2006'da Çin-Rusya liderliğinde kurulan BRIC, 2010'da Güney Afrika'nın katılmasıyla genişleyip BRICS adını alınca, AK Parti iktidarı "acaba biz de katılsak mı" diye düşünmeye başladı. 

O dönem Rusya daha Kırım'a saldırmamış; ABD-Çin ticaret savaşı ise daha tam ufukta görünmüyor. 

Türkiye'nin yükselen ekonomilerle yan yana durması fikri cazip geldi.

Ancak elçilikler eliyle yapılan nabız yoklaması, başta Çin, kilit kadronun genişlemeye karşı olduğunu ortaya çıkarınca konu rafa kalktı.

Aradan on yıl geçtikten sonra Çin'in tavrı, Batı ile Rusya arasındaki makas açılıp, ABD ile ticari rekabet kızıştıkça değişti. 

Çin'in dış politikada kendisine doğrudan yarar sağlamayan hiçbir şeye sıcak bakması mümkün değil. Batı'yla derinleşen çatışmacı ilişkilerin birbirine yakınlaştırdığı Rusya ve Çin'in BRICS'in genişlemesine yeşil ışık yakmasının ardında jeostratejik rekabet var.

Yoksa genişlemeye bakışları "sayımız ne kadar artarsa, düyadaki adaletsiz sistemi daha adaletli hale getirmek için gücümüz artar, ne kadar kurumsallaşırsak, o kadar müreffeh toplumlar yaratılmasına katkımız olur" gibi bir yaklaşımdan beslenmiyor. 

Batı'yla sorunlu ilişkilere BRICS levyesi mi? 

Genişlemenin en temel amacı, Batı ittifakında çatlak yaratmak. Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri'nin gruba davet edilmesi, bu ülkelerin aslında ABD'nin müttefiki olmaları. 

Bu ülkelerin de BRICS üyeliğinden özel olarak ekonomik beklentileri var mı emin değilim. Mısır ABD'den ciddi askeri yardım alıyor; Suudi Arabistan da ABD'nin önemli müşterilerinden. Ancak her ikisi de insan hakları ihlalleri nedeniyle ABD'den gelebilecek kısıtlamalardan endişeli.

Ek olarak, Çin'le rekabete ağırlık verip, Orta Doğu'yu ikinci plana atabilecek bir ABD karşısında ilişkilerini çeşitlendirmek istiyorlar. Yani onlar da BRICS üyeliğini ABD'ye karşı bir baskı aracı olarak görüyorlar. 

Kaldı ki; ekonomisi daha zayıf ülkelerin BRICS üyeliğinden ekonomik olarak ne kadar kârlı çıkacakları da kuşkulu. BRICS'in gelişmekte olan ülkelere dönük kurduğu mekanizmanın bugüne kadar etkin işlediğine dair net bir veri de yok.

Atılan taş ürkütülen kurbağa değecek mi? 

Şimdi denebilir ki; Türkiye de Batı'yla ilişkilerinde sorunlar yaşıyor, tıpkı diğer yeni üyeler gibi BRICS üyeliğini Batı bloğuna karşı bir baskı aracı olarak kullanamaz mı? 

Bu soru "attığınız taş ürküttüğünüz kuşa değer mi" sorusuna yanıt vermeyi gerektirir. Çünkü Türkiye'yi diğer yeni üyelerden ayrıştıran farklı bir konumu var. 

Bu noktada meseleyi çok anlaşılır biçimde ortaya koyan EDAM direktörü Sinan Ülgen'in X'te yayınladığı bilgisel'e dikkatinizi çekmek isterim. 

Ülgen öncelikle Türkiye'nin ticari ilişkilerindeki denge meselesine dikkat çekiyor. 

Çin, Rusya, Hindistan gibi BRICS ülkeleriyle ticaret açığı Türkiye'nin aleyhine. Türkiye'nin en önemli ortağı AB ile ticaret ise daha dengeli ve ülkeye gelen yatırımların çok büyük kısmı da Batı kaynaklı. 

Bir IMF araştırmasına göre gelişmiş ülkelerin doğrudan yatırım kararlarında artık coğrafi yakınlıktan ziyade siyasi yakınlık daha fazla ön planda yer alıyor. Bu araştırmaya dikkat çeken Ülgen "Jeopolitik risklerin arttığı bir zaman diliminde, şirketler yatırımlarını fikirdaş ülkelere yönlendiriyorlar," diyor. Bunun için ingilizcede "friend shoring" kavramı kullanılıyor.

Ülgen şöyle devam etmiş: 

"Jeopolitik riskler uluslararası ticaret ve yatırım ilişkilerinin dinamiğini de değiştirmiş durumda. Ekonomik ilişkiler artık artan biçimde siyaseten birbirine yakın ülkeler arasında yoğunlaşmakta. Açık ekonomi modeli üzerinden refah üreten ülkemizin de bu değişimde kendini pozisyonlandırması gerekecek. Burada doğru yaklaşım, fikirdaş ülkelerin oluşturduğu bloğa daha da yanaşmak mı yoksa otoriter ülkelerin önderliğindeki blok ile ilişkileri derinleştirmeye çalışmak mı?" 

Aslında Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Haziran ayında Chattam House adlı düşünce kuruluşunda yaptığı açıklamada, bu sorunun yanıtını net bir şekilde veriyor. BRICS gibi oluşumların diyalog platformları olduğunu, nereye evrileceklerinin de tam belli olmadığını söylüyor.

AB ile ilişilerimizin hacmine, derinliğine ve çeşitliliğine dikkat çekerek, "AB, temel ortağımız olmaya devam ediyor. Bu nedenle ayrışmayı göze alamayız," diyor. "Batı'da Türkiye'nin çıkarlarına daha iyi hizmet eden kural tabanlı bir sistem görüyoruz," diye de ekliyor. 

Hatırlanacaktır, geçtiğimiz günlerde Türkiye'de elektrikli araba üretimine ilişkin Çin'le yatırım anlaşmaları imzalandı. 

"Batı'dan gelen yatırımlar azaldı, BRICS'e yanaştık böylece Çin'den de yatırım" kopardık diyerek BRICS üyeliğinin savunulması resmin eksik yansıtılmasına yol açar. 

"Batı'dan yatırım gelmiyor, Gümrük Birliği'nin güncellenmesine bile yeşil ışık yakmıyorlar" şeklindeki şikayeti bertaraf etmenin bir yolu, Batı dışından yatırımcı aramaksa bir diğer yolu da Batı'yla ilişkileri düzeltmek için yeterince çaba sarfediyor muyuz sorusuna cevap aramak olmalı.

Mevcut iktidarın tek derdi günü kurtarmak olunca, kısa vadeli kazanımlar uğruna orta uzun vadeli kayıplar hesaba katılmıyor.

Strateji yok, taktik, tepkisel adımlar var

Hesap demişken, dış politikada atılacak herhangi bir adımla ilgili ne türden hesap kitap yapıldığı da ayrı bir muamma. Bence ortada doğru düzgün bir strateji de yok.

Saray kaynaklarının Batılı bir haber ajansına Türkiye BRICS'e üyelik için başvurdu diye haber uçurmasının tam da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın AB ile kurumsal anlamda uzun yıllar aradan sonra yapılan ilk toplantıdan dönmesine denk gelmesi çok dikkat çekici. Bu haberle ilgili Ankara'dan doğru düzgün bir doğrulama çıkmaması, haberi Rusya'nın doğrulaması… Tüm bunlar ortada doğru dürüst bir strateji olmadığını, varsa da bunun acemice yürürlüğe konduğunu gösteriyor. 

Bu arada BRICS üyeliği nedir diye sorup konuşmak isteyen Batılı yetkililere de "üyelik daha tam söz konusu değil" türünden geçiştirici yanıtlar veriliyor diye duyuyorum.

Sonuç olarak BRICS, adı büyük kendisinin ise nereye evrileceği belli olmayan bir oluşum. Buradan Türkiye'nin ekonomik olarak büyük kazanımlar edinmesini beklemek ne kadar gerçekçi iyi düşünmek gerek. 

NATO üyesi Türkiye'nin Rusya ve Çin'le yan yana durmasının getirebileceği kayıpların ise ciddiyetle dikkate alınması gerekiyor. Çünkü Rusya ve Çin'in derdi de Türk ekonomisine katkı değil, Türkiye üzerinden Batı ittifakında çatlak yaratmak. Yani Türkiye'nin kullanışlı aptal konumuna düşme riksi var.

Elbette Türkiye gibi bir ülke bölgesine kapanamaz. Elbetteki ticari ortaklarını çeşitlendirme arayışına girebilir. Elbette BRICS'e ilgi duyup dirsek teması kurabilir. Ancak BRICS ekonomik değil ideolojik bir oluşum. 

Bu konuyu konuştuğum bir uzman, "BRICS'e üyelik hedefi Türkiye'nin istikametine ilişkin kafa karışıklığı yaratıyor. Türkiye sanki 600-700 yıllık devlet geleneği olmayan, temel rotasını belirlememiş, yeni kurulmuş bir devlet gibi yönünü arayan ergen görüntüsü veriyor," yorumunu yaptı.

Ankara'da "istikametimize dair ne kadar kafa karıştırırsak o kadar elimiz güçlü olur" gibi yanlış bir kurgu var. Dışarıya verilen kafa karışırıcı mesajlar içeriye müthiş stratejik kurnazlık gibi pazarlanıyor. Kurnazlık yapalım derken, başkalarının gündemlerine alet olma riski ise hafife alınıyor.

Bu arada "birini diğerine oynarız" diyerek Türkiye'nin elini güçlendiriyoruz yanılsaması içindekiler Türkiye'yi demokratik ülkeler grubundan koparıp, demokrasiden iyice uzaklaştırmak isteyenlere de hizmet ediyorlar.

When BRIC, founded in 2006 under the leadership of China and Russia, expanded with the participation of South Africa in 2010 and took the name BRICS, the AK Party government began to think "should we join too?" 

At that time, Russia had not yet attacked Crimea, and the US-China trade war was not yet on the horizon. 

The idea of ​​Turkey standing side by side with emerging economies was appealing.

However, when the pulse checks conducted by the embassies revealed that key personnel, especially China, were against expansion, the issue was shelved.

A decade later, China's attitude has changed as the gap between the West and Russia widens and trade competition with the United States intensifies. 

China cannot possibly look favorably on anything that does not directly benefit itself in foreign policy. There is a geostrategic rivalry behind Russia and China, which have been brought closer together by deepening conflictual relations with the West, giving the green light to the expansion of BRICS.

Otherwise, their perspective on expansion is not nourished by an approach such as "the more our numbers increase, the more powerful we become to make the unjust system in the world more just; the more institutionalized we become, the more we contribute to the creation of prosperous societies." 

BRICS crowbar for problematic relations with the West? 

The main purpose of the expansion is to create a rift in the Western alliance. Inviting Egypt, Saudi Arabia and the United Arab Emirates to the group means that these countries are actually allies of the United States. 

I am not sure if these countries have any particular economic expectations from BRICS membership. Egypt receives significant military aid from the US, and Saudi Arabia is a major US customer. However, both are concerned about possible restrictions from the US due to human rights violations.

In addition, they want to diversify their relations with China against a US that may focus on competition and push the Middle East into the background. In other words, they also see BRICS membership as a tool of pressure against the US. 

Moreover, it is also questionable how economically weaker countries will benefit from BRICS membership. There is no clear data to date on whether the mechanism established by BRICS for developing countries has worked effectively.

Will the thrown stone touch the frightened frog? 

Now it may be said that Turkey is also having problems in its relations with the West, can't it use its BRICS membership as a pressure tool against the Western bloc, just like the other new members? 

This question requires an answer to the question "Is the stone you throw worth the bird you scare?" Because Turkey has a different position that distinguishes it from other new members. 

At this point, I would like to draw your attention to the information published by  EDAM director Sinan Ülgen on X , which puts the issue in a very understandable way .

Ülgen first draws attention to the issue of balance in Turkey's trade relations. 

The trade deficit with BRICS countries such as China, Russia and India is to Turkey's disadvantage. Trade with the EU, Turkey's most important partner, is more balanced and the vast majority of investments coming to the country are from the West. 

According to an IMF study, political proximity rather than geographical proximity is now more important in direct investment decisions of developed countries. Drawing attention to this study, Ülgen says, "In a time when geopolitical risks are increasing, companies are directing their investments to like-minded countries." The term "friend shoring" is used in English for this.

Ulgen continued as follows: 

"Geopolitical risks have also changed the dynamics of international trade and investment relations. Economic relations are now increasingly concentrated among countries that are politically close to each other. Our country, which generates prosperity through an open economy model, will also need to position itself in this change. Is the right approach here to draw closer to the bloc formed by like-minded countries or to try to deepen relations with the bloc led by authoritarian countries?" 

In fact, Finance Minister Mehmet Şimşek gave a clear answer to this question in a statement he made at the Chattam House think tank in June. He said that formations like BRICS are dialogue platforms and that it is not clear where they will evolve to.

“The EU remains our key partner. That’s why we can’t afford to drift apart,” he says, noting the volume, depth and diversity of our relations with the EU. “We see a rule-based system in the West that serves Turkey’s interests better,” he adds. 

It will be remembered that investment agreements were recently signed with China regarding the production of electric cars in Turkey. 

Defending BRICS membership by saying "Investments from the West have decreased, we have approached BRICS and thus we have also received investment from China" will lead to an incomplete reflection of the picture. 

If one way to overcome the complaint that "there is no investment coming from the West, they do not even give the green light to updating the Customs Union" is to seek investors from outside the West, another way should be to seek an answer to the question of whether we are making enough efforts to improve relations with the West.

When the current government's only concern is to save the day, medium and long-term losses are not taken into account for the sake of short-term gains.

There is no strategy, there are tactics, reactive steps

Speaking of calculations, the kind of calculations that are made regarding any step to be taken in foreign policy is another mystery. I don't think there is a proper strategy.

It is very striking that Palace sources leaked the news to a Western news agency that Turkey had applied for membership in BRICS, just as Foreign Minister Hakan Fidan was returning from the first institutional meeting with the EU after many years. The fact that there was no proper verification from Ankara regarding this news, and that the news was confirmed by Russia... All of these show that there was no proper strategy, and if there was, it was implemented in a clumsy manner. 

Meanwhile, I hear that Western officials who want to ask about BRICS membership and talk about it are given evasive answers such as "membership is not yet on the table."

In conclusion, BRICS is a formation with a big name but it is not clear where it will evolve. It is necessary to think carefully about how realistic it is to expect Turkey to make major economic gains from this. 

The losses that could come from Turkey, a NATO member, standing side by side with Russia and China need to be taken into serious consideration. Because Russia and China's concern is not to contribute to the Turkish economy, but to create a rift in the Western alliance through Turkey. In other words, there is a risk that Turkey will become a useful idiot.

Of course, a country like Turkey cannot be confined to its region. Of course, it can seek to diversify its trade partners. Of course, it can be interested in BRICS and establish close contact. However, BRICS is not an economic formation, but an ideological one. 

An expert I spoke to about this issue commented, "The goal of membership in BRICS creates confusion regarding Turkey's direction. Turkey appears to be an adolescent looking for its direction, as if it were a newly established state with no 600-700-year state tradition and without a clear basic route."

There is a false fiction in Ankara that "the more we confuse people about our direction, the stronger our hand will be." Confusing messages given abroad are marketed to the domestic market as great strategic cunning. While trying to be cunning, the risk of becoming a tool for others' agendas is underestimated.

Meanwhile, those who are under the illusion that they are strengthening Turkey's hand by saying "we can play one against the other" are also serving those who want to separate Turkey from the group of democratic countries and distance it even further from democracy.