Merkez Bankası faizi indirmedi, iyi de etti. Çünkü enflasyonun “beli kırılmış” değildir. Hatta MB’nin açıklamasında hâlâ “enflasyon beklentisinin yüksek” olduğu, gerekirse “daha sıkılaştırma” yapılacağı belirtiliyor,
2001’dekinden daha müzmin, daha yapışkan bir enflasyonla karşı karşıya olduğumuz belli.
Erdoğan, 2001 yılında esnafın merhum Başbakan Ecevit’in önüne yazar kasa atmasını sık sık hatırlatırdı. Şimdi traktörler yollara domates döküyor… Tarım fena halde alarm veriyor.
FAİZ SORUNU
Başbakan Erdoğan 2004 yılında “iktidarda gördük, faiz hayatın gerçeğidir” diyordu. Kemal Derviş’in reforme ettiği bir ekonomiyi devralmıştı. Kendisi de ideoloji yapmıyor, Avrupa Birliği’nin kavramlarıyla konuşuyordu. Merkez Bankası bağımsızdı. Ekonominin başında Ali Babacan vardı…
IMF, “Türkiye kaplan ekonomi olma yolunda” diye açıklama yapıyordu. (24 Eylül 2004)
Ekonomi sağlıklı büyüyordu.
Fakat 2014’te “faiz sebeptir” söylemi başladı. Bağımsız Merkez Bankasına söz geçiremiyordu fakat toplumun hoşuna gidiyordu. Ucuz parayı kim istemez ki?!.
Üstelik İslami terminolojiyle konuşuyor, seçmende dini bir sadakat de yaratıyordu:
“Neymiş efendim? Faizleri düşürüyormuşuz. Benden başka bir şey beklemeyin. Bir Müslüman olarak naslar neyi gerektiriyorsa onu yapmaya devam edeceğim. Hüküm bu." (19 Aralık 2021)
CB sisteminde bu politika frensiz, denetimsiz, dengesiz uygulandı. Ne direnecek bir Bakanlar Kurulu vardı, ne de Merkez Bankası bağımsızdı…
YANILMA NEREDE?
İslamcı ideolojinin “faizci kapitalist sistem” söylemi öteden beri yazılıp çizilir...
Erdoğan birçok konuşmasında, ABD, Almanya, Japonya, İsrail gibi ülkeleri zikrederek o faizin çok düşük olduğunu belirtmişti.
Öyleyse biz de emirle faizi indirtelim, hem gelişmiş ülkeler gibi yaparız, hem “nass”ı uygulamış oluruz!.. İşte yanlış, bu düşünme biçimiydi.
O ülkelerde faiz çok düşüktü çünkü sermaye birikimi çok yüksek, kurumlar çok sağlam, Merkez Bankaları bağımsız, piyasalar derindi.
Bizde ise merhum Mehmet Genç hocamızın yazdığı gibi, Kanunu Süleyman zamanında bile Avrupa’nın “nüfus, sermaye birikimi, teknoloji ve enerji kapasitesi Osmanlı’dan en az 4-5 kat” büyüktü! (Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yay. s. 35)
Bu yüzden üç yüz yıldır “dış kaynak” ihtiyacı içindeyiz.
16 yüzyılda Avrupa’da bankalar ve şirketler yaygınlaşmıştı bizde hiç yoktu.
Üstelik CB sisteminde kurumların ezilmesi ve Merkez Bankası bağımsızlığının kaldırılması “emirle faiz indirtme” politikasının enflasyonu patlatmasını kolaylaştırdı.
‘PARADİGMA’ SORUNU
Eminim, iktisat tarihçileri eski Bakan Nurettin Nebati’nin şu sözlerine büyük değer vereceklerdir:
"Paradigma değişikliği… Biz, bize öğretilmiş şeyleri yapmaktan vazgeçme zamanının geldiğine inanıyoruz.” (23 Aralık 2021)
“Ortodoks politikaları bıraktık, heterodoks politikalara yöneldik. Bu dönem herkesin kazandığı bir dönem olacak. Rahat olun" (5 OCAK 2022)
“Enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettik. Yoksa enflasyonu düşürmek için çok sert tedbirler alabilirdik.” (6 Haziran 2022)
CB sisteminde uygulanan politikaların en sahih tanımlarıdır bu sözler. İktisat biliminin reddidir. Neticesi de ortada.
Bu politikalara dünyada inanan yoktu. Onun için yatırımcı elini ayağını çekti. Onun için enflasyon patladı. Putin bile ekonomide kötü yönetim örneği olarak Türkiye’yi gösterdi.
Zaten Erdoğan da bu politikaya AK Parti içindeki iktisatçıların inanmadığını belirterek “bu benim teorim” demişti. O iktisatçıların yanlışı görüp de susmaları ayrı bir sorun, ciddi bir sorun tabii.
Cumhurbaşkanı o kadar emindi ki, ikinci tur seçimlerinin hemen ertesi günü şöyle diyordu:
“Şu anda faiz 8,5'e indirildi ve göreceksiniz enflasyon da inecek.” (29 Mayıs 2023)
Beş gün sonra Mehmet Şimşek Bakanlığa atandı, ortodoks politikalara dönüldü.
Netice: İktisatçılar özgürce tartışsın fakat devleti yönetenler denenmiş, sınanmış, uzmanlık bilgileriyle uyumlu politikaların dışına çıkmamalı, faturası çoook ağır oluyor. Demokrasinin denge ve denetim kurumları bunu önleyebilmeli.
The Central Bank did not reduce the interest rate, and it was a good thing. Because the " back of inflation " is not broken. In fact, in the statement of the Central Bank, it is stated that " inflation expectations are still high" and that " further tightening " will be made if necessary.
It is clear that we are faced with a more chronic and sticky inflation than in 2001.
Erdoğan often reminded him of the shopkeepers throwing cash registers in front of the late Prime Minister Ecevit in 2001. Now tractors are spilling tomatoes on the roads... Agriculture is seriously alarming.
INTEREST PROBLEM
Prime Minister Erdoğan said in 2004, " We saw in power, interest is a fact of life ." He inherited an economy that Kemal Derviş had reformed. He was not making ideology himself, he was talking in terms of the concepts of the European Union. The Central Bank was independent. Ali Babacan was at the head of the economy...
The IMF was making a statement saying, " Turkey is on the way to becoming a tiger economy ." (September 24, 2004)
The economy was growing healthily.
But in 2014, the " interest is the reason " discourse started. He could not control the Independent Central Bank, but the society liked it. Who doesn't want cheap money?!.
Moreover, he spoke in Islamic terminology and created religious loyalty in the voters:
“ What is it sir? We are reducing interest rates. Don't expect anything else from me. As a Muslim, I will continue to do whatever the scriptures require. This is the verdict ." (19 December 2021)
In the CB system, this policy was implemented without brakes, uncontrolled and unbalanced. There was neither a Council of Ministers to resist, nor the Central Bank independent...
WHERE IS THE MISTAKE?
The " usury capitalist system " discourse of Islamist ideology has been written and drawn for a long time...
In many of his speeches, Erdoğan mentioned that the interest rate was very low, mentioning countries such as the USA, Germany, Japan and Israel.
So, let's lower the interest by order, we will do like the developed countries and we will also implement the " precept "!.. This was the wrong way of thinking.
Interest rates were very low in those countries because capital accumulation was very high, institutions were very strong, Central Banks were independent and markets were deep.
As our late teacher Mehmet Genç wrote, even in the time of Suleiman the Magnificent, Europe's population, capital accumulation, technology and energy capacity was at least 4-5 times greater than the Ottoman Empire! (State and Economy, Ötüken Publishing, p. 35)
That's why we've been in need of " outsourcing " for three hundred years .
Banks and companies became widespread in Europe in the 16th century, but we did not have any.
Moreover, the crushing of institutions in the CB system and the removal of the independence of the Central Bank made it easier for the " interest rate reduction by order " policy to explode inflation.
'PARADIGMA' PROBLEM
I am sure that economic historians will attach great value to the words of former Minister Nurettin Nebati:
“ Paradigm shift … We believe it is time to stop doing what we have been taught .” (December 23, 2021)
“We abandoned orthodox policies and turned to heterodox policies. This will be a period where everyone wins. " Relax " (JANUARY 5, 2022)
“ We chose to grow with inflation. Otherwise, we could have taken very harsh measures to reduce inflation .” (6 June 2022)
These words are the most accurate definitions of the policies implemented in the CB system. It is a rejection of economic science. The result is obvious.
There was no one in the world who believed in these policies. That's why investors withdrew their hands. That's why inflation exploded. Even Putin cited Turkey as an example of economic mismanagement.
In fact, Erdoğan stated that the economists within the AK Party did not believe in this policy and said, " This is my theory ." Of course, it is a separate problem, a serious problem, that those economists see the mistake and remain silent.
The President was so confident that he said the day after the second round of elections:
“ Currently, the interest rate has been reduced to 8.5% and you will see that inflation will also decrease .” (May 29, 2023)
Five days later, Mehmet Şimşek was appointed to the Ministry and orthodox policies were returned.
Conclusion: Let economists discuss freely, but those who govern the state should not deviate from tried and tested policies that are compatible with their expert knowledge, the cost is very heavy. The balance and control institutions of democracy should be able to prevent this.
