Türkiye, kuvvetler ayrılığı konusunda on yıldır gerileme halinde… CB sisteminde, HSK üyelerini belirleme yetkisi partili cumhurbaşkanına ve onun Meclis grubuna verildiği için kuvvetler ayrılığı ilkesinden kuvvetler birliği ilkesine ağır bir kayma gerçekleşti.

Kuvvetler ayrılığı böyle hasar alınca, yargı bağımsızlığı da vahim surette irtifa kaybediyor.

Trump da buna özeniyor.

Merhum Burhan Kuzu “zavallı Obama” demişti. Gerçekten Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın CB sistemindeki yetkileri ve siyasi kudreti yanında Trump “zavallı” kalır.

ABD Anayasasını değiştiremez. Hiçbir hâkimi yerinden alıp başka yere tayin ettiremez. Sadece emekli olan hakimlerin yerine “partizan hakim” tayin ederek ve mevcut bağımsız hakimleri azarlayarak etkilemeye çalışıyor…

AMERİKA’DA YARGI

Trump’ın siyasi ömrü içinde Yüksek Mahkeme’de sadece iki yargıç emekli olabilecek yaşlarda: Samuel Alito (75) ve Clarence Thomas (76).

Hukuk endişesi taşıyanlar, bu iki hakimin göreve devam etmesini istiyorlar. Çünkü emekli olurlarsa yerlerine Trump’ın “partizan hakim” atamasından korkuyorlar.

Yüksek Mahkeme’de muhafazakâr hakimler çoğunlukta ama bağımsız davranıyorlar. Trump’ın atadığı hakimler, onun 2020 seçimlerine yaptığı itirazı reddettiler.

İkinci döneminde Trump’ın 22 Kararnamesi hakkında bağımsız yargı yürürlüğü durdurma kararı verdi.

Trump’ın atadığı hakimlerden Neil Gorsuch, Senato’da sorgulanırken bir soru üzerine şu cevabı vermişti:

“Kuvvetler ayrılığı!... Eğer kuvvetler karışır ve birleşik hale gelirse kurucu atalarımızın korktuğu istibdat ortaya çıkar!” (21 Mart 2017)

Amerikan sisteminde Başkan’ın bütün atamaları böyle yasama organı denetimine tâbidir. Bizim CB sisteminde “Gazi Meclis”e bu denetim yetkisi verilmedi.

YETKİLERİN SINIRI

Son olarak yargı, Trump’ın ‘tarife’ denilen gümrük kararlarını iptal etti. Ve Cato Enstitüsü’nden hukuk profesörü Ilya Somin The Atlantic dergisinde, bir makale yazdı. Başlığı şu:

“Kuvvetler ayrılığının zaferi!”

Amerika’da geçen yıl çıkan Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Kanunu, Başkan’a dış ticaret alanında yeni yetkiler veriyordu. Trump ünlü gümrük kararlarını buna dayanarak almıştı.

Fakat açılan dava üzerine ABD Dış Ticaret Mahkemesi Trump’ın kararını oybirliğiyle iptal etti. Uzun gerekçesinin özeti şu:

“Hiçbir yetki sınırsız değildir ve sınırsız kullanılamaz.”

Prof. Ilya Somin yazısında şöyle diyor:

“Karar, kuvvetler ayrılığı ilkesinin ve daha geniş bir anlamda, Amerika’da hukukun üstünlüğünün zaferidir…

Önemli hukuki kurallar net bir şekilde belirtilmeli ve bir kişinin keyfine göre ânında değiştirilememelidir. Trump’ın sınırsız tarife yetkisi iddiası ve tarifeleri uygulayıp kaldırmadaki sürekli dalgalanmaları, bu ilkeye açık bir saldırıdır…

Böyle bir tek adam yönetimi, hukuk devletine zarar verir. Yatırımcıların ve işletmelerin plan yapması için ihtiyaç duyduğu istikrarlı hukuki ortamın önemini söylemeye bile gerek yok.”

‘EN İYİ YARGIÇ’

Trump, yakın zamana kadar beraber çalıştığı muhafazakâr hukukçuların “Federalist Dernek” adlı kuruluşuna karşı da tavır almış; boyun eğmiyorlar diye! Bunlardan Leonard Leo’nun “Amerikan nefret eden bir adam” olduğunu söylüyor!

Muhalifler zaten hain… Amerika’yı sevmenin göstergesi, Trump’ı desteklemek.

Wall Street Journal, Trump’ın yargıçlarla kavgasını anlatan makalesinde şu tespiti yaptı:

“Trump’ın dünyasında iyi yargıç, her zaman onun lehine karar veren yargıçtır.” (30 Mayıs)

Amerika’da boyun eğen bir yargı olsaydı, Trump’ın ihtirasları frenlenebilir miydi?!.

SİYASİ İHTİRAS

Merhum Ali Fuat Başgil’in dediği gibi:

“Siyaset insan ihtiraslarının en çok kabardığı bir sahadır. Her kanundan çok anayasanın kabaran ihtiraslara rol oynama imkanını vermeyecek bir mükemmellikte olması lazımdır.” (Vatan, 29 Ocak 1949)

Bizde ilk dört maddede ihtilaf yok. Dikkat kesilmemiz gereken temel ilke kuvvetler ayrılığıdır. ‘Darbe anayasası’ falan gibi siyasi sloganların kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı, denetim ve denge gibi temel prensipleri unutturması fevkalade yanlış olur.

Hiç unutmayalım, kuvvetler ayrılığı yoksa, anayasa yoktur.