Türkiye’de geniş kesimler çok uzun süredir ‘bir çerçeve içinde’ yaşamaya kendini mahkûm etti. 22 yıllık iktidarın çizdiği çerçeve bu. Toplumsal muhalefet de kurumsal muhalefet yani partiler de AKP’nin lideri Tayyip Erdoğan’ın son dönemde de MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin değişik konulardaki söyleminin içinde politika üretiyor-konuşuyor. Başlangıç ve bitişlerin hemen hepsi buradan kaynaklanıyor. Böyle olunca da giderek sıkışan-kısırlaşan bir noktaya hapsolunuyor.

Bahçeli’nin ön aldığı, Erdoğan’ın ‘Cumhur İttifakı’nın ortak projesi’ dediği çözüm-barış, adına ne denirse, yeni durum da böyle şekillendi. Haklı olarak samimiyet sorgulamalarından iktidar içinden gelen kimi çelişkili açıklamalara bakarak yapılan ‘dememiş miydik’ cümlelerine…

Burada herkesin kendine sorması gereken şöyle bir soru da var bence… Halkın, sivil toplumun, akademinin, partilerin demokrasi içinde değişime katkı sağlama, iktidarı dönüştürme gücü yok mu? Yanıtım ‘kesinlikle evet…’

Bu çerçevede CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in Kürt sorununun çözümü anlamında dün attığı, hafta boyu devam edecek girişimi kritik önemde. Özel Diyarbakır’da bugün başlayacağı, ardından Mardin, Batman, Şırnak, Hakkari, Van’da sürdüreceği gezi-temaslar öncesi Edirne’ye HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ı ziyarete gitti. Kendisi haziran ayında bana verdiği söyleşide bunun sıradan bir buluşma değil ‘çalışma ziyareti’ olacağını söylemişti. Gerçekten de hem Özel’in görüş çıkışı yaptığı açıklama hem Demirtaş’ın görüş sonrası söyledikleri kritik mesajlar içeriyordu.

Birkaç cümlenin altını çizmek istiyorum. Önce Özel:

“Siyasi anlamı olan bir ziyarettir bu ziyaret çünkü bölgeye yapılacak altı gündeki altı ziyaret yani neredeyse bir haftalık ziyaretin ilk günü bugündür. Bugün Selahattin Demirtaş’la görüşmeden, konuşmadan altı günde altı ilde olmanın bir anlamı olmazdı. Türkiye bir sorunu çözecekse, aşacaksa, geride bırakılacaksa, silahlar bırakılacaksa, analar ağlamayacaksa, Türkiye hep birlikte kalkınmaya, güçlenmeye, demokratikleşmeye önem verecekse, bunun adımı atılacaksa tüm aktörler kıymetlidir. Ancak Selahattin Demirtaş gibi bir aktörün öneminin altı da kalın kalın çizilmelidir.”

Türkiye’nin kurucu partisinin genel başkanı Özel; Demirtaş’ın olası bir çözüm-barış sürecinde rol almasının öneminin altını çizdi. Onu sürece dahil etti. Ayrıca Kürtlerin yoğun yaşadığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu gezisi öncesi bölgenin genelinde sevilen-unutulmayan önemli bir ‘lider’ olarak gördüğünü de analiz ettiğini de açıklamış oldu. ‘Tüm aktörler kıymetlidir diyerek’ iktidarın daha önceki süreci birebir götürdüğü Öcalan’dan adını vermeden bahsetse de bir şekilde süreçte rol almasına karşı olunmayacağını ima etse de Demirtaş’ın gücüne de vurgu yapmış oldu. Özel’i canlı yayında seyrederken dönemin başbakanı Mesut Yılmaz’ın 1999 yılında Diyarbakır’da sarf ettiği bir cümlesi geldi aklıma: Avrupa Birliği’nin yolu Diyarbakır’dan geçer.

Bu kez ana muhalefet lideri Özel, Diyarbakır’a gitmeden bir gün önce yaptığı konuşma ile bir şekilde ‘Barışın yolu Edirne’den de geçer’ demiş oldu. Bu arada 4 Kasım’da hapiste 8. yılını dolduracak olan Demirtaş’ın evinden-ailesinden kilometrelerce uzakta tutulması da elbette not edilmeli.

Bu konuda son bir not: Özel görüşmenin burada kalmayacağını, ‘Demirtaş ve Selçuk Mızraklı ile birbirlerinin görüşlerine ihtiyaç duydukları her an görüşmeye devam edeceklerini’ aktardı. Direkt yüz yüze görüşme olmasa da belli ki bir hat kurulacak.

Gelelim hem Demirtaş’ın hem Özel’in önemli Meclis vurgusuna. Demirtaş ‘Türkiye’deki sorunların çözüm yolu siyaset çözüm kurumu da TBMM’dir’ dedi. Benzer cümleleri Özel de kuruyor. Yani geçen sefer Meclis’ten uzak, şeffaf olmayan, birkaç kişi arasında götürülen sürecin daha yaygın bir zeminde, meşrulukta açıkça yürümesinin önemine işaret ediyorlar.

 Özgür Özel’in bir diğer çok önemli cümlesi:

"Türkiye’de insanlar birbirini sevdikten, toplumsal barışı hep beraber içselleştirdikten sonra nasıl 100 yıl önce sonu çok güzel olmuştu; Türkler ve Kürtler, Türkiye’de yaşayan herkes, dedelerimiz hep beraber büyük bir işgali sona erdirmiş, genç bir Cumhuriyet kurmuşlardı. Yine sonu muhteşem olacak. Bu sefer ilk yüzyılda yapamadıklarımız, varsa hatalarımız, eksiklerimiz varsa hepsini de hep birlikte arayacağız. Ve toplumsal barışı hep birlikte sağlayacağız."

CHP Lideri’nin ilk yüzyılla ilgili ‘hatalar, eksikler’ çıkışı çok kritik.

Demirtaş’tan iki bölümü alıntılamak gerekiyor. Biri:

“Türkiye’nin temel sorunlarının çözümünde siyasetin rol üstlenmesinin, diyaloğun ve iş birliğinin öneminin altını çizerek el sıkışma seremonisinin devamının gelmesi için siyasete şans tanınması gerektiğini ifade ettim.”

İkincisi ise özgürlüğü sadece kendi için değil, herkes için istemesi:

"Sayın Özgür Özel ile yaptığımız bu anlamlı ve değerli görüşmenin absürt bir yönü vardı, o da görüşmeyi cezaevinde yapmış olmamızdı. Umarım Kobani ve Gezi kumpas davaları rehineleri başta olmak üzere, Sayın Selçuk Mızraklı ve Sayın Bekir Kaya dahil tüm siyasi tutsakların hakları bir an önce iade edilir ve özgürlüklerine kavuşurlar. Bu zalimce adaletsizlik son bulur. Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Sayın İmamoğlu’na yönelik siyasi yasak girişimleri gibi yargısal operasyonlardan da artık vazgeçilir."

Bitirirken…

Türkiye sadece iktidarın çizdiği alanda konuşmak, tartışmak, çözüm aramak zorunda değil. Yıllardır çözülmemiş sorunlar için farklı düşünceler ortaya konulması zor. Bunun için mücadele önemlidir. Özgür Özel’in Kürt sorunu, barış konusunda aldığı inisiyatif değerlidir. 2023 mayıs ayında aktif siyasetten çekildiğini açıklayan Demirtaş yeniden siyasete dönmüş oldu.

Siz bu satırları okurken ben Diyarbakır’da sokağın, sivil toplumun nabzını tutmaya çalışıyor olacağım. Ardından da CHP’nin bölgede yapacağı ziyaretleri izleyip notlarımı paylaşacağım. Memleket; umudu, barışı, birlikte adaletle yaşamayı özledi. Bunu sağlamak için herkesin desteği önemli.

In Turkey, large segments of society have been condemned to living 'within a framework' for a very long time. This is the framework drawn by the 22-year government. The social opposition and the institutional opposition, in other words, the parties, produce and speak policies within the discourse of AKP leader Tayyip Erdoğan and recently MHP leader Devlet Bahçeli on various issues. Almost all beginnings and endings stem from here. As such, they are trapped in a point that is becoming increasingly narrow and sterile.

The solution-peace that Bahçeli promoted and Erdoğan called the 'joint project of the People's Alliance', whatever you call it, the new situation took shape like this. From rightful sincerity questions to the 'didn't we tell you so' statements made by looking at some contradictory statements coming from within the government...

I think there is a question that everyone should ask themselves here: Don't the people, civil society, academia, and parties have the power to contribute to change and transform the government within democracy? My answer is 'absolutely yes...'

In this context, the initiative taken by CHP Chairman Özgür Özel yesterday and which will continue throughout the week in terms of solving the Kurdish problem is of critical importance. Özel went to Edirne to visit former HDP Co-Chair Selahattin Demirtaş before the trip-contacts he will start in Diyarbakır today and then continue in Mardin, Batman, Şırnak, Hakkari and Van. In the interview he gave me in June, he said that this would not be an ordinary meeting but a ‘working visit’. Indeed, both Özel’s statement after the meeting and Demirtaş’s statements after the meeting contained critical messages.

I would like to underline a few sentences. First Special:

“This visit has political significance because today is the first day of the six visits to the region in six days, in other words, a visit of almost a week. Without meeting and talking with Selahattin Demirtaş today, there would be no point in being in six provinces in six days. If Turkey is going to solve a problem, overcome it, leave it behind, put down weapons, mothers are not going to cry, if Turkey is going to give importance to development, strengthening and democratization together, if steps are going to be taken for this, all actors are valuable. However, the importance of an actor like Selahattin Demirtaş should be underlined boldly.”

Özel, the chairman of Turkey's founding party, underlined the importance of Demirtaş taking part in a possible solution-peace process. He included him in the process. He also explained that he considered him an important 'leader' who is loved and not forgotten in the region before his trip to Eastern and Southeastern Anatolia, where Kurds live heavily, and that he analyzed him. Although he mentioned Öcalan, who the government had previously taken the process one-on-one by saying 'all actors are valuable', without mentioning his name, he implied that there would be no objection to his taking part in the process in some way, and he also emphasized Demirtaş's power. While watching Özel on live broadcast, a sentence from the then Prime Minister Mesut Yılmaz, uttered in Diyarbakır in 1999, came to my mind: The path to the European Union passes through Diyarbakır.

This time, the main opposition leader Özel, in a speech he made the day before going to Diyarbakır, somehow said, 'The path to peace also passes through Edirne.' In the meantime, it should of course be noted that Demirtaş, who will complete his 8th year in prison on November 4, is being kept kilometers away from his home and family.

One last note on this subject: He stated that the private meeting would not end here, and that 'Demirtaş and Selçuk Mızraklı will continue to meet whenever they need each other's opinions.' Even if there is no direct face-to-face meeting, a line will obviously be established.

Now let's come to the important emphasis of both Demirtaş and Özel on the Parliament. Demirtaş said, 'The solution to the problems in Turkey is the political solution institution, the TBMM.' Özel also makes similar sentences. In other words, they are pointing out the importance of the process, which was carried out away from the Parliament, not transparently, and between a few people last time, to be carried out openly on a more widespread basis and with legitimacy.

Another very important sentence from Özgür Özel:

"After people in Turkey loved each other and internalized social peace together, just as it ended so beautifully 100 years ago; Turks and Kurds, everyone living in Turkey, our grandfathers all together ended a great occupation and established a young Republic. It will end magnificently again. This time, we will search for all the things we could not do in the first century, if there are any mistakes, if there are any shortcomings. And we will achieve social peace together."

The CHP Leader's statement about "mistakes and shortcomings" regarding the first century is very critical.

It is necessary to quote two sections from Demirtaş. One is:

“I underlined the importance of politics taking on a role in solving Turkey’s fundamental problems, and the importance of dialogue and cooperation, and expressed that politics should be given a chance to continue the handshake ceremony.”

Secondly, he wants freedom not only for himself but for everyone:

"There was an absurd aspect to this meaningful and valuable meeting we had with Mr. Özgür Özel, and that was that we had the meeting in prison. I hope that the rights of all political prisoners, especially the hostages of the Kobani and Gezi conspiracy cases, including Mr. Selçuk Mızraklı and Mr. Bekir Kaya, will be restored as soon as possible and they will regain their freedom. This cruel injustice will end. In addition, judicial operations such as the attempts to ban the Istanbul Metropolitan Municipality Mayor Mr. İmamoğlu from politics will now be abandoned."

In closing…

Turkey does not have to talk, debate and seek solutions only in the area drawn by the government. It is difficult to put forward different ideas for problems that have not been solved for years. The struggle is important for this. Özgür Özel's initiative on the Kurdish issue and peace is valuable. Demirtaş, who announced that he was withdrawing from active politics in May 2023, has returned to politics.

While you are reading these lines, I will be trying to take the pulse of the streets and civil society in Diyarbakır. Then I will follow the visits that the CHP will make in the region and share my notes. The country missed hope, peace, and living together with justice. Everyone's support is important to achieve this.