Bir süre önce “Perspektif”teki bir yazısında Hatem Ete şunları söylüyordu: “PANORAMATR’nin Nisan-Temmuz arasında gerçekleştirdiği araştırmalar, seçmenin 31 Mart seçimlerindeki oy tercihini büyük oranda koruduğunu gösteriyor. Bu dört aylık trend, seçmen tercihi, seçmen-siyaset ve iktidar-muhalefet ilişkisi açısından yeni bir döneme girdiğimiz anlamına geliyor. Yeni dönemin en önemli yansıması, siyasetin son 22 yılda olduğu gibi artık sadece Erdoğan ve öncülük ettiği parti ve/ya ittifak tarafından değil, Erdoğan (ve ittifakı) ile CHP tarafından, bu iki aktörün karşılıklı etkileşimiyle şekilleneceği gerçeğidir.…”

Ete’ye katılmamak mümkün değil. Siyasi dengelerin değiştiği her geçen gün biraz daha tescil oluyor. Her yeni kamuoyu araştırması, CHP’nin birinci, AK Parti’nin ikinci parti olduğunu gösteriyor.

Sonuçlar, rakamlar, oranlar yanında, bir dizi dip akıntı oluşuyor.

31 Mart seçimlerinden bu yana son dört ayda bu bakımdan üç gelişme gözlem merceklerine takıldı.

Bunlardan ilki siyasettee rekabetin bir anlamda yeniden baş göstermesi oldu.

Rekabet, demokratik toplumlarda, siyasi hegemonyaların kırılmasına, çoklaşmaya, çoğullaşmaya işaret eder. 2024 yılında Türkiye hem siyasi bloklar arası, hem bloklar içi, hem siyasi partiler bazında rekabetin filizlenmeye başladığına tanıklık yaptı. YRP’nin AK Parti’nin siyasi yaşam sahasına girmesi, CHP’de Özel-İmamoğlu ikilisinin varlığı, İYİ Parti’deki gelişmeler, AK Parti-MHP ilişkilerinin siyasi temalar üzerinden küçük ayrışmalar yaşaması bu durumun açık örnekleri. Siyasi aktörlerin toplumsal taleplere artan kulak kabartması, siyaset üretme de rekabetin önümüzdeki dönemde artan bir rol oynayacağına, Erdoğan hegemonyasıının Türkiye’sinden farklı bir Türkiye’nin varlığına işaret etmektedir.

İkinci gelişme, toplumsalın ya da toplumun görece olarak siyasi denkleme yeniden girmesidir. Seçmen son seçimlerde sadece siyasi-kültürel aidiyetlerine göre davranmamış, birey-siyasi tercih ilişkisi de öne çıkmaya yüz tutmuş, diğer bir ifadeyle önemli bir kısım seçmen geleneksel siyasi davranışlarının hilafına hareket etmişti. Bu tablo, yani “serbest seçmen” dalgası, görece olarak demokratik bir baskı unsurudur. Siyasi partilerin seçim sonrası ciddi bir veri olarak ele aldıkları, bu çerçevede kendilerini gözden geçirmek durumunda kaldıkları bir veridir. Sinan Ateş cinayetinin siyasi partiler, özellikle Cumhur İttifak içinde oynadığı rol bu bakımdan tipik bir örnek oluşturuyor. Serbest seçmen hareketleriyle ilgili ilginç ve önemli kimi veriler, Reform Enstitüsü’nün bir süre önce yaptığı “3 Ay Sonra” başlıklı araştırmasında yayınlandı. Bu verilere göre, 2024’te CHP’ye oy veren 17,4 milyon seçmenin 6,3 milyonu 2023’te CHP’ye oy vermemiş ‘yeni’ seçmen. Daha önemlisi, CHP’ye oy veren seçmenin yaklaşık yüzde 37’sini yeni seçmenler oluşturuyor. CHP’ye AK Parti’den 1,4 milyon, İYİ Parti’den 1,5 milyon, DEM Parti’den 1 milyon, MHP’den 780 bin oy gelmiş. Bunlar önemsenmesi gereken, oldukça açıklayıcı verilerdir.

Üçüncü gelişme ise siyasete dönüş olarak adlandırılabilir. Seçim sonuçlarının işaret ettiği, siyasilerin açık olarak farkında oldukları bu yeni toplum- siyaset ilişkileri tablosu, partilerdein sadece söylem ve strateji arayışlarını tetiklememiş, aynı zamanda, toplumdan siyasete giden bir hattın yeniden açılmasına vesile olmuştur. Bugün gerek AK Parti gerek CHP, bu nedenlerle, gerek aralarındaki temaslarda, gerek müttefikleriyle ilişkilerinde yeri pistler arayışı içindedirler.

Bunların nitelikleri ve kanalları başka yazıya…

In an article in "Perspective" a while ago, Hatem Ete said the following: "The research conducted by PANORAMATR between April and July shows that the voters largely preserved their voting preference in the March 31 elections. This four-month trend means that we have entered a new era in terms of voter choice, voter-politics and government-opposition relations. The most important reflection of the new era is the fact that politics will no longer be shaped only by Erdoğan and the party and/or alliance he leads, as in the last 22 years, but by Erdoğan (and his alliance) and the CHP, by the mutual interaction of these two actors.

It is impossible not to agree with Ete. It is becoming more evident every day that political balances are changing. Every new public opinion poll shows that CHP is the first party and AK Party is the second party.

Besides the results, figures and rates, a series of undercurrents emerge.

Three developments in this regard have come under observation in the last four months since the March 31 elections.

The first of these was the reemergence of competition in politics , in a sense.

Competition, in democratic societies, indicates the breaking of political hegemonies, diversity and pluralization. In 2024, Turkey witnessed the emergence of competition both between political blocs, within blocs, and on the basis of political parties. The YRP's entry into the AK Party's political sphere, the existence of the Özel-İmamoğlu duo in the CHP, the developments in the İYİ Party, and the minor divergences in the AK Party-MHP relations over political themes are clear examples of this situation. The increasing attention of political actors to social demands indicates that competition will play an increasing role in policymaking in the coming period and the existence of a Turkey different from the Turkey of Erdoğan hegemony.

The second development is the relative re-entry of the social or society into the political equation. In the last elections, voters did not behave only according to their political-cultural affiliations, the individual-political preference relationship also came to the fore, in other words, a significant number of voters acted contrary to their traditional political behavior. This picture, that is, the "free voter" wave, is a relatively democratic element of pressure. It is a data that political parties take seriously after the election and have to review themselves within this framework. The role of the Sinan Ateş murder in political parties, especially in Cumhur İttifak, constitutes a typical example in this regard. Some interesting and important data about free voter movements were published in the Reform Institute's research titled "3 Months Later", conducted a while ago. According to this data, 6.3 million of the 17.4 million voters who voted for CHP in 2024 are 'new' voters who did not vote for CHP in 2023. More importantly, approximately 37 percent of the voters who voted for CHP are new voters. CHP received 1.4 million votes from the AK Party, 1.5 million from the İYİ Party, 1 million from the DEM Party, and 780 thousand votes from the MHP. These are very descriptive data that should be taken into consideration.

The third development can be called the return to politics . This new picture of society-politics relations, pointed out by the election results and of which politicians are clearly aware, has not only triggered the parties' search for discourse and strategy, but has also been instrumental in reopening a line from society to politics. Today, for these reasons, both the AK Party and the CHP are in search of appropriate paths both in their contacts and in their relations with their allies.

Their qualities and channels are discussed in another article…