CHP lideri Özgür Özel, Mudanya Belediyesi’nin düzenlediği ‘kamusal’ nitelikli bir törende, “CHP marşı”nın çalınmasını eleştirdi.

Tören, belediye tarafından Mudanya Mütarekesi’nin yıldönümü vesileyle düzenlenmişti. Mondros’u yırtan, Lozan’ın da temellerini atan Mudanya Mütarekesi, elbette bir partinin değildir, milli tarihimizin bir eseridir.

Lozan’da iki temel tez çarpışmıştı: Lord Curzon’a göre Mondros, İsmet Paşa’ya göre Mudanya esas alınarak barışın esasları müzakere edilecekti. İkincisi oldu tabii.

Böyle bir milli hadise için düzenlenen törende, “Cumhuriyet Halk Partisi baba ocağı” diye başlayan marş ya da şarkı elbette yakışıksızdı. Özel’in sözleri şöyle:

“Burası bir kamusal alan, burası bir belediyenin etkinliği. Devlet- parti ayrımı kalmadı. Ülkenin cumhurbaşkanı, bir başka partinin genel başkanı ve maalesef bu iç içe geçmişlik, zaman zaman bize de bu hataları yaptırtıyor. Tüm siyasi partilerin davetli olduğu alanlarda, bu işlere çok dikkat edeceğiz…”

Aynı şekilde, Malazgirt törenlerinde de iktidar propagandası yapılmamalı, değil mi?

FETHİ BEY ÖRNEĞİ

Özel’in bu tavrı Cumhuriyet tarihimizi yeniden düşünmek açısından olduğu gibi, CB sisteminde parti ve devlet kurumlarının iç içe geçmesini de gözden geçirmek için de bir vesiledir.

Cumhuriyet’in kuruluş yıllarındaki anlayışa dair bir örnek… Başvekil liberal Fethi (Okyar) Bey, 27 Kasım 1924 günü Meclis’te hükümet programını okuyor. Meclis’in tamamı CHP’lidir, henüz Terakkiperver muhalefeti oluşmamıştır. Konya Mebusu Refik (Koraltan) oturduğu yerden Başvekil Fethi Bey’e seslenir:

“Kahraman ordumuz seninle beraberdir!”

Fethi Bey kendisine verilen güven oyuna teşekkür ederek Refik Bey’e şu cevabı verir:

“Yalnız konuşmalarındaki bir kelimeyi tashih etmek isterim… Ordu, milletin ordusu, vatanın kahraman ve yüksek muhafızıdır. Bu vazifeyi daima ifa edecektir. Zaten parti içinde, Meclis içinde değişiklikler geçiren hükümet heyetinin şu veya bu üyesi ile beraber olacağını söylemek ordunun vazifesi haricinde olan bir şeyi orduya yüklemektir. Refik Beyefendi de bunu zühul olarak söylemişlerdir. Herhalde tashih olunması lâzımdır.” (Zabıt Ceridesi, Devre 2, cilt 10, s. 401)

Söz alan Refik Bey ifadesini düzeltir.

PARTİ DEVLETİ

Zaten Milli Mücadele parti teşkilatıyla yürütülmedi. Hatta Sivas Kongresi’nde, Kongre’nin “her türlü particilik ve şahsi ihtiraslardan münezzeh olduğu” belirtilmiş ve yemin edilmişti.

Halk Fırkası zaferden sonra kuruldu. Meclis’in tek partili olması ve 1930’da Serbest Fırka’nın gördüğü büyük halk desteği, Halk Fırkası’nı devletle bütünleşmeye yöneltti.

Keşke devlete yapışmak yerine halka gitmenin yolları aransaydı… Her neyse, 1935 ve 1937’de “parti devleti” ilkesi kabul edildi. Parti ve kamu iç içe geçti. Fakat bunun olumsuz sonuçlarını gören İsmet Paşa Mayıs 1939 kurultayında tüzükteki bu maddeleri kaldırdı. 6 Ok’un anayasadan çıkarılmasına da taraftardı fakat İsmet Paşa’dan daha sıkı 6 Ok’çu Celal Bayar bunu engelledi.

6 Ok ancak 1962 Anayasası’nda kaldırıldı.

Tarihe siz-biz kavgası gözüyle değil, laboratuvar deneylerine bakar gibi baktığımızda görülür ki, iktidar partisiyle kamu kurumlarının iç içe geçmesi yanlıştır.

CB SİSTEMİNDE

Modern demokrasilerde kamu kurumlarının görev yetkileri, liyakate dayalı atama usulleri kanunla düzenlenir ve bağımsız yargı denetimine tabidir.

Ama bizde 3 Sayılı CB Kararnamesiyle Cumhurbaşkanına kamu görevlisini istediği an görevden alma yetkisi verildi. Merkez Bankası’nın bağımsızlığı böyle kaldırıldığı gibi “bizden” atamaların önü tamamen açıldı. “Mülakatlar” kamu-parti iç içeliğinin diğer bir mekanizmasıdır.

Partili cumhurbaşkanını alkışlayan generaller, parti liderinin elini öpen emniyet amirleri bu devirde görüldü.

Öyle ki, “yandaş atamalarla kamu görevlerinin kalite kaybettiği” ve “kamu görevlisi ile parti görevlisi arasındaki farkın belirsizleştiği” artık uluslararası raporlara geçti. (Alman SWP Vakfı, 2019, s.19)

Moody’s ve Fitchs’in de bu yönde raporları var.

Kamu idaresinde verimsizlik, kamu politikalarının şahsileşmesi ve yatırım gelmemesi gibi sorunlarımızda bunun büyük rolü var. Parti-devlet iç içeliğinin sorunlarını bir kere daha yaşıyoruz.

Sözün özü, sağlam kamu kurumlarına sahip “hukuk devleti” olabilmek, başka yol yok.

CHP leader Özgür Özel criticized the playing of the "CHP anthem" at a "public" ceremony organized by the Mudanya Municipality.

The ceremony was organized by the municipality on the occasion of the anniversary of the Armistice of Mudanya. The Armistice of Mudanya, which tore apart Mondros and laid the foundations of Lausanne, is of course not the work of a party, but a work of our national history.

Two fundamental theses clashed in Lausanne: According to Lord Curzon, the principles of peace would be negotiated based on Mudros, according to İsmet Pasha, Mudanya. Of course, the latter happened.

In a ceremony organized for such a national event, a march or song that began with “The Republican People’s Party, the home of the father” was certainly inappropriate. Özel’s words are as follows:

“This is a public area, this is a municipality’s event. There is no longer any state-party distinction. The president of the country is the leader of another party, and unfortunately this intertwining sometimes makes us make these mistakes. We will be very careful about these matters in areas where all political parties are invited…”

Likewise, there should be no propaganda for the government during the Malazgirt ceremonies, right?

THE EXAMPLE OF FETHI BEY

This attitude of Özel is an opportunity to rethink the history of our Republic, as well as to review the intertwining of party and state institutions in the Presidential System.

An example of the understanding in the early years of the Republic… Liberal Prime Minister Fethi (Okyar) Bey reads the government program in the Assembly on November 27, 1924. The entire Assembly is CHP, the Progressive opposition has not yet formed. Konya Deputy Refik (Koraltan) addresses Prime Minister Fethi Bey from where he sits:

“Our heroic army is with you!”

Fethi Bey thanked Refik Bey for the vote of confidence given to him and gave the following answer:

“I would like to correct one word in his speeches… The army is the nation’s army, the hero and supreme guardian of the homeland. It will always fulfill this duty. In fact, to say that it will be with this or that member of the government delegation that is undergoing changes within the party and the Assembly is to attribute something that is outside the duty of the army to the army. Refik Bey also said this as a vulgarity. It probably needs to be corrected.” (Zabıt Ceridesi, Devre 2, volume 10, p. 401)

Refik Bey takes the floor and corrects his statement.

PARTY STATE

The War of Independence was not carried out by a party organization anyway. In fact, at the Sivas Congress, it was stated and an oath was taken that the Congress was "free from all kinds of partisanship and personal ambitions."

The People's Party was founded after the victory. The fact that the Parliament was a single-party state and the great public support that the Free Party received in 1930 led the People's Party to integrate with the state.

If only ways had been sought to go to the people instead of clinging to the state… Anyway, the principle of the “party state” was accepted in 1935 and 1937. The party and the public were intertwined. However, İsmet Pasha, who saw the negative results of this, removed these articles from the statute at the congress in May 1939. He was also in favor of removing the 6 Arrows from the constitution, but Celal Bayar, who was a more staunch supporter of the 6 Arrows than İsmet Pasha, prevented this.

6 Arrows was only abolished in the 1962 Constitution.

When we look at history not through the eyes of a you-us fight but as if we were looking at laboratory experiments, we see that it is wrong for the ruling party and public institutions to be intertwined.

IN CB SYSTEM

In modern democracies, the duties of public institutions and merit-based appointment procedures are regulated by law and are subject to independent judicial review.

But in our country, with the Central Bank Decree No. 3, the President was given the authority to dismiss public officials at any time. The independence of the Central Bank was thus abolished and the way for appointments from “us” was completely opened. “Interviews” are another mechanism of public-party intertwinement.

Generals applauding the party president and police chiefs kissing the hand of the party leader were seen during this period.

So much so that it has now been reported in international reports that “public offices have lost quality due to partisan appointments” and “the difference between public officials and party officials has become blurred”. (German SWP Foundation, 2019, p.19)

Moody's and Fitch's also have reports to this effect.

This has a major role in our problems such as inefficiency in public administration, personalization of public policies and lack of investment. We are experiencing the problems of party-state intertwinement once again.

In short, there is no other way to be a "state of law" with solid public institutions.