“Bahçeli’nin sözlerinin mefhumu muhalifi (tersinden çıkan anlam) anayasayı değiştirmeden Erdoğan’ın tekrar cumhurbaşkanı adayı olamayacağı anlamına geliyor.”

Türkiye’de ana siyasi gelişmelerin birçoğunda belirleyici olan Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) genel başkanı Devlet Bahçeli; terör bitirilir, enflasyona kesif darbe indirilir ve Türkiye siyasi ve ekonomik istikrarın zirvesine çıkarsa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeniden seçilmesinin doğru olacağını ve kendilerine göre Erdoğan’ın tek seçenek olduğunu ifade ederek yeni ve sivil anayasa ile Erdoğan’ın adaylığı hakkında MHP’nin duruşunu ortaya koydu. Bahçeli’nin sözlerinin mefhumu muhalifi (tersinden çıkan anlam) anayasayı değiştirmeden Erdoğan’ın tekrar cumhurbaşkanı adayı olamayacağı anlamına geliyor.

Bahçeli’nin sözleri, Kürtlerle kucaklaşma, terörle mücadele

Türkiye’de Kürt sorunu olmadığını, Tanzimat’ın ertesinde başlayan bir propaganda olduğunu, dün Osmanlı İmparatorluğu’nu bugün de Türkiye Cumhuriyeti’ni parçalamayı amaçlayan sipariş bir proje, tuzak ve bölücü terörün kılıfı olduğunu belirten, Türk-Kürt kardeşliğini, Kürtlerin ayrı bir etnik topluluk değil Türk milli dokusunun asıl ve temel unsuru olduğunu vurgulayan Bahçeli’nin “Kürtler başka, terör örgütü başkadır. Kürt kardeşlerimizle tek yüreğiz, aramıza hiçbir mihrak giremez. Bölücü teröre karşı aynı cephedeyiz. Kürtlerle kucaklaşma asıl terörle mücadele esastır. Teröre tolerans sıfırdır, terörün kökü kazınacaktır” sözleri; Meclis’in açılışında DEM Parti’ye el uzatmasıyla başlayan, terörü bitirmesi kaydıyla Öcalan’ın Mecliste DEM Parti grubunda konuşabileceğini söylemesi ile devam eden tavrının terörü sona erdirme amacını ve sınırını gösteriyor.

Terörü önlemek ilk hedef

Konuşmasında “[…] refahımız için siyasette uzlaşmak ortak yararımızadır” ve “[Kürt kardeşlerimizle] bir arada yaşamaya dönük bir strateji geliştirmekten ve inisiyatif üstlenmekten çekinmemeliyiz” diyen Bahçeli; bir yandan “Öcalan’ın Meclis’teki 57 gölgesi” olarak nitelediği DEM Partinin açık bir şekilde “terörle arasına kalın duvarlar” örmesini isterken diğer yandan “Öcalan’la (İmralı’yla) DEM parti arasını bozma sinsilikleri” sözü ile terörü bitirmesi ve örgütü lağvetmesi şartıyla Öcalan’ın Meclis’te DEM grubunda konuşabileceğini, bir bakıma meşru siyaset yapabileceğini söylüyor.

Alevlendiği 1980’lerden bu yana ülkemiz; terör nedeniyle binlerce vatan evladını şehit verdi; onlarca milyar dolar zarara uğramanın yanında hukukun üstünlüğünü sağlamada ve demokrasiyi geliştirmede zorluklarla karşılaştı. Temelde hukukun üstünlüğü ve demokratikleşme meselesi olan bu sorunun çözümünde en büyük ilerleme terörün tam olarak sona ermesidir. Bu sorun çözüldüğünde ülkemiz kardeşlik ve huzur içinde refahı artırmaya, hukukun üstünlüğünü sağlamaya ve demokrasiyi ileri seviyelere getirmeye odaklanarak daha hızlı yol alabilir. Bu bakımdan da sayın Bahçeli’nin ifade ettiği “evvela terör kamburundan kurtulmak” hedefine gönülden katılıyorum.

Erdoğan’dan daha iyi liderler yetiştirmeliyiz

Ancak Bahçeli’nin “Erdoğan’ın yeniden seçilmesinin doğru olacağı ve tek seçenek olduğu” sözlerini ise ihtiyatla değerlendirmek isterim. Erdoğan’ın birçok hasletleri ve başarıları olduğu gibi hataları ve başarısızlıkları da var. Mevcut siyasi durumda yapılan anketler halkın teveccühünde Erdoğan’la yarışan lider adaylarımız olduğunu gösteriyor. Bahçeli’nin sözünü ettiği 2071, 2123 ve benzeri asırlık yıldönümlerinde Türkiye’nin yüksek hedeflerine erişmesi için daha bu günlerden uzak görüşlü bir vizyonda ve hedeflerde ulusça birleşmemiz şart. Fakat, ülkemiz varılacak menzil ve gidilecek yol konusunda ikiye ayrılmış durumdadır.

Ulus olarak bunu sağlayıp güçlendirecek kendine milletine güvenen liderler yetiştirmemiz, her seferinde bayrağı daha iyilerine geçirerek yarışmamız gerekiyor.

Mevcut siyasi liderlerden ve Erdoğan’dan çok daha iyileri aramızda var. Cumhuriyet sayesinde yetişmiş on binlerce bilgili ve yetkin insan kaynağı arasında yüzlerce, binlerce lider adayı mevcut. Fakat, mevcut siyasi partiler ve seçim yasaları, yönetici kesimin hukuka hesapvermez ve adeta hukukun üzerinde olması, yolsuzluğun yaygınlığı, siyasetin hizmet değil yatırım aracı olarak görülmesi, çağdaş demokrasi seviyesinden uzak olmamız gibi birçok sebeple siyasete girme ve ilerleme imkanları kapalı olan bu ortamda ortaya çıkamıyorlar.

Enflasyon istikrarsızlığın sonucudur

“Enflasyon canavarına kesif bir darbe” indirilmesi için Mehmet Şimşek’in uygulamakta olduğu ekonomi ve para politikalarının doğru olmakla birlikte yeterli olmadığı, maliye politikaları ile desteklenmesi gerektiği, bunun kalıcı olması için ise hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığının sağlanması ve kurumların güçlendirilmesi, eğitim ve diğer konularda yapısal reformların gerçekleşmesi gerektiğinde kanaat önderi ekonomistler hem fikirler. Dolayısıyla enflasyon da nihayetinde, siyasi ve ekonomik istikrar sorunu ve Bahçeli’nin indirilsin dediğienflasyon arasında sebep ve sonuç ilişkisi var.

Ekonomide istikrar, ekonominin mikro aktörlerinin makro kararları alan yöneticilerin ekonomi ve para politikalarına itibar eder, alınacak kararları öngörebilir ve kestirebilir olmasına bağlı. Bu ise bu politika ve kararları alan siyasi kesimin istikrarına, sorumlu davranmasına, zamanında isabetli kararlar almasına, kararlarının hukuk kurallarına uyarlı olmasına bağlı. Bunu sağlamak ise yönetici kesimin keyfilik, görevi ihmal veya ihlallerini önleyen etkin bir denetim ve denge mekanizması kurulmasına ve bağımsız yargı önünde hukuka hesapverir olmasına bağlı.

Çoğunlukçu siyaset istikrar getirmedi

Türkiye, çok partili fakat çoğunlukçu sistemle yönetildiği 1960 öncesinde de çoğulcu demokratik sistemle yönetildiği 1980 öncesinde de siyasette, yönetimde ve ekonomide istikrarı sağlayamadı. Kısa süreli koalisyon hükümetlerinden kurtulmak gayesiyle demokratik parlamenter sistemi çoğunlukçu sisteme meylettirdiğimiz 1980 ila 2001 arasındaki dönemde zaman zaman tek parti iktidarı oluşmuş ise de bu kalıcı istikrar getirmedi. Koalisyonlar oluşurken yönetimde savrulmalar ve kırılmalar devam etti.

2001’den bu yana AK Parti tek başına iktidar oldu. AK Parti, cumhurbaşkanını da seçerek yönetimde cumhurbaşkanı vasıtasıyla kullanılan vesayeti sona erdirdi. Buna karşın yaşanan 15 Temmuz 2016 kalkışmasının arkasından yapılan 2017 anayasa değişikliği ile yönetim sistemimiz cumhurbaşkanlığı sistemine evrildi. Böylece yürütmenin yani cumhurbaşkanının 5 yıl süre ile değişmez olması sağlanarak kişisel istikrar sağlandı.

Cumhurbaşkanlığı da istikrar getirmedi

Fakat 2018’den bunu yana yaşadığımız Rahip Brunson krizi, tek başına yürütmeyi teşkil eden cumhurbaşkanının önce damadını, arkasından yetkin olmayan bir kişiyi ekonomiden sorumlu bakan ataması, merkez bankası başkanlarını dilediği gibi görevden alarak kişisel görüşlerini dayatması içinde bulunduğumuz yüksek enflasyona ve ekonomik krize neden oldu. Gerçekten de 2021 Eylül’de para politikasında dünyanın en pahalı deneyine girişerek enflasyon yüzde 99’a zıplatıldı, hayat birden pahalandırıldı. Yanlış para politikası ile üretici ve ihracatçıların bilançoların bozuldu. Bütün bunlar ve daha birçok hata yöneticinin değişmez olmasının yönetimde ve ekonomide istikrar için yeterli olmadığını, tersine istikrarı bozduğunu acı bir şekilde gösterdi.

İstikrar yönetime itimat ve kestirebilmeyi gerektirir

Cumhurbaşkanlığı sisteminin, bir kişiyi uzunca bir süre değişmez kılarak koalisyonlarda yaşanan hükümetlerin sıkça değişmesini ve neden olduğu karar alamama durumunu önlediği ortada. Ancak bunun yürütmede ve yasamada koalisyon oluşmasının önleyemediği de ortada. Bununla birlikte yürütmenin tek kişiden ibaret, süresi bitmeden değiştirilemez ve hızlı karar alabilir olmasının ekonomik istikrar için yeterli olmadığını, tersine istikrarı bozduğunu acıyla tecrübe ettik. Cumhurbaşkanının tek başına hızlıca aldığı denetimsiz kararlar günlük hayatımıza yüksek enflasyon, hayat pahalılığı, cari açık, ödemeler dengesi sorunları, döviz kurlarında oynaklığa neden oluyor.

Cumhurbaşkanlığı sistemine geçtiğimiz 2018’den bu yana yaşadığımız olumsuz gelişmeler ekonomide istikrarın – ister bir kişi isterse bir kurul olsun – piyasaların ve ekonomik aktörlerin yöneticilerin davranış, politika ve kararlarını öngörebilir, kestirebilir olmasına ve zamanında ve isabetli karar alınacağına itimat etmesine bağlı olduğunu acı tecrübe ile kanıtlamış (umarım ki öğretmiş) oldu.

Dengeli bir melez sistem şart

Dolayısı ile 1950’den bu yana yaşadığımız tecrübeler, yönetim sisteminde çoğunlukçu, parlamenter ve cumhurbaşkanlığı sistemleri arasındaki salınmaların siyasi hayatta ve yönetimde istikrarı sağlamaya yetmediğini, savrulmalara ve kırılmalara yol açtığını, krizler çıkardığını ve ekonomide istikrar sağlamaya engel olduğunu gösteriyor. Bu süreçte edindiğimiz tecrübeler ışığında kazanımlarımızı koruyacak fakat savrulmaları sona erdirecek bir çözüm bulmamız gerekiyor.

Geldiğimiz şartlarda yürütme ile yasama arasında bir dengeleyici bir sistem kurmak; cumhurbaşkanlığı sistemi ile parlamenter sistem arasında melez bir sistemde uzlaşmak; yargı gücünün ise etkin ve verimli çalışır ve her organik hem de işlevsel olarak bağımsızlığını sağlamak gerekiyor.

Bağımsız yargı, yolsuzlukla savaş

İlaveten yönetici kesimin davranışlarının tutarlı ve hukuka uyarlı olmasını zamanında isabetli kararlar almalarını sağlamak için hukuka yargı önünde hesapverirliğini sağlamak için amirlerinin yargıya soruşturma izni vermesi şartları kaldırmak, yolsuzluk ve rüşvetle etkin olarak mücadele etmek, bunun için de milli yolsuzluk savaşı başlatmak, bunun için yargıyı, şeffaf hesapverir, tam bağımsız, etkin ve kaliteli hizmet verir hale getirmek gerek…

Böylece ülke sorunlarına çözüm bulmakla sorumlu siyasetçileri ve siyasi partileri hizmette yarışır hale getirmek gerek. Bunun için ise siyasi partileri demokratikleştirmek, antidemokratik delegelik sistemini tamamen kaldırmak gerek…

Asırlık fırsat penceresi kaçmasın

Daha önceki yazılarımda ve Anadolu’da yaptığım Ekonomi ve Hukuk buluşmalarında belirttiğim üzere Türkiye’nin önünde asırlık bir fırsat penceresi açılıyor.

Bahçeli’nin konuşması da bunun kilometre taşlarından birisi olacak nitelikte. Çünkü hem Erdoğan’ı böyle bir çözüme yöneltmekte terörün tamamen ortadan kaldırılmasını ise hepsinden önce şart koşmaktadır.

Herkesin ve yöneticilerin sorumlu davranması ile Türkiye’nin önündeki bu asırlık fırsat penceresini sonuna kadar açması dileğiyle…

“The connotation of Bahçeli’s words means that Erdoğan cannot run for president again without changing the constitution.”

Devlet Bahçeli, the leader of the Nationalist Movement Party (MHP), which has been decisive in many of the main political developments in Turkey, stated that if terrorism is ended, inflation is dealt a heavy blow and Turkey reaches the peak of political and economic stability, it would be right for President Recep Tayyip Erdoğan to be re-elected and that Erdoğan is the only option in their opinion, thus revealing the MHP's stance on the new and civil constitution and Erdoğan's candidacy. The meaning of Bahçeli's words means that Erdoğan cannot be a presidential candidate again without changing the constitution.

Bahçeli's words, embracing the Kurds, fighting against terrorism

Bahçeli, who stated that there is no Kurdish problem in Turkey, that it is a propaganda that started after the Tanzimat, that it is an ordered project, trap and cover for separatist terror that aims to disintegrate the Ottoman Empire yesterday and the Republic of Turkey today, and who emphasized the Turkish-Kurdish brotherhood, that the Kurds are not a separate ethnic community but the real and fundamental element of the Turkish national fabric, said, “Kurds are different, terrorist organizations are different. We are one heart with our Kurdish brothers, no center can come between us. We are on the same front against separatist terror. Embracing the Kurds is the real fight against terror. There is zero tolerance for terror, terror will be eradicated,” shows the aim and limit of his attitude, which started with his reaching out to the DEM Party at the opening of the Parliament and continued with Öcalan saying that he could speak in the DEM Party group in the Parliament provided that he ended terror.

Preventing terrorism is the first goal

In his speech, Bahçeli said, “[…] it is in our common interest to compromise in politics for our well-being” and “we should not hesitate to develop a strategy and take the initiative to live together [with our Kurdish brothers]”; on the one hand, he openly wants the DEM Party, which he describes as “Öcalan’s 57 shadows in the Parliament”, to build “thick walls between itself and terrorism”, while on the other hand, he says that Öcalan can speak in the DEM group in the Parliament and, in a sense, engage in legitimate politics, provided that he ends terrorism and disbands the organization, with the words “the insidious attempts to disrupt the relationship between Öcalan (İmralı) and the DEM Party”.

Since the 1980s when it flared up, our country has lost thousands of its children due to terrorism; in addition to suffering tens of billions of dollars in losses, it has encountered difficulties in ensuring the rule of law and developing democracy. The greatest progress in solving this problem, which is fundamentally a matter of the rule of law and democratization, is to completely end terrorism. When this problem is solved, our country can move forward more quickly by focusing on increasing prosperity in brotherhood and peace, ensuring the rule of law and advancing democracy. In this respect, I wholeheartedly agree with Mr. Bahçeli’s stated goal of “first getting rid of the terror hump.”

We must raise better leaders than Erdoğan

However, I would like to evaluate Bahçeli’s words that “Erdoğan’s re-election would be the right thing to do and is the only option” with caution. Erdoğan has many qualities and successes, as well as mistakes and failures. In the current political situation, polls show that we have leading candidates who compete with Erdoğan in the favor of the people. In order for Turkey to reach its high goals in the 2071, 2123 and similar centennial anniversaries that Bahçeli mentioned, it is imperative that we unite as a nation in a vision and goals that are far-sighted even from these days. However, our country is divided in two regarding the destination to be reached and the path to be taken.

As a nation, we need to raise leaders who trust their people and ensure and strengthen this, and we need to compete by passing the baton to better ones each time.

There are many better ones among us than the current political leaders and Erdoğan. There are hundreds, thousands of candidate leaders among the tens of thousands of knowledgeable and competent human resources that have been raised thanks to the Republic. However, due to many reasons such as the current political parties and election laws, the fact that the ruling class is not accountable to the law and is practically above the law, the prevalence of corruption, politics being seen as an investment tool rather than a service, and our distance from the level of contemporary democracy, they cannot emerge in this environment where the opportunities to enter politics and advance are closed.

Inflation is the result of instability

In order to deal a “sharp blow to the inflation monster”, the economic and monetary policies implemented by Mehmet Şimşek are correct but insufficient, and they need to be supported by fiscal policies, and for this to be permanent, the rule of law, the provision of judicial independence and the strengthening of institutions, and structural reforms in education and other issues need to be implemented, opinion-leading economists agree. Therefore, inflation is ultimately a cause and effect relationship between the issue of political and economic stability and the inflation that Bahçeli says should be reduced.

Stability in the economy depends on the micro-actors of the economy, the managers who make macro decisions, respecting the economic and monetary policies, and being able to foresee and predict the decisions to be taken. This depends on the stability of the political class that makes these policies and decisions, acting responsibly, making timely and accurate decisions, and their decisions being in compliance with the rules of law. Ensuring this depends on the establishment of an effective checks and balances mechanism that prevents arbitrariness, neglect or violation of duty by the managerial class, and being accountable to the law before an independent judiciary.

Majoritarian politics has not brought stability

Turkey could not achieve stability in politics, administration and economy before 1960, when it was governed by a multi-party but majoritarian system, nor before 1980, when it was governed by a pluralist democratic system. In the period between 1980 and 2001, when we inclined the democratic parliamentary system to a majoritarian system in order to get rid of short-term coalition governments, single-party governments were formed from time to time, but this did not bring permanent stability. While coalitions were formed, the administration continued to swing and break.

Since 2001, the AKP has been in power alone. By electing the president, the AKP ended the tutelage used through the president in the administration. On the other hand, with the 2017 constitutional amendment made after the July 15, 2016 coup attempt, our system of administration evolved into a presidential system. Thus, personal stability was ensured by ensuring that the executive, namely the president, would not be changed for a period of 5 years.

The presidency did not bring stability either

However, the Pastor Brunson crisis that we have been experiencing since 2018, the president who constitutes the executive power by himself, first appointing his son-in-law and then an incompetent person as minister responsible for the economy, dismissing central bank governors as he wishes and imposing his personal views, caused the high inflation and economic crisis that we are in. Indeed, in September 2021, the world's most expensive experiment in monetary policy was launched, inflation jumped to 99 percent, and life suddenly became expensive. The balance sheets of producers and exporters were damaged with the wrong monetary policy. All these and many other mistakes painfully showed that the unchangeableness of the manager is not enough for stability in the administration and the economy, but on the contrary, it disrupts stability.

Stability requires trust in management and predictability

It is obvious that the presidential system prevents frequent changes in governments and the inability to make decisions that occur in coalitions by making one person unchangeable for a long time. However, it is also obvious that this does not prevent the formation of coalitions in the executive and legislative branches. However, we have painfully experienced that the executive branch consisting of a single person, who cannot be changed before the end of his term and who can make decisions quickly is not sufficient for economic stability, on the contrary, it disrupts stability. The uncontrolled decisions taken quickly by the President alone cause high inflation, high cost of living, current deficit, balance of payments problems and volatility in exchange rates in our daily lives.

The negative developments we have experienced since we switched to the presidential system in 2018 have proven (I hope taught) through bitter experience that stability in the economy depends on markets and economic actors – whether it is a person or a board – being able to foresee and predict the behavior, policies and decisions of managers and trusting that timely and accurate decisions will be made.

A balanced hybrid system is essential

Therefore, our experiences since 1950 show that the oscillations between majoritarian, parliamentary and presidential systems in the management system are not enough to ensure stability in political life and management, but cause drifts and fractures, create crises and prevent stability in the economy. In light of the experiences we have gained in this process, we need to find a solution that will protect our gains but end the drifts.

In the current circumstances, it is necessary to establish a balancing system between the executive and the legislature; to reach an agreement on a hybrid system between the presidential and parliamentary systems; and to ensure that the judiciary functions effectively and efficiently and is independent both organically and functionally.

Independent judiciary, fight against corruption

In addition, in order to ensure that the behavior of the ruling class is consistent and lawful, and that they make timely and accurate decisions, it is necessary to remove the conditions that their superiors must grant permission to the judiciary for investigation in order to ensure their accountability before the law and the judiciary, to effectively combat corruption and bribery, and to initiate a national war on corruption, and to make the judiciary transparent, accountable, fully independent, effective and of high quality.

Thus, it is necessary to make politicians and political parties responsible for finding solutions to the country's problems compete in service. For this, it is necessary to democratize political parties and completely remove the anti-democratic delegation system...

Don't miss the century-old window of opportunity

As I have stated in my previous articles and in the Economy and Law meetings I held in Anatolia, a century-long window of opportunity is opening before Turkey.

Bahçeli's speech will be one of the milestones of this, because it both directs Erdoğan towards such a solution and stipulates the complete elimination of terrorism as a condition above all else.

I hope that everyone and the administrators will act responsibly and that Turkey will open this century-old window of opportunity to the fullest…