“Hukuk yoluyla demokrasi” veya “anayasa yoluyla siyaset”, anayasa ve siyasal olaylar arasındaki sıkı ilişkiyi de ifade eder: kimi toplumsal ve siyasal sorunlar, Anayasa’dan kaynaklanır; ama Anayasa ihlali de,  toplumsal ve siyasal olaylara neden olur. 

Bu bakımdan, 1982 Anayasası, bir tür “anayasa laboratuvarı”; birbirine karşıt iki yelpazeli: Anayasa’dan ve Anayasa ihlalinden kaynaklanan sorunlar ayrışması. 

Bu ayrışma, 30 yılda 19 değişiklik sürecinde ortaya çıktı: 1987-2004 yelpazesi ve 2007-2017 yelpazesi. 

Değişiklik itici güçleri, yol ve yöntemleri ile sonuçları üçlüsünde ayrışma açık. 

Hukuk devleti onarımı 

İtici güçler: Anayasa’daki siyasal ve örgütsel yasaklardan dil yasaklarına varan yasakların yarattığı sorunlar,  değişiklik nedenlerinin başında gelir. Bu vb. yasaklara karşı verilen siyasal, sınıfsal ve etnik temelli mücadeleler, 1987, 1995, 2001 ve 2004 değişiklik dinamikleri oldu. Bunlara, ulusal üstü beklenti ve etkiler de eklenmeli. 

Yol ve yöntem: Bu değişiklikler, -1987’de siyasal yasakların kaldırılması için halkoyu dışında- TBMM’de farklı siyasal partiler arası uzlaşması sonucu gerçekleştirildi. 

Sonuç ve etkiler: “Hukuk yoluyla demokrasi” ve “anayasa yoluyla siyaset” ereğinde değişiklikler,demokratikleşmeye ve toplumsal barışa kayda değer katkılar sağladı. 1982 Anayasası, 17 yıla yayılan değişikliklerle güvenlikçi ve otoriter özelliğinden büyük ölçüde arındırıldı. 

Anayasacılıktan vazgeçme 

2007-2017 çizgisindeki değişiklikler, TBMM’de sayısal çoğunluğu bulunan AKP’nin beklenti ve hedefleri doğrultusunda oldu. Kişisel iktidar arayışı, değişikliklerin itici gücü oldu. 

Usul olarak, temsili organ olan TBMM’de uzlaşma yerine, meşruşatırma aracı olarak sandık kullanıldı. 

Sonuçları ise, daha çok iktidar ve daha az özgürlük, daha çok fiili durum ve daha az hukuk, daha çok siyasal kriz ve daha az toplumsal barış oldu. 

Özetle; Türkiye, 2004 itibariyle anayasacılık yörüngesine girmişken; 2007’de başlayan ve 2017’de zirve yapan kurgu, Cumhuriyet ötesi ulusal kazanımları süpürdüğü gibi, demokratik bir anayasanın asgari standartlarını da kaldırdı. 

Göstermelik ve fiili 

Bu bağlamda, son 17 yılda derinleşen sorunlar ve Anayasa arasındaki ilişki, göstermelik metin ve fiili durum ile açıklanır: 

-Göstermelik; çünkü iktidarı dizginleyici düzenekler kaldırıldığı için Yasama-Yürütme-Yargı ayrılığı, biçimsel bir Anayasa sistematiğine indirgendi. 

-Fiili; çünkü Anayasa’da yazılı olmayan birçok fiili durum ve uygulama alanı yaratıldı: parti başkanlığı, yasama ittifakı ve kabine, Anayasa-dışı alanların sacayağı. 

Şu halde süreğenleşen siyasal ve toplumsal sorun ve bunalımlar, 2017 kurgusundan ve bu kurgu kaynaklı fiili uygulamaların alışkanlık haline getirilmesinden kaynaklanıyor. 

31 Mart ve 1 Mayıs 

Böyle bir ortamda TBMM başkanı üzerinden AKP ve MHP ikilisinin başlattığı Anayasa kampanyası ne anlama gelir? 

Bellek bobinini 14 yıl geriye saralım: 

2010 değişikliği, AKP- Cemaat (sonradan Fetö) ‘anayasal balayı’ dönemine rastlıyordu. 

2017 değişikliği ise, AKP-MHP ‘Anayasa baharı’ olarak nitelenebilir. 

Balayının, -251 yuttaşımızın ölümü dahil- nasıl bir “karakış” ile sonuçlandığı belleklerde. 

İlkbaharın, son altı yılda yarattığı bunalımlar sarmalı, dün 1 Mayıs’ta fiili durumları sürdürme kararlılığı ile meydanlara yansıdı. Özeti şu: 

-Adil yargılama gerekleri doğrultusunda ayrık olarak verilebilen yargı kararlarını –Gezi’den Taksim’e- uygulamayan bir yönetim. 

-Anayasa gereklerince değil, kanunsuz emirlerle amaç dışı, doğaya ve halka karşı kullanılan kolluk: Örnekler,  Akbelen’de jandarma, Taksim’de polis. Ekosisteme ve halka karşı şiddet araçları yoluyla kolluk kullanımında belirleyici olan, sınıfsal neden ve siyasal amaçlar. 

-TBMM, fiili koalisyon nedeniyle Anayasa’ya uygun yasa çıkaramıyor. 

31 Mart’ta yükselen demokrasi baharını gölgelemek için, İstanbul meydanlarında emekçilere sıkılan gaz, ‘sözde anayasa’ söylemini de süpürdü. Anayasal demokrasi umudunun yeşermesi dileğiyle… 

“Democracy through law” or “politics through constitution” also expresses the close relationship between the constitution and political events: some social and political problems arise from the Constitution; But violation of the Constitution also causes social and political events. 

In this respect, the 1982 Constitution is a kind of "constitutional laboratory"; It has two opposing spectrums: the division of problems arising from the Constitution and the violation of the Constitution. 

This divergence emerged in 19 changes in 30 years: the 1987-2004 range and the 2007-2017 range. 

There is a clear separation in the trio of change drivers, ways and methods, and results. 

Restoration of the rule of law 

Driving forces: Problems created by the bans in the Constitution, from political and organizational bans to language bans, are among the main reasons for change. This etc. Political, class and ethnic-based struggles against the bans became the dynamics of change in 1987, 1995, 2001 and 2004. Supranational expectations and influences should also be added to these. 

Way and method: These changes were carried out as a result of the consensus between different political parties in the Turkish Grand National Assembly - apart from the referendum for the removal of political bans in 1987. 

Results and effects: Changes aimed at "democracy through law" and "politics through constitution" made significant contributions to democratization and social peace. The 1982 Constitution was largely purged of its security and authoritarian features with changes spanning 17 years. 

Abandoning constitutionalism 

The changes in the 2007-2017 line were in line with the expectations and goals of the AKP, which has a numerical majority in the Turkish Grand National Assembly. The quest for personal power became the driving force for the changes. 

Procedurally, the ballot box was used as a means of legitimation rather than compromise in the Turkish Grand National Assembly, which is the representative body. 

The results were more power and less freedom, more de facto situation and less law, more political crisis and less social peace. 

In summary; While Türkiye entered the orbit of constitutionalism as of 2004; The fiction, which started in 2007 and peaked in 2017, not only swept away post-Republican national achievements, but also abolished the minimum standards of a democratic constitution. 

Ostensible and actual 

In this context, the relationship between the problems that have deepened in the last 17 years and the Constitution is explained with the ostensible text and the actual situation: 

-For show; Because the mechanisms restraining the power were removed, the separation of Legislative-Executive-Judiciary was reduced to a formal Constitutional systematics. 

-Actual; because many de facto situations and areas of application that are not written in the Constitution have been created: party presidency, legislative alliance and cabinet, the trivet of extra-Constitutional areas. 

In this case, the chronic political and social problems and crises stem from the fiction of 2017 and the actual practices resulting from this fiction becoming a habit. 

31 March and 1 May 

In such an environment, what does the Constitutional campaign launched by the AKP and MHP duo through the speaker of the Turkish Grand National Assembly mean? 

Let's rewind the memory coil 14 years: 

The 2010 amendment coincided with the AKP-Community (later Fetö) 'constitutional honeymoon' period. 

The 2017 amendment can be described as the AKP-MHP 'Constitutional spring'. 

We remember how the honeymoon ended in a "dark winter" - including the deaths of 251 of our compatriots. 

The spiral of crises created by the spring in the last six years was reflected in the squares yesterday, May 1, with the determination to maintain the actual situation. The summary is this: 

-An administration that does not implement judicial decisions that can be given separately in line with the requirements of fair trial - from Gezi to Taksim. 

-Law enforcement used against nature and the public, not in accordance with the requirements of the Constitution, but with illegal orders: Examples: Gendarmerie in Akbelen, police in Taksim. Class reasons and political purposes are decisive in the use of law enforcement through violent means against the ecosystem and the public. 

-The Turkish Grand National Assembly cannot pass laws in line with the Constitution due to the de facto coalition. 

In order to overshadow the rising spring of democracy on March 31, the gas sprayed on workers in Istanbul squares also swept away the 'so-called constitution' discourse. Hoping that the hope of constitutional democracy will flourish…