Türkiye ocak ayı sonundan itibaren görevi devir alacak Trump’ın yaratacağı belirsizlik, bölgede büyüyebilecek bir çatışma-savaş öncesi pozisyon alma çabasında gözüküyor. Elbette iktidarın bir yandan barış-birlikte yaşam için arayışları öte yanda kayyımdan tutuklamalara yaşanan sertlik görüntüleri “yeni bir mühendislik-algı çabası mı” şüphesini haklı olarak düşündürüyor

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve Abdullah Öcalan

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin ekim ayında başlattığı, 22 Ekim’de “Öcalan Meclis’te DEM Grubu’nda konuşma yapsın” cümlesiyle büyüttüğü hamle yeni bir şekle bürünüyor. Bahçeli son grup toplantısında “İmralı ile DEM Grubu arasında yüz yüze temasın yapılmasını bekliyoruz” cümlesini ‘gecikmeksizin’ vurgusuyla kullandı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘cesur ve ezber bozucu teklif’ diyerek MHP Lideri’nin sözlerini değerlendirirken altını çizdiği şu noktalar önemli ipuçları veriyor:

“Meseleyi siyasi, sosyal ve bölgesel sonuçlarıyla birlikte, tüm yönleriyle ele alıyoruz. Kurumlarımız, değerlendirmelerimize zemin teşkil edecek çalışmaları hiçbir detayı atlamadan, devlet ciddiyeti ve büyük bir hassasiyetle yürütüyor.”

Burada kurumun daha önceki süreçte etkin rol oynayan MİT olduğunu düşünmek mümkün. Başkanı değişse de yeni başkan İbrahim Kalın da Kürt sorunu konusunda bilgili, çözüm sürecini yakından izlemiş bir isim. Erdoğan’ın ‘bölgesel sonuçlar’ derken ana merkeze Suriye’yi yerleştirdiğini anlayabiliriz. Burada çoklu faktörler var. Birincisi Suriye’deki Kürtlerin olduğu bölge Rojava. Buradaki durumla ilgili son dönemde en öne çıkan açıklama Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’dan geldi. Meclis Komisyonu’nda “Suriye’deki Kürtler Türkiye için ödevlerini biliyor” dedi. Eski MİT Başkanı Fidan çözüm sürecinin en önemli aktörlerindendi. Onun bu cümlesi oradaki yönetimle bir görüşme yapıldığına dair bir düşünceyi ortaya çıkardı. Ki bir zamanlar Salih Müslim Türkiye’ye gelmiş (2013) onunla Ankara’da görüşmeler yapılmıştı. Al Monitor’da Amberin Zaman (ben Serbestiyet’te okudum) kısa bir süre önce bölgenin Dışişleri Sorumlusu (bakanı) İlham Ahmed ile yaptığı söyleşide Ahmed’in şu sözlerini aktardı:

“Türkiye ile aramızda arabulucular var. Daha fazla bilgi vermem doğru olmaz. Suriyeli mültecilerin dönüşü konusunda Türkiye’ye yardım edebiliriz. Öcalan’ın söylediği her şey hayati önemdedir ve onun söylediklerinin tamamının Rojova’nın ve tüm Kürtlerin yararına olacağına inanıyoruz.”

Şimdi bu fotoğrafı yan yana getirirsek; Bahçeli’nin çıkışı, Erdoğan’ın ‘sosyal bölgesel, siyasi sonuçlarıyla el alma’ çerçevesi, Fidan’ın ‘ödev’ tanımı, Suriye’nin kuzeyinden gelen ‘arabulucu var’ ve ‘Öcalan’ın sözleri hayati önemde’ sözleri. Dönem ve konjoktür gereği sadece içeriyi değil dışarıyı da kapsamaya çalışan bir çalışma görüntüsü var. Türkiye’de bir kesim ‘Bahçeli’nin çıkışından Erdoğan’ın haberi yoktu’ ya da ‘ortada bir süreç yok siyasi konuşmalar’ çözümlemeleri yapıyor. Ancak farklı yerlerden gelen açıklamalar, çatışma çözümü süreçlerinden bildiğimiz aşamalardan, müzakere öncesi dönemden müzakere aşamasına geçilmek üzere olduğunu düşündürüyor. DEM Parti eş başkanlarının İmralı’ya gitme ihtimalleri, pek muhtemel gidecek olmaları sürecin bir üst noktaya evrilme ihtimalini güçlü kılıyor. Eş başkanların İmralı’ya gidip dönüşte ‘yokmuş böyle bir süreç-çalışma’ diye açıklama yapacakları bir ortamı herhalde, başta Bahçeli, iktidar hayal etmiyordur.  

28 Şubat 2015’te Dolmabahçe'deki dönemin başbakanlık ofisinde HDP heyeti ile hükümet yetkilileri bir araya geldiği toplantıda Sırrı Süreyya Önder, Öcalan’ın şu çağrısını aktarmıştı:

 “Asgari müştereğin sağlandığı ilkelerde silahlı mücadeleyi bırakma temelinde stratejik ve tarihi kararı vermek için PKK'yi bahar aylarında olağanüstü kongreyi toplamaya davet ediyorum.”

Aynı yıl Erdoğan 11 Ağustos’ta, çözüm süreci için “Bunlar ne yazık ki çözüm sürecini anlamadılar, anlamak istemediler. Şu anda bu buzdolabındadır” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Bugün Öcalan’ın yeniden devreye girmesi gündemde. Erdoğan partisinin toplantısında “Geçmişte ne dedim? Silahları gömeceksiniz. Silahları gömdüğünüz anda, bizim için her şey sizlerin önünü açmaktır” diye konuşuyor. Üstelik bu kez çözüm süreci döneminde biri doğrudan diğeri çekimser olarak süreci izleyen iki parti MHP ve CHP olası bir barış ihtimali için ‘destek olmayı’ dillendiriyor. O dönem TBMM’de “toplumsal barış yollarının araştırılması ve çözüm sürecinin değerlendirilmesi” amacıyla bir araştırma komisyonuna kurulması bile tepki gösterip, üye vermeyen biri kurucu parti, diğeri Türk milliyetçisi iki parti aktif olarak var olma noktasında gözüküyor.

Geçen sefer şeffaf olmayan, Meclis’in uzak tutulduğu, zaman zaman uzak durduğu süreç için bu sefer sanki daha büyük bir destek gözüküyor. Türkiye ocak ayı sonundan itibaren görevi devir alacak Trump’ın yaratacağı belirsizlik, bölgede büyüyebilecek bir çatışma-savaş öncesi pozisyon alma çabasında gözüküyor. Elbette iktidarın bir yandan barış-birlikte yaşam için arayışları öte yanda kayyımdan tutuklamalara yaşanan sertlik görüntüleri “yeni bir mühendislik-algı çabası mı” şüphesini haklı olarak düşündürüyor. Ama barış için girilen yolda, bu yola girenler dönmeye çalışsa da barışı tesis etmek için çaba göstermek hem kurumsal hem toplumsal muhalefetin görevi. 

The uncertainty that Trump, who will take over the office as of the end of January, will create seems to be an attempt to take a position before a conflict-war that could grow in the region. Of course, the government's search for peace and coexistence on the one hand, and the images of harshness experienced from the trustee to the arrests on the other, rightfully raise the suspicion of "a new engineering-perception effort"

MHP Chairman Devlet Bahçeli and Abdullah Öcalan

The move that MHP Chairman Devlet Bahçeli started in October and expanded on October 22 with the sentence “Öcalan should make a speech in the DEM Group in Parliament” is taking on a new form. Bahçeli used the sentence “We expect face-to-face contact between İmralı and the DEM Group” in the last group meeting with the emphasis of “without delay”. The following points that President Tayyip Erdoğan underlined while evaluating the MHP Leader’s words by calling them a “brave and groundbreaking proposal” provide important clues:

“We are addressing the issue from all aspects, including its political, social and regional consequences. Our institutions are carrying out the work that will form the basis of our assessments with state seriousness and great sensitivity, without skipping any detail.”

Here, it is possible to think that the institution was MİT, which played an active role in the previous process. Although its chairman changed, the new chairman İbrahim Kalın is also knowledgeable about the Kurdish issue and has closely followed the solution process. We can understand that Erdoğan placed Syria at the main center when he said “regional results.” There are multiple factors here. The first is Rojava, the region where the Kurds in Syria are located. The most prominent statement about the situation here recently came from Foreign Minister Hakan Fidan. He said in the Parliamentary Commission, “The Kurds in Syria know their duties for Turkey.” Former MİT Chairman Fidan was one of the most important actors in the solution process. His sentence brought to light the idea that there was a meeting with the administration there. Once upon a time, Salih Müslim came to Turkey (2013) and meetings were held with him in Ankara. Amberin Zaman (I read it in Serbestiyet) in Al Monitor recently quoted the following words of Ahmed in an interview with the region’s Foreign Affairs Officer (minister) İlham Ahmed:

"There are mediators between us and Turkey. It would not be right for me to give more information. We can help Turkey with the return of Syrian refugees. Everything Öcalan says is of vital importance and we believe that everything he says will benefit Rojava and all Kurds."

Now, if we put this picture side by side; Bahçeli's statement, Erdoğan's 'social, regional, political consequences of taking the hand' framework, Fidan's 'assignment' definition, 'there is a mediator' coming from the north of Syria and 'Öcalan's words are of vital importance' words. There is an image of a study that tries to cover not only the inside but also the outside due to the period and conjuncture. A segment in Turkey analyzes 'Erdoğan was not aware of Bahçeli's statement' or 'there is no process, political speeches'. However, statements coming from different places make us think that we are about to move from the stages we know from conflict resolution processes, the pre-negotiation period, to the negotiation stage. The possibility of the DEM Party co-chairs going to İmralı, and the fact that they will most likely go, makes it very likely that the process will evolve to a higher level. Bahçeli, first and foremost, does not imagine the government to have an environment where the co-chairs will go to İmralı and make a statement saying 'there was no such process-study' on their return.

At the meeting where the HDP delegation and government officials came together at the then prime minister's office in Dolmabahçe on February 28, 2015, Sırrı Süreyya Önder relayed Öcalan's following call:

“I invite the PKK to convene an extraordinary congress in the spring months to make the strategic and historic decision to abandon the armed struggle on the basis of principles that provide the minimum common ground.”

The same year, on August 11, Erdoğan made the following assessment regarding the resolution process: "Unfortunately, they did not understand the resolution process, they did not want to understand it. It is currently in the refrigerator."

Today, Öcalan’s re-entry into the picture is on the agenda. Erdoğan says at his party meeting, “What did I say in the past? You will bury the weapons. Once you bury the weapons, everything for us is to pave the way for you.” Moreover, this time, the two parties that followed the process directly and the other abstained during the resolution process, MHP and CHP, are voicing their ‘support’ for a possible peace possibility. At that time, even the establishment of an investigation commission in the TBMM for the purpose of “researching the ways of social peace and evaluating the resolution process” showed a reaction and did not give members, and two parties, one a founding party and the other a Turkish nationalist, seem to be actively present.

There seems to be greater support this time for the process that was not transparent last time, that the Parliament was kept away from, and that it sometimes stayed away from. Turkey seems to be trying to take a position before the uncertainty that Trump, who will take over the office as of the end of January, will create, and a conflict-war that could grow in the region. Of course, the government's search for peace and coexistence on the one hand, and the images of harshness experienced from the trustee to the arrests on the other, rightfully raise the suspicion of "a new engineering-perception effort". But on the path taken for peace, even if those who took this path try to turn back, it is the duty of both the institutional and social opposition to make an effort to establish peace.