Ukrayna'nın neredeyse 1,5 yıldır yapılması yolunda çaba sarf ettiği uluslararası zirve, sonunda 15-16 Haziran'da İsviçre'nin Bürgenstock kasabasında düzenlendi. 160 ülkenin davet edildiği etkinliğe 101 heyetin katıldığı açıklandı.

Moskova'ya karşı savaşan Kiev yönetimine destek veren sonuç bildirgesini toplam 84 heyetin temsilcileri imzaladı (bunlardan 78'i ülke, 6'sı ise kurum, aralarında Fener Rum Patrikhanesi de var).

İmzalayanlar arasında Rusya ile iyi ilişkilere sahip olan Macaristan, Slovakya ve Sırbistan'ın yanı sıra Türkiye'nin de bulunmasının altı, dış politika yorumcuları tarafından özellikle çizildi.

Çoğunluğun imza atmasında belki de en önemli etken, uluslararası düzeyde neredeyse genel kabul gören "ülkelerin toprak bütünlüğüne saygı" ilkesi (dolayısıyla "işgal ve ilhaka karşı tutum") idi.

Toplantıya katılmasına karşın sonuç bildirgesini imzalamayanlar arasında Hindistan, Güney Afrika, Ermenistan, Bahreyn, Endonezya, Kolombiya, Libya, Meksika, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Tayland, Irak, Ürdün ve etkinliğe gözlemci olarak katılan Brezilya da vardı.

Yani Ukrayna'nın çabaları "Küresel Güney" denilen ülkelerin bir kısmını etkilese de, pek çoğu ve bu arada BRICS üyeleri mesafeli durmayı tercih etti.

Rusya ve Çin olmayınca…

Ukrayna Barış Zirvesi'ni Kiev ve Moskova kendi açısından yorumladı. Kiev bu kadar devletin bir araya gelerek Rusya işgaline karşı çıkmasını, Moskova ise birçok ülke yönetiminin zirveye katılmamasını ve/veya sonuç bildirgesini imzalamamasını öne çıkardı. Her iki yaklaşımda da haklılık payı olduğu söylenebilir.

Rusya'nın zirveye davet edilmemesi son derece önemli bir konuydu ve birçok devlet yönetimi tarafından çeşitli biçimlerde eleştirildi. En yumuşak eleştirilerden biri, kısa süre önce Moskova'da Rus lider Putin ile görüşmüş olan Dışişleri Bakanı Fidan'dan geldi:

"Çatışmanın diğer tarafı olan Rusya da salonda bulunsaydı, bu zirve daha sonuç odaklı olabilirdi."

Davet edilen ülkeler arasında belki de en önemlisi Çin'di. Pekin'in toplantıya temsilci göndermesi Kiev için çok önemli bir başarı sayılacaktı. Ancak bu gerçekleşmedi.

Rusya'nın toplantıya çağırılmamasının zirveyi anlamsızlaştırdığı görüşünde olan Çin'in tavrında sadece Kremlin'e destek vurgusu değil, aynı zamanda kendi öncü rolünün altının çizilmesi vardı. Bilindiği gibi Pekin, savaşın birinci yıldönümünde kendi barış planınıaçıklamıştı; hâlâ farklı bir öneri getirmiyor ve bu planın uygulanmasını istiyor.

Zirve gündemi yumuşatılmıştı

Konferansın hazırlıklarının zor ilerlediğini tahmin etmemiz için önemli bir veri, başlangıçta Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski'nin "Rusya askerî birliklerinin Ukrayna'yı terk etmesi"talebi de dahil 10 maddelik bir gündem çıkartmışken, süreç içinde bunu 3 maddeye indirmesi olmuştu:

"- Nükleer güvenliğin sağlanması ve bu arada Zaporojye Nükleer Santrali'nin Kiev'in kontrolüne verilmesi, 

- Gıda güvenliğinin sağlanması ve buna bağlı olarak Karadeniz'in yeniden tahıl ihracatına açılması,

- Tüm esirlerin karşılıklı olarak ait oldukları ülkelere teslim edilmesi ve Rusya'ya kaçırılan Ukraynalı çocukların geri verilmesi." 

Bu talepler, ABD tarafından başlangıçtakilere göre "daha yumuşak ve kabul edilebilir talepler" olarak görüldüğü için zirve, böyle bir anlayışla düzenlenmişti.

Bu arada Bürgenstock Konferansı öncesinde (13-14 Haziran'da) İtalya'da toplanan G7 zirvesinde, Ukrayna'ya yönelik bir dizi yardım paketi açıklandı. Bunlar arasında Batı'da dondurulmuş olan Rus varlıklarının faizini kullanarak Kiev'e 50 milyar dolar değerinde kredi sağlaması da vardı.

Ayrıca G7 ülkeleri Rusya'dan, Ukrayna'ya verilen zarar nedeniyle 486 milyar dolar tazminat talep etti.

İkinci zirve düzenlenebilir mi?

Ukrayna lideri Zelenski ve özellikle de Dışişleri Bakanı Kuleba, birkaç ay içinde (muhtemelen ABD başkanlık seçimlerinden önce) ikinci barış zirvesinin düzenleneceği ve Rusya'nın da katılımıyla barışın yolunun açılabileceği umudunu dile getirirken oldukça iyimser görünüyorlardı.

ABD seçimlerinden önce yeni bir zirve düzenlenmesi çok zor. Seçim sonrasında koltuğa Trump oturursa savaşın nasıl gelişeceği ise tahmin bile edilemiyor.

Ayrıca Batı'nın desteğiyle son zamanlarda çatışmalarda kısmen denge sağlanmış gibi görünse de Rusya bugün de daha avantajlı konumda.

Belki bunun da etkisiyle Putin, İsviçre'deki konferansın başlamasına kısa süre kala, 14 Haziran'da "Rusya'nın barış önerisi" diye bir açıklama yaptı. Batı'nın "ültimatom" olarak yorumladığı bu açıklamada dile getirilen yaklaşım şuydu:

"Kiev yönetimi, Eylül 2022'de Rusya'nın ilhak ettiği Lugansk, Donetsk, Zaporojye ve Herson'dan askerlerini çekecek (üstelik sadece Rus askerlerinin şu ana kadar işgal ettikleri yerlerden değil, bu dört bölgede Rusların henüz işgal edemediği diğer topraklardan da), ayrıca NATO'ya katılmayacağının ve tarafsız bir statüde kalacağının güvencesini verecek. Bu durumda derhal ateşkes ilan edeceğiz".

Rusya Lugansk'ı önemli ölçüde ele geçirmiş durumda. Diğer bölgelerin her birinin üçte biri ve daha fazlası hâlâ Ukrayna kuvvetlerinin kontrolünde.

Barış anlaşması için bu bölgelerin tümünün teslim edilmesi şartını ileri sürmesi, Kremlin'in"şimdi anlaşmazsanız ordularımız daha da ilerleyecektir" mesajını vermesi anlamına geliyor.

Son aylarda savaşın tırmandırılmasında Moskova'nın gerisinde kalmayacağını gösterme eğilimine giren Batı'nın bunu kabul etmesi ihtimali yok.

The international summit, which Ukraine has been trying to hold for almost 1.5 years, was finally held in the Swiss town of Bürgenstock on 15-16 June. It was announced that 101 delegations attended the event to which 160 countries were invited.

Representatives of a total of 84 delegations signed the final declaration supporting the Kiev administration fighting against Moscow (78 of them are countries and 6 are institutions, including the Fener Greek Patriarchate).

It was particularly emphasized by foreign policy commentators that the signatories included Hungary, Slovakia and Serbia, which have good relations with Russia, as well as Turkey.

Perhaps the most important factor in why the majority signed was the principle of "respect for the territorial integrity of countries" (hence the " attitude against occupation and annexation " ), which is almost generally accepted at the international level.

Among those who attended the meeting but did not sign the final declaration were India, South Africa, Armenia, Bahrain, Indonesia, Colombia, Libya, Mexico, Saudi Arabia, United Arab Emirates, Thailand, Iraq, Jordan and Brazil, which attended the event as an observer.

So, although Ukraine's efforts affected some of the so-called "Global South" countries, many others, including the BRICS members, preferred to keep their distance.

Without Russia and China...

Kiev and Moscow interpreted the Ukraine Peace Summit from their own perspective. Kiev emphasized that so many states came together to oppose the Russian invasion, while Moscow emphasized that many country administrations did not attend the summit and/or did not sign the final declaration. It can be said that there is some truth in both approaches.

The fact that Russia was not invited to the summit was an extremely important issue and was criticized in various ways by many state administrations. One of the mildest criticisms came from Foreign Minister Fidan , who recently met with Russian leader Putin in Moscow:

" If Russia, the other side of the conflict, had been present in the hall, this summit could have been more result-oriented."

Perhaps the most important among the invited countries was China. Beijing's sending a representative to the meeting would be considered a very important success for Kiev. However, this did not happen.

China's attitude, which was of the opinion that not inviting Russia to the meeting made the summit meaningless, was not only emphasizing support for the Kremlin, but also underlining its own leading role. As is known, Beijing announced its own peace plan on the first anniversary of the war; He still does not make a different suggestion and wants this plan to be implemented.

Summit agenda was softened

An important data that makes us guess that the preparations for the conference are progressing with difficulty is that, while Ukrainian President Zelensky had initially issued a 10-item agenda, including the demand for "Russian military units to leave Ukraine" , he reduced it to 3 items in the process:

"- Ensuring nuclear security and, in the meantime, placing the Zaporozhye Nuclear Power Plant under the control of Kiev,

- Ensuring food security and accordingly opening the Black Sea to grain exports again,

"The return of all captives to the countries to which they belong and the return of Ukrainian children kidnapped to Russia."

Since these demands were seen by the USA as "softer and more acceptable demands " than the initial ones, the summit was organized with such an understanding.

Meanwhile, at the G7 summit held in Italy before the Bürgenstock Conference (on 13-14 June), a series of aid packages for Ukraine were announced. These included providing Kiev with a $50 billion loan using interest on Russian assets frozen in the West.

In addition, G7 countries demanded 486 billion dollars in compensation from Russia for the damage caused to Ukraine.

Can a second summit be organized?

Ukrainian leader Zelensky, and especially Foreign Minister Kuleba , seemed quite optimistic, expressing the hope that a second peace summit would be held in a few months (probably before the US presidential elections) and that the path to peace could be paved with Russia's participation.

It is very difficult to organize a new summit before the US elections. It cannot even be predicted how the war will develop if Trump takes office after the election .

Moreover, although it seems that a partial balance has been achieved in the conflicts recently with the support of the West, Russia is still in a more advantageous position today.

Perhaps under the influence of this, Putin made a statement called "Russia's peace proposal" on June 14, shortly before the start of the conference in Switzerland . The approach expressed in this statement, which the West interpreted as an "ultimatum" , was as follows:

"The Kiev administration will withdraw its troops from Lugansk, Donetsk, Zaporozhye and Kherson annexed by Russia in September 2022 (and not only from the places that Russian soldiers have occupied so far, but also from other lands that Russians have not yet occupied in these four regions), as well as "It will give assurance that it will not join NATO and will remain in a neutral status. In this case, we will declare a ceasefire immediately . "

Russia has taken over Lugansk to a significant extent. A third or more of each of the other regions is still under the control of Ukrainian forces.

Putting forward the condition of surrendering all of these regions for the peace agreement means that the Kremlin is giving the message that "if you do not agree now, our armies will advance further."

The West, which has tended in recent months to show that it will not lag behind Moscow in escalating the war, is unlikely to accept this.