Merkez Bankası politika faizini yüzde 50’ye çıkardı, doğru yaptı. En önemli zihniyet meselesi bu: Neye göre doğru? 

Enflasyon ve döviz yukarı doğru giderken TL’nin kıymetini arttırmak, TL’ye faiz getirisi kazandırmak şarttır. Böylece parası olan dövize gitmesin, tasarruf etsin ki enflasyon frenlenebilsin.

Nitekim Merkez Bankası açıklamasında, “Kurul, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak politika faizinin artırılmasına karar vermiştir”deniliyor. Bozulma devam ederse “sıkılaştırmanın” devam edeceği de belirtiliyor.

Bu noktada birçok soru var: Doğru bu ise, nass ne olacak?.. Şimşek geleli dokuz ay oldu, niye hala “enflasyon görünümündeki bozulma” devam ediyor? Bugünkü politikalarla düze çıkabilir miyiz, ne kadar zamanda?

Nass meselesi zihniyet meselesidir, diğer sorular iktisat ilmiyle ilgili.

FIKIH VE İKTİSAT

Merkez Bankası’nın piyasaları düzenlemek için “para politikası aleti” olarak kullandığı “faiz” ile, muhtaç kimseyi sömürerek ona yüksek faizle borç vermek aynı mıdır? İlkinde hayat pahalılığını dizginliyorsun, ikincisinde ihtiyaç sahibini sömürüyorsun.

İslam tarihinde bu tecrübeler yaşanmış, nass’lar “âyetin iniş sebepleri”ne bakılarak ve “makasıd” denilen ‘maksatlar’ dikkate alınarak yeni “içtihat”lar yapılmıştı.

Para bankalarının faizle kredi vermesine cevaz veren Kemalpaşazade ve Ebussud gibi büyük âlimlerin yaptığı buydu; fıkıhta “maslahat” denilen ‘kamu yararı’nı gözetmişlerdi. 

Hayat pahalılığını durdurmak ve milli parayı değerlendirmek için “para politikası aleti” olarak kullanılan “faiz“in yeri bu açıdan nedir? Bu soruya cevap vermek içinçok yüksek düzeyde fıkıh, tarih ve modern iktisat bilgisi gerekir. Bu üç dalda âlimlerin tartışmalıdır. 

Fakat Erdoğan, ucuz faizle kredi dağıtma politikasını “nass”a bağlamakla “nass”ın yüksek seviyeli tartışmalarda anlaşılabilecek “maksad”ını dikkate almadı. Yüzde 50 faiz kararı karşısında bir mümin “nass nerede?” diye sorduğunda ne cevap verilebilir?!

Bu noktada fıkıh âlimi Prof. Mehmet Erdoğan hocamızın “İslam’da Ahkâmın Değişmesi” kitabını tavsiye ederim.

FAİZ VE TÜKETİM EKONOMİSİ

Açık piyasa ekonomisinde kur-faiz-enflasyon dengesini ortodoks iktisat kurallarına göre dengede götürmek zorunlu iken, “ucuz faizli kredi”popülizmi ile tüketimi körüklemenin ülkeyi nereye getirdiği fiilen gözler önünde.

İktidarın 1919’da hazırladığı 11. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda yüzde “4.9 oranındaki büyümenin 3 puanının tüketimden geldiği”, yatırım ve ihracatın paylarının ise yüzde 1 civarlarında kaldığı belirtiliyor, uyarılıyordu. (Resmi Gazete 23 Temmuz 2019, Paragraf 131)

Görüyor musunuz, “faiz” bir kelime ama ne kadar karmaşık ve yol açabileceği sonuçlar ne kadar geniş?!

“Nass var” diyerek kestirip atılamayacağını çok acı tecrübelerle hâlâ yaşamaktayız.

Şimşek’in de “iç taleple büyüme sürdürülemez” derken söylediği buydu. (11 Ağustos 2023)

YAPISAL REFORMLAR?

Şimşek’in programı “reformsuz” bir ortodoks para politikasıdır. Para politikası tarafı doğru, reform ayağı topal…

Bugün Merkez Bankası’nın başında dünya seviyesinde öğrenim, bilgi ve tecrübe sahibi başkan ve yardımcıları var. Doğruyu yapıyorlar ama görev süreleri belirsiz, her an görevden alınıp Kavcıoğlu ya da emsali getirilebilir. 

Fakat 2018 Temmuz’unda yerini Berat Albayrak’a bırakıncaya kadar Merkez Bankası’nın bağımsızlığını savunan, Kamu İhale Kanunu hakkında “ben olsam istisnaları kaldırırım” diyen Şimşek, bu konuları ağzına almıyor! Onun için reform ayağı topal diyorum. 

Onun için “sıkılaştırma”lara rağmen enflasyon ve döviz tutulamıyor, risk pirimi tekrar yükselmeye başladı, yatırım gelmiyor... Onun içi seçim sonrasını kaygıyla bekliyoruz.

Son sözü saygın iktisatçılarımızdan Prof. Selva Demiralp’e bırakıyorum:

“Acı reçeteyi hafifletecek temel tatlandırıcı olan sermaye girişleri 36.5 puanlık faiz artışına rağmen ivme kazanamadı. Burada temel sebep Mayıs 2023 öncesi uygulanan politikaların yarattığı travmanın hafızalardan silinmemiş olması ve her an geri dönüş olur endişesi. Durum böyle olunca acı reçetenin esas acılığını yılın ikinci yarısında hissedeceğiz görünüyor.”(15 Mart)

The Central Bank increased the policy rate to 50 percent, it did the right thing. This is the most important mentality issue: According to what is it right?

While inflation and foreign exchange are going up, it is necessary to increase the value of TL and earn interest income for TL. Thus, those who have money should not spend it on foreign currency, but should save it so that inflation can be curbed.

As a matter of fact, the Central Bank statement says, "The Board has decided to increase the policy rate, taking into account the deterioration in the inflation outlook . " It is also stated that if the deterioration continues, the "tightening" will continue.

There are many questions at this point: If this is true, what will happen? It has been nine months since Şimşek arrived, why does the "deterioration in the inflation outlook" still continue? Can we get back to normal with today's policies, how soon?

The issue of Nass is a matter of mentality, other questions are related to economics.

FIQH AND ECONOMICS

Is the "interest" used by the Central Bank as a "monetary policy tool" to regulate the markets the same as exploiting a needy person and lending to him/her at high interest? In the first case, you rein in the high cost of living, and in the second case, you exploit the needy.

These experiences were experienced in the history of Islam, and new "ijtihads" were made by looking at the "reasons for the revelation of the verse" and taking into account the "purposes " called "makasıd" .

This is what great scholars like Kemalpaşazade and Ebussud did, who allowed money banks to give loans with interest; They took into account the 'public interest', which is called 'maslaha' in fiqh .

In this respect, what is the place of "interest" , which is used as a "monetary policy tool" to stop the cost of living and evaluate the national currency ? To answer this question, a very high level of knowledge of fiqh, history and modern economics is required. These three branches are controversial among scholars.

However, by linking the policy of distributing loans at cheap interest to the "nass" , Erdoğan did not take into account the "purpose" of the "nass",which could be understood in high-level discussions . When faced with the 50 percent interest decision, a believer asked, "Where is the nass?" What can be answered when you ask?!

At this point, fiqh scholar Prof. I recommend our teacher Mehmet Erdoğan's book "Change of Rules in Islam" .

INTEREST AND CONSUMPTION ECONOMY

While it is necessary to keep the exchange rate-interest-inflation balance in balance according to orthodox economic rules in an open market economy, it is actually visible where fueling consumption with the populism of "cheap interest loans" has brought the country.

In the 11th Five-Year Development Plan prepared by the government in 1919, it was stated and warned that "3 points of the 4.9 percent growth came from consumption" , while the shares of investment and exports remained around 1 percent. (Official Gazette 23 July 2019, Paragraph 131)

See, “interest” is a word, but how complex it is and how wide the consequences it can lead to?!

We still have very painful experiences that it is not possible to cut it short by saying "there is a nass" .

This is what Şimşek said when he said "growth with domestic demand cannot be sustained" . (August 11, 2023)

STRUCTURAL REFORMS?

Şimşek's program is an orthodox monetary policy without reform . The monetary policy side is right, the reform side is lame...

Today, the Central Bank is headed by governors and vice presidents who have world-level education, knowledge and experience. They are doing the right thing, but their term of office is uncertain, they can be dismissed at any time and Kavcıoğlu or his peers can be brought in.

However, Şimşek, who defended the independence of the Central Bank until he was replaced by Berat Albayrak in July 2018 and said "I would remove the exceptions" about the Public Procurement Law , does not mention these issues! That's why I say reform is lame.

That's why, despite the "tightening" , inflation and foreign exchange cannot be kept, the risk premium has started to rise again, investments are not coming... That's why we are waiting with anxiety for the post-election period.

The last word goes to one of our respected economists, Prof. I leave it to Selva Demiralp:

“Capital inflows, which are the main sweetener to alleviate the bitter prescription, could not gain momentum despite the 36.5-point interest rate increase. The main reason here is that the trauma created by the policies implemented before May 2023 has not been erased from memory and the concern that there may be a return at any moment. This being the case, it seems that we will feel the real bitterness of the bitter prescription in the second half of the year.” (March 15)