Bir süre önce “Mavi Vatan” denilince ne anlaşılacağını hep bir ağızdan tartışıyorduk. Tartışmıyorduk da iktidarın propaganda aygıtı kendi işine öylesi geldiği için yaygara yapıyorduk. Gerçekten de “Mavi Vatan” ne Türkiye’nin ulusal güvenlik politikası, ne milli savunma belgesi, ne doktrin. “Mavi Vatan” altı doldurulmamış ama kulağa hoş gelen bir slogan. Haritası da yok – eğer o dönemki geçici Libya hükümetiyle imzaladığımız ancak ne Doğu Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerce, ne herhangi  bir uluslararası örgüt tarafından kabul edilen, ne Libya’nın milli meclisince onaylanan Mutabakat Muhtırası’na ekli çizelge esas alınarak, Girit’in doğusuyla Kıbrıs’ın batısı arasında kıyılarımızdan bir önlük gibi uzanan kısıtlı alan “işte Mavi Vatan” diye yutturulmaya kalkışılmazsa.

Şimdi Yunanistan sahil güvenliğinin avcı botları (ki sanıyorum kıçlarında 3 x 350 beygir motor takılıydı) karasularımızı anlık sayılacak kısa süreler için ihlal da etse, hatta baştan kara edip insan kaçakçısı da kovalasa, bu olayı “Mavi Vatan” kadar konuşmadık. Çünkü yine bizim vergilerimizle bize Erdoğan ve AKP propagandası yapan o aynı aygıt, yine kendi işine bu defa öyle geldiği için yaygara yapmamayı yeğledi. Meseleyi mesele yapmadı. İçişleri Bakanı’nın Yunan muhatabıyla görüşüp, “bir daha tekrarlanmayacağı” güvencesi aldığının duyurulmasıyla iş geçiştirildi.

S-400 alımının Türkiye’nin diplomasi tarihinde yediği ender büyük kazıklardan başlıcası olduğunu defalarca belirttim. Bu körleme hamlenin bedeli keza bizim yani yurttaşın katkılarıyla dolan kasadan çıkan 2.5 milyar ABD dolarının çok ötesinde oldu. NATO içinde düştüğümüz zor siyasal durum ortada. Üstelik F-35 üretim zincirinden kendimizi zorla attırdığımız gibi F-16 hatta onun yanı sıra Eurofighter alımında dahi zorlanıyoruz. Hava savunma sistemimiz de yok ve nereden, nasıl ve hangi vadede tedarik edilebileceği de belirsiz.

Oysa F-35 ve hava savunma sistemi için savunma stratejimiz açısından taşıyıcı sütun denilse yeri. Konunun ne stratejik özerklikle ne hava kuvvetleri caydırıcılığı yerine “çelik kubbe” kurmak tercihiyle ilgisi var. Zorla yaratılıp yüklenilen bu yapay zorlukların ulusal savunma sanayimizin gelişmesine katkı yapacak etmenler olarak görülmesi de cahil iyimserliğinden ibaret. 

Bugün S-400’ün İncirlik’te muhtemelen ABD ile Türkiye tarafından ortaklaşa “çift anahtarlı” muhafazaya alınması seçeneğinin “onurlu çıkış yolu” olarak görüşüldüğünü öğreniyoruz. Rusya’nın üçüncü ülkeye satış veya devirde onayı gerekeceğinden “Pakistan” benzeri formüller ne denli gerçekçi henüz anlamak güç ama konuşuluyor. Her hal ve kârda S-400 örneğind de “diz refleksi” gibi yaygara kopartılmadığı takdirde akılcı çözüm seçeneklerinin usulünce ele alınabildiğini gözlemliyoruz.

Hatta o kadar ki Akkuyu nükleer güç santralinin (NGS) Alman Siemens firmasınca üretilen türbinlerinin ülkemize nakline yine Alman makamlarınca takoz konulmasından içten içe hoşnut olduğu izlenimini veriyor yönetim. Zira Rusya’ya Akkuyu’da NGS yaptırmak da S-400 alımı benzeri bir başka vahim diplomasi hatası.

Esat’la görüşmek konusunda heveskâr olan taraf Erdoğan. Aracılık eden, aracılığın ötesinde Esat’ın kolunu büken tarafın da kendi çıkarına öylesi uyduğu için Putin olduğu anlaşılıyor. Zira Putin’in daimi önceliği Batı ittifakı içine nifak sokmak. Sisi’yle kucaklaşarak yapılan U dönüşünün Suriye’de yinelenmesiyse güç. Ortak tarihin yükü, sınırdaşlık, Suriye sınırı içindeki askeri varlığımız, iç savaşta Ankara’nın destek verdiği cihatçı oluşumlar gibi türlü etmenler nedeniyle. Esat da nihayet Suriye’den çekilmeye başlamamızı değilse de çekilmeyi ilke olarak kabul etmemizi ön koşul olarak masaya sürüyor.

Özcesi: Demek ki köpürtülmezse doğası gereği sessiz yürütülmesi ve ekmeğinin kamuoyu önünde yenmemesi; başka deyişle iç politikaya katık edilmemesi gereken diplomaside de, ekonomi yönetiminde olduğu gibi, akılcılık, rasyonalizm öne çıkabiliyor. Demek ki Mavi Vatan, S-400, Akkuyu NGS, Suriye’deki askeri varlık vb. hiçbir dosya açılamaz, kutsal, dokunulmaz, konuşulmaz değil. Ve bu dosyalar için devlet aklı, ulusal güvenlik, stratejik özerklik, zorunluluk vb. gerekçeler uydurulamaz.

Yine demek ki CHP lideri, yönetimi ve onun olası cumhurbaşkanı adaylarının üzerinde durması gereken de bu. CHP’nin, dış ilişkiler ve ulusal güvenlik sınamalarında topluma Erdoğan ve AKP-MHP ortak yönetimi denli “güven vermediği” ölçülüyor kamuoyu yoklamalarında. CHP “güven vermekten” ne anlamalı? Hangi dosyaların, hangi zamanlamayla, hangi açıdan “görüleceği” konularında Erdoğan’ın ve AKP-MHP ortaklığının oyununa mı mahkum oyun kurgulamalı? “Stratejik özerklik” gibi kavramların tanımlanmasında, dış politika ve ulusal güvenlik dosyalarında stratejik özerkliği bir zorunluluk gibi algılayıp, algılatmada keza iktidara mı bağımlı kalmalı?

Eğer sözkonusu alanda “güven vermek” o kamuoyu yoklamalarında ölçülebildiği biçimiyle bir eksiklik olarak beliriyorsa, bu durumu gidermenin yolunun beyin takımları toplamak, 90 sayfalık almanak tarzı belgeler ortaya belgeler kaleme almak, kabine ortadan kalkmışken gölge kabine kurmakla olacağını sanmam. Esasen bunlar öyle dosyalar ki dümene geçmeden üzerlerine çok ayrıntılı açıklamalar yapmak yersiz. Zira dış politika seçim kazandırmıyor ama kaybettirebiliyor.

Açmaz, işte “beka meselesi” denilen Kürt (PKK terörüyle mücadele, Suriye, Irak), Rum (Doğu Akdeniz, Ege, Kıbrıs), Ermeni (soykırım, Azerbaycan-Ermenistan) başlıkları altında toplanacak “imparatorluk bakiyesi kutsak emanet” dosyalarda düğümleniyor. CHP çıkıp da “Doğu Anadolu’da Ermenistan, Güneydoğu Anadolu’da Kürdistan kurulsun; karasularımız yüzme mesafesiyle kısıtlansın, Suriye’den, Kıbrıs’tan iktidarımızın ilk gününde paldır küldür çekileceğiz” diyecek değil. Ama bunları demekle özellikle 15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra zorunluymuş gibi dayatılan ve utangaç yaklaşımla “güvenlikçi” denilen politikaları aynen benimsemek zorunda da değil. 

Nasılsa başkanlık rejiminin sürüp sürmeyeceği belirsizliğine CHP de ortak. Güncel haliyle Orta Asya tarzını andıran başkanlık rejimi henüz oturmamış, toplum tarafından da tam olarak benimsenmemiş. Toplum ayrıca, Altılı Masa ve 14-28 Mayıs 2023 hezimetinden de ders çıkarılacağı üzere cumhurbaşkanı adayı belli olmadan, onun ağzından değil bir “yapı” tarafından açıklanan politikaları pek satın almıyor. Hatta genel başkanın cumhurbaşkanı adayı olmadığı, o adayın da kendi çıkıp ülkeyi yönetmeye adaylığını kendi açıklayamadığı ancak “adaylaşmasına” izin verildiği, adeta “aday atandığı” bir yaklaşıma da toplum soğuk bakıyor. 

Sonuç olarak CHP ülkemizin tarihsel yönelimi ve organik kimliğine ilişkin (değerli Soli Özel’den ödünç alacağım terimle) “sabiteleri” vurgulamakla yetinebilir. Geçenlerde Özgür Özel Manyas’ta yaptığı konuşmada “Bizim istikametimiz, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün gösterdiği taraftır. Çok basit. Yönü o tarafa çeviriyoruz, Selanik’e, Paşa’ya selâmı veriyoruz. Avrupa Birliği’ne giriyoruz. Bu milletin yüzünü güldürüyoruz. Başka yolu yok.” dedi. CHP programını yazmak için kendine 8 ila 12 ay süre tanıdı. Programın dört ayağında biri de o “güven verme eksiği” olduğu kaydedilen “dış politika ve ulusal güvenlik” olacak. Diğer üçünü bilemem ama bu ayakta 8 ila 12 ay uğraşmaya gerek yok. Sayın Özel’in Manyas’taki ifadelerini kesip, yapıştırmak yeterli gelir bana sorarsanız. Gerisine başkanlık koltuğuna kim oturacaksa, o koltuğa oturduğunda kendi bakar.

A while ago, we were all discussing together what was meant by the phrase “Blue Homeland”. We were not discussing it, but we were making a fuss because it suited the government’s propaganda apparatus. Indeed, “Blue Homeland” is neither Turkey’s national security policy, nor a national defense document, nor a doctrine. “Blue Homeland” is a slogan that sounds good, but has no basis. It also has no map – unless one tries to sell the limited area stretching from our shores like an apron between the east of Crete and the west of Cyprus as “here is the Blue Homeland” based on the chart attached to the Memorandum of Understanding that we signed with the then-interim Libyan government, but which was neither accepted by the countries bordering the Eastern Mediterranean, nor by any international organization, nor by Libya’s national assembly.

Now, even if the Greek coast guard’s hunter boats (I think they had 3 x 350 horsepower engines mounted on their sterns) violated our territorial waters for a short time, or even if they took a step back and chased a human smuggler, we did not talk about this incident as much as the “Blue Homeland” did. Because, once again, the same apparatus that used our taxes to make propaganda for Erdoğan and the AKP for us, chose not to make a fuss because it suited them. It did not make the issue a problem. The matter was evaded by announcing that the Minister of the Interior had met with his Greek counterpart and received assurances that “it would not happen again”.

I have repeatedly stated that the S-400 purchase is one of the rare big scams Turkey has taken in its diplomatic history. The cost of this blind move has also gone far beyond the 2.5 billion US dollars that came out of the coffers filled with our, the citizens’ contributions. The difficult political situation we have found ourselves in within NATO is obvious. Moreover, just as we forced ourselves out of the F-35 production chain, we are also having difficulty purchasing the F-16 and even the Eurofighter. We do not have an air defense system either, and it is unclear where, how and in what period it will be procured.

However, the F-35 and air defense system can be called a supporting pillar in terms of our defense strategy. The issue has nothing to do with strategic autonomy or the choice to establish a “steel dome” instead of air force deterrence. The fact that these artificial difficulties, which were created and imposed by force, are seen as factors that will contribute to the development of our national defense industry is nothing more than ignorant optimism.

Today, we are learning that the option of the S-400 being kept in Incirlik, probably jointly by the US and Turkey, with a “double key”, is being discussed as an “honorable way out.” Since Russia’s approval will be required for the sale or transfer to a third country, it is still difficult to understand how realistic formulas like “Pakistan” are, but they are being discussed. In any case, we observe that rational solution options can be duly addressed as long as there is no “knee-jerk” fuss in the S-400 example.

So much so that the administration gives the impression that it is secretly pleased with the German authorities blocking the transportation of the Akkuyu nuclear power plant (NPP) turbines produced by the German company Siemens to our country. Because having Russia build the NPP in Akkuyu is another grave diplomatic mistake, similar to the S-400 purchase.

The party that is eager to meet with Assad is Erdogan. It is understood that the party that mediates, that is beyond mediation, and that is twisting Assad’s arm because it suits his own interests, is Putin. Because Putin’s constant priority is to sow discord within the Western alliance. The U-turn that was made by embracing Sisi is difficult to repeat in Syria. Due to various factors such as the burden of a common history, common borders, our military presence within the Syrian border, and the jihadist formations that Ankara supports in the civil war. Finally, Assad puts on the table, if not the beginning of our withdrawal from Syria, then accepting the withdrawal as a principle, as a precondition.

In short: So, in diplomacy, which by its nature should be conducted quietly and not eaten in public unless it is foamed, in other words, it should not be involved in domestic politics, rationality and reason can come to the fore, just like in economic management. So, no file can be opened, sacred, untouchable, unspeakable, such as the Blue Homeland, S-400, Akkuyu NPP, military presence in Syria, etc. And no justifications such as state wisdom, national security, strategic autonomy, necessity, etc. can be invented for these files.

Again, this is what the CHP leader, his administration and his potential presidential candidates should focus on. Public opinion polls show that the CHP does not “instil trust” in society as much as Erdoğan and the AKP-MHP joint administration did in foreign relations and national security tests. What should the CHP mean by “instilling trust”? Should it play a game that is condemned to the game of Erdoğan and the AKP-MHP partnership in terms of which files will be “seen” at what time and from what perspective? Should it remain dependent on the government in defining concepts such as “strategic autonomy” and in perceiving strategic autonomy as a necessity in foreign policy and national security files, and in making others perceive it?

If “giving confidence” in the area in question is a deficiency as measured in those public opinion polls, I do not think that the way to fix this situation will be to gather think tanks, write 90-page almanac-style documents, or establish a shadow cabinet while the cabinet is gone. In fact, these are such files that it would be unnecessary to make detailed explanations about them before taking the helm. Because foreign policy does not win elections, but it can lose them.

The impasse is knotted in the files called “survival issue”, which will be collected under the titles of Kurdish (fight against PKK terrorism, Syria, Iraq), Greek (Eastern Mediterranean, Aegean, Cyprus), Armenian (genocide, Azerbaijan-Armenia) and “the remnants of the empire, the sacred trust”. The CHP is not going to come out and say “Let Armenia be established in Eastern Anatolia, Kurdistan in Southeastern Anatolia; let our territorial waters be limited to swimming distance, we will withdraw abruptly from Syria and Cyprus on the first day of our rule”. But by saying these, it does not have to adopt the policies that were imposed as if they were mandatory, especially after the July 15, 2016 coup attempt, and which are called “security” with a shy approach.

In any case, the CHP also shares the uncertainty of whether the presidential regime will continue or not. The presidential regime, which resembles the Central Asian style in its current form, has not yet been established and has not been fully embraced by the society. In addition, as can be learned from the Six-Man Table and the May 14-28, 2023 debacle, the society does not buy policies that are announced by a “structure” rather than through the words of the presidential candidate before he is determined. In fact, the society looks down on an approach where the party leader is not a presidential candidate, and that candidate cannot come out and declare his candidacy to govern the country but is allowed to “run for office”, and is virtually “appointed as a candidate”.

As a result, the CHP can only emphasize the “constants” (to borrow a term from the esteemed Soli Özel) regarding the historical orientation and organic identity of our country. In his speech in Manyas recently, Özgür Özel said, “Our direction is the one indicated by Gazi Mustafa Kemal Atatürk. It is very simple. We are turning that way, we are greeting Thessaloniki, the Pasha. We are entering the European Union. We are making this nation smile. There is no other way.” The CHP has given itself 8 to 12 months to write its program. One of the four legs of the program will be “foreign policy and national security”, which is noted to have a “lack of confidence”. I don’t know about the other three, but there is no need to spend 8 to 12 months on this leg. If you ask me, cutting and pasting Mr. Özel’s statements in Manyas would be enough. Whoever will sit in the presidency seat will take care of the rest when they sit in that seat.