Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 21 Kasım’da Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Dışişleri Bakanlığı’nın 2025 yılı bütçe görüşmeleri sırasında dış politikada atılan adımları içeren bir sunum yaptı. Fidan’ın sunumunda en çok dikkat çeken ve haberlere konu olan ifadesi, “Sınır ötesindeki Kürtlerin tek hamisi Türkiye’dir” sözleriydi. Fidan’ın "Suriye’deki Kürtler Türkiye’ye karşı ev ödevlerini biliyorlar" ifadesi de çok dikkat çekiciydi.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın sunumu ve Türkiye’nin dış politikada izlediği stratejiyi CHP Dış Politikadan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı, “Gölge bakan” Prof. Dr. İlhan Uzgel ile konuştuk.

CHP Dış Politikadan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. İlhan Uzgel

Türkiye’nin değişen dengelere karşı savrulma görüntüsü veren bir dış politika izlediğini söyleyen Uzgel, "Dışişleri Bakanı Fidan’ın 'Suriye’deki Kürtler Türkiye’ye karşı ev ödevlerini biliyorlar' açıklamasıyla Bahçeli’nin açıklamaları arasında bir ilişki varsa bu açıklanmalı" diyor. İlhan Uzgel’in sorularımıza yanıtları özetle şöyle oldu:

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 21 Kasım’da Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Dışişleri Bakanlığı’nın bütçesinin görüşülmesi kapsamında komisyon üyelerine dış politikanın bir yılını özetleyen bir sunum yaptı. Fidan’ın sunumunu nasıl buldunuz?

Çok sorunlu buldum. Konuşmanın başlığını ‘Belirsizlik Çağında Kararlı Dış Politika’ belirlemişlerdi. Daha çok belirsizlik çağı ve belirsiz dış politika başlığı uygun olurdu. Hatta Türkiye’nin BRICS üyeliği için başvuru yapıp yapmadığı bile belirsiz. Buraya dahil olmak gibi bir çabanız var mı yok mu? Bu da belirsiz. Neden kararlı bir dış politika? Nesi kararlı? Bunların hiçbiri belli değil. Kavramsallaştırma dahi ciddi sorunlar içeriyor.

Evet dünya belirsiz bir dönemde, ancak belirli olan bazı unsurlar da var, örneğin jeopolitik kaygıların yükselmesi. Böylesi koşullar altında Türkiye gibi çok kritik coğrafi konuma sahip bir ülkenin ana stratejisinin ne olduğuna dair bir tane ifade yok. İlkesiz, plansız, programsız, stratejiden yoksun bir dış politikadan bahsediyoruz.

‘BİR ÜLKENİN DİPLOMASİ ALANINDA YAPABİLECEĞİ İŞLER BAŞARI OLARAK SUNULDU’

Sayın Bakan sunumunda aşağı yukarı Türkiye gibi, bu büyüklükte bir ülkenin dış politikada yaptığı/yapabileceği faaliyetleri bir başarı hikayesi olarak aktarmış. Bahsettiği unsurlar zaten Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan beri yapılan faaliyetler. Gündelik, rutin işlerin yapılması sanki büyük dış politika başarısıymış gibi sunuldu. Bakanın sunumundaki bence en önemli sorunlar şunlardı: İlk olarak vizyon ve strateji eksikliği, ikincisi en kritik noktalarda politikasızlık veya şayet konuya dönük izlenen bir politika varsa da bunun ortaya konmasında bir kararsızlık.

‘TÜRKİYE’NİN İSRAİL KONUSUNDAKİ BÜTÜN EYLEM VE GİRİŞİMLERİ ETKİSİZ’

Hakan Fidan’ın sunumunda İsrail-Filistin savaşı karşısında Türkiye’nin izlediği siyaset, eylem ve pratikleri de özetledi. İlk olarak ticaretin askıya alındığını, ikincisi Türkiye’nin resmen Güney Afrika’nın açmış olduğu davaya müdahil olduğunu aktardı. Benzer biçimde Arap Ligi ile atılan ortak adımlardan bahsetti. Konuşmanın bu bölümünü ve izlenen siyaseti asıl değerlendirirsiniz?

Bütün bunlar son derece etkisiz, sınırlı, hiçbir sonuç getirmeyen pratikler. Gazze’de hatta Batı Şeria ve Lübnan’da yapılanlar bir kıyıma dönüştü, ki 21. yüzyılın en büyük katliamlarından biri yaşanıyor. Buna dönük sonuç getirecek etkili bir girişim olmadığı gibi alttan alta ticaretin devam ettiğine de tanıklık ettik. Hükümetin şöyle bir işlevi oldu: Kendisini Filistin davasının savunucusu olarak tanımlayarak Filistin’e dair toplumsallığı kendisinde siyasallaştırdı. Topluma ‘biz devlet olarak Filistin davasının sahibiyiz, sizin bir şey yapmanıza gerek yok’ dedi. Erdoğan, ‘one minute’ten bu yana kendisini buradan tanımladı. Topluma Filistin konusunda bir şey yapılacaksa onu biz yaparız, mesajını verdi. Örneğin Batı’da hükümetler İsrail’e karşı bir adım atmadığı için üniversite kampüslerinde, sokaklarda protestolar yaşanıyor. Erdoğan bu noktada hem o reaksiyonu kendisinde topladı ve soğurdu hem de ciddi bir adım atmadı. Bu da İsrail’in işine yarayan bir politika oldu. İsrail’e yönelik sert açıklamaların bu nedenle bir önemi yok.

Cumhurbaşkanı Erdoğan bu noktada "Biz nasıl Karabağ'a girdiysek, nasıl Libya'ya girdiysek bunun benzerini aynen onlara (İsrail) da yaparız” cümlesini kurdu...

Evet, ancak sonrasında ‘İsrail bize saldıracak’ da dedi. Bu tür çıkışlar seviyeyi gittikçe aşağıya çekiyor. Buna karşı İsrail Dışişleri Bakanı’nın açıklamalarıyla iki lider arasında adeta yakışıksız bir polemik yaşandı. İsrail neden bundan şikayetçi olsun ki… Yani özetlersek tüm politik tepkiyi Erdoğan’ın dışa vurması, öte yandan ticaretin bir şekilde sürüyor olması, birkaç diplomatik adım dışında da bir şey yapılmaması İsrail’in yararına oldu, İsrail bundan neden rahatsız olsun ki…

‘TÜRKİYE’NİN NORMAL İLİŞKİ KURMASINI ÖĞRENMESİ GEREKİYOR’

Öte yandan Ortadoğu’da içinde İran’ın İsrail’in ve Körfez’in de olduğu bir yeni güvenlik/siyasi mimarinin inşa edileceğine dönük iddialar mevcut. Bu iddiayı da göz önüne alırsak sizce Türkiye böyle bir değişime hazırlıklı mı?

Türkiye’nin bölgesindeki ülkelerle temasının, ilişkisinin olması gayet normal bir durum. Problem bölge ülkeleri arasındaki gerilimde taraf olmak. Örneğin Katar-BAE geriliminde taraf olduk. O nedenle Türkiye Körfez’de dışlandı. Bakan Fidan’ın da söylediği gibi sekiz yıl aradan sonra Türkiye-Körfez İşbirliği Konseyi Yüksek Düzeyli Stratejik Diyalog toplantısına katılabildi. Burada sorulması gereken ‘sekiz yıldır neden orada yoktunuz?’ olmalı. Şu doğru değil, sorunların parçası ol, sonra da çok yakın ol. Biz bunu pek çok ülkeyle yaşadık. Hatta şöyle bir espri de vardır: Hükümet hangi ülkeyle yüksek düzeyli stratejik işbirliği anlaşması imzaladıysa onunla kavga etmiştir. Aman biz imzalamayalım da kavga olmasın gibi.

Dış politika böyle bir şey değil. Hükümetin normal ilişki kurmayı bilmesi gerekiyordu. Son 20 yılımız bu hataların bedelini ödeyerek geçti. Dolayısıyla bize şu anda bu kayıpların telafisini dış politika olarak sunuyorlar.

‘SURİYE BİR GÜVENLİK VE DIŞ POLİTİKA ENKAZIDIR, BUNA HÜKÜMETİN KATKISI OLMUŞTUR’

Suriye’deki gelişmeler denklemin önemli bir diğer ayağını oluşturuyor. Nitekim Dışişleri Bakanı Fidan sunumunda Astana süreci ve ABD ile görüşmelerin sürdüğünden bahsetti. Bunun dışında bir detay vermedi. İzlenen Suriye siyasetini ve Trump’ın bu siyasete olası etkisini nasıl görüyorsunuz?

Suriye, Türkiye’nin cumhuriyet tarihindeki en ağır dış politika ve güvenlik sorunu ki buna kısmen AKP hükümeti de katkı sağladı. Burada böylesi önemli bir konunun bir cümleyle geçiştirildiğini gördük. Biz CHP olarak ilk öncelikli dış politika konumuzun Suriye olacağını söylüyoruz. Suriye bir güvenlik ve dış politika enkazıdır, buna hükümetin de büyük bir katkısı olmuştur. İnsan şöyle düşünüyor, 'acaba Sayın Bakan kendi yarattığınız sorunu suçluluk duygusu nedeniyle mi tek bir cümleyle hızla geçiştirdiniz?' Kendisi söz konusu dönemde Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanlığı gibi kritik bir görevdeydi. Yani bu dosyaya hakimdi. Kaldı ki şu anda Suriye Milli Ordusu bile MİT’in kontrolünde. Bu nedenle bu geçiştirmeyi anlayabilmek mümkün değil. TBMM’ye gelip Suriye’yi bu kadar kısa geçmek doğru değildi. Zaten yer ayırmanız gereken, detaylandırmanız gereken konu Suriye’ydi. Dahası orada Sayın Bakan’ın kullandığı bir ifade var ki beni hayrete düşürdü.

‘BAKANIN 'ORADAKİ İNSANLAR TÜRKİYE’YE KARŞI EV ÖDEVLERİNİ BİLİYORLAR’ SÖZLERİYLE BAHÇELİ’NİN AÇIKLAMALARI ARASINDA BİR İLİŞKİ VAR MI AÇIKLANMALI’

Neydi o ifade?

Sayın Fidan, CHP Diyarbakır Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun sorusuna şöyle yanıt verdi: ‘Oradaki insanların (Suriye’deki Kürtler) iyi niyeti varsa Türkiye'ye karşı ev ödevlerini biliyorlar.’* Ben Bakan Bey'in bunu ağzından kaçırdığını düşünüyorum, çünkü konuşma metninde bu ifade yer almıyor.

‘SAYIN FİDAN’I BU İFADESİNİ AÇIKLAMAYA DAVET EDİYORUM’

Bunu söyleyip geçiştiremez, çünkü bu çok kritik bir ifade. Suriye’deki insanlar derken kimi kastediyor? Ev ödevi verecek kadar bir yakınlığa mı sahip, bir temas mı var? Varsa hangi yolla bu temaslar sağlandı? Ne tür ev ödevi verildi? Sayın Fidan’ı bu cümlesini açıklamaya davet ediyorum. Yaşadığımız, Sayın Devlet Bahçeli üzerinden ısrarlı bir şekilde yürütülen süreçle bağlantılı bir açıklama mı yaptı, arada bir ilişki var mı? Suriyeli ‘İnsanların’ ev ödevini bilmesiyle Bahçeli’nin ‘Öcalan gelsin Meclis’te konuşsun, DEM gitsin Öcalan ile konuşsun, silah bırakılsın’ açıklamaları arasında bir bağlantı var mıdır yok mudur? İktidar bloku bu hususlara bir açıklık getirmek zorunda.

‘IRAK’TA İRAN’IN ETKİSİ ARTTIKÇA TÜRKİYE’NİN ETKİSİ AZALDI’

Bakan Fidan’ın değindiği bir diğer başlık Irak’tı. Erdoğan, geçtiğimiz nisan ayında Irak’a gittiğinde Irak’ın PKK’yı bir terör örgütü olarak tanıyacağı, ortak operasyonlar yapılacağı beklentisi vardı, ancak bu olmadı. Kalkınma Yolu Projesi de gündeme geldi. Ancak bildiğim kadarıyla hala Türkiye ile Irak arasında Kerkük Yumurtalık Petrol Boru Hattı dahi açılmadı. Türkiye’nin Irak siyasetini nasıl yorumluyorsunuz?

Türkiye geniş kapsamlı bir harekat için Irak’ı ciddi anlamda zorluyor. Ancak Irak’ın da kendi gündemi var ve buna razı değiller. Irak artık normal bir ülke olmak istiyor. Ülkesi içinde büyük operasyonların, çatışmaların yaşandığı bir ülke haline artık gelmek istemiyorlar. Ancak Türkiye çok büyük ülke ve Irak’ın çıkış noktalarından bir tanesi, ciddi bir ticaret ortağı. O nedenle de Türkiye’nin taleplerine kısmen cevap verdiler. Irak’ta bir süredir İran’ın etkisi çok arttı. İran’ın etkisi arttıkça Türkiye’nin etkisi azalıyor.

‘KENDİ SÖYLEMLERİYLE ÇELİŞMEYİ DERT ETMEYEN BİR İKTİDAR ANLAYIŞI VAR’

Aslında Fidan’ın yapmaya çalıştığı kırılan dağılan ilişkileri toparlama. Buna dönük çalışma yapıyor. AKP’de bunu çok görüyoruz, kendi yıktıklarını toparlarken bunu büyük bir başarı olarak sunuyorlar. Bunu Mısır’la ilişkilerde de Körfez ile ilişkilerde de gördük. Kendi ilkeleri, kendi söylemleriyle çelişmeyi dert etmeyen bir iktidar anlayışı var. Aslında aşağı yukarı bunu yaşıyoruz, Irak da bunun istinası olmadı.

‘ESAD İLE GÖRÜŞMEK İÇİN NEREDEYSE DİL DÖKEN BİR ÜLKE GÖRÜNTÜSÜ VERİYOR’

Bakanın konuşmasında Ukrayna kısa bir yer bulabildi. Rusya ile ilişkileri özel bir başlıkta ele almadı, biraz geçmiş dönemleri özetledi. Öte yandan Trump ile Putin arasında Ukrayna özelinde görüşme trafiğinin başlaması bekleniyor. Sizce Türkiye Trump dönemiyle beraber kuzeyinde yaşanabilecek olası bir değişime hazır mı?

Hayır, hiçbir konuda hazırlığı yok. AKP hükümeti dış politikada o kadar çok sorun yarattı ki bunları toparlarken alttan alan bir tarzı benimsemek zorunda kaldı. Mısır, BAE, Suudi Arabistan, Yunanistan ile görüşmelerde de bu böyleydi. Son olarak Suriye, Esad ile görüşmek için neredeyse dil döken bir ülke görüntüsü verdik.

‘TÜRKİYE KENDİNİ DÜNYA SİSTEMİNDE BİR YERE KOYAMIYOR’

Bu noktada hem muhataplarınız hem de rakipleriniz bundan çok istifade ettiler. Kaçmaktan kovalamaya fırsat bulamayan, kırdıklarını toparlamaya çalışan bir dış politika anlayışıyla Türkiye kendisini dünya sisteminde yeterince bir yere koyamıyor. Örneğin hükümet ve Sayın Bakan Türkiye’yi nerede görüyor? Nasıl bir Türkiye öngörüyorlar? Bunlara dair hiçbir bilgi yok. Mesela Trump ikinci dönem için seçildi, ancak bundan önce müthiş bir beklenti vardı. İşte Trump seçilecek, AKP işleri düzelecek gibi. Bu Türkiye çapında bir ülke için çok hazin bir durum.

‘TÜRKİYE ORADAN BURAYA SAVRULAN BİR ÜLKE GÖRÜNTÜSÜ VERİYOR’

Türkiye AKP iktidarı döneminde kapasitesinin çok altından performans gösteren bir ülkeye dönüştü. bölge siyasetinde etkili ve belirleyici bir ülke olabilecekken şu anda gündelik rutini yerine getiren, denge politikası izlemek isterken bir oraya bir buraya, bir Batı’ya bir Rusya’ya, bir BRICS’e bir AB’ye doğru savrulan ülke görüntüsü veriyoruz.

‘HÜKÜMET BRICS’İ KISA VADELİ BİR PAZARLIK ARACI OLARAK GÖRÜYOR’

BRICS’e Türkiye’nin başvurusu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Resmi olarak başvurup başvurmadığını henüz bilmiyoruz. Ancak başvuru yaptıysa BRICS’in şu an Türkiye’ye verebileceği bir şey yok. Bunun için aceleci olmaya da gerek yok. Biz parti olarak dünyada küresel sistemin değiştiğinin, dönüştüğünün farkındayız, yani kategorik olarak BRICS’e karşı değiliz. Küresel Güney’in yükselişi söz konusu. Dünya sisteminde bu ülkelerin önemi ve yeri arttı. BRICS ve Küresel Güney olgusunu çok yakından takip ediyoruz. Zamanı geldiğinde Türkiye BRICS’in bir parçası da olabilir ama hükümet bunu çok basitleştirilmiş, kodları kolayca çözülen bir dış politika hamlesi olarak görüyor. Bir dış politika stratejisinin parçası olarak BRICS veya Küresel Güney, çok kutupluluğa giden dünyada bir arayış olarak değil de kısa vadeli pazarlık aracı olarak görülüyor. Biz buna itiraz ediyoruz.

‘PLANLI BİR DIŞ POLİTİKA STRATEJİSİ İÇİNDE KÜRESEL DENGELERE OYNAYAN BİR TÜRKİYE YOK’

Ancak çok belirsiz, akılların karışık olduğu bir dönemde değil miyiz? Bunu diyebilen ülkelerin pozisyonları da değişmiyor mu?

Evet, haklısınız. Dünyada ciddi bir belirsizlik, akıl karışıklığı var. Ancak Türkiye bu durumu en kötü yöneten ülkelerden biri. Burada daha özerk ve geniş bir dış politika alanı yaratmak mümkündü. Türkiye bu özerkliği yaratmayı denedi, ancak başarısız oldu. Temel problem de bu. Yaşadığımız süreçte planı bir dış politika stratejisi içinde küresel dengelere oynayan bir Türkiye görmüyoruz. Bir tarafa gidip orada istediğini alamayıp diğer tarafa giden, iki tarafın da çekiştirdiği bir ülke durumuna düştü. Temel sorunumuz da bu. Yani AB de Türkiye’ye mesafe koyuyor, BRICS de mesafeye koyuyor.

‘TRUMP’A DÖNÜK UMUTLAR, KABİNESİNİ ŞEKİLLENDİRİNCE YERİNİ KARAMSARLIĞA BIRAKTI’

Trump’ın ABD’de yeniden seçimi kazanması iktidar cephesinde memnuniyet yaratmış görüntüsü var. Öncelikle hükümet için Trump neden daha iyi bir başkan? Tarihin belki de en sert mektuplarından birini Trump Türkiye’ye, Erdoğan’a yazmadı mı? Sizce Türkiye Trump dönemine hazır mı? Nasıl bir hazırlık yaptı?

Türkiye büyüklüğünde bir ülke için ABD seçimlerine dönük böyle bir beklentiyi rahatsız edici buluyorum. ABD’de kimin başkan olacağına endeksli bir ruh hali içinde olmak çok sorunlu. Türkiye, Trump gelirse bizim için iyi olur, Harris gelirse kötü olur türünden bir değerlendirmeye kalmamalı. Biz CHP olarak Trump geldiği için ne sevinç duyduk ne yas tuttuk. Türkiye kendi ayakları üzerinden durabilen bir ülke olmalı. Tabii ki dünyadaki her ülke ABD seçimlerini ve olası sonuçlarını yakından takip etti. Ancak iktidarın buna seviniyor olması bir zafiyet göstergesidir. Tabii burada Erdoğan ile Trump’ın kurumları devre dışı bırakan yönetim tarzı ve Erdoğan’ın liderden lidere sorunları çözme beklentisi etkili oluyor. Çünkü daha önceki döneminde bu yöntem kısmen işledi, ikisi de siyasete iş yönetir gibi bakıyor, Trump Erdoğan’ı kollar ve bu iş çözülür diye düşünmüşlerdi. Ancak Trump kabinesini şekillendirmeye başlayınca umutlar yerini karamsarlığa bırakmış gibi görünüyor.

‘TRUMP’IN KABİNESİNDE TÜRKİYE’Yİ ZORLAYACAK İSİMLER VAR’

Siz Trump’ın kabinesini nasıl buldunuz?

Kabinede geçmişten bu yana Türkiye karşıtı olan pek çok isim var. Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz ve Ulusal İstihbarat Direktörü Tulsi Gabbard gibi isimler zaman zaman Türkiye’ye, Erdoğan’a karşı sert sözleri olan isimler. Rubio, Bob Menendez gibi bir senatördü ve Güney Kıbrıs’a silah satışında da rol oynamıştı. Bunlar, Türkiye’yi zorlayacak isimler. Bahsettiğimiz isimler, Erdoğan’ın Trump üzerinden süreci yönetme stratejisine engel olabilir.

‘TÜRKİYE ÇİN İLE STRATEJİK İLİŞKİLER KURMADIĞI SÜRECE ÇİN İLE TİCARİ İLİŞKİLER ABD İÇİN ÖNEMLİ OLMAZ’

Son olarak Trump, göç politikalarını eleştirdiği iki komşusu Meksika ve Kanada’ya yüzde 25 gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu. Çin’e dönük daha sert bir gümrük politikası izleyeceğini zaten daha önce ifade etmişti. Öte yandan Türkiye ile Çin arasında enerji, kritik mineraller gibi alanlarda görüşmeler sürüyor. Benzer biçimde Çinli otomotiv firması BYD’nin kuracağı fabrika için, Manisa’da bir Çin sokağı (China Town) oluşturulacağı söyleniyor? Trump Türkiye ile Çin arasındaki bu ticari ilişkilere nasıl yaklaşır?

Çin’in dünyadaki her ülkeyle gelişmiş ticari ilişkileri var. Hatta bu anlamda Avrupa ülkeleri ve ABD en büyük ticaret ortakları. Dünyanın her yerine yatırım yapıyor, Türkiye de bunlardan biri. Türkiye Çin ile stratejik bir ilişki kurmadığı sürece, ki Türkiye kurmuyor, yani Türkiye Çin’den silah almıyor, belirli bölgelerde stratejik işbirliğiyle hareket etmiyor. ABD için bunlar önemlidir. Türkiye Çin ile böyle bir ilişkiye girmediği için ABD ile ilişkilerde büyük bir sorun olmayacaktır.

* Plan ve Bütçe Komisyonu’nun ilgili tutanaklarında Fidan'ın değerlendirmesi şöyle geçmekte:

“Suriye'deki Kürtlerin PKK'laştırılma çalışması son derece karşı olduğumuz bir konu. Oradaki insanların iyi niyeti varsa Türkiye'ye karşı ev ödevlerini biliyorlar. Türkiye'den, Irak'tan, İran'dan giden bütün PKK'lı kadroların gönderilip oradaki Suriyelilerin kalması gerekiyor ama bunlar ayrı konular, onlar da olmayacağını biliyorlar, başka bir konu olduğunu biliyorlar yani o başka bir mevzu ama dediğim gibi, bizim sınır ötesindeki Kürtlerle ilgili hassasiyetimiz her zaman var.”

Foreign Minister Hakan Fidan made a presentation on November 21st at the Planning and Budget Committee, which included the steps taken in foreign policy during the Foreign Ministry's 2025 budget negotiations. The most striking statement in Fidan's presentation, which was the subject of the news, was his words, "The only protector of the Kurds across the border is Turkey." Fidan's statement, "The Kurds in Syria know their homework towards Turkey," was also very striking.

We talked about Foreign Minister Fidan's presentation and the strategy Turkey follows in foreign policy with CHP Deputy Chairman Responsible for Foreign Policy, "Shadow Minister" Prof. Dr. İlhan Uzgel.

CHP Deputy Chairman Responsible for Foreign Policy Prof. Dr. İlhan Uzgel

Uzgel, who said that Turkey was following a foreign policy that gave the impression of being thrown against changing balances, said, "If there is a connection between Foreign Minister Fidan's statement that 'Kurds in Syria know their homework towards Turkey' and Bahçeli's statements, this should be explained." İlhan Uzgel's answers to our questions were summarized as follows:

Minister of Foreign Affairs Hakan Fidan made a presentation summarizing one year of foreign policy to the members of the Planning and Budget Commission on November 21, as part of the discussion of the Ministry of Foreign Affairs' budget. What did you think of Fidan's presentation?

I found it very problematic. The title of the speech was determined as 'A Resolute Foreign Policy in an Age of Uncertainty'. A more appropriate title would have been 'Age of Uncertainty and Uncertain Foreign Policy'. It is even uncertain whether Turkey has applied for BRICS membership. Are you making any efforts to be included? This is also uncertain. Why a resolute foreign policy? What is resolute? None of these are clear. Even conceptualization contains serious problems.

Yes, the world is in an uncertain period, but there are certain elements, such as the rise of geopolitical concerns. Under such conditions, there is not a single statement about what the main strategy of a country with a very critical geographical location like Turkey is. We are talking about a foreign policy that is unprincipled, unplanned, unprogrammed, and devoid of strategy.

'THE WORK A COUNTRY CAN DO IN THE FIELD OF DIPLOMACY WAS PRESENTED AS SUCCESS'

In his presentation, the Minister presented the activities that a country of this size, like Turkey, has done/could do in foreign policy as a success story. The elements he mentioned are activities that have been done since the foundation of the Republic of Turkey. It was presented as if doing daily, routine work was a major foreign policy success. In my opinion, the most important problems in the Minister's presentation were: First, lack of vision and strategy, second, lack of policy at the most critical points, or if there is a policy being followed on the subject, an indecisiveness in presenting it.

'ALL TURKEY'S ACTIONS AND INITIATIVES ON ISRAEL ARE INEFFECTIVE'

In Hakan Fidan's presentation, he also summarized the policies, actions and practices followed by Turkey in the face of the Israeli-Palestinian war. First, he reported that trade had been suspended, and second, that Turkey had officially intervened in the case filed by South Africa. Similarly, he mentioned the joint steps taken with the Arab League. How would you evaluate this part of the speech and the policies followed?

All of these are extremely ineffective, limited, and fruitless practices. What was done in Gaza, and even in the West Bank and Lebanon, turned into a massacre, and one of the greatest massacres of the 21st century is taking place. Not only has there been no effective initiative that will bring results, but we have also witnessed the continuation of underhanded trade. The government had the following function: By defining itself as the defender of the Palestinian cause, it politicized the social aspect of Palestine within itself. It said to the society, “We, as a state, own the Palestinian cause, you don’t need to do anything.” Erdoğan has defined himself from this point since “one minute.” He gave the society the message that if something is going to be done about Palestine, we will do it. For example, since governments in the West have not taken any steps against Israel, there are protests on university campuses and in the streets. At this point, Erdoğan has both collected and absorbed that reaction and has not taken any serious steps. This has also been a policy that has benefited Israel. Therefore, harsh statements towards Israel have no importance.

At this point, President Erdoğan said, "Just as we entered Karabakh, just as we entered Libya, we will do the same to them (Israel)."

Yes, but then he also said, 'Israel will attack us'. Such outbursts are gradually lowering the level. In response, the statements of the Israeli Foreign Minister led to an almost unseemly polemic between the two leaders. Why would Israel be complaining about this? In short, the fact that Erdoğan expressed all the political reaction, while trade continued in some way, and that nothing was done other than a few diplomatic steps, was to Israel's benefit, why would Israel be bothered by this?

'TURKEY NEEDS TO LEARN HOW TO ESTABLISH NORMAL RELATIONS'

On the other hand, there are claims that a new security/political architecture will be built in the Middle East, including Iran, Israel and the Gulf. Taking this claim into consideration, do you think Turkey is prepared for such a change?

It is quite normal for Turkey to have contacts and relations with countries in its region. The problem is to take sides in tensions between countries in the region. For example, we took sides in the Qatar-UAE tension. That is why Turkey was excluded in the Gulf. As Minister Fidan said, it was able to attend the Turkey-Gulf Cooperation Council High Level Strategic Dialogue meeting after an eight-year hiatus. The question that should be asked here should be, 'Why weren't you there for eight years?' This is not true, be part of the problems and then be very close. We have experienced this with many countries. There is even a joke that goes like this: The government has fought with whichever country it has signed a high-level strategic cooperation agreement with. Like, let's not sign it so that there won't be a fight.

Foreign policy is not like that. The government should have known how to establish normal relations. We have spent the last 20 years paying the price for these mistakes. Therefore, they are now offering us compensation for these losses as foreign policy.

'SYRIA IS A SECURITY AND FOREIGN POLICY WRECKAGE, THE GOVERNMENT HAS CONTRIBUTED TO THIS'

Developments in Syria constitute another important part of the equation. In fact, Foreign Minister Fidan mentioned the Astana process and the ongoing talks with the US in his presentation. He did not provide any other details. How do you see the Syria policy being pursued and Trump's possible impact on this policy?

Syria is the most serious foreign policy and security problem in the history of Turkey's republic, and the AKP government has also contributed to this to some extent. Here, we saw that such an important issue was glossed over with a single sentence. As the CHP, we say that our first priority foreign policy issue will be Syria. Syria is a security and foreign policy wreck, and the government has also made a major contribution to this. One wonders, 'Mr. Minister, did you quickly gloss over the problem you created with a single sentence because of a sense of guilt?' He was in a critical position as the Director of the National Intelligence Organization (MIT) during the period in question. In other words, he was familiar with this file. Moreover, even the Syrian National Army is currently under the control of the MIT. Therefore, it is impossible to understand this glossing over. It was not right to come to the TBMM and gloss over Syria so briefly. The issue you should have allocated space to and detailed was Syria. Moreover, there was an expression used by the Minister there that surprised me.

'IS THERE A RELATIONSHIP BETWEEN THE MINISTER'S WORDS "THE PEOPLE THERE KNOW THEIR HOMEWORK TOWARDS TURKEY" AND BAHÇELİ'S STATEMENTS? IT SHOULD BE EXPLAINED'

What was that expression?

Mr. Fidan responded to CHP Diyarbakır Deputy Sezgin Tanrıkulu's question as follows: 'If the people there (Kurds in Syria) have good intentions, they know their homework towards Turkey.'* I think the Minister let this slip, because this statement is not included in the text of the speech.

'I INVITE MR. FİDAN TO EXPLAIN THIS STATEMENT'

He cannot just say this and dismiss it, because it is a very critical statement. Who does he mean by the people in Syria? Are they close enough to give homework, is there a contact? If so, how were these contacts established? What kind of homework was given? I invite Mr. Fidan to explain this sentence. Did he make a statement related to the process we are experiencing, which is being persistently carried out through Mr. Devlet Bahçeli, is there a connection? Is there a connection between the Syrian "people" knowing their homework and Bahçeli's statements "Let Öcalan come and speak in Parliament, let DEM go and talk to Öcalan, let the weapons be laid down"? The ruling bloc must clarify these issues.

'AS IRAN'S INFLUENCE INCREASED IN IRAQ, TURKEY'S INFLUENCE DECREASED'

Another topic that Minister Fidan touched on was Iraq. When Erdoğan went to Iraq last April, there was an expectation that Iraq would recognize the PKK as a terrorist organization and that joint operations would be carried out, but this did not happen. The Development Path Project was also on the agenda. However, as far as I know, not even the Kirkuk Yumurtalık Oil Pipeline has been opened between Türkiye and Iraq. How do you interpret Turkey's Iraq policy?

Turkey is seriously pushing Iraq for a large-scale operation. However, Iraq has its own agenda and they are not happy with it. Iraq now wants to be a normal country. They do not want to become a country where major operations and conflicts take place within its own country. However, Turkey is a very large country and one of Iraq's starting points, a serious trade partner. Therefore, they have partially responded to Turkey's demands. Iran's influence has increased a lot in Iraq for a while. As Iran's influence increases, Turkey's influence decreases.

'THERE IS A GOVERNMENTAL MENTALITY THAT DOES NOT WORRY ABOUT CONTRADICTION WITH ITS OWN DISCOURSES'

What Fidan is actually trying to do is to mend broken and scattered relationships. He is working towards this. We see this a lot in the AKP, they present this as a great success while mending what they have destroyed. We have seen this in relations with Egypt and the Gulf. There is a perception of power that does not mind contradicting its own principles and its own discourses. In fact, we are experiencing more or less this, Iraq was no exception to this.

'IT GIVES THE IMAGE OF A COUNTRY ALMOST DEMANDING TO MEET WITH ASSAD'

Ukraine was only briefly mentioned in the minister's speech. He did not specifically address relations with Russia, but summarized past periods. On the other hand, it is expected that Trump and Putin will begin a meeting specifically on Ukraine. Do you think Turkey is ready for a possible change in the north during the Trump era?

No, it is not prepared for anything. The AKP government has created so many problems in foreign policy that it had to adopt a subdued style while solving them. This was also the case in the talks with Egypt, the UAE, Saudi Arabia and Greece. Finally, we gave the impression that Syria was a country that was almost begging to meet with Assad.

'Türkiye CANNOT PUT ITSELF IN A PLACE IN THE WORLD SYSTEM'

At this point, both your interlocutors and your opponents have benefited greatly from this. With a foreign policy approach that finds no opportunity to run away from pursuit and tries to fix what it has broken, Turkey cannot place itself sufficiently in the world system. For example, where do the government and the Minister see Turkey? What kind of Turkey do they foresee? There is no information about these. For example, Trump was elected for a second term, but there was a great expectation before that. Like, Trump will be elected, AKP things will get better. This is a very sad situation for a country the size of Turkey.

'Türkiye GIVES THE IMAGE OF A COUNTRY THAT IS TOSSING FROM HERE TO HERE'

Turkey has turned into a country that performs far below its capacity during the AKP government. While it could have been an effective and decisive country in regional politics, we currently see ourselves as a country that fulfills its daily routine and tries to follow a balance policy while being swayed back and forth, towards the West, Russia, BRICS and the EU.

'THE GOVERNMENT SEEING BRICS AS A SHORT-TERM BARGAINING TOOL'

What do you think about Turkey's application to BRICS?

We do not know whether it has officially applied or not. However, if it has, BRICS does not have anything to offer Turkey at the moment. There is no need to be hasty about this. As a party, we are aware that the global system is changing and transforming in the world, so we are not categorically against BRICS. There is a rise in the Global South. The importance and place of these countries in the world system has increased. We are following the BRICS and Global South phenomenon very closely. When the time comes, Turkey may become a part of BRICS, but the government sees this as a very simplified foreign policy move, the codes of which are easily deciphered. As part of a foreign policy strategy, BRICS or the Global South are seen as short-term bargaining tools rather than as a quest in a world moving towards multipolarity. We object to this.

'THERE IS NO Türkiye THAT PLAYS WITH GLOBAL BALANCES WITHIN A PLANNED FOREIGN POLICY STRATEGY'

But aren't we in a period of uncertainty and confusion? Aren't the positions of the countries that can say this also changing?

Yes, you are right. There is serious uncertainty and confusion in the world. However, Turkey is one of the countries that manages this situation the worst. It was possible to create a more autonomous and broad foreign policy area here. Turkey tried to create this autonomy, but it failed. This is the fundamental problem. In the process we are living in, we do not see a Turkey that plays to global balances within a foreign policy strategy. It has become a country that goes to one side and cannot get what it wants there, and goes to the other side, where both sides are pulling at it. This is our fundamental problem. In other words, the EU is keeping its distance from Turkey, and the BRICS is keeping its distance as well.

'HOPES FOR TRUMP TURNED INTO PESSIMISM AS HE FORMED HIS CABINET'

Trump's re-election in the US seems to have created satisfaction in the government. First of all, why is Trump a better president for the government? Didn't Trump write one of the harshest letters in history to Turkey, to Erdoğan? Do you think Turkey is ready for the Trump era? What kind of preparations has it made?

I find such an expectation regarding the US elections disturbing for a country the size of Turkey. It is very problematic to be in a state of mind that is indexed to who will be the president in the US. Turkey should not be left to an evaluation such as if Trump comes, it will be good for us, if Harris comes, it will be bad. As the CHP, we neither rejoiced nor mourned when Trump came. Turkey should be a country that can stand on its own two feet. Of course, every country in the world closely followed the US elections and their possible results. However, the fact that the government is happy about this is a sign of weakness. Of course, the management style of Erdoğan and Trump, which bypasses institutions, and Erdoğan's expectation of solving problems from leader to leader are effective here. Because this method worked to some extent in his previous term, both of them looked at politics as if they were running a business, they thought that Trump would look after Erdoğan and this issue would be resolved. However, when Trump started to shape his cabinet, hopes seem to have given way to pessimism.

'THERE ARE NAMES IN TRUMP'S CABINET WHO WILL PUT TURKEY IN TROUBLE'

What do you think of Trump's cabinet?

There are many names in the cabinet that have been anti-Turkey since the past. Names such as Secretary of State Marco Rubio, National Security Advisor Mike Waltz and National Intelligence Director Tulsi Gabbard are names that have occasionally spoken harshly against Turkey and Erdoğan. Rubio was a senator like Bob Menendez and also played a role in arms sales to Southern Cyprus. These are names that will challenge Turkey. The names we mentioned may hinder Erdoğan's strategy of managing the process through Trump.

'UNLESS TURKEY ESTABLISHES STRATEGIC RELATIONS WITH CHINA, TRADE RELATIONS WITH CHINA WILL NOT BE IMPORTANT TO THE US'

Finally, Trump announced that he would impose a 25 percent tariff on two of his neighbors, Mexico and Canada, whose immigration policies he criticized. He had previously stated that he would pursue a tougher tariff policy toward China. On the other hand, negotiations are ongoing between Turkey and China in areas such as energy and critical minerals. Similarly, it is said that a Chinese street (China Town) will be created in Manisa for the factory to be built by the Chinese automotive company BYD? How does Trump approach these trade relations between Türkiye and China?

China has developed trade relations with every country in the world. In fact, European countries and the US are its biggest trade partners in this sense. It invests all over the world, and Turkey is one of them. As long as Turkey does not establish a strategic relationship with China, which it does not, that is, Turkey does not buy weapons from China, does not act in strategic cooperation in certain regions. These are important for the US. Since Turkey does not enter into such a relationship with China, there will be no major problems in relations with the US.

* Fidan's assessment is stated as follows in the relevant minutes of the Planning and Budget Commission:

“The efforts to turn the Kurds in Syria into PKK is something we are very much against. If the people there have good intentions, they know their homework towards Turkey. All the PKK cadres that left from Turkey, Iraq and Iran should be sent away and the Syrians there should stay, but these are separate issues, they know that won’t happen, they know that it is another issue, that is another issue, but as I said, we always have a sensitivity about the Kurds across the border.”