Çarpıcı bir haber: 10 ayda 12 bin şirket kapanmış, kepenk indirmiş. Geçen yıl aynı dönemde kapanan şirket sayısından yüzde 20 daha fazla…

Aynı dönemde yeni kurulan şirket sayısı ise 91 bin…

Demek ki bir taraf çökerken, öbür tarafta bir dinamizm var. Ekonomideki sıkıntıyı yansıtan husus, kurulan şirketlerin hız kesmesi, kapanan şirketlerin hızlanması.

Kurulan şirket sayısı 2023 Ekim’e göre yüzde 2,8 azalırken, kapanan şirket sayısı yüzde 8,6 artmış. Kapanan şirketlerin daha da artması bekleniyor.

Bu kapanmalar Mehmet Şimşek’in “sıkı para” politikasından, yüksek faizden kaynaklanıyor. Öyleyse hemen faizler tekrar indirtilmeli mi?..

BU MERKEZ LAF DİNLEMEZ

Şimşek, bir gece rüya görüp sabah Merkez Bankası’na “nas var, faizi indirin” diye emir verse bugünkü Merkez Bankası yönetimi bu emri dinlemez. Cumhurbaşkanı böyle bir emir verse onu da dinlemezler.

Siyasi beklentisi, göze girme çabası olmayan, iktisat ilminin doğrularından sapmayan isimler bugünkü yöneticiler. Güvenilir olmaları buradan geliyor.

Cumhurbaşkanı ‘faizi indirin’ derse bunu dinlemezler ama Cumhurbaşkanı her an onları görevden alabilir. Çünkü Merkez Bankası’nın bağımsızlığı 3 Sayılı CB Kararnamesiyle kaldırıldı.

Hala piyasalarda “Erdoğan karar değiştirir mi?” sorusu var… Hatta, ABD’de Trump’ın seçim kazanması üzerine Berat Albayrak mı gelecek, diye boş dedikodular dolaştı.

Gelinen aşamada Erdoğan umudunu Şimşek’in politikalarının başarısına bağladığı için şimdilik böyle bir ihtimal yok.

Sorun, Şimşek’e verilen yetkinin sınırlı olduğunun görülmesi: İşte, ortada yapısal reform yok.

LABORATUVAR DENEYİ

CB siteminde 10 Temmuz 2018’de Merkez Bankası’nın bağımsızlığı hukuken de kaldırılınca, eli rahatlayan Erdoğan, saygın ekonomistlerimizden Naci Ağbal’ı alıp, Prof. Kavcıoğlu’nu getirmişti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, emri şöyleydi:

“Bugün Merkez Bankası Başkanıyla görüştüm, faiz düşsün dedim. Faiz yükünü maliyetlerin üzerinden kaldırırsak enflasyon da düşer.” (1 Haziran 2021)

Erdoğan bunu söylerken enflasyon yüzde 17.53 idi, evet yüzde 17.53.

Faiz de yüzde 19, evet yüzde 19 idi.

Tabii emir uygulandı, faiz indirildi. 2023 seçimlerine Erdoğan, “faiz indirimi sürecek” diyerek girdi. Herkesin düşük faizli krediye ihtiyacı var, bundan daha etkili seçim propagandası olabilir miydi?

Seçim ayı Mayıs 2023 enflasyonu TÜİK’e göre yüzde 63.72’ye fırlamıştı. ENAG’a göre yüzde 109.01 gibi dehşet verici bir orandaydı.

Faiz yüzde 8.5’ti.

Demek ki 2021’den 2023’e faiz yüzde 19’dan emirle yüzde 8.5’e indirtilmiş ama enflasyon yüzde 17.53’ten TÜİK’e göre yüzde 64’e fırlamıştı.

“Faiz sebeptir”in tam tersi bir sonuç doğmuştu.

İktisat tarihine geçecek önemde acı bir tecrübedir bu.

ŞİMŞEK’İN YETKİLERİ?

Düşük faiz popülizmi sırasında birçok şirket kurulmuş, milyonlarca insan borçlanmıştı. Şimdi kepenk kapatıyorlar, borç yükünün altında eziliyorlar maalesef.

Öyleyse hemen “faiz sebeptir”e dönülsün mü?

Felaket olur bu. Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Prof. Cevdet Akçay’ın deyişiyle “bütün linkler kopmuş”, teker teker yeniden bağlanıyor, henüz yol uzun.

İktisatçı Prof. Selva Demiralp, “Merkez Bankasının belini bükerek daha ağır hareket etmesine sebep olan” faktörlere dikkat çekerek “enflasyonu düşürmenin maliyeti, enflasyonun maliyetini aşıyor” diye yazdı; başta kurumlara güvenin sarsılmış olması, izlenen politikada topluma güven verilememesi, verimliği artırıcı politikalar olmaması gibi sebepler… (Dünya, 22 Kasım)

Şimşek’in yetkileri para politikasıyla sınırlı gözüküyor, “yapısal” sorunlara girmiyor. Hukuk sorunlarını, Kamu İhale Kanunu ağzına almıyor mesela. Başbakan Erdoğan’a karşı Ali Babacan’la birlikte Merkez Bankası’nın bağımsızlığını savunmuş olan Şimşek, bugün Merkez Bankası’nın 3. Sayılı CB Kararnamesi’nin dışında bırakılması yolunda tek kelime etmedi.

24 Ocak Kararlarında Turgut Özal’ın, 14 Nisan Kararlarında Kemal Derviş’in sahip olduğu yetkiler Şimşek’te görülmüyor. Başbakan Demirel’in ve Başbakan Ecevit’in onlara verdiği yetkileri, Cumhurbaşkanı Erdoğan Şimşek’e vermiyor.

Güveni artırmak ve özelikle de yatırım çekmek için bu konularda hükümet ciddi adımlar atmalı, “kurallar ve kurumlar” güçlendirilmeli… Ama çok da umutlu değilim.

Striking news: 12,000 companies have closed down in 10 months. This is 20% more than the number of companies that closed down in the same period last year…

In the same period, the number of newly established companies was 91 thousand…

So while one side is collapsing, there is dynamism on the other side. The issue that reflects the trouble in the economy is that the speed of the companies being established is slowing down and the speed of the companies being closed is accelerating.

While the number of companies established decreased by 2.8 percent compared to October 2023, the number of companies closed increased by 8.6 percent. The number of companies closed is expected to increase further.

These closures are due to Mehmet Şimşek's "tight money" policy and high interest rates. So should interest rates be lowered again immediately?..

THIS CENTER DOES NOT LISTEN TO THINGS

If Şimşek had a dream one night and ordered the Central Bank to "lower the interest rate" in the morning, the current Central Bank administration would not listen to this order. If the President gave such an order, they would not listen to him either.

Today's administrators are those who have no political expectations, no effort to impress, and who do not deviate from the truths of economic science. This is where their reliability comes from.

If the President says 'lower the interest rate' they will not listen to this, but the President can dismiss them at any time. Because the independence of the Central Bank was abolished with the Central Bank Decree No. 3.

There is still a question in the markets, “Will Erdoğan change his mind?” In fact, there were idle rumors in the US about whether Berat Albayrak would come after Trump won the election.

At this stage, there is no such possibility for now, as Erdoğan pins his hopes on the success of Şimşek's policies.

The problem is that the authority given to Şimşek is seen to be limited: There is no structural reform.

LABORATORY EXPERIMENT

When the independence of the Central Bank was legally abolished on July 10, 2018 in the Central Bank system, Erdoğan, who felt relieved, took our esteemed economist Naci Ağbal and brought Prof. Kavcıoğlu.

President Erdoğan's order was as follows:

“I met with the Central Bank Governor today and said that interest rates should be reduced. If we remove the interest burden from costs, inflation will also decrease.” (June 1, 2021)

When Erdoğan was saying this, inflation was 17.53 percent, yes 17.53 percent.

The interest rate was 19 percent, yes 19 percent.

Of course, the order was implemented and interest rates were reduced. Erdoğan entered the 2023 elections by saying, “interest rate reductions will continue.” Everyone needs low-interest loans, could there be more effective election propaganda than this?

Inflation for the election month of May 2023 had skyrocketed to 63.72 percent according to TÜİK. According to ENAG, it was a terrifying 109.01 percent.

The interest rate was 8.5 percent.

This means that from 2021 to 2023, interest was reduced from 19 percent to 8.5 percent by order, but inflation jumped from 17.53 percent to 64 percent according to TÜİK.

The exact opposite of “Interest is the cause” had occurred.

This is a painful experience that will go down in economic history.

POWERS OF LIGHTNING?

During the low interest rate populism, many companies were established and millions of people were in debt. Now they are closing their doors and unfortunately they are crushed under the burden of debt.

So should we immediately go back to “interest is the reason”?

This would be a disaster. In the words of the Deputy Chairman of the Central Bank, Prof. Cevdet Akçay, “all links are broken”, they are being reconnected one by one, there is still a long way to go.

Economist Prof. Selva Demiralp drew attention to the factors that “caused the Central Bank to act more slowly by bending its back” and wrote that “the cost of reducing inflation exceeds the cost of inflation”; primarily the shaken trust in institutions, the failure to instill confidence in the society in the policies pursued, the lack of policies that increase efficiency, etc. (Dünya, November 22)

Şimşek’s authority seems limited to monetary policy, he does not delve into “structural” issues. He does not mention legal issues, the Public Procurement Law, for example. Şimşek, who defended the independence of the Central Bank together with Ali Babacan against Prime Minister Erdoğan, did not say a word today about excluding the Central Bank from the 3rd numbered Central Bank Decree.

The powers that Turgut Özal had in the January 24 Decisions and Kemal Derviş had in the April 14 Decisions are not seen in Şimşek. President Erdoğan does not give Şimşek the powers that Prime Minister Demirel and Prime Minister Ecevit gave them.

In order to increase confidence and especially attract investment, the government should take serious steps on these issues, and “rules and institutions” should be strengthened… But I am not very hopeful.