known. When capital transfers made with low-interest loans and high inflation, low productivity and unqualified education policies combined, a huge reality of poverty emerged that needed to be managed.

Now, what both the government and the opposition are trying to do is to say that I can manage this current state of poverty better.

Making the minimum wage the general average wage in the country and then giving it high increases, not being able to intervene in the increase in the profit margins of the industrial sector and trying to keep low-income people above the poverty line, providing at least a very low income to a segment of the population that is significantly unemployed through the EYT regulation, None of the policies, such as providing people with a guaranteed income by inflating civil servant staff, which is an inefficient employment method with resources, does not produce a structural solution to the current situation.

On the other hand, the opposition is turning to policies that are not directly related to municipality, such as free public transportation cards, cheap food opportunities, scholarships for students, natural gas aid for retirees, to feed the average citizen.

Even nursery practices that will contribute to the increase in women's employment, which is a necessity for production power, actually serve the 'obligation to earn two salaries at home to survive'.

At the end of 22 years, the AK Party government; The 2010s, when the youth rate was high, productivity in production increased, social justice was better ensured, was consumed in personal power struggles, poverty became structural, the quality of education decreased, an economy in which the 20 percent who had half of the national income earned more, in the face of a large retired population that needed to be cared for, and demographics produced.

Now, in the near future, the main competition of both the government and the opposition is to manage this poverty better. It is feared that it is not easy to change this balance in either the short or medium term.

Let's at least hope for the long term.