Beş haftadır AKP- MHP ittifakının ‘neyin peşinde’ olduğunu çözümlemeye çalışarak yaşıyoruz. Mesele ilk başta ‘çevremizdeki savaş ve tehditlerin arttığı bir ortamda iç barış arayışı’ gibi sunulmaya çalışılmış olsa da iktidarı elinde tutanların Kürtlere ‘hakiki’ bir barışma önermek niyetinde olmadığı hızla ortaya çıkmaya başladı. CHP’li ve DEM Partili belediyelere kayyım atamalarıyla birlikte ‘sopa siyaseti’ bir kez daha devreye sokuldu. Kimilerine göre bu stratejinin hedefinde asıl olarak Cumhuriyet Halk Partisi’ni dağıtmak, insicamını bozmak var.

Sezgin Tanrıkulu bir Kürt ve 14 senedir CHP içinde Kürt kimliğine sahip çıkarak siyaset yapan bir hukukçu. Siyasete girmeden önce 2002- 2008 arasında Diyarbakır Baro Başkanlığı yaptı. CHP’de siyasete başladığı 2010’dan 2016’ya kadar İnsan Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı, yani tam da AKP’nin çözüm sürecini başlayıp bitirdiği dönemde. 2023 seçimlerine kadar kendisini hep İstanbul’dan aday gösteren CHP, bu kez onu Diyarbakır’dan aday gösterdi. O dönem Tanrıkulu’nun seçilemeyeceğini düşünenler çoğunluktaydı. Ancak Tanrıkulu 21 sene sonra CHP’ye Diyarbakır’da vekillik kazandırmayı başardı.

Tanrıkulu’nun CHP içinde Kürt siyasi hareketini en iyi tanıyan, onlarla en yakın ilişkileri kuran kişi olduğunu herkes bilir. Hatta onu hedef alan siyasi rakipleri zaman zaman bu ilişki üzerinden kendisini vurmaya çalışır.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in ekim ayında 6 gün olarak planlanan ancak TUSAŞ saldırısı nedeniyle yarım kalan Güneydoğu ziyaretinin kurgusunun da Sezgin Tanrıkulu tarafından yapıldığını düşünmek için çok sebebimiz var.

CHP’nin iktidar tarafından içine ittirildiği türbülanslı siyasi sürecin nereye evrilebileceğini kestirmek zor. Çok başlı bir görüntü verdikleri şüphesiz. Ancak CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun da Sezgin Tanrıkulu’nun sezgilerini ve öngörülerini önemsediğini biliyorum. Tam da bu yüzden yaşananlarının yorumunu bir de ondan dinleyelim istedim. Bir Kürt olarak Devlet Bahçeli’nin çıkışını neden önemsediğini detaylıca anlattı. Ancak o da şu an için varılan durağın Erdoğan için ‘hayat boyu başkanlık’tan başka bir durak olmadığını düşünüyor.

“Güneydoğu ziyaretini haziran ayında planlamaya başladık”

- CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in Diyarbakır’dan başladığı o gezi ‘el arttırma’ hamlesinin bir parçası mıydı?  

Hayır, Genel Başkan bu geziyi ve Edirne'de Selahattin'le buluşmayı çok önceden planlamıştı. Benimle bu iki ziyareti arzı ettiğini konuşma tarihi haziran. Ama o süreçte bazı talihsizlikler oldu. Kaza geçirdi. Yurtdışı ziyaretleri oldu. Yoksa 1 Ekim’den çok önce planlamaya başlamıştık. 10 Ekim haftasında da yapamadık çünkü anıt açılışında mutlaka Ankara’da olmak istedi. Tabii bu gecikmeler nedeniyle “CHP Kürt gündemini geriden takip ediyor” diye düşünüldü. Ama kesinlikle böyle bir şey yok. O geziyi gerçekten iyi planlamıştık. Hem sorunu öğrenme hem güven verme hem de duygu ortaklığı yaratma konusunda önemli bir aşama olacaktı. TUSAŞ saldırısı olmasaydı da yedi günlük bir ziyaret gerçekleştirmiş olacaktık. Yakın tarihte CHP’nin bölgeye bu kadar uzun ve kapsamlı bir ziyareti olmamış. Sadece seçim dönemlerinde gidilmiş. Hatta son bir buçuk yıl içerisinde parti yönetiminden bölgeye gelen çok az siyasetçi var yani. En son parti sözcümüz Deniz Yücel Hakkari’ye gitmişti, o kadar.

Biz TUSAŞ saldırısını Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi'nden gelen bir mesajla öğrendik. Hemen Genel Başkanımız orada kendisine eşlik eden MYK üyelerini ve milletvekillerini topladı. O sırada henüz içerde rehineler olduğu konuşuluyordu. Beş kişinin yaşamını yitirdiği ve rehinelerin olduğu bir ortamda geziye devam etmenin doğru olmayacağı kararı alındı. Aslında ziyareti tamamlayabilseydik Türkiye açısından çok faydalı olacaktı. Genel Başkan sadece kanaat önderleri ve siyasetçilerle görüşmeyecekti, sınır karakollarına gidecek ve korucularla da görüşecekti. Roboski ailelerine de gidecekti. Sıfır noktasından Edirne'ye de Kars'a da İzmir'e de mesaj verecekti. Olmadı. Bu saldırı ve sonrasında yaşananlar da üzerine eklenince Türkiye başka bir gündemle karşı karşıya kaldı.

“Kendilerini bu cumhuriyete ait hissetmeyen Kürtler var”

- O ziyaretin başlamasından bir gün öncesine, 22 Ekim’e dönelim.  MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “Öcalan gelsin DEM Parti grup toplantısında örgüte silah bırakmaları için çağrı yapsın” sözlerine Özgür Özel partinizin grup toplantısında jet hızıyla yanıt verdi. Şu sözleri çok tartışıldı: “Devlet Bey, el yükseltiyorum. Ben de Kürtler'e devlet teklif ediyorum. Tam olarak kendilerini devlete ait hissetmeyen Kürtlere, Türkiye Cumhuriyeti’nin sahibi olmayı teklif ediyorum.” Karşı tarafın hamlesinin ne olduğunu biliyor muydunuz ki o sırada o kadar yüksekten cevap verme gereği hissetti Genel Başkanınız?

Genel Başkanın ifadesi aslında Cumhuriyet Halk Partisi'nin Türkiye'nin Kürt meselesinde ortaya koyduğu vizyonu ifade ediyor. Bu meselenin özü nedir? Kürtlerin bu cumhuriyetle olan bağının zayıflamış olmasıdır. Kendilerini bu cumhuriyete ait hissetmeyen Kürtler vardır. “Benim de devletim” diyorlar mı acaba? Bunu soralım. Genel Başkanımız bunu ifade etti; Kürtler de “Bu devlet benim devletim” diyecekler. “Kürtler 9 yılda son 40 yılın toplamı kadar zulüm gördüler”

- Diyemiyorlar mı şu an?

Diyemiyorlar. Benim şahsen “Kürtlerin bu devletle aidiyet sorunu var” dememin üzerinden belki 25 yıl geçti. O zaman Diyarbakır'ın barosu başkanıydım ve bunu bir röportajımda söylemiştim. “Kürtler duygusal kopuş yaşıyorlar” diye de eklemiştim. Halen de öyle. Hatta bu makas daha da açıldı. Özellikle Adalet ve Kalkınma Partisi'nin 2015- 2016’dan sonra izlediği siyasetle Kürtlerle devlet arasındaki makas daha da açıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi'nin bu 9 yıllık politikasında Kürtler son 40 yılın toplamı kadar zulüm gördüler.

“DEM’in kapatılmasına dair iddianamenin MHP Genel Merkezi’nde yazıldığı bilgisi var, bu yüzden çağrı Bahçeli’den geldiği için daha dikkatli bakıyoruz”

- DEM Parti geçen hafta kendi üç belediyesine kayyım atanıncaya kadar ihtiyatlı bir iyimserlik sergiledi. Bahçeli’nin çağrısına karşı eleştirel bir pozisyon almadılar. Halbuki siz şimdi bu siyasi çizginin siyasetçilerinin son 9 senedir en büyük darbeyi alanlar olduğunu hatırlatıyorsunuz. O halde şunu soralım; bugün yeni bir barış projesi varsa DEM Parti’nin buna ilişkin soru işaretleri yok mudur? Yakın ilişkilerinizi bildiğimden size soruyorum bunu.

Kesinlikle var. DEM Partililerin de Kürt kanaat önderlerinin de hepsi dostlarım sonuçta ve temas edip konuşuyorum onlarla. Siyasetten önce birçok ortamda, sivil toplumda birlikte olduğumuz kişiler bugün DEM Parti içinde siyaset yapanlar. Hatta birçoğunun avukatlığını yaptım 2000'Li yıllarda. Selahattin'inkini yapmıştım mesela. Ahmet Türk 1994’te tutuklandığında keza. Şimdi siyaset yapan veya yapamayan ya da şu an yurt dışında olan pek çoğunun avukatlığını yapmışım ben. Osman Baydemir, Hatip Dicle var…

Bakın, Kürtler ‘barış’ kelimesini Kürtler kimden duyarlarsa duysunlar sırtlarını dönmezler. Ama bunun samimiyetini ölçerler. Böyle cepheden karşı çıkmazlar yani. Bakarlar, tartarlar. Sonuçta şu var; bizim sütten ağzımız yandı, yoğurt yiyip gerek yiyeceğiz. Ben de o duygu içerisindeyim. Hiç olmadık bir zamanda, hiç beklemediğimiz bir siyasi aktörden geldiği için daha dikkatli bakıyoruz şu anda. Bugüne kadar Kürt meselesinde kutuplaştıran, toplumda nefret söyleminin yayılmasına neden, yan sırada oturan siyasi partinin kapatılmasını isteyen bir lider bu. Hatta DEM Parti’nin kapatılmasına ilişkin iddianamenin MHP Genel Merkezi’nde yazıldığına dair bilgi zaten var hepimizde. Yani DEM’in kapatılmasını ve siyasetçilerinin tutuklanmasını isteyen bir siyasi parti liderinin “Öcalan gelsin burada konuşsun” diyerek barış ihtiyacına dikkat çekmesi önemli bir şey tabii ki.

“Bahçeli’nin çağrısı önemli ama önerdiği yöntem yanlış, toplumda yeni bir kutuplaşma cephesi açtı”

- Bahçeli’nin “Öcalan gelsin Mecliste konuşsun” demiş olması birden DEM’in kapatılmasına da karşı çıkmaya başlayacağı anlamına da gelmeyebilir. Nitekim 2013- 2015 sürecinde DEM’in öncülü BDP’ye bir anlamda bir ‘postacılık’ görevi verilmişti. CHP’nin ‘masayı Mecliste kuralım’ çağrısı havada kalmıştı. Bugün de Bahçeli “Ne Kandil ne Edirne” diyor. Selahattin Demirtaş’ı süreçten dışladığı gibi DEM’in konumundan da bahsetmiyor. Bu haliyle sivil siyaset açısından daha da geride bir yöntem gibi durmuyor mu Bahçeli’nin önerdiği?

Biraz önce söyledim; Bahçeli’nin barış ihtiyacına dikkat çekmesi değerli ve önemli. Ama çatışmanın sonlanması bakımından önerdiği yöntem son derece yanlış. Öcalan, evet bir siyasal aktördür. 25 yıldır hapistedir ama sonuçta kendi kurduğu örgütü üzerinde halen bir etkisi ve hakimiyeti vardır. Dolayısıyla kendi kurduğu örgütle ilgili bir söz söylemesi önemli. Ama en sonda söylenecek sözü en başta söylerseniz bu meselede travma yaşamış, bu meselenin yarattığı yıkım üzerinden öfke sahibi olmuş insanları barış isteğinin çok uzağına, hatta karşı tarafına itersiniz. Bahçeli’nin sözleri tam olarak buna sebep oldu. Başka bir kutuplaşma cephesine neden oldu; toplumsal barış konusu da kutuplaşma konularından birisine dönüştü. Oysa adım adım gidilmeliydi. Ben şimdi bugün ‘barış istiyoruz’ diyenden çok ‘böyle bir barış istemiyoruz’ diyen görüyorum.

- Hükümet sizce bu ortaya çıkan toplumsal homurdanmaları kesmek için mi apar topar Esenyurt Belediye Başkanı Prof. Dr. Ahmet Özer’in tutuklanmasına ve belediyeye kayyum atanmasına yol verdi? Nitekim sonra DEM’li Mardin, Batman ve Halfeti belediyelerine de kayyım atandı. Kayyım hamlesi toplumsal tepkiyi dizginlemek için miydi yoksa baştan zaten stratejinin bir ayağı da bu muydu sizce?

Adalet ve Kalkınma Partisi, 31 Mart yerel seçimlerinden sonra Kürt meselesinde ne yapacağını bilemez hale geldi. Bir taraftan bir seçim yenilgisi aldı, bir taraftan da güvenlik eksenli politikaların aleyhinde çalışmaya başladığını fark etti. Ama bu sefer de 1 Ekim’de başlatılan sürecin yöntemi nedeniyle belli toplum kesimlerini öfkelendirdi. Bu kayyım atamaları bir anlamda o öfkelenen toplum kesimlerine bir yanıt oldu. “Bakın biz aynı zamanda terörle mücadele ediyoruz, endişe etmeyin” denilmeye çalışıldı o kayyım atamalarıyla.

“Kürtler için ikinci alternatif artık kesinlikle CHP’dir, Erdoğan bunu gördüğü için harekete geçti”

- “31 Mart seçimlerinin sonucunda AKP bir taraftan bir seçim yenilgisi aldı, bir taraftan da güvenlik eksenli politikaların aleyhinde çalışmaya başladığını fark etti” diyorsunuz. Yani “Kürt seçmen tabanını hızla kaybettiği için bu yola girdi” diyorsunuz. Doğru mu anlıyorum?

Evet, Kürt seçmenin kendisinden koptuğunu gördü.

- O zaman size göre Kürtlerin DEM’e alternatif adres olarak AKP’yi görmeleri durumu bitti mi? AKP iktidara geldiği 2002’den beri durum buydu zira.

Bunun sonuna gelindi, evet. Kürtler için ikinci alternatif artık kesinlikle CHP’dir. Bütün kamuoyu yoklamaları da bunu gösteriyor zaten. Özgür Özel'in yapacağı gezi, bu duyguyu daha da güçlendirmeye dönük bir geziydi. “Türkiye partisi olarak bu meseleyi biz çözeceğiz” denildi, kısa kesip dönmek durumunda kalmasa Diyarbakır dışındaki diğer şehirlerde de bunu diyecekti. Özgür Özel’in Kürtlere hissettirmek istediği duygu “her biriniz artık eşit hissedeceksiniz” duygusuydu. Özgür Özel, o duyguyu yaratma konusunda bir çaba içerisinde. Ve ben görüyorum ki söylediklerimiz şu an eksik gelebilir ama CHP, bu duygu ortaklığını Kürtlerle büyük ölçüde kurmuş durumda.

Bakın Erdoğan bugüne kadar bu meseleyi hep kendi siyasal çıkarları için kullandı. Siyasi geleceği için kullandı. Şimdi de yine kesinlikle kendi gündemi var, kesinlikle. 2023 seçimleri öncesinde hükümetin ortaya attığı yalanı dolanı gören Kürtler Erdoğan'a bir daha nasıl güven duyacaklar? Sahte videolarla siyaset yapan bir liderliğe nasıl güven duyacaklar?

“Erdoğan yaşadığı sürece başkan kalmak istiyor, Bahçeli’nin 2030 mesajı bu anlama geliyor: ‘Kaydı hayat şartı’

- Sizin geçenlerde bir televizyon yayınında kullandığınız bir cümle dikkatimi çekti. “Erdoğan hayatı boyunca başkan kalmak istiyor” dediniz. Yani size göre Erdoğan’ın hedefi ‘dördüncü kez değil hayat boyu başkan seçilebilecek bir ortam yaratmak’, öyle mi?

Ben, kesinlikle böyle düşünüyorum. Hatta Genel Başkanımız da böyle düşünüyor. Erdoğan'ın kafasındakinin ne olduğunu daha geçen hafta Devlet Bahçeli'nin söylediklerinden de biliyoruz. Ne dedi Bahçeli? “Erdoğan 2033'e kadar başkan kalsın” dedi. Söylediği tarihe dokuz sene var daha. Erdoğan’ın yaşı zaten şu anda 70. Ekleyin üzerine 9 yıl daha, Bahçeli’nin söylediği gibi. İşte zaten bu, ‘kaydı hayat’ şartı demek.

- Size göre Erdoğan tek bir sebeple Kürt meselesi gündemine döndü; yaşam boyu iktidarda kalmak için. Bunun için gereken Meclis aritmetiğini ancak AKP’den kopup CHP’ye yönelen Kürt seçmeni partisine geri döndürerek yapabileceğini bildiği için de barış istiyormuş gibi yapıyor. Şu ana kadar söylediklerinizi doğru özetleyebildim mi?

Aynen, temel sebep bunlardır. Yaşam boyu iktidarda kalabilmek için kendisinin Kürtlerle bir bağ kurması lazım. Temel motivasyonu sayısal. Anayasa değişikliği için de olası bir değişikliği halka götürmek için de Mecliste dörtte üç çoğunluğun üzerini yakalaması gerekiyor. Biz Bahçeli’nin laflarından da konunun bu olduğunu anlıyoruz.

“Özgür Özel erken seçimi 2025 sonbaharı için önerdi, sonraki yıllar için değil”

- Ama Devlet Bahçeli bu cümleleri kurmadan çok önce erken seçim karşılığında anayasa değişikliğiyle kendisini yeniden seçtirme pazarlığına ilk yeşil ışık yakan Genel Başkanınız Özgür Özel olmuştu.

Bunu söyledi Özgür Özel ama bunu 2025 yılı için söyledi. “Gelin 2025 ekim ya da kasımında erken seçime gidelim” dedi. Bakın 2023 yılında Erdoğan’ın yeniden aday olması da anayasa bakımından sakıncalıydı.

- Ama CHP olarak bunu tartışmadınız dahi.

Evet, tartışmama karar aldı Kemal Bey.

- Sizce Erdoğan’ın 2023 seçimine girmesine itiraz etmemek doğru bir karar mıydı?

“Adalet ve Kalkınma Partisi ve liderliği, bu durumdan hep bir mağduriyet üretmeye çalışacak” diye düşünüldü. Ama sonuçta bugün bu anayasaya göre eğer bir daha aday olmak istiyorsa Meclisi feshetmesi ve erken seçim çağrısı yapması gerekiyor. Özgür Özel’in teklifi erken seçimin 2025’te yapılmasıyla ilgili, 2026 ya da 2027 ya da 2028’de yapılmasıyla ilgili değil.

“Hâlâ Türkiye’nin birinci partisiyiz, geçen hafta kapalı grupta rakamları sundular, AKP’nin 2 ila 4 puan önündeyiz”

- 2025’te Erdoğan’ın seçimi kazanamayacağından eminsiniz yani?

Biz kendimize güveniyoruz. Bu halk yani 2028'e kadar Erdoğan liderliğinde kalmasın diyoruz. “Sana 2025'e kadar süre veriyoruz” diyoruz. Biz siyaseten eğer bunu söylüyorsak, sonuçta iktidara gelmek amacıyla söylüyoruz. Onun liderliği bir dönem daha sürsün diye değil. Kendimizden eminiz. 2027’de ben de erken seçim istemem. 2025’te gelsin sandığı koysun. Ve biz bunu bugünden ilan edelim istiyoruz. Kendimize güveniyoruz. Şu anda Türkiye'nin birinci partisiyiz. Bütün anketler, çapraz anketler bunu söylüyor.

- Son dönemde açıklanan birkaç anket birinci partinin yeniden AKP olduğunu söyledi ama.

Değil, bize gelen anketler öyle değil. Geçen haftaki grup toplantısının kapalı bölümünde rakamları sundular. Onların en az 2 puan önündeyiz. Altı ayrı kamuoyu araştırması şirketinin ortalaması bunu söylüyor. Hatta bazı araştırmalarda 4 puan öndeyiz.

- Devlet Bahçeli’nin Öcalan’a çağrı yaptığı 22 Ekim tarihinden beş- altı gün sonra enteresan bir şey daha oldu. Urfalı Şenyaşar ailesi, husumetli oldukları Yıldız ailesiyle siyasetçilerin arabuluculuğuyla barıştı. Şanlıurfa Valiliği tarafından düzenlenen barış yemeğine Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, iki eski bakan Bekir Bozdağ ve Abdülhamit Gül katıldı. DEM Parti’den ise geçen hafta yerine kayyım atanan Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk, Sırrı Süreyya Önder ve Mithat Sancar vardı. Siz de bu fotoğrafı bizler gibi hükümet bloğunun yeni çözüm arayışının bir ayağı olarak mı yorumladınız?

Tabii ki. Hatırlayın, 2018 seçimleri öncesinde Suruç’ta katliam gibi bir şey yaşandı sonuçta. Bizzat Erdoğan'ın koruması altında olan bir milletvekilinin çevresinin idari makamlar tarafından, yargı tarafından bu kadar çok korunuyor olması öfke yarattı. Sonuçta bu işi simge haline getirmiş bir anneden söz ediyoruz. Barış iyidir, ona diyeceğim bir şey yok. Ama benim adalet duyusu bakımından içime sinmeyen bir ortam var, onu söyleyeyim.

- Ama demek ki DEM’lilerin içine sinmiş ki o barışmada oradalar. Ahmet Türk’ten bahsediyoruz, Sırrı Süreyya Önder’den bahsediyoruz.

Bakın, her koşulda barış iyidir. Sonuçta bir anneden bahsediyoruz. Zaten oğlunu gömmüş, eşini gömmüş, gözleri önünde katledilmişler. Diğer oğlu cezaevindeyken ölmek istemiyor. Ben bu isteği çok haklı, çok insani, çok vicdani bulurum. Ama adalet duygusu bakımından da benim içime sinmeyen bir tablo. Şimdi o tabloda bir Ahmet Türk var, bir de Cevdet Yılmaz var. Birisi Bingöllü Kürt ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı. Birisi işte Kürt siyasetinin en saygın isimlerinden bir tanesi, halen sözü dinlenen biri. Bir şey söylediği zaman herkesin dönüp baktığı saygın bir isim. Hatta geçen hafta Bahçeli de ondan söz ederken onu kırmayacak ifadeler kullandı.

“İktidar Bahçeli’nin neden olduğu tepkiyi kayyımla dindirmeye çalışıyor”

- Tam olarak şunu söyledi Bahçeli; “Ciddi sağlık sorunları olan, yaşı kemale ermiş olan, köklü bir aileye mensup Kürt ağası sayın Ahmet Türk’ün istismar edilmesi, İmralı’yla DEM Parti arasına çomak sokmak sinsiliği, CHP’nin başını çektiği kara kampanyanın dış bağlantılı mahsulüdür.” Yani “kabahat CHP’de” diyor.

Bahçeli ne yapmak, nereye varmak istiyor, bilemiyorum. Ama bu süreçte CHP’yi hedef göstermek, CHP’yi çözümü engelleyici bir faktör olarak göstermek çok ucuz ve toplumda da hiçbir karşılığı olmayacak bir kara propaganda. AKP- MHP Kürt meselesinin demokratik çözümü için hangi adımı attı? Samimi olsalar, bir adım atsalar, CHP toplumsal barış için Mecliste beş adım atar.

Ahmet Türk bahsine gelince; Bahçeli’nin 1 Ekim’den beri yaptığı çıkışlarla yarattığı kutuplaşma, iktidara yeniden kayyım uygulamasını başlatma alanı da açmış olabilir. Bahçeli bunun için mi bu çıkışları yaptı? Sanmıyorum. Ama öyle anlaşılıyor ki, iktidar, Bahçeli’nin yarattığı tepkiyi kayyımla dindirmeye çalışıyor veya fırsatını bulmuşken kayyım atıyor. Dolayısıyla Ahmet Türk’ün ismini istismar eden birileri varsa, o da iktidar koalisyonu içindedir. Biz elbette bu hukuksuzluk karşısında Ahmet Türk’le de Gülistan Sönük’le de dayanışırız. Halkın oylarıyla seçilmiş belediye başkanlarının yerine kayyım atamak, halkın seçme ve seçilme hakkını rafa kaldırmaktır. Biz bunu kabul etmeyiz. Karşı durmaya da devam ederiz. Sorgularız, herkes de sorgulamalıdır.

- DEM Partililer de sizin kadar sorguluyor mu?

Bence onlar da sorguluyor tabii ki. Türkiye’nin toplumsal barışa duyduğu ihtiyaçla iktidarın çizmeye çalıştığı rota arasında büyük bir fark var. Yani iktidar toplumun ve Türkiye’nin değil, kendisinin ihtiyaçlarına göre hareket ediyor. Bu sadece AKP iktidarıyla sınırlı bir hata da değil. 1990’lı yılların başında bu sorunun çözümü için yol alınabilecekken, tamamen askeri yöntemlerle bambaşka bir yol çizildi. Bir milyonu aşkın insan yerinden edildi. Faili meçhul cinayetler, köy yakmalar, yargısız infazlar…Nihayetinde Öcalan da yakalanıp Türkiye’ye teslim edildi. Peki bitti mi? Tedavisini yapmadığınız yaraya pansuman işler mi! Veya “açık bırakalım yarayı, kendiliğinden kabuk bağlar” diyorsunuz. AK Parti’nin ilk yıllarında yaptığı buydu. Peki kabuk bağladı mı yara? 2003’te ABD’nin Irak işgaline kadar da bu meseleyi bölgesel boyutta çözmek Türkiye’nin elindeydi. Ama bu yapılmadı ve sonuçta 2010’larda meselenin Suriye boyutu, 2020’li yıllarda da İran boyutu eklendi ve iş Türkiye’nin kontrolünden çıkmaya başladı. Halbuki Türkiye kendi içinde demokratik bir çözüm modeli geliştirseydi bugün Suriye veya İran Kürtlerinin bir kazanım elde etmesine kâbus senaryosu olarak bakılmazdı. Türkiye artık bu sorunla 2030’lara yol alamaz.

“Ağzını açana ‘terörist’ yaftası yapıştırmakla iç cephe güçlendirilmez”

- Kürtlerin ‘Büyük Kürdistan’ dediği parçaların Türkiye dışındaki ülkelerde statü kazanma yolunda olduğundan bahsederek tam olarak ne demek istiyorsunuz?

Bu ülkeyi yönetenlerin tarihsel korkularının, barışçıl ve demokratik yöntemlerle bertaraf edilebileceğinden bahsediyorum. Eğer Saddam Hüseyin Kürtlere zulmetmeseydi, ABD işgal güçlerine ilk direnen Kürtler olacaktı. Eğer Beşar Esad Kürtlere zulmetmeseydi, Kürtler dışsal tehditlere karşı Şam’ın yanında yer alırdı. Aynı şey İran için de geçerli, Türkiye için de. Kürtler yaşadıkları ülke sınırları içindeki devletleri kendi devletleri olarak göremiyorlar. O yüzden Özgür Özel, “Kürtlere devlet teklif ediyorum, Türkiye Cumhuriyeti devletini” dedi. Bu, iktidarın uygulamaları sonucu Kürtlerin devletle olan duygusal bağının ne kadar zayıfladığına işaret etmek için söylenen bir sözdü ve son derece yerindeydi. Sayın Bahçeli “İç cepheyi güçlendirelim” diyor. Evet, biz de diyoruz ki; bunun yolu Kürtlerin seçme ve seçilme hakkını askıya alan kayyım uygulamalarıyla, baskılarla, zulümlerle, şantajlarla, ağzını açana ‘terörist’ yaftası yapıştırmakla olmaz. Evet, iç cepheyi güçlendirelim ama bu ancak tüm yurttaşlar kendilerini eşit, özgür hissettiklerinde mümkün olur. Herkes bu devletin kendi devleti olduğunu hissettiğinde iç cepheniz güçlenir. Aksi halde bölünme, dış müdahalelerden etkilenme korkusu devam eder.

“Öcalan’ın ailesi ve avukatlarıyla görüştürülmüyor olması devlet yetkilileriyle görüşmediği anlamına gelmez”

- Devlet Bahçeli’nin henüz o meşhur Öcalan çağrısını yapmasından 12 gün önce Amberin Zaman Al Monitor’da Öcalan’ın Kandil’deki PKK yöneticileriyle telefonla görüştürüldüğü iddiasına yer verdiği bir haber yazdı. Haberde şu ifadeler yer aldı: “Al Monitor, Kandil’deki PKK kaynaklarıyla da WhatsApp üzerinden iletişim kurdu. Kaynaklardan biri, ‘Yeni bir barış sürecinin başladığını söyleyebiliriz’ dedi.” Oysa o sırada henüz Öcalan avukatları ve ailesiyle dahi görüştürülüyordu. Yeğeni Ömer Öcalan’a ancak 24 Ekim’de İmralı’ya gitme izni verildi.

PKK o iddiayı yalanladı. Öte yandan o sırada, Öcalan 44 aydır avukatlarıyla ve ailesiyle görüşmüyordu.  Ama onlarla görüşmüyor olması devlet yetkilileri görüşmediği anlamına gelmez. Bence mutlaka bir temas vardır. Zaten her gün devlet yetkilileriyle beraber aslına bakarsanız. Tabii ama benim kastettiğim temas cezaevi müdürünün ötesinde bir temas. Bugün düzeyini bilmesek de bir takım devlet görevlileriyle görüştüğünü tahmin edebiliriz. Zaten eğer bu görüşmeler yapılmıyorsa, o da devlet bakımından bir eksikliktir. Ama sonuçta bu görüşmeler oluyorsa bile Öcalan Bahçeli'nin bu söylediği sözler karşısında şaşırmıştır.

“Hükümet kayyım atamalarında sembollerle mesaj verdi, Halfeti Öcalan’ın memleketi, 4 kasım Selahattinlerin tutuklandığı tarih”

- Samimiyetine inanmış mıdır peki?

Ben en başta söyledim, Devlet Bahçeli gibi bir liderin sınırlarımızın ötesindeki gelişmelere dikkat çekerek iç barışa ihtiyacımız olduğuna vurgu yapmasını çok değerli buluyorum. Çünkü bir kaygıyı ifade ediyor. İç barışımızda bir sorun olduğunu da teslim ediyor, yani bunu yıllar sonra da olsa görmüş olması önemli. Türkiye'nin bu meseleyi artık taşıyamadığını görmüş olması kendi içinde çok değerli ve önemli. Dolayısıyla bu artık geri dönülmez bir noktadadır. Ama bana gör Bahçeli’nin önerdiği yöntem doğru bir yöntem değil. Kaç kez silah bıraktırma deneyimleri oldu ve doğru yöntemlerle ilerleyemediği için hep akamete uğradı. Toplumsal barış ihtiyacına dikkat çekeceksiniz ama önerdiğiniz yöntem toplumsal kutuplaşmayı ve karşı cepheyi çok daha tahkim edecek. Bu doğru değil. Yani dikkat çektiği ihtiyaç doğru ama önerdiği yöntem doğru değil.

Bir de tabii asıl muhatap kim? Bahçeli’nin sözlerinin asıl muhatabı Adalet ve Kalkma Partisi ve Erdoğan’dır. Oysa onlar vekil tayin ettikleri Bahçeli üzerinden bir siyasi risk üstlenmeden adım atmaya çalışıyorlar. Bahçeli söz söylüyor, onu ölçüyorlar, anında bir cevap vermiyorlar, bir hafta on gün sonra sahipleniyorlar. Karşıtlık görünce de Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’i tutuklatıyor, işte Mardin Belediye Başkanı Ahmet Türk’ün yerine kayyım atıyorlar.

Bakın, siyasi simgeler çok önemlidir. Kayyım atadığınız Mardin’deki siyasetçi kim? Ahmet Türk. Bu süreçte kendisine mutlaka ihtiyaç duyacağınız bir siyasi aktör. Yine kayyım atanan Halfeti neresi? Öcalan’ın memleketi. Üç DEM Parti belediyesine kayyım atadığınız tarih nedir? 4 Kasım, yani Selahattin Demirtaş ve arkadaşlarının 2016’da gözaltına alındığı tarih. Tam da o gün yapıyorsunuz. Bunları böyle tesadüfen olduğunu ben düşünmüyorum. Bu kadar çok tesadüf bir arada olmaz yani.

“Kürtlere ‘Bizim istediğimiz çizgiye gelmezseniz daha kötüsünü yaparız’ demiş oldular”

- Eğer hakikaten bu semboller üzerinden Adalet ve Kalkınma Partisi bir mesaj vermek istediyse, nedir o mesaj?

Kürtlere şunu diyorlar; “Bize mecbursunuz, bizim dediğimiz çizgiye gelmezseniz daha da kötüsünü yaparız.” İşte bizim karşı olduğumuz yöntem bu çünkü bu yöntemle barış gelmez. Bu bir siyasi şantajdır. Adalet Kalkınma Partisi’nin bu tür siyasi şantajlarına ben şaşırmıyorum. Dediğim gibi bu son süreçte tek şaşırdığım şey Bahçeli’nin Öcalan’ı Meclise davet eden sözleri oldu.

“Kürt seçmenle kurduğumuz bağdan rahatsız değiliz”

- Ekrem İmamoğlu’nun Esenyurt Belediyesi önündeki protestosuna DEM Parti Eş Başkanı Tülay Hatimoğulları da katıldı. CHP otobüsünün üzerinde konuştu. Sonra Genel Başkanınız Özgür Özel, Ahmet Türk’le dayanışmaya Mardin’e gitti. DEM Parti Eş Başkanı Tuncer Bakırhan’ın o gün orada sarf ettiği “Ne kayyum ne de zulüm Kürdistan topraklarında asla karşılığını bulmayacaktır” sözleri nedeniyle soruşturma başlatıldı. “Bütün bunlar CHP bu kareye girsin” diye kurgulanıyor diye düşünenler var. Hükümet günü geldiğinde CHP’yi ‘bölücülükle’ suçlayabilmek için siyasi bir tuzak mı kuruyor olabilir mi size göre de?

Biz, Kürt seçmenlerle kurduğumuz bağdan rahatsız değiliz ki. Bizim kurduğumuz bağdan rahatsız olan Adalet ve Kalkınma Partisi. Tülay Hatimoğulları’nın CHP otobüsü üzerinden Esenyurtlulara hitap etmesi ve bu haksız uygulamaya karşı çıkması bizim açımızdan değerli bir şey.  Genel Başkanımızın Ahmet Türk'ün görevden alındığını öğrendikten sonra oraya giderek Ahmet Türk'le birlikte bu hukuksuzluğa karşı çıkmış olması son derece değerlidir. Adalet ve Kalkınma Partisi bundan da rahatsızdır. Tuncer Bakırhan'ın açıklamaları kendisini ilgilendiren bir şey, kendi değerlendirmesi. Onu değerlendirmek bana düşmez. Genel Başkanımız, Mardin’de kendi konuşmasını yaparken Bakırhan’ın değerlendirmelerinden habersizdi. Sanki haberi varmış gibi yansıtılması çok hakkaniyetsiz. Zaten öğrendikten sonra da o görüşlerle mutabık olmadığını ifade etti.

“Kürtlerle iş birliğini saklayarak yapmadık, seçmen de bu strateji sayesinde iktidara yaklaştığımızı gördü”

- Ama sonuçta AKP 2023 seçimleri öncesinde CHP ile DEM ilişkisini negatif propaganda malzemesi olarak kullandı ve büyük ölçüde başarılı oldu. Korku siyasetinin bugün yeniden çalışmayacağı konusunda nasıl bu kadar emin olabiliyorsunuz?

Çalışmaz. Sonuçta Adalet ve Kalkınma Partisi'nin mutlak liderliğinde yapılan bir seçimdi. Erdoğan bir kere daha seçildi, parlamentoda çoğunluk elde ettiler. Ama seçmen o seçimden sadece 10 ay sonra Adalet ve Kalkınma Partisi'nden ‘dur’ dedi. Biz de Kürt seçmenle ya da DEM Parti ile kapalı kapıları arasında saklı gizli ilişki kurmadık. Açık yaptık sonuçta. Genel Başkanımız hep şunu ifade etti; “Eğer biz DEM Parti’yle bir iş birliği yapacaksak, Kürt seçmenle iş birliği yapacaksak bunu milletten saklayarak yapmayacağız.” İşte Esenyurt’ta yaptığımız ‘kent uzlaşısı’ ortada. İstanbul’da Kürt seçmen en kıymetli aktörlerden birisi adayken, gitti Ekrem Bey’e oy verdi. Eğer bu strateji doğru işletilseydi Arnavutköy’ü de alacaktık, belki Fatih’i de alacaktık. Belki 26 belediye 32’ye çıkacaktı. Bizim seçmenimiz de 31 Mart sonrasında bu strateji sayesinde iktidara yaklaştığımızı gördü. Parti içerisinden veya parti dışından bu sizin hatırlattığınız türde rahatsızlıkların ifade edilmesini CHP'nin başarılı olmasıyla ilgili buluyorum ben.

- O zaman Esenyurt olayı sonrasında CHP Genel Merkezi’nde “DEM Parti ile ilişkimizi gözden geçirelim” türünde bir tartışma başlamadı, öyle mi?

DEM ayrı bir siyasi partidir, kendisinin ayrı bir siyasi parti programı vardır, ayrı hedefleri vardır. CHP ayrı bir siyasi parti. Ama sonuçta Türkiye'de demokratikleşme, toplumsal barış, adalet arayışı gibi konularda iş birliği olabilir. Nitekim işte yerel seçimlerde o iş birliği belli yerlerde oldu ve bize kazandırdı. Şu an ‘buradan geri adım atalım’ gibi bir tartışma yok. Bu şartlar içerisinde biz doğru yaptığımıza inanıyoruz. Ama siyaset değişebilir. Bir önceki çözüm sürecine geri dönmek istiyorum. 2012 yılında ben CHP Genel Başkan Yardımcısıydım. Hükümet süreci başlattığında biz parlamentoyu adres gösterdik. O zaman Meclis Başkanı olan Cemil Çiçek'e gittik CHP olarak. “Biz AK Parti’yi ikna edersek toplumsal mutabakat için, Mecliste çözüm için de- facto bir komisyon kurar mısınız?” diye sorduk. “Gidin AK Parti’yi ikna edin, ben kurarım” dedi. Esaslı bir metin hazırladık ve birçok kesimden de görüş aldık ve o çerçeve metnini hazırladık. 12 Haziran 2012 tarihinde Erdoğan'dan randevu istedik. Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu ile gittik ve teklifimizi sunduk. Cevap olarak “Biz bu çalışmaları AK Parti ve CHP olarak Meclis dışında yapalım” dediler. Dolayısıyla da o komisyon kurulamadı. Meğerse o sırada Öcalan'la bir görüşme varmış. Genel Başkanımız Kılıçdaroğlu, “Ben sana açık çek veriyorum” dedi. O da karşılığında “Senin çekine gerek yok” diyerek elinin tersiyle itti.

Hem kayda geçsin hem de yayınlasın diye söylüyorum. 21 Mart Nevroz’unda Sırrı Süreyya Önder, Öcalan’ın mektubunu okudu biliyorsunuz. O çağrıya paralel olarak MİT’te bu işin hazırlığı yapılırken bir parlamenter komisyon kurulması konuşulmuş. Açık kaynaklardan konuşuyorum. MİT’te “Nasıl bir komisyon olmalı?” diye tartışılırken “Sezgin Tanrıkulu’nun 25 milletvekiliyle parlamentoya sunduğu araştırma önergesi var, o araştırma önergesini temel alalım” demişler. Sonra birden bir salı günü bir haber geldi bize. Dediler ki “Adalet ve Kalkınma Partisi Ramazan Can'ın önderliğinde CHP'nin önergesine imza atıyor. CHP'nin önergesini kendi önergeleri olarak Genel Kurul’a getirecekler.”

“2013’te bize ‘gol atma’ ve siyasi rant kaygısıyla Meclis komisyonu önerimizi heba ettiler”

- Nasıl yani?

Sorun şu; bizim önergemizi indiriyorlar. Oysa kendi önergelerini aynı şekilde yazıp kendileri getirebilirler. Aynısını yazarlar, bir cümlesini değiştirirler, kendi grup önerileri olarak getirebilirler. Onu yapmadan bizim önergemize imza atıyorlar. Bu aslında Meclis tahammüllerine de aykırı bir şey yani.

- Bunu neden yapıyorlar?

CHP zor durumda kalsın diye. Ben hemen AK Parti Grup Başkanvekili Ayşe Nur Bahçekapılı’yı aradım. BDP Grup Başkanvekili İdris Baluken’i de aradım Ayşe Nur ile konuşması için. İdris bana döndü ve dedi ki “Vallahi ikna edemedim.” Ben yeniden aradım Ayşe Nur’u ‘yapmayın’ diye. Dedi ki “Size gol atacağız.” Dedim ki ona “Bak bu gol meselesi değil, yazık edersiniz.” Nitekim benim birinci imza sahibi olduğum, komisyon kurulmasına ilişkin önergeyi kendileri getirdiler. Tabii bu şartlarda CHP üye vermedi o komisyona çünkü bizim önerdiğimiz yöntemin dışında kuruldu. Kürt meselesi çözülecek diye büyük bir heyecanın olduğu bir dönemde Adalet ve Kalkınma Partisi ‘bunun siyasi rantını sadece ben alacağım’ diye Meclis hattını heba etti. Bütün ihtiyacımız o gün de aynı şeydi bugün de aynı şey; barış süreçlerinde siyasi aktörler önemlidir ama toplumsal bir mutabakat olacaksa gelin bunu parlamentoda güvence altına alalım. 2013’te parlamentoyu işin içine katmadılar. Bugün yine mesele aynı.

“Başta Bahçeli ‘Devletin geleceği için yol arayışında’ diye düşünüldü ama sonra ‘Kürt sorunu yoktur’ dedi, niyeti ortaya çıktı”

- Sizce işin parlamento boyutu konusunda Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Devlet Bahçeli aynı sayfada mı? “Erdoğan için bu mesele hayat boyu iktidarda kalmanın anahtarı olmaktan ibaret” dediniz. Peki ya Bahçeli’nin hakikaten de bir iç barış derdi var mı?

İlk günlerde sanki Bahçeli ‘devletin geleceğini’, Erdoğan da kendi geleceğini kurtarmak için böyle bir yola girer diye düşünülüyordu. Yani Erdoğan kişisel, Bahçeli ise daha devlet merkezli düşünerek Kürt sorununun çözümü konusunda bir yol arayışında, diye düşünülüyordu. Fakat geçen haftaki konuşmasıyla Bahçeli aslında bütün meselenin Erdoğan’ın yeniden seçilmesini sağlayacak anayasal düzenleme olduğunu bir bakıma gösterdi. Ayrıca aynı Bahçeli, “Türkiye Cumhuriyeti’nde bir Kürt sorunu yoktur” dedi. Sorun yoksa, çözüm de yoktur. O yüzden ben diyorum ki; bence onda da niyet yok.

Keza, bakın, Selahattin Demirtaş Kürt siyasetinin son yıllarda ortaya çıkardığı en etkili isimlerden biri. Tam 8 yıldır hapiste olduğu halde toplum üzerinde, yeni kuşaklar üzerinde çok etkili. Eğer bu meseleyi çözmeye niyetiniz varsa, Demirtaş ve arkadaşlarını serbest bırakıp yeni bir rüzgâr estirirsiniz. Bu yapılması en kolay ve hukuken de gerekli olan bir adımken, neden Edirne- İmralı ikiliği yaratmaya çalışıyorsunuz? Öcalan’ı Meclis’e davet edip, Meclis’ten alıp hapse götürdüğünüz Demirtaş’ı niye bırakmıyorsunuz? Kaldı ki Demirtaş kara propaganda ile hedef gösterildiği suçlardan değil TBMM de ve meydanlarda söylediği görüşlerinden ceza aldı ve uygulanmayan AHİM kararı da var. Buna özellikle dikkat çekiyorum, çünkü bunların hepsi birer samimiyet testi, birer turnusol kâğıdı.

“Demirtaş’ın hapiste olmasının sebebi Erdoğan’ın kişisel kini ama o hapiste tutuldukça daha etkili bir aktör olacak”

- Selahattin Demirtaş size göre de Erdoğan’a “Seni başkan yaptırmayacağız” dediği için mi cezaevinde?

Erdoğan’ın kişisel kin ve öfkesi söz konusu olduğunda, devlet aklını nasıl bir kenara bıraktığını çok iyi biliyoruz. Elbette Demirtaş’ın hapiste olmasının en büyük nedenlerinden biri Erdoğan’ın kişisel öfkesi. Ama diğer yandan da Türk ve Kürt toplumunu etkileyen, hayatı boyunca eline hiç silah almamış, hukukçu, genç, on parmağında on marifet, hitabeti güçlü bir Kürt siyasetçinin öne çıkmasını da istemiyorlar. Bu yüzden Demirtaş’ı sistematik olarak şeytanlaştırmaya çalıştılar. Ama sonuç ortada, Demirtaş’ın popülaritesi, ona saldırıldıkça artıyor, artacak. O hapiste tutuldukça daha da büyük, daha etkili bir aktör olacak.

“Özel ile İmamoğlu arasında yoldaşlık hukuku var, liderlik arayışı söylentileri doğru değil1

- Peki partinizin içinde bir liderlik yarışı var mı yok mu? Siyasi bir gelişme olduğunda Özgür Özel bir tepki veriyor. Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş ayrı ayrı tepki veriyor. Ve bazen de hepsinin tepkilerinin içeriği ve tonu farklı oluyor. Dolayısıyla da ‘çekişme görüntüsü’nün tam olarak önüne geçilemiyor. Dışardan görüntü bu, içerden nasıl görünüyor? 

CHP çoğulcu bir parti. Her konuda herkes aynı düşünmüyor ama sonuçta herkes bu çatı altında siyaset yapıyor. İkisiyle de birebir görüşen biri olarak ve konulara dair bilgi sahibi olarak söylüyorum Ekrem İmamoğlu ve Özgür Özel arasında yoldaşlık hukukunun gerektirdiği ölçüde bir bağlılık var. Ben içerden bildiğimi, gördüğümü söylüyorum. Mutlaka birbirlerine danışıyorlar, bir eleştiri de varsa bunu o yoldaşlık uyarınca birbirlerine söylüyorlar. Şunu söyleyebilirim; başka bir liderlik arayışı olduğu konusunda ortaya çıkan söylentiler doğru değil. Siyasi gündemle ilgili çok kritik konularda Özgür Bey hem Ekrem Bey’in hem Mansur Bey’in görüşünü alıyor. Bunu, bilgiyle söylüyorum.

“Mansur Yavaş’ın CHP dışında bir arayışı yok, bu konuda şüphem yok, en azından bugün için böyle”

- Esenyurt’a kayyım atanmasına tepki ve Ahmet Özer’e sahip çıkma konusunda Mansur Yavaş’ı ikna etmeye mi çalıştı Özgür Özel?

Mutlaka konuşmuşlardır. Nitekim Mansur Bey ertesi günde yani sonuçta beş maddelik esaslı bir açıklama da yaptı. Esenyurt’a bir cenaze töreni nedeniyle gelemediğini de açıkladı. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanımız Mansur Yavaş parti hukukunu iyi bilir ve ben bugüne kadar ona ters düşen bir şey yaptığını görmedim. Bizlerin bazen bazı konularda yöntem konusunda ayrı düştüğümüz olabilir. Ama sonuçta hepimiz CHP çatısı altında siyaset yapıyoruz ve CHP'yi iktidar yapmak için çabalıyoruz.

- Mansur Yavaş’ın CHP’den kopmasına kadar gidebilecek bir rahatsızlık içinde olduğunu düşünmüyorsunuz, öyle mi?

Kesinlikle. Öyle bir süreç onun aklından bile geçmiyordur. CHP dışında bir siyasi arayışı olduğu düşünmüyorum. Hatta böyle bir arayışı olmadığı konusunda bir şüphem yok. Benim gördüğüm; Mansur Bey’in CHP dışında bir arayışı, bir fikriyatı, bir çalışması kesinlikle yoktur. En azından bugün itibariyle söylüyorum.

Genel Başkanımızın bütün belediye başkanlarımızla yakın diyaloğu var. En kritik anlarda hepsiyle görüşür. Sadece Mansur Bey değil, Mersin, Adana, İzmir, Aydın Belediye Başkanlarımız önemli siyasi aktörlerdir.

For five weeks, we have been trying to figure out what the AKP-MHP alliance is 'after'. Although the issue was initially presented as 'a search for internal peace in an environment where wars and threats around us are increasing', it is rapidly becoming clear that those in power have no intention of offering the Kurds a 'real' reconciliation. With the appointment of trustees to municipalities run by the CHP and DEM Party, 'stick politics' has once again been put into action. According to some, the main goal of this strategy is to break up the Republican People's Party and disrupt its cohesion.

Sezgin Tanrıkulu is a Kurd and a lawyer who has been involved in politics for 14 years within the CHP, claiming his Kurdish identity. Before entering politics, he served as the President of the Diyarbakır Bar Association between 2002 and 2008. He served as the Deputy Chairman Responsible for Human Rights from 2010, when he started politics in the CHP, to 2016, which is exactly the period when the AKP began and ended the resolution process. The CHP, which had always nominated him from Istanbul until the 2023 elections, nominated him from Diyarbakır this time. At that time, the majority thought that Tanrıkulu would not be elected. However, Tanrıkulu managed to win a parliamentary seat for the CHP in Diyarbakır after 21 years.

Everyone knows that Tanrıkulu is the person within the CHP who knows the Kurdish political movement best and has the closest relations with them. In fact, his political opponents who target him sometimes try to attack him through this relationship.

We have many reasons to think that CHP Chairman Özgür Özel's visit to the Southeast, which was planned for 6 days in October but was left unfinished due to the TAI attack, was also planned by Sezgin Tanrıkulu.

It is difficult to predict where the turbulent political process that the CHP has been pushed into by the government may evolve. There is no doubt that they give a multi-headed image. However, I know that both CHP Chairman Özgür Özel and Istanbul Metropolitan Municipality Mayor Ekrem İmamoğlu value Sezgin Tanrıkulu's intuition and foresight. That is exactly why I wanted to hear his interpretation of what happened. He explained in detail why he cared about Devlet Bahçeli's move as a Kurd. However, he also thinks that the current stop is no other stop for Erdoğan than "lifelong presidency."

“We started planning the Southeast visit in June”

- Was the trip that CHP Chairman Özgür Özel started from Diyarbakır a part of the 'raising of votes' move?

No, the Chairman had planned this trip and meeting Selahattin in Edirne long before. The date he spoke to me about these two visits is June. But there were some unfortunate events during that process. He had an accident. He visited abroad. Otherwise, we had started planning long before October 1. We couldn’t do it during the week of October 10 because he definitely wanted to be in Ankara for the monument opening. Of course, because of these delays, people thought that “CHP is following the Kurdish agenda from behind.” But there is absolutely no such thing. We had planned that trip really well. It would have been an important step in learning about the problem, building trust and creating a sense of community. We would have made a seven-day visit even if the TAI attack hadn’t happened. The CHP hasn’t had such a long and comprehensive visit to the region in recent history. They have only visited during election periods. In fact, there have been very few politicians from the party administration who have visited the region in the last year and a half. Our most recent party spokesperson Deniz Yücel went to Hakkari, that’s all.

We learned about the TUSAŞ attack through a message from the Diyarbakır Metropolitan Municipality. Our Chairman immediately gathered the Central Executive Committee members and deputies accompanying him there. At that time, there were still rumors that there were hostages inside. It was decided that it would not be right to continue the visit in an environment where five people had lost their lives and there were hostages. In fact, it would have been very beneficial for Turkey if we had been able to complete the visit. The Chairman would not only meet with opinion leaders and politicians, he would also go to border posts and meet with village guards. He would also go to the Roboski families. He would give a message from the ground zero to Edirne, Kars and Izmir. It did not happen. When this attack and what happened afterwards were added to it, Türkiye was faced with another agenda.

“There are Kurds who do not feel they belong to this republic”

- Let's go back to the day before that visit, on October 22. Özgür Özel responded to MHP Chairman Devlet Bahçeli's words, "Let Öcalan come and call on the organization to disarm at the DEM Party group meeting" at lightning speed in your party's group meeting. His words were much discussed: "Mr. Devlet, I am raising my hand. I am also offering the Kurds a state. I am offering the Kurds, who do not feel they fully belong to the state, to be the owners of the Republic of Turkey." Did you know what the other side's move was that your Chairman felt the need to respond so loudly at that moment?

The statement of the General Chairman actually expresses the vision that the Republican People's Party has put forward regarding Turkey's Kurdish issue. What is the essence of this issue? The Kurds' connection with this republic has weakened. There are Kurds who do not feel that they belong to this republic. Do they say, "It is my state too"? Let's ask this. Our General Chairman expressed this; the Kurds will also say, "This state is my state". "The Kurds have been subjected to as much oppression in 9 years as in the last 40 years combined"

- Can't they say that now?

They can’t say that. Maybe 25 years have passed since I personally said, “Kurds have a problem with belonging to this state.” At that time, I was the head of the Diyarbakır Bar Association and I said this in an interview. I also added, “Kurds are experiencing an emotional disconnect.” It still is. In fact, this gap has widened even more. Especially with the policies pursued by the Justice and Development Party after 2015-2016, the gap between the Kurds and the state has widened even more. In this 9-year policy of the Justice and Development Party, the Kurds have suffered as much oppression as the total of the last 40 years.

“There is information that the indictment regarding the closure of DEM was written at the MHP Headquarters, so we are looking more carefully since the call came from Bahçeli.”

- DEM Party displayed cautious optimism until trustees were appointed to three of its own municipalities last week. They did not take a critical position against Bahçeli's call. However, you are now reminding us that the politicians of this political line have been the ones who have received the biggest blow in the last 9 years. So let's ask this; if there is a new peace project today, doesn't DEM Party have any question marks about it? I am asking you this because I know your close relations.

There definitely is. All of the DEM Party members and Kurdish opinion leaders are my friends after all and I contact and talk to them. People who I was together with in many environments and civil society before politics are the ones who are doing politics in the DEM Party today. I even served as the lawyer for many of them in the 2000s. For example, I served as the lawyer for Selahattin. When Ahmet Türk was arrested in 1994, I served as the lawyer for many of them who are currently involved in politics or who cannot or are currently abroad. There is Osman Baydemir, Hatip Dicle…

Look, Kurds will not turn their backs on the word 'peace' no matter who they hear it from. But they measure its sincerity. They do not oppose it from such a front. They look and weigh it. After all, there is this; we are burnt by milk, we will eat yogurt and eat it when necessary. I feel that way too. We are looking more carefully right now because it came from a political actor we never expected, at an unexpected time. This is a leader who has polarized the Kurdish issue to date, caused hate speech to spread in society, and wants the political party sitting next to him to be shut down. In fact, we all already have information that the indictment regarding the closure of the DEM Party was written at the MHP Headquarters. In other words, it is of course important for a political party leader who wants DEM to be shut down and its politicians to be arrested to draw attention to the need for peace by saying, "Let Öcalan come and speak here."

“Bahceli’s call is important but the method he proposes is wrong, it has opened a new front of polarization in society”

- Bahçeli's statement that "Öcalan should come and speak in Parliament" may not mean that he will suddenly start opposing the closure of DEM. Indeed, during the 2013-2015 period, the BDP, the predecessor of DEM, was given the task of a "postman" in a sense. The CHP's call to "set the table in Parliament" remained in the air. Today, Bahçeli says "Neither Kandil nor Edirne". He excludes Selahattin Demirtaş from the process and does not mention the position of DEM. In this state, does not Bahçeli's proposal seem like a method that is even further behind in terms of civil politics?

I just said; Bahçeli's drawing attention to the need for peace is valuable and important. But the method he proposes in terms of ending the conflict is extremely wrong. Yes, Öcalan is a political actor. He has been in prison for 25 years, but after all, he still has an influence and dominance over the organization he founded. Therefore, it is important for him to say something about the organization he founded. But if you say the words that should be said at the end at the beginning, you will push the people who have experienced trauma in this issue, who have become angry because of the destruction this issue has caused, far away from the desire for peace, and even to the opposite side. Bahçeli's words caused exactly this. They caused another polarization front; the issue of social peace has also become one of the polarization issues. However, it should have been taken step by step. Today, I see more people saying 'we do not want such a peace' than those saying 'we want peace'.

- Do you think the government hastily decided to arrest Esenyurt Mayor Prof. Dr. Ahmet Özer and appoint a trustee to the municipality in order to stop these social rumblings? Indeed, trustees were later appointed to the DEM municipalities of Mardin, Batman and Halfeti. Was the trustee move to contain social reaction or was this already a part of the strategy from the beginning?

The Justice and Development Party did not know what to do about the Kurdish issue after the March 31 local elections. On the one hand, it suffered an election defeat, and on the other hand, it realized that it had started to work against security-oriented policies. But this time, it angered certain segments of society due to the method of the process that started on October 1. These trustee appointments were, in a sense, a response to those angry segments of society. With those trustee appointments, they tried to say, “Look, we are also fighting terrorism, don’t worry.”

“The second alternative for the Kurds is definitely the CHP, and Erdoğan took action because he saw this.”

- You say, “As a result of the March 31 elections, the AKP suffered an electoral defeat on the one hand, and on the other hand, realized that security-oriented policies had started to work against it.” In other words, you say, “It took this path because it was rapidly losing its Kurdish voter base.” Do I understand correctly?

Yes, he saw that the Kurdish voters were breaking away from him.

- So, in your opinion, is it over for the Kurds to see the AKP as an alternative address to DEM? This has been the case since the AKP came to power in 2002.

This has come to an end, yes. The second alternative for the Kurds is definitely the CHP. All public opinion polls show this anyway. The trip Özgür Özel will make was a trip aimed at strengthening this feeling even more. It was said, “As the party of Turkey, we will solve this issue,” and if he had not had to cut it short and return, he would have said the same in other cities outside of Diyarbakır. The feeling Özgür Özel wanted to make the Kurds feel was, “Each of you will now feel equal.” Özgür Özel is making an effort to create that feeling. And I see that what we are saying may seem insufficient at the moment, but the CHP has largely established this emotional partnership with the Kurds.

Look, Erdoğan has always used this issue for his own political interests. He used it for his political future. Now he definitely has his own agenda again, for sure. How will the Kurds, who have seen the lies and deceit put forward by the government before the 2023 elections, ever trust Erdoğan again? How will they trust a leadership that does politics with fake videos?

"Erdoğan wants to remain president as long as he lives, this is what Bahçeli's 2030 message means: 'Registration is a condition for life'

- A sentence you used in a recent television broadcast caught my attention. You said, “Erdoğan wants to remain president for life.” So, according to you, Erdoğan’s goal is to “create an environment where he can be elected president for life, not for a fourth time,” is that right?

I definitely think so. In fact, our party chairman thinks so too. We know what Erdoğan has in mind from what Devlet Bahçeli said last week. What did Bahçeli say? He said, “Erdoğan should remain president until 2033.” There are still nine years left until the date he said. Erdoğan is already 70. Add another 9 years to it, as Bahçeli said. This is what a ‘life-saving’ condition means.

- According to you, Erdoğan has returned to the Kurdish issue for a single reason; to stay in power for life. He pretends to want peace because he knows that he can only do the necessary parliamentary arithmetic by turning the Kurdish voters who have broken away from the AKP and turned to the CHP back to his party. Have I summarized what you have said so far correctly?

Exactly, these are the main reasons. In order to remain in power for life, he needs to establish a bond with the Kurds. His basic motivation is numerical. In order to change the constitution and to take a possible change to the people, he needs to get over a three-quarters majority in the Parliament. We understand from Bahçeli's words that this is the issue.

“Özgür Özel proposed early elections for the fall of 2025, not for the following years”

- But long before Devlet Bahçeli uttered these words, your Party Chairman Özgür Özel was the first to give the green light to the bargaining to have himself re-elected through constitutional amendments in exchange for early elections.

Özgür Özel said this, but he said it for 2025. He said, "Let's go to early elections in October or November 2025." Look, Erdoğan being a candidate again in 2023 was also problematic in terms of the constitution.

- But as CHP, you did not even discuss this.

Yes, Mr. Kemal decided not to argue.

- Do you think it was the right decision not to object to Erdoğan's entry into the 2023 elections?

It was thought that "the Justice and Development Party and its leadership will always try to create victimization from this situation." But ultimately, according to this constitution today, if he wants to run again, he has to dissolve the Parliament and call for early elections. Özgür Özel's proposal is about holding early elections in 2025, not in 2026 or 2027 or 2028.

“We are still the first party in Turkey, they presented the figures in the closed group last week, we are 2 to 4 points ahead of the AKP”

- So you are sure that Erdoğan will not win the elections in 2025?

We are confident. We are saying that this nation should not remain under Erdoğan's leadership until 2028. We are saying, "We are giving you until 2025." If we are saying this politically, we are saying it with the aim of coming to power. Not so that his leadership can continue for another term. We are confident. I would not want early elections in 2027 either. Let him come in 2025 and put his ballot box in. And we want to declare this today. We are confident. We are currently the number one party in Turkey. All the polls and cross-polls say this.

- A few polls released recently said that the first party is the AKP again.

No, the polls we received are not like that. They presented the numbers in the closed session of last week's group meeting. We are at least 2 points ahead of them. The average of six different public opinion polling companies says this. In fact, in some polls, we are 4 points ahead.

- Five or six days after the October 22nd call made by Devlet Bahçeli to Öcalan, something else interesting happened. The Şenyaşar family from Urfa made peace with the Yıldız family, with whom they had a feud, through the mediation of politicians. The peace dinner organized by the Şanlıurfa Governorship was attended by Vice President Cevdet Yılmaz, two former ministers Bekir Bozdağ and Abdülhamit Gül. Mardin Metropolitan Municipality Mayor Ahmet Türk, whose place was replaced by a trustee last week, Sırrı Süreyya Önder and Mithat Sancar from the DEM Party were present. Did you interpret this photo as a part of the government bloc's search for a new solution, like we did?

Of course. Remember, something like a massacre happened in Suruç before the 2018 elections. The fact that the circle of an MP who is under the protection of Erdoğan himself is being protected so much by the administrative authorities and the judiciary has caused anger. After all, we are talking about a mother who has made this a symbol. Peace is good, I have nothing to say to that. But I have an environment that does not suit me in terms of my sense of justice, let me say that.

- But it seems that DEM members are comfortable with that reconciliation and they are there. We are talking about Ahmet Türk, we are talking about Sırrı Süreyya Önder.

Look, peace is good under all circumstances. After all, we are talking about a mother. She has already buried her son, her husband, and they were murdered in front of her eyes. She does not want to die while her other son is in prison. I find this request very just, very humane, and very conscientious. But it is also a picture that does not sit well with me in terms of the sense of justice. Now, in that picture, there is Ahmet Türk and Cevdet Yılmaz. One is a Kurd from Bingöl and the Vice President. The other is one of the most respected names in Kurdish politics, someone whose words are still listened to. A respected name that everyone turns to when he says something. Even last week, Bahçeli used expressions that would not offend him when he spoke about him.

“The government is trying to calm the reaction caused by Bahçeli with a trustee”

- This is exactly what Bahçeli said; “The exploitation of Mr. Ahmet Türk, a Kurdish landowner who has serious health problems, is of mature age and is a member of a well-established family, and the insidiousness of driving a wedge between İmralı and the DEM Party are the externally linked products of the black campaign led by the CHP.” In other words, he says, “the fault lies with the CHP.”

I don't know what Bahçeli wants to do, where he wants to go. But targeting the CHP in this process, presenting the CHP as a factor that prevents a solution is very cheap and black propaganda that will have no response in society. What step did the AKP-MHP take for a democratic solution to the Kurdish issue? If they were sincere and took one step, the CHP would take five steps in the Parliament for social peace.

As for Ahmet Türk, the polarization that Bahçeli has created with his statements since October 1st may have opened up space for the government to start the trustee application again. Is this why Bahçeli made these statements? I don't think so. But it seems that the government is trying to calm the reaction that Bahçeli created with a trustee or is appointing a trustee when they have the opportunity. Therefore, if there is someone who exploits Ahmet Türk's name, it is within the ruling coalition. Of course, we stand in solidarity with Ahmet Türk and Gülistan Sönük against this unlawfulness. Appointing trustees instead of mayors elected by the people's votes is to cancel the people's right to vote and be elected. We will not accept this. We will continue to oppose it. We question, and everyone should question.

- Do DEM Party members question things as much as you do?

I think they are also questioning it, of course. There is a big difference between Turkey’s need for social peace and the route the government is trying to chart. In other words, the government is acting according to its own needs, not the needs of society and Turkey. This is not a mistake limited to the AKP government. While progress could have been made to solve this problem in the early 1990s, a completely different path was charted with completely military methods. More than a million people were displaced. Unsolved murders, village burnings, extrajudicial executions… Finally, Öcalan was also captured and handed over to Turkey. So is it over? Can dressing a wound that you do not treat work? Or you say, “Let’s leave the wound open, it will scab over on its own.” This is what the AKP did in its early years. So has the wound scabbed over? Until the US invasion of Iraq in 2003, solving this issue on a regional scale was in Turkey’s hands. But this was not done, and as a result, the Syrian dimension of the issue was added in the 2010s, and the Iranian dimension in the 2020s, and the issue began to get out of Turkey's control. However, if Turkey had developed a democratic solution model within itself, the Syrian or Iranian Kurds gaining something would not be viewed as a nightmare scenario today. Turkey can no longer move forward with this problem into the 2030s.

“The domestic front cannot be strengthened by labeling anyone who opens their mouth as a ‘terrorist’”

- What exactly do you mean by talking about the parts of what the Kurds call 'Greater Kurdistan' being on their way to gaining status in countries other than Türkiye?

I am talking about how the historical fears of those who govern this country can be eliminated through peaceful and democratic methods. If Saddam Hussein had not oppressed the Kurds, the Kurds would have been the first to resist the US occupation forces. If Bashar Assad had not oppressed the Kurds, the Kurds would have stood by Damascus against external threats. The same goes for Iran and Turkey. The Kurds cannot see the states within the borders of the countries they live in as their own states. That is why Özgür Özel said, “I am offering the Kurds a state, the Republic of Turkey.” This was a statement made to indicate how much the Kurds’ emotional bond with the state had weakened as a result of the government’s practices, and it was extremely appropriate. Mr. Bahçeli says, “Let’s strengthen the internal front.” Yes, we also say that this cannot be achieved through trustee practices that suspend the Kurds’ right to vote and be elected, through oppression, cruelty, blackmail, and by labeling anyone who opens their mouths as a “terrorist.” Yes, let's strengthen the internal front, but this is only possible when all citizens feel equal and free. When everyone feels that this state is their own state, your internal front will be strengthened. Otherwise, the fear of division and external interference will continue.

“The fact that Öcalan is not allowed to meet with his family and lawyers does not mean that he does not meet with state officials”

- 12 days before Devlet Bahçeli made his famous call for Öcalan, Amberin Zaman wrote a report in Al Monitor claiming that Öcalan had been allowed to speak to PKK leaders in Kandil by phone. The report included the following statements: “Al Monitor also communicated with PKK sources in Kandil via WhatsApp. One of the sources said, ‘We can say that a new peace process has begun.’” However, at that time, Öcalan was not even allowed to meet with his lawyers and family. His nephew Ömer Öcalan was only given permission to go to İmralı on October 24.

The PKK denied that claim. On the other hand, at that time, Öcalan had not been seeing his lawyers and family for 44 months. But the fact that he did not see them does not mean that he did not meet with state officials. I think there must have been some contact. In fact, he is with state officials every day. Of course, but the contact I am referring to is beyond the prison director. Even if we do not know the level today, we can assume that he met with some state officials. If these meetings are not taking place, then that is also a deficiency on the part of the state. But in the end, even if these meetings are taking place, Öcalan must have been surprised by what Bahçeli said.

“The government gave a message with symbols in the trustee appointments, Halfeti is Öcalan’s hometown, November 4 is the date the Selahattins were arrested”

- Did he believe in your sincerity?

I said it at the beginning, I find it very valuable for a leader like Devlet Bahçeli to draw attention to developments beyond our borders and emphasize our need for internal peace. Because he expresses a concern. He also admits that there is a problem with our internal peace, in other words, it is important that he saw this, even after years. It is very valuable and important in itself that he saw that Turkey can no longer carry this issue. Therefore, this is now at a point of no return. But, as far as I am concerned, the method Bahçeli proposes is not the right one. There have been many attempts to have us lay down our arms, and they have always failed because they could not proceed with the right methods. You will draw attention to the need for social peace, but the method you propose will strengthen social polarization and the opposing front even more. This is not right. In other words, the need he draws attention to is right, but the method he proposes is not right.

And of course, who is the real addressee? The real addressee of Bahçeli's words is the Justice and Development Party and Erdoğan. Yet, they are trying to take steps without taking any political risks through Bahçeli, whom they appointed as their deputy. Bahçeli speaks, they measure him, they do not give an immediate response, they take ownership of him after a week or ten days. When they see opposition, they have Esenyurt Mayor Ahmet Özer arrested, and they appoint a trustee in place of Mardin Mayor Ahmet Türk.

Look, political symbols are very important. Who is the politician in Mardin to whom you appointed a trustee? Ahmet Türk. He is a political actor that you will definitely need in this process. Where is Halfeti, where a trustee was also appointed? It is Öcalan's hometown. What was the date you appointed trustees to three DEM Party municipalities? November 4, the date Selahattin Demirtaş and his friends were detained in 2016. You are doing this exactly on that day. I don't think these things happened by chance. So many coincidences don't happen together.

“They have told the Kurds, ‘If you do not come to the line we want, we will do worse.’”

- If the Justice and Development Party really wanted to give a message through these symbols, what is that message?

They are telling the Kurds, “You are obliged to us, if you do not come to the line we say, we will do even worse.” This is the method we are against because peace will not come with this method. This is political blackmail. I am not surprised by this kind of political blackmail by the Justice and Development Party. As I said, the only thing that surprised me in this last process was Bahçeli’s words inviting Öcalan to the Parliament.

“We are not disturbed by the bond we have established with the Kurdish voters”

- DEM Party Co-Chair Tülay Hatimoğulları also attended Ekrem İmamoğlu's protest in front of Esenyurt Municipality. He spoke on the CHP bus. Then your General Chair Özgür Özel went to Mardin to show solidarity with Ahmet Türk. An investigation was launched due to the words "Neither trustee nor oppression will ever find its response in the lands of Kurdistan" uttered by DEM Party Co-Chair Tuncer Bakırhan there that day. There are those who think that "all of this is being set up so that the CHP can get into this picture". Do you think the government is setting up a political trap so that it can accuse the CHP of 'separatism' when the day comes?

We are not bothered by the bond we have established with Kurdish voters. The Justice and Development Party is bothered by the bond we have established. Tülay Hatimoğulları's address to the people of Esenyurt on the CHP bus and her opposition to this unjust practice is something valuable for us. Our Chairman's going there after learning that Ahmet Türk had been dismissed and opposing this unlawfulness together with Ahmet Türk is extremely valuable. The Justice and Development Party is also bothered by this. Tuncer Bakırhan's statements are something that concerns him, his own assessment. It is not up to me to evaluate him. Our Chairman was unaware of Bakırhan's assessments when he made his own speech in Mardin. It is very unfair to portray it as if he was aware of it. After he learned about it, he stated that he did not agree with those views.

“We did not cooperate with the Kurds by hiding it, and the voters saw that we were getting closer to power thanks to this strategy.”

- But in the end, the AKP used the CHP-DEM relationship as negative propaganda material before the 2023 elections and was largely successful. How can you be so sure that the politics of fear will not work again today?

It won’t work. After all, it was an election held under the absolute leadership of the Justice and Development Party. Erdoğan was elected once again, and they gained a majority in parliament. But only 10 months after that election, the voters said ‘stop’ to the Justice and Development Party. We didn’t establish a secret relationship with the Kurdish voters or the DEM Party behind closed doors. We did it openly, after all. Our Chairman always said; “If we are going to cooperate with the DEM Party, if we are going to cooperate with the Kurdish voters, we will not do it by hiding it from the nation.” Here is the ‘city compromise’ we made in Esenyurt. While one of the most valuable actors in Istanbul was a candidate, the Kurdish voters went and voted for Ekrem Bey. If this strategy had been implemented correctly, we would have taken Arnavutköy, maybe Fatih. Maybe 26 municipalities would have increased to 32. Our voters also saw that we were getting closer to power thanks to this strategy after March 31. I think that the kind of discomfort you are reminding us of is being expressed by those within or outside the party, and this is related to the success of the CHP.

- So, after the Esenyurt incident, there was no discussion at the CHP Headquarters to the effect of “Let's review our relationship with the DEM Party”, is that right?

DEM is a separate political party, it has its own separate political party program, separate goals. CHP is a separate political party. But ultimately, there can be cooperation in Turkey on issues such as democratization, social peace, and the search for justice. Indeed, that cooperation occurred in certain places in the local elections and it made us win. Right now, there is no discussion of “let’s step back from here.” Under these circumstances, we believe we did the right thing. But politics can change. I want to go back to the previous solution process. I was the CHP Deputy Chairman in 2012. When the government started the process, we showed the parliament as the address. We, as the CHP, went to Cemil Çiçek, who was the Speaker of the Parliament at the time. We asked, “If we convince the AKP, will you establish a de-facto commission for social consensus and a solution in the Parliament?” He said, “Go and convince the AKP, I will establish it.” We prepared a substantial text and received opinions from many segments and prepared that framework text. We asked Erdoğan for an appointment on June 12, 2012. We went with our Chairman Kemal Kılıçdaroğlu and presented our proposal. In response, they said, “Let’s do this work outside the Parliament as the AK Party and CHP.” Therefore, that commission could not be established. Apparently, there was a meeting with Öcalan at that time. Our Chairman Kılıçdaroğlu said, “I am giving you a blank check.” In return, he said, “Your check is not needed,” and dismissed it with the back of his hand.

I am saying this for the record and to publish. As you know, Sırrı Süreyya Önder read Öcalan’s letter during the March 21 Newroz. In parallel with that call, while preparations were being made at MIT for this work, there was talk of establishing a parliamentary commission. I am speaking from open sources. While they were discussing “What kind of commission should there be?” at MIT, they said, “There is a motion for investigation submitted to parliament by Sezgin Tanrıkulu with 25 deputies, let’s take that motion for investigation as a basis.” Then, suddenly, on a Tuesday, we received news. They said, “The Justice and Development Party is signing the CHP’s motion under the leadership of Ramazan Can. They will bring the CHP’s motion to the General Assembly as their own motion.”

“In 2013, they wasted our Parliamentary committee proposal with the concern of ‘scoring’ us and gaining political profit”

- How?

The problem is; they are downloading our proposal. However, they can write their own proposal in the same way and bring it themselves. They write the same, change a sentence, and bring it as their own group proposal. Without doing that, they are signing our proposal. This is actually against the tolerance of the Parliament.

- Why are they doing this?

So that CHP would be in a difficult situation. I immediately called AK Party Group Deputy Chair Ayşe Nur Bahçekapılı. I also called BDP Group Deputy Chair İdris Baluken to talk to Ayşe Nur. İdris turned to me and said, “I swear I couldn’t convince her.” I called Ayşe Nur again to say, “Don’t do it.” She said, “We will score a goal for you.” I told her, “Look, this is not a goal issue, you will do us a disservice.” In fact, they brought the proposal regarding the establishment of a commission, of which I was the first signatory. Of course, under these conditions, CHP did not give members to that commission because it was established outside the method we suggested. At a time when there was great excitement that the Kurdish issue would be resolved, the Justice and Development Party squandered the Parliament line by saying, “Only I will get the political profit from this.” All we needed was the same thing back then and the same thing today; political actors are important in peace processes, but if there is going to be a social consensus, let’s secure it in parliament. They did not involve the parliament in 2013. Today, the issue is the same again.

“At first, it was thought that Bahçeli was 'looking for a way for the future of the state', but then he said 'there is no Kurdish problem' and his intention became clear.”

- Do you think President Erdoğan and Devlet Bahçeli are on the same page regarding the parliamentary aspect of the issue? You said, “For Erdoğan, this issue is just the key to staying in power for life.” But does Bahçeli really have an internal peace concern?

In the early days, it was thought that Bahçeli would embark on such a path to save the ‘future of the state’ and Erdoğan would embark on such a path to save his own future. In other words, it was thought that Erdoğan was looking for a way to solve the Kurdish problem by thinking personally and Bahçeli was more state-centered. However, with his speech last week, Bahçeli showed in a way that the whole issue was actually the constitutional arrangement that would ensure Erdoğan’s re-election. Also, the same Bahçeli said, “There is no Kurdish problem in the Republic of Turkey.” If there is no problem, there is no solution. That’s why I say; I don’t think he has the intention either.

Likewise, look, Selahattin Demirtaş is one of the most influential figures that Kurdish politics has emerged in recent years. Despite being in prison for exactly 8 years, he has a great influence on society and the new generations. If you intend to solve this issue, you would release Demirtaş and his friends and create a new wind. While this is the easiest and legally necessary step to take, why are you trying to create an Edirne-Imralı dichotomy? Why don't you release Demirtaş, whom you invited Öcalan to the Parliament and took from the Parliament and imprisoned? Besides, Demirtaş was punished not for the crimes he was targeted with black propaganda, but for the opinions he expressed in the TBMM and in the squares, and there is also an ECHR decision that has not been implemented. I am particularly drawing attention to this because all of these are sincerity tests, litmus papers.

“The reason Demirtaş is in prison is Erdoğan’s personal grudge, but the longer he is in prison, the more effective an actor he will become.”

- According to you, is Selahattin Demirtaş in prison because he said to Erdoğan, "We will not let you become president"?

We know very well how Erdoğan puts aside state reason when it comes to his personal grudge and anger. Of course, one of the biggest reasons why Demirtaş is in prison is Erdoğan's personal anger. But on the other hand, they do not want a Kurdish politician who has an impact on Turkish and Kurdish society, who has never held a gun in his life, who is a lawyer, young, a jack of all trades, and a strong orator, to come to the fore. That is why they tried to systematically demonize Demirtaş. But the result is obvious, Demirtaş's popularity is increasing and will continue to increase as he is attacked. He will become a bigger and more influential actor as he is kept in prison.

“There is a bond of friendship between Özel and İmamoğlu, the rumors of a leadership quest are not true1

- So is there a leadership race within your party or not? When there is a political development, Özgür Özel reacts. Ekrem İmamoğlu and Mansur Yavaş react separately. And sometimes the content and tone of their reactions are different. Therefore, the 'image of conflict' cannot be completely prevented. This is the image from the outside, how does it look from the inside?

CHP is a pluralistic party. Not everyone thinks the same way on every issue, but ultimately everyone does politics under this roof. As someone who has met with both of them one-on-one and who is knowledgeable about the issues, I say that there is a commitment between Ekrem İmamoğlu and Özgür Özel to the extent that comradeship law requires. I am saying what I know and see from the inside. They definitely consult each other, and if there is any criticism, they tell each other in accordance with that comradeship. I can say this; the rumors that have emerged about a search for another leadership are not true. Özgür Bey seeks the opinions of both Ekrem Bey and Mansur Bey on very critical issues related to the political agenda. I say this with knowledge.

“Mansur Yavaş has no other quest than CHP, I have no doubt about that, at least for today.”

- Did Özgür Özel try to persuade Mansur Yavaş to react to the trustee appointment in Esenyurt and to support Ahmet Özer?

They must have talked. In fact, Mansur Bey made a fundamental statement the next day, in other words, a five-article statement. He also announced that he could not come to Esenyurt because of a funeral. Our Ankara Metropolitan Municipality Mayor Mansur Yavaş knows party law very well and I have never seen him do anything that contradicts it. We may sometimes disagree on some issues regarding method. But in the end, we are all doing politics under the roof of the CHP and we are trying to bring the CHP to power.

- You don't think that Mansur Yavaş is in a state of unrest that could lead to him breaking away from the CHP, do you?

Absolutely. Such a process would not even cross his mind. I do not think he has any political pursuits outside of the CHP. In fact, I have no doubt that he has no such pursuits. From what I have seen; Mansur Bey has absolutely no pursuits, ideas or work outside of the CHP. At least as of today, I am saying this.

Our Chairman has a close dialogue with all our mayors. He meets with all of them at the most critical moments. Not only Mansur Bey, but also the Mayors of Mersin, Adana, İzmir and Aydın are important political actors.