Donald Trump ve Benjamin Netanyahu’nun birlikte iktidarda olduğu 2017-2020 yılları Orta Doğu'nun çehresini köklü bir şekilde yeniden şekillendirdi. Bugün tanık olduğumuz tüm gelişmeler biraz da o mirasın üzerinde yükseldi.

Trump'ın Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıması (2017) ve ABD'nin İran nükleer anlaşmasından çekilmesi (2018) sadece politik kararlar değil sembolik jestlerdi. Trump yönetimi iki devletli çözüm seçeneğini bir kenara bırakacak, Filistinlilere yönelik ABD yardımlarını kesecek ve hatta Washington'daki Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ofisini kapatacaktı (2018).

Aynı dönemde ABD, İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanıyor (2019) ve Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerini yasadışı olarak nitelendirmekten vazgeçiyordu (2019). Bu adım sadece ABD’nin 50 yılı aşkın süredir devam eden dış politikasının yönünü radikal olarak değiştirmekle kalmıyor, aynı zamanda Rusya ve Çin gibi ülkelerin etnik temelli genişleme politikalarına karşı ABD’nin uluslararası hukuk üzerinden yaptığı itirazların temelini de sarsıyordu.

Filistin sorunu arka plana itiliyor

Bugün İsrail’in devam eden savaşını (bir nevi) mümkün kılan İbrahim Antlaşmaları da (2020) Trump ve Netanyahu’nun yakın iş birliği ile mümkün oldu. “Dışarıdan içeriye" stratejisine yaslanan antlaşmalar Arap devletleri ile İran tehdidi üzerinden ilişkilerin normalleşmesi mantığını güdüyordu. Bu süreç, Filistin davasını geri planda bırakarak, İsrail’in Arap dünyasıyla daha geniş bir entegrasyona girmesini sağladı. Filistinlilerin İsrail'e karşı Arap devletlerinden bekledikleri desteğin azalmasına neden oldu ve Filistinlilerin İsrail üzerindeki baskı kurma kapasitelerini ciddi oranda zayıflattı.

İsrail’in Orta Doğu’daki pozisyonunu önemli ölçüde güçlendiren İbrahim Antlaşmalarının kolaylaştırıcısı ise Trump’ın damadı Kushner olacaktı. Kushner’in ailesi ile Benjamin Netanyahu arasındaki kişisel bağ İsrail ve ABD diplomasisi arasında kurumsal olmayan ama derin bir güven tesis ediyordu. Hatta bu bağ o kadar yakındı ki Netanyahu'nun ABD ziyaretlerinden birinde Jared Kushner’in Netanyahu’ya New Jersey'deki evinde kendi yatağını verdiği haberlere yansıyacaktı.

Bozulan ilişkiler

Donald Trump ve Benjamin Netanyahu arasındaki bu yakın ilişki Trump'ın seçim yenilgisi ile bozuldu. Zira ortak çıkar algısı ve karşılıklı hayranlıkla şekillenen ilişkileri, kişisel uyum kadar siyasi fayda üzerine de inşa edilmişti. Trump 2020 seçimini kaybedince Netanyahu, Amerikan müesses nizamını karşısına almaya çekinecek ve yeni seçilen ABD Başkanı Biden’ı ilk kutlayan liderlerden biri olacaktı.

Trump elinden çalındığını (hala) iddia ettiği bu seçimler sonrasında Netanyahu’nun sonuçları tanımaktaki aceleciliğini ve tebrikini kişisel ilişkilerine ve Netanyahu için yaptıklarına derin bir ihanet olarak gördü.

Belki de tam da bu nedenle 7 Ekim saldırısı sonrasında Netanyahu’nun İsrail’in gelişmiş savunma sistemlerine rağmen saldırıyı durduramamış olmasını eleştirecek ve olanların Netanyahu'nun sorumluluğunda olduğunu vurgulayacaktı. Hatta daha da ileri gidip İsrail hükümetinin Gazze'de devam eden çatışmalarda halkla ilişkiler savaşını kaybettiklerini de söyleyecekti.

Joe Biden ve Binyamin Netanyahu

Krizlere karşı güçlü liderlik söylemi

Ancak bütün bunların ötesinde Trump ve Netanyahu'nun çok önemli bir kader bağı vardı. Mevcut çatışmanın devamı Netanyahu için iktidarını korumanın ön koşulu, Trump için ise iktidarı yeniden ele geçirmenin kolaylaştırıcısıydı.

Zira her iki lider de ciddi suçlamalarla ve iktidarı kaybettikleri anda yargılanma tehlikesiyle karşı karşıyaydılar. Netanyahu üç ayrı davada rüşvet, dolandırıcılık ve güveni kötüye kullanma suçlamalarıyla yargılanıyordu ve eğer suçlu bulunursa 10 yıla kadar hapis cezası alma ihtimali ile karşı karşıyaydı. Trump'a yöneltilen suçlamalar ise seçim yolsuzluğu, seçim sonuçlarını değiştirmek için yasa dışı komplo örgütlemek, adli yargılama sürecini engelleme gibi konular da dahil olmak üzere daha çeşitliydi. Toplamda 34 suçtan yargılanan Trump, eğer seçimleri kazanamazsa, 20 yıla kadar hapis cezası alabilecekti.*

Bir diğer deyişle her iki liderin de yeniden seçilme ve iktidarı ele geçirme mücadelesi yasal sorunlarıyla yakından bağlantılıydı. Her iki lider için de seçimleri kazanmak sadece siyasi bir arzu/hırs değil aynı zamanda varoluşsal bir zorunluluktu.  

İktidar savaşı

Netanyahu, Hamas'a karşı başlayan ve giderek genişleyen savaşın etkisiyle İsraillileri güvenlik endişeleri etrafında bir araya getirerek kendi siyasi tabanını güçlendirirdi. Savaş başlamadan önce toplumsal desteğini hızla yitiren Netanyahu hükümetine savaş sonrasında destek giderek arttı. Ancak bu destek hala çok güçlü değildi ve İsrail içinde özellikle Filistin meselesinin “Bibi Tarzı” ile çözümüne dair bir toplumsal uzlaşma oluşmamıştı.

Mesele Hizbullah ve İran’a gelince Netanyahu’nun kamuoyu desteği artmaktaydı. Üstelik savaşın direksiyonunu Filistin sorunundan İran sorununa kırmak İsrail’in hem bölgesel hem de küresel destek arayışı ile uyumluydu. İbrahim Antlaşmalarının “dışarıdan içeriye” stratejisine uygun olarak bölgede İran ile hesaplaşan bir İsrail hem Körfez’in hem de ABD’nin Netanyahu hükümetine daha fazla alan açmasına olanak tanıyordu.

Bu tırmanan savaş hali ABD’de ise Trump’ın elini güçlendirecekti. Siyasi söylemini ve başarısını ulusal ve küresel krizler ve bunları çözebilecek tek aday olmak üzerinden inşa eden Trump için bu gerginlik bulunmaz bir fırsata dönüştü. Başkan ve başkan yardımcısı adaylarının tartışmalarında Trump kanadının sıkça vurguladığı gibi Trump başkanlığı döneminde “dünya barış içerisindeydi” ve Biden’ın zayıf yönetimi savaşlara yol açmıştı.  Dünya yeni bir dünya savaşına doğru giderken ancak olası bir Trump başkanlığında bu çatışmalar bitecekti.

Daha da önemlisi bu küresel savaşlar “evde” enflasyon olarak doğrudan Amerikalıların geçim dertlerini etkiliyordu. Bölgesel gerilim zaten yüksek enerji fiyatlarının hızla artmasına ve seçim öncesinde Trump’ın Biden’ı en çok eleştirdiği konulardan biri olan “yükselen enflasyona” neden olabilirdi.

Kamala Harris ve Netanyahu

Seçimler ölüm kalım seçimine dönüşürse

Biden geçtiğimiz hafta Amerikan basınındaki "Netanyahu’nun ABD seçimlerini Trump lehine etkilemeye çalıştığı ve bu nedenle ateşkese yanaşmadığı" iddialarına şu şekilde yanıt verecekti: “Hiçbir Amerikan yönetimi İsrail'e benden daha fazla yardım etmedi. Hiç. Hiç. Hiç. Bibi’nin bunu hatırlaması gerektiğini düşünüyorum.” Öyle ya, hangi ABD Başkanı, Nasrallah'ı öldüren saldırıda ABD yapımı 2.000 poundluk bombaların kullanılmasına izin verirdi? Hangi ABD başkanı Gazze’nin dünyanın gözleri önünde yerle bir edilmesine bu kadar ortak olabilirdi?

Kamala Harris’in ABD başkanlığına seçilmesi durumunda, ABD’nin İsrail ile olan ilişkilerinde köklü bir değişim beklemek ise naiflik olur. Ancak, Harris Filistin meselesinde daha dengeli ve insan haklarını önceleyen bir yaklaşım ve İsrail’e yönelik daha fazla sınırlama talep eden tabanına daha fazla yanıt vermek zorunda kalacağı da açık.

Kendi tabanında benzer bir baskı ile karşılaşmayan Trump ise eğer seçilirse Netanyahu’ya olan kızgınlığını bir kenara koyup ikinci bir balayı yaşayabilir. Böyle bir durumda Netanyahu Trump’a Biden yönetiminin bir türlü beceremediği ateşkesi de hediye edebilir. Ya da Jared Kushner’in geçtiğimiz günlerde sosyal medya hesabında önerdiği gibi “hazır İran bu kadar ifşa olmuşken bu fırsatı değerlendirip İran tehdidini etkisiz hale getirmemek sorumsuzluktur" da diyebilir ve İran’a karşı bölgesel bir savaşa ivme kazandırabilir. Zira Gazze konusunda Netanyahu ile arasında sorunlar çıkabilecek Trump yönetimi, söz konusu olan İran olduğunda İsrail ile bir uyum yakalayacaktır.

1996'da Bill Clinton'ın, Benjamin Netanyahu ile yaptığı ilk resmi görüşmenin ardından öfkeyle bir yardımcısına dönerek şöyle dediği rivayet edilir: "Buradaki süper güç kim (who the f.ck is the superpower here)?" Görünen o ki, Netanyahu elindeki çekiçle Amerika'nın süper güç olma iddiasına darbe vurmaya devam edecek.

*Not: 2024 yılında ABD Yüksek Mahkemesi, görevdeki başkanların resmi eylemleri nedeniyle yargılanmaktan muaf olduğuna hükmederek Trump'a geçici bir kalkan sağlamıştı. Ancak geçtiğimiz hafta hazırlanan yeni iddianameye göre suç teşkil ettiği iddia edilen eylemler başkanlık görevlerinin kapsamı dışında kalıyordu. Pek çok yeni bilgi içeren bu iddianameyi Amerikan siyaseti meraklıları ve demokrasinin içeriden nasıl çürütüldüğünü anlamak isteyenler muhakkak okumalı.

KİTAP ÖNERİSİ

Amy Kaplan, Amerika Birleşik Devletleri ile İsrail arasındaki derin kültürel, tarihsel ve politik bağları incelediği "Our American Israel: The Story of an Entangled Alliance (2018)” ABD ve İsrail arasındaki özel ilişkiyi anlamak isteyenler için bulunmaz bir kaynak.

Kaplan kitabında bu iki ülke arasındaki "özel ilişkiyi" şekillendiren ve sürdüren unsurları, özellikle kamuoyu, medya temsilleri, dini anlatılar ve siyasi çıkarlar üzerinden ele alıyor.

Kitap, ABD-İsrail ilişkilerinin yalnızca stratejik çıkarlar temelinde değil, aynı zamanda Amerikan kültürel kimliği ve değerleriyle de sıkı sıkıya bağlı olduğunu vurguluyor. Şiddetle tavsiye ederim.

The years between 2017 and 2020, when Donald Trump and Benjamin Netanyahu were in power together, radically reshaped the face of the Middle East. All the developments we are witnessing today are to some extent based on that legacy.

Trump’s recognition of Jerusalem as the capital of Israel (2017) and the US withdrawal from the Iran nuclear deal (2018) were not just political decisions but symbolic gestures. The Trump administration would abandon the two-state solution option, cut US aid to the Palestinians , and even close the Palestine Liberation Organization (PLO) office in Washington (2018).

During the same period, the US recognized Israel’s sovereignty over the Golan Heights (2019) and stopped labeling Israeli settlements in the West Bank as illegal (2019). This step not only radically changed the direction of US foreign policy for more than 50 years, but also undermined US objections to the ethnically based expansionist policies of countries such as Russia and China, based on international law.

The Palestinian issue is being pushed into the background

The Abraham Accords (2020), which made Israel’s ongoing war possible (in a way), were also made possible by the close cooperation of Trump and Netanyahu . The agreements, which relied on an “outside-in” strategy, pursued the logic of normalizing relations with Arab states through the Iranian threat. This process left the Palestinian cause in the background and enabled Israel to integrate more broadly with the Arab world. It led to a decrease in the support that Palestinians expected from Arab states against Israel and seriously weakened the Palestinians’ capacity to put pressure on Israel .

The facilitator of the Abraham Accords, which significantly strengthened Israel’s position in the Middle East, would be Trump’s son-in-law Kushner. The personal bond between Kushner’s family and Benjamin Netanyahu established a non-institutional but deep trust between Israeli and US diplomacy. In fact, this bond was so close that it was reported that Jared Kushner gave Netanyahu his own bed in his New Jersey home during one of Netanyahu’s visits to the US .

Broken relationships

The close relationship between Donald Trump and Benjamin Netanyahu was disrupted by Trump’s election defeat. Their relationship, shaped by a sense of common interest and mutual admiration, was built on political benefit as much as personal harmony. When Trump lost the 2020 election, Netanyahu would hesitate to confront the American establishment and would be one of the first leaders to congratulate the newly elected US President Biden .

Trump saw Netanyahu’s haste to recognize and congratulate him on the results of an election he (still) claims was stolen from him as a deep betrayal of their personal relationship and what he had done for Netanyahu .

Perhaps for this very reason, after the October 7 attack, he would criticize Netanyahu for failing to stop the attack despite Israel's advanced defense systems and emphasize that what happened was Netanyahu's responsibility. He would even go so far as to say that the Israeli government had lost the public relations battle in the ongoing conflict in Gaza .

Joe Biden and Benjamin Netanyahu

Strong leadership discourse against crises

But beyond all this, Trump and Netanyahu had a very important bond of fate. For Netanyahu, the continuation of the current conflict was a precondition for preserving his power, and for Trump, it was a facilitator for regaining power.

Both leaders face serious charges and the risk of being tried if they lose power. Netanyahu is facing three separate charges of bribery, fraud and breach of trust , and faces up to 10 years in prison if convicted. Trump faces a wider range of charges, including election fraud, conspiracy to change election results and obstruction of due process. Trump is facing a total of 34 charges , and could face up to 20 years in prison if he fails to win the election.*

In other words, both leaders’ struggles to be re-elected and seize power were closely linked to their legal problems. For both leaders, winning the elections was not just a political desire/ambition but also an existential necessity.  

Power struggle

Netanyahu would strengthen his political base by uniting Israelis around security concerns, as the war against Hamas began and grew. Netanyahu's government, which had rapidly lost public support before the war, saw increased support after the war . However, this support was still not very strong, and there was no public consensus within Israel, especially regarding a "Bibi-style" solution to the Palestinian issue.

When it came to Hezbollah and Iran, Netanyahu’s public support was increasing. Moreover, shifting the focus of the war from the Palestinian issue to the Iranian issue was in line with Israel’s search for both regional and global support. An Israel that was dealing with Iran in the region, in line with the “outside-in” strategy of the Abraham Accords, would allow both the Gulf and the US to open up more space for the Netanyahu government.

This escalating state of war would strengthen Trump’s hand in the US. For Trump, who built his political discourse and success on national and global crises and being the only candidate who could solve them, this tension turned into a golden opportunity. As Trump’s wing frequently emphasized in the presidential and vice presidential candidate debates , “the world was at peace” during the Trump presidency, and Biden’s weak administration led to wars. While the world is heading towards a new world war, these conflicts would only end with a possible Trump presidency.

More importantly, these global wars were directly affecting Americans’ livelihoods as inflation “at home.” Regional tensions could lead to skyrocketing energy prices, which were already high, and “rising inflation,” one of the issues Trump criticized Biden for the most before the election.

Kamala Harris and Netanyahu

If elections become life-or-death choices

Last week, Biden responded to claims in the American press that "Netanyahu was trying to influence the US elections in Trump’s favor and that is why he was not willing to agree to a ceasefire" as follows : “No American administration has helped Israel more than me. Never. Never. Never. I think Bibi should remember that.” After all, which US president would have allowed 2,000-pound US-made bombs to be used in the attack that killed Nasrallah ? Which US president would have been so complicit in the destruction of Gaza before the eyes of the world?

If Kamala Harris is elected as US president, it would be naive to expect a radical change in US relations with Israel. However, it is clear that Harris will have to respond more to her base, which is demanding a more balanced and human rights-oriented approach to the Palestinian issue and more restrictions on Israel.

Trump, who does not face similar pressure from his own base, could put aside his anger towards Netanyahu and have a second honeymoon if elected. In such a case, Netanyahu could also gift Trump the ceasefire that the Biden administration has failed to achieve. Or, as Jared Kushner recently suggested on his social media account, he could say, “It would be irresponsible not to seize this opportunity and neutralize the Iranian threat, given that Iran has been so exposed,” and accelerate a regional war against Iran. Because the Trump administration, which may have problems with Netanyahu regarding Gaza, will find harmony with Israel when it comes to Iran.

In 1996, after his first official meeting with Benjamin Netanyahu, Bill Clinton reportedly turned to an aide in anger and said , "Who the f.ck is the superpower here?" It seems Netanyahu will continue to hammer America's claim to be a superpower.

*Note: In 2024, the US Supreme Court ruled that sitting presidents are immune from prosecution for their official actions, providing Trump with a temporary shield. However, according to a new indictment filed last week , the alleged criminal actions fall outside the scope of the presidential duties. This indictment, which contains a wealth of new information, is a must-read for those interested in American politics and those who want to understand how democracy is being undermined from within.

BOOK RECOMMENDATION

Amy Kaplan examines the deep cultural, historical, and political ties between the United States and Israel in " Our American Israel: The Story of an Entangled Alliance " (2018), an invaluable resource for those seeking to understand the special relationship between the United States and Israel.

In his book, Kaplan examines the elements that shape and sustain the "special relationship" between these two countries, particularly through public opinion, media representations, religious narratives and political interests.

The book emphasizes that US-Israel relations are not only based on strategic interests but also are closely tied to American cultural identity and values. I highly recommend it.