Bahçeli’nin “el uzatmasını” başlangıç sayarsak, süreçte bir buçuk ay geride kaldı. Bu haftanın gelişmeleri, hareketliliğin devam ettiğini ve hızının da pek düşmeyeceğini gösteriyor. Bahçeli’nin -muhalefet medyasının çok ilgi gösterdiği- sembolik mesajları, bu kez “vakit tamam” videoları ile geldi: “Yalnız kalsak da yoldan dönmeyiz”, “terörden kurtulmak istiyorsan”, “Beka ve refah istiyorsan”, “Bin yıllık kardeşliğin devamı” için, “vakit tamam”. Bahçeli grup toplantısında, çerçevenin etrafını örmeye devam etti ve olayı “Turan ülküsüne” kadar taşıdı. “Erdoğan’la görüş ayrılığınız mı var?” diye soran gazeteciyi de azarladı. Esenyurt ile başlayan CHP belediyeleri cenderesinin artarak devam edeceği sinyali verildi. Bunlara ek olarak -daha önce de gündeme gelen- DEM belediyelerine kayyım sağanağı başlayacağı haberleri çıktı. Bu hengamede, yine içeride ne konuşulduğunu bilmediğimiz bir buluşma gerçekleşti. (3 Ekim’den bu yana -en azından ilanen ve baş başa- görüşmemiş olan Erdoğan ve Bahçeli, külliyede bir araya geldi) Görüşme öncesinde Erdoğan, görüşmeyle eş zamanlı olarak danışmanı Uçum, “yüksek uyum” mesajları verdi. Bu arada Öcalan’la İmralı’da yeni bir görüşme izni çıkacağı haberleri sızdırıldı. CHP, yine “iktidarda çatlak” üzerine konuşmaya başladı. DEM’de de güncel ihtiyaçlar ile bölge konjonktürü öncelikleri konusunda iktidarın ayrıştığı yorumları yapıldığını öğrendik. Gerekçeler ve gidişat penceresinden “vakit tamam” denilen başlıklara bakalım. 

Bahçeli, DEM sıralarına  elini uzattığında, Erdoğan’ın “bölgesel ve küresel tehlikeler karşısında iç cephenin sağlam tutulması” sözünden ilham aldığını söylemişti. İma edilen, dış -bölgesel- dinamiklerdi. Daha sonraki günlerde, iktidar medyasının sopalı yorumcularının -pozitif anlam yükleyerek- “devlet aklı” anlatmaları da bu yüzdendi. Ancak iş, “Öcalan gelsin DEM Grubunda konuşsun” çıtasına yükselince işler karıştı. Çeşitli spekülasyonlara neden olan bir sürü tartışma çıktı ve konu daha çok iç dinamikler etrafında tartışılmaya başlandı. “At pazarlığı” kabalığındaki yorumlarla, “kritik eşik” hüsnü kuruntusu aynı anda devreye girdi. Bahçeli ve Erdoğan’ın, gerekçe, öncelikler ve izlenecek yol konusundaki pozisyonlarını hala tam olarak bilemiyoruz. Sert hamlelerle ilerleyen bir mücadele mi izliyoruz yoksa müthiş bir aktörlük performansı mı söz konusu, belirsiz? Konuşan tek taraf olarak Bahçeli’nin -her grup konuşmasında- ördüğü anlatıyı takip edince, bir siluet beliriyor. Bölgesel gelişmeler ve küresel trend, önemli riskler ve belki de beklenmedik fırsatlar yaratmaya aday. Bahçeli’nin hamlesinin fonuna yerleştirdiği tarihsel perspektif ve varılacak hedefle ilgili tasavvuru da, böyle bir ima -en azından meşruiyet kaynağını- içeriyor. Ancak çıkışın yarattığı -hiç de hesap edilmemiş gibi durmayan- eş zamanlı sonuçlar, iç dinamiklerde kısa dönemli basit taktik hamleler gibi durmuyor. Yani, hem içeride hem dışarıda, pek çok başlıkta “vakit tamam” diye düşünüyor veya düşünülmesini öneriyor olabilir.   

Önceki “çözüm süreci” sırasında da, bölgesel dinamiklerin asıl belirleyici olduğu, sık başvurulan argümanlar arasındaydı. Özellikle Kürt siyaseti çevresinde, 2010 Arap Baharı ve 2011 Suriye’deki gelişmelerin, bu açılımı zorunlu kıldığı çok konuşulmuştu. Açıkçası o sürecin, “çözümle” alakasız ve kendi iddiası açısından başarısız olsa da, önemli aktörlerin ciddi yeni pozisyonlar kazanmasına neden olduğunu kabul etmek gerekir. Süreç aktifken de masa devrildiğinde de, hem iç dinamiklerde hem bölge dengelerinde kalıcı değişikler oldu. (Türkiye’nin Suriye ve Irak’ta yerleşik hale gelmesine varan artçı süreçler başladı) Kürt meselesi sadece “uluslararasılaşmadı”, Türkiye siyasetinin de en çok istismar edilen merkezi değişken haline geldi. Şimdi, bölge dengeleri ve iç dinamikler açısından, bu merkezi rolün tazelenmesi, galiba yeniden tarifinin gerektiğini düşünenler -iki tarafta da- az değil. Bahçeli’nin “şok önerisinin” -geçen haftaki yazıda daha ayrıntılı biçimde açıkladığım- kısa özeti: “PKK silah, DEM de siyaseti bıraksın”. Bahçeli, “Kürt kardeşleriyle” ilişkiyi, “eskiden olduğu gibi” tesis ederken, yeni bir stabilizasyonla dışarıda tehdit olmaktan ve içeride de “sorun” olarak konuşulmaktan çıkarmak istiyor. Kürt sorunu demeden Kürt realitesinin kabulünü ve “ortak çıkar” parantezine alınması böyle mümkün görüyor. Bahçeli, riskler ya da fırsatlarla paketlenmiş tarifi için, kimseyi iknaya çalışmadan, kuvvetle ittirerek “vakit tamam” diyor. 

Herkes, bu iktidarın tek önceliğinin, iktidarda kalmak olduğunda hemfikir. Bahçeli, bunu yıllardır “Beka gereği” olarak zaten anlatıyor. İktidarda kalma stratejisinde, muhalefetin tanzimi, hep çok belirleyici unsur hatta büyük ölçüde bunun üzerine kuruldu. Kısaca, “kendi tarafını toparlayamıyorsan, karşı tarafı dağıt” yöntemi. İktidarın muhalefet içine elini sokup karıştırma kabiliyetini ve  sonuçlarını defalarca gördük. Ancak, 2024’de bağımsız hareket etme istidadı gösteren -özellikle daha önce kendisine oy vermiş- seçmenin tavrı, iktidar için çok rahatsız ediciydi. Tıkanmış mühendisliğin ve fazla kullanılmış enstrümanların yeni durum için tazelenmesi, siyasi alanın -mümkünse kalıcı olarak- baştan düzenlenmesi gerekiyor. İlk etapta, inisiyatif zafiyetinin ve moral sarsıntının atlatılması, hiç olmazsa akut krizin kontrolü gerekiyordu. Normalleşme ve “MHP’nin çıkardığı engel” tartışmaları, bu ihtiyacı hakkıyla karşıladı. Sonraki aşama, 2015’te yine bir Bahçeli hamlesiyle oluşan (Aslında 2001’deki dönemin başlatıcısı da Bahçeli’ydi) ve iktidarın on yılını kurtaran siyasi tasarımın yeni versiyonunu hazır etmekti. Korkulu rüya görmeyecekleri etraflı bir alan ve yol temizliği, taktik hamlelerin kolay işleyeceği ve “bozmayı” kalıcılaştıracak yeni bir vasat. Ayrıca karşı tarafı tedirgin etmeden hatta özgüven rehaveti içinde kıvama getirmek ve alan tanzimi için “vakit tamam” olabilirdi.   

Yapılan bütün araştırmalar – İttifak tabanındaki toplam küçülmeye rağmen- AKP ve MHP seçmen profillerinin -hiç olmadığı kadar- benzeşmeye başladığını gösteriyor. Gündelik olaylara verilen reaksiyonlar, mevcut durum algısı ve gelecek tahayyülü konusunda, şaşırtıcı yakınlaşmalar hatta keskinleşmeler var. Başlangıçta, çatıda kurulan ve kurumsal aktörlerin ayrı ayrı kontrol ettiği aritmetik toplamdan alınacak netice yeterliydi. Hatta bunun yaratacağı mutlak çoğunluğa güvenerek, -yine Bahçeli hamlesiyle ve kendisine mecburiyeti artıracak- “başkanlık sistemi” çivisi çakıldı. Ancak bugün, aritmetik toplamın çoğunluk garantisi içermediği ve geçici provokasyonlarla muhalefet “bozmanın” sonsuz bir imkan olmadığı görülüyor. Diğer yandan, küçülürken sert bir çekirdeğe doğru toparlanan taban, -eskiden de denenmiş- ideolojik sentez ilhamı veriyor. Bu ilhamda, yine geçen haftaki yazıda değindiğim gibi, -özellikle Bahçeli’nin dile getirdiği- CHP’nin yeni konumlandırılışı kritik. Kürt siyasi hareketi için tarif edilecek oyun sahası da önemli. Fakat hala ciddiye alınabilir bir Kürt oyuna sahip ve birazını geri kazanabileceğine inanan Erdoğan’ın aritmetiği ile, Bahçeli’nin (ideolojik simbiyoz) hesabı farklı önceliklere dayanıyor. Ayrıca, Cumhur İttifakı’nın destek temininden tek başına sorumlu hale gelen Erdoğan’ın sırtındaki yumurta küfesi daha büyük. Ne ahenkle işleyen bir iş bölümü ne de farklı yönlere çeken inatlar var ama hem eski için hem yeni için “vakit tamam”.

Cumhur İttifakı -iktidarda kalma konusundaki uyuma rağmen – kuruluşundan itibaren, daima denge ve ağırlık mücadelesi yaşadı. Üstelik normal siyasi süreçlere açık ve bir hukuksal çerçeveye bağlı olmadığı için bu mücadele, atipik ve sert yöntemler ya da dolaylı araçlarla yürütülüyor. Erdoğan, iktidarda kalmanın diyeti olarak, güç ve sınır paylaşımına ve ideolojik benzeşmeye yıllar önce razı olmuştu. Bu rıza, mesela ekonomide daha özerk (koalisyonun başka unsurlarının rekabetine sahne olan) hareket imkanı sağlarken, “Beka Davası” ile özetlenen güvenlik politikaları ve genel siyasi alanda daha sınırlı manevra alanına sahip. Genişletme veya dirsek gösterme girişimlerinde ise gerilim, beklenmedik hızla yükseliyor. Normalleşme sürecindeki “git CHP ile ortak ol” resti, AYM konusunda doz farkı, şimdi etki ajanlığı yasasındaki zıt yaklaşımlar, en yakın örnekler. Elbette, son on yılın rotasını çizen, Beka Davası’nın üzerine oturduğu ve seçim stratejilerinin göbeğindeki Kürt meselesi, bundan azade olamaz. Çeşitli tartışmalara ve spekülasyonlara neden olan fark iddialarının da, basit bir rol paylaşımının saklanması için uydurulmuş “oyun” olma ihtimali epey düşük. (Eğer öyleyse, “iyi polis rolünü” iyi giymiş ve sahte öfke gösterileri yapan bir özel yeteneği izliyoruz demek) Oysa 2024 seçimi sonrasında, AKP’nin MHP’yle sorunlu kanadının muştuladığı “arayışların” ve her meselede aslanlara atılacak günah keçisi olarak gösterilmeye kalıcı cevap için “vakit tamam” denmesi ihtimali çok daha yüksek. 

Toparlarsak; küresel dinamikler ve bölge dengelerinde ortaya çıkan risk ve fırsatlar; Kürt meselesinin, hem iç hem dış zeminde stabilizasyonu; muhalefetiyle, aktörleriyle siyasi alanın yeniden tanzimi; tıpkı 2015’te olduğu gibi uzunca bir dönemi sürükleyebilecek toplumsal, siyasal ve belki de hukuki vasatın temini; iktidar ittifakının ağırlık merkezinin ve mecburiyet ilişkisinin yeniden tanımlanması. Bu beş başlığın, sürecin hem gerekçesinde hem de gidişatında nasıl bir ağırlığa sahip olduğunu ve bundan sonrasını nasıl etkileyeceğini bilmiyoruz. Yaklaşım, öncelik, yöntem ve patronaj farklarını, her başlıktaki pozisyonunu da. Bazılarının diğerlerini teşvik etmesi veya zorunlu kılması söz konudur. Belki de birbirini dengelemeleri öngörülmüş olabilir. Karar kronolojisinde, bazısı başlatıcı, bazısı mesnet olarak kullanılmıştır. Birlikte düşünülmüş ya da ayrı ayrı ele alınmış olması da mümkün. Benim fikrim, dış dinamiklerin ilk hareket ve mesnet için elverişli olduğundan öne çıkarıldığı ama Türkiye’nin son çeyrek yüzyılını net sınırlarla çizen dönemlerde olduğu gibi bir dönem eşiği hevesinin önemli motivasyon olduğu yolunda. Kalın harflerle altını çizerek söylemeliyim ki, bu süreç, mükemmelen planlanmış ve bütün adımları tıkır tıkır işleyen bir mekanik değil elbette. Elimizdeki verilerle, basit bir taktik hamle için fazla yüksek, hızlı ve karışık olan bu sürecin derdini, Bahçeli’nin çizdiği çerçeveden görünenlerle tartışıyoruz. Elbette gösterilmek istendiği kadarını görerek.  

Bir başka önemli soru, bu niyet demetini kim tasarladı? Birçok kişinin şıp diye anladığı -öyleyse ne işe yarayacak sorusu boşta ama neyse- basit taktik bir oyun değilse, bu akılları ve hamleleri kim buluyor veya hazırlıyor? İktidar çevrelerinde bile açıktan itişmelere yol açan, muhalefette uzlaşmaz yorum farklarına neden olan gürültülü bir tartışma bu. Sürecin sözel çıkışlarını Bahçeli yapıyor, Erdoğan ya peşinden gelerek ya da suskun kalarak katılıyor veya mesafe koyuyor. Açıklamaların aralarına yerleştirilmiş imalar, sembolik göndermeler kafa karıştırıyor. Tecridin gevşetilmesi, kayyım atağı veya sınır ötesi operasyon gibi somut hamlelerin ise Erdoğan’ın tensip ve talimatına bağlı olduğu varsayılıyor. Bu hamlelere yüklenmiş mesajların adresleri ve hedefi konusunda da tartışmalar devam ediyor. Bence, öncelik, yöntem ve gerekçeler bakımından rezervleri olmakla birlikte, iktidarın siyasi kanatlarının (tepelerinin) ve bir kısım devlet bürokrasisinin haberdar ve kısmi mutabakat içinde olması kuvvetle muhtemel. Hatta bazı adımlar, haberdar olmamızdan önceye dayanıyor. Muhtemelen Erdoğan, kendisini iyi hissettiği, yavaş bir al-ver planına daha yatkındı ve bu durum onun önceliklerine daha uygundu. Bahçeli’yi razı etmiş havasını da tercih ederdi. Bahçeli, yüksek çıkışla, tayin edici inisiyatif aldı. Mehmet Uçum’un “devlet inisiyatifi” olarak tarif ettiği bu inisiyatifin, yol açmak, yol kesmek veya yol değiştirmek seçeneklerinden hangisiyle ilişkili olduğunu da henüz bilmiyoruz.  Bahçeli’nin iktidara mecburiyetlerine de vurgu yapılıyor ama Erdoğan’ın iktidar bağımlılığı kimseyle kıyaslanamaz. Bahçeli’nin çıkışının -tıpkı 2015’teki gibi- siyasi intihar olacağı iddialarını zayıflatmak için, atılan ipi odasına asması, iki grup toplantısı ve dört video yetti. Ortada, gizemli bir durum, bilgelik ve keramet de yok. Ancak 2001 ve 2015’teki tasarımların sahibi de belirsiz ama Bahçeli’nin açılıştaki tayin edici rolünü ve devamının nasıl geldiğini akılda tutmak lazım.

If we consider Bahçeli’s “reaching out” as the beginning, one and a half months have passed in the process. The developments of this week show that the movement continues and that its pace will not slow down much. Bahçeli’s symbolic messages – which the opposition media showed great interest in – came this time with “the time is up” videos: “Even if we are alone, we will not turn back from the path”, “If you want to get rid of terror”, “If you want survival and prosperity”, “For the continuation of a thousand years of brotherhood”, “the time is up”. Bahçeli continued to weave around the frame in the group meeting and took the issue to the “Turan ideal”. He also scolded the journalist who asked, “Do you have a difference of opinion with Erdoğan?” It was signaled that the pressure of CHP municipalities that started with Esenyurt would continue to increase. In addition to these, there was news that a shower of trustees would begin for DEM municipalities – which had been on the agenda before. In this turmoil, another meeting took place, about which we do not know what was discussed inside. (Erdoğan and Bahçeli, who have not met since October 3rd - at least publicly and privately - came together in the complex.) Before the meeting, Erdoğan and his advisor Uçum simultaneously gave messages of "high harmony". In the meantime, news that permission would be granted for a new meeting with Öcalan in İmralı was leaked. CHP started talking about "rifts in power" again. We learned that comments were made in DEM that the government was divided on current needs and regional conjuncture priorities. Let's look at the headlines that said "the time is up" from the perspective of reasons and progress.

When Bahçeli reached out to the DEM benches, he said that he was inspired by Erdoğan’s words “keeping the internal front strong against regional and global dangers.” What was being implied was external – regional – dynamics. In the following days, the stick-wielding commentators of the ruling media – by giving it a positive meaning – were talking about “state wisdom” for this reason. However, when the issue was raised to the level of “Let Öcalan come and speak in the DEM Group”, things got complicated. A lot of discussions that caused various speculations broke out and the issue started to be discussed more around internal dynamics. The rude comments of “horse bargaining” and the wishful thinking of “critical threshold” came into play at the same time. We still do not know exactly where Bahçeli and Erdoğan stand on the grounds, priorities and the path to be followed. Is it unclear whether we are watching a struggle progressing with harsh moves or is it a tremendous actor’s performance? When we follow the narrative that Bahçeli, as the only speaking party, weaves – in every group speech – a silhouette emerges. Regional developments and global trends are likely to create significant risks and perhaps unexpected opportunities. The historical perspective that Bahçeli placed in the background of his move and his vision of the target to be reached also contain such an implication -at least a source of legitimacy-. However, the simultaneous results that the move created -which do not seem to have been calculated at all- do not appear to be simple short-term tactical moves in internal dynamics. In other words, both domestically and internationally, he may be thinking or suggesting that "the time is right" under many headings.

During the previous “resolution process”, it was among the arguments frequently used that regional dynamics were the main determinant. Especially in Kurdish politics, it was much talked about that the 2010 Arab Spring and the developments in Syria in 2011 necessitated this opening. Frankly, it must be admitted that that process, although unrelated to the “resolution” and unsuccessful in terms of its own claims, caused important actors to gain serious new positions. While the process was active and when the table was overturned, there were permanent changes in both internal dynamics and regional balances. (Aftershock processes that led to Turkey becoming established in Syria and Iraq began.) The Kurdish issue has not only “internationalized”, but has also become the most exploited central variable in Turkish politics. Now, in terms of regional balances and internal dynamics, there are many people who think that this central role needs to be refreshed, perhaps redefined. The short summary of Bahçeli’s “shock proposal” – which I explained in more detail in last week’s article – is: “The PKK should abandon arms and the DEM should abandon politics.” While establishing relations with his “Kurdish brothers” “as before”, Bahçeli wants to prevent them from being a threat abroad and from being discussed as a “problem” domestically with a new stabilization. He sees it possible to accept the Kurdish reality without mentioning the Kurdish problem and to include it in the “common interest” bracket in this way. Bahçeli says “the time is up” by pushing hard for his recipe packaged with risks or opportunities, without trying to convince anyone.

Everyone agrees that the only priority of this government is to stay in power. Bahçeli has been explaining this for years as a “necessity for survival”. In the strategy of staying in power, the organization of the opposition has always been a very decisive element, and has been largely based on it. In short, the method of “if you cannot gather your own side, disperse the other side”. We have seen the government’s ability to meddle in the opposition and its results many times. However, the attitude of voters who showed a tendency to act independently in 2024 – especially those who had previously voted for them – was very disturbing for the government. The stalled engineering and overused instruments need to be refreshed for the new situation, and the political arena needs to be reorganized – permanently, if possible. In the first stage, it was necessary to overcome the weakness of initiative and the moral shock, and at least to control the acute crisis. The discussions on normalization and “the obstacle caused by the MHP” duly met this need. The next stage was to prepare the new version of the political design that was formed in 2015 with another Bahçeli move (in fact, Bahçeli was also the initiator of the 2001 period) and saved the government’s ten years. A comprehensive area where they would not have nightmares and a clear path, a new environment where tactical moves would work easily and where “disruption” would become permanent. In addition, it could be “time is up” to bring the other side into line and organize the area without making them nervous or even with a sense of self-confidence.

All the research conducted shows that – despite the total shrinkage in the Alliance base – the AKP and MHP voter profiles have started to resemble each other more than ever. There are surprising convergences and even sharpenings in the reactions given to daily events, the perception of the current situation and the vision of the future. In the beginning, the result to be obtained from the arithmetic total established on the roof and controlled separately by institutional actors was sufficient. In fact, relying on the absolute majority that this would create, the nail of the “presidential system” was hammered in – again with Bahçeli’s move and increasing the obligation to him. However, today, it is seen that the arithmetic total does not guarantee a majority and that there is no infinite possibility of “spoiling” the opposition with temporary provocations. On the other hand, the base that is gathering towards a solid core while shrinking provides an ideological synthesis inspiration – which has been tried before. In this inspiration, as I mentioned in last week’s article, the new positioning of the CHP – especially expressed by Bahçeli – is critical. The playing field to be defined for the Kurdish political movement is also important. But Erdoğan’s arithmetic, which still has a serious Kurdish vote and believes he can win some of it back, and Bahçeli’s (ideological symbiosis) calculation are based on different priorities. Moreover, Erdoğan, who has become solely responsible for the support of the People’s Alliance, has a bigger basket of eggs on his back. There is neither a harmonious division of labor nor stubbornness pulling in different directions, but “the time is up” for both the old and the new.

The People's Alliance -despite the harmony in terms of staying in power- has always experienced a struggle for balance and weight since its establishment. Moreover, since it is not open to normal political processes and is not bound by a legal framework, this struggle is carried out with atypical and harsh methods or indirect means. As a reward for staying in power, Erdoğan had agreed to power and border sharing and ideological similarity years ago. For example, while this consent provides the opportunity for more autonomous action in the economy (which is the scene of competition with other elements of the coalition), it has a more limited area of maneuver in the security policies and general political arena summarized with the "Survival Case". In attempts to expand or show an elbow, tensions rise at an unexpected speed. The "go and become partners with the CHP" struggle in the normalization process, the difference in dosage regarding the Constitutional Court, and now the opposing approaches in the law on influence agents are the most recent examples. Of course, the Kurdish issue, which has drawn the course of the last decade, on which the Survival Case is based and which is at the heart of election strategies, cannot be exempt from this. The possibility that the claims of difference that have caused various discussions and speculations are a “game” made up to hide a simple role sharing is quite low. (If so, it means that we are watching a special talent who has successfully put on the “good cop role” and is making fake displays of anger.) However, after the 2024 elections, the probability that “the time is up” will be said for a permanent answer to the “quests” heralded by the wing of the AKP that has problems with the MHP and to being shown as a scapegoat to be thrown to the lions in every issue is much higher.

To summarize; risks and opportunities emerging in global dynamics and regional balances; stabilization of the Kurdish issue on both domestic and foreign grounds; reorganization of the political sphere with its opposition and actors; provision of a social, political and perhaps legal environment that can drag on for a long period, just like in 2015; redefinition of the center of gravity and the relationship of obligation of the ruling alliance. We do not know how much weight these five headings have in both the justification and course of the process and how they will affect what comes after. Differences in approach, priority, method and patronage, and their positions in each heading. Some of them may encourage or oblige others. Perhaps it may have been envisaged that they would balance each other. In the chronology of decisions, some were used as initiators and some as supports. It is also possible that they were considered together or addressed separately. My opinion is that external dynamics are highlighted as being suitable for the first movement and support, but that the enthusiasm for a period threshold, as in the periods that have drawn Turkey's last quarter century with clear boundaries, is an important motivation. I must underline in bold letters that this process is not a perfectly planned mechanism with all its steps working perfectly. With the data we have, we are discussing the problem of this process, which is too high, fast and complicated for a simple tactical move, with what is seen from the framework drawn by Bahçeli. Of course, by seeing only as much as is intended to be shown.

Another important question is, who designed this bundle of intentions? If it is not a simple tactical game that many people understand immediately - so the question of what it will do is idle, but whatever - who finds or prepares these minds and moves? This is a noisy debate that openly leads to quarrels even in the ruling circles and causes irreconcilable differences of interpretation in the opposition. Bahçeli makes the verbal outbursts of the process, Erdoğan either follows him or joins in by remaining silent or keeps his distance. The insinuations and symbolic references placed between the statements are confusing. It is assumed that concrete moves such as the easing of isolation, the trustee attack or the cross-border operation are subject to Erdoğan's approval and instructions. Discussions also continue regarding the addresses and targets of the messages loaded into these moves. In my opinion, although they have reservations in terms of priority, method and justifications, it is highly probable that the political wings (tops) of the ruling party and some state bureaucracy are aware of and in partial agreement. In fact, some steps date back to before we are aware of them. Erdoğan was probably more inclined to a slow give-and-take plan that he felt good about, and this situation was more in line with his priorities. He would have also preferred the air of having convinced Bahçeli. Bahçeli took the decisive initiative with a loud outburst. We do not yet know which of the options of paving the way, blocking the way or changing the way this initiative, which Mehmet Uçum describes as a “state initiative”, is related to. Bahçeli’s obligations to power are also emphasized, but Erdoğan’s dependence on power cannot be compared to anyone else. In order to weaken the claims that Bahçeli’s outburst would be political suicide – just like in 2015 – it was enough for him to hang the rope in his room, two group meetings and four videos. There is no mysterious situation, no wisdom or miracle. However, the owner of the designs in 2001 and 2015 is also unclear, but it is necessary to keep in mind Bahçeli’s decisive role in the inauguration and how it continued.