Yunanistan’ın eski başbakanlarından George Papandreu’nun düzenlediği Symi demokrasi konferansları serisinin 27’ncisi 13-17 Temmuz tarihlerinde Yunanistan’ın Skiathos adasında yapıldı. Strasbourg’daki Avrupa Konseyinde Daha İyi Yargı Derneği’nin “A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu” önerilerini ve çalışmalarını tanıtmamız sebebiyle davet edildiğim “Demokrasi için ümit var mı” temalı sempozyuma Pandora’nın Kutusu (Pandora’s Paradox) ismi verilmişti.

Ekrem İmamoğlu’nun mektubunun okunup alkışlandığı sempozyuma Afrika, Avrupa, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Balkanlardan gelen halen veya önceden görevde bulunan politikacılar, uzmanlar, akademisyenler ile bir kısım gençler de katıldı. Antik çağdaki agora stili tartışmalarla demokrasi gerilerken oligarşinin yükselmesi, güçlü iş insanları ile iktidarlar arasındaki karşılıklı simbiyotik (göbek bağı) ilişkileri, demokrasinin korunmasında yönetici kesimin hesapverirliği, hukukun üstünlüğü ile bağımsız yargının önemi, yapay zekanın demokrasilerde katılımcılığı nasıl güçlendirebileceği gibi yeni nesil sorunlar Antik çağdaki görüşlerle ilişki kurularak tartışıldı.

Ukrayna ve Gazze ile benzeri uluslararası meselelerde Avrupa’nın savunduğu değerlerin arkasında durmayarak içine düştüğü çifte standardın Avrupa’nın gerilemesine ve güç kaybetmesine neden olacağı konuşuldu.

Demokrasilerde oligarşi

Demokrasilerde halkın iradesinin bastırıldığı, halk yerine azınlığın çıkarlarının ön plana çıktığı oligarşi, toplumun birlikte oluşturduğu devasa siyasi ve ekonomik gücün zamanla siyasetçiler, bürokratlar, zenginler veya güçlü aileler gibi küçük bir seçkinler grubunun elinde yoğunlaşmasıyla oluşur. Oligarşi ekonomik eşitsizlikler, yolsuzluk, kurumların zayıflaması veya elitlerin siyasi süreçleri manipüle etmesi yoluyla gerçekleşir. Değişik yönetim sistemlerinin ortak sorunu olan oligarşinin hâkim olduğu yerde demokrasiden söz etmek doğru değildir.

Liberal demokraside oligarşi

Liberal demokrasilerde oligarşi; genellikle ekonomik gücün siyasi etkiye dönüşmesiyle oluşur. Zenginlerin lobiler, kampanya finansmanı veya medya kontrolü yoluyla politikaları etkilemeleri yönetimi zenginlerin etkilediği bir oligarşi biçimine yol açar. ABD’de ultra-zenginlerin siyasi kampanyalara sınırsız bağış yapmakta serbest bırakılması, seçimleri ve yasaları etkilemelerine, devlet politikalarının zengin elitlerin çıkarlarını yansıtmasına, demokrasiyi aşındırarak siyasi ve ekonomik gücün küçük bir grupta yoğunlaşmasına imkân veriyor.

Sosyalist devletlerde oligarşi

Sosyalist devletlerde oligarşi genellikle bürokratik elitlerin veya parti içindeki güç odaklarının yükselişiyle oluşur. Yönetimdeki elitler ayrıcalıklar kazanır ve gücü merkezileştirirler. Örneğin Venezuela’da Hugo Chávez’in petrol kaynaklarını halka dağıtma vaadiyle başlayan sistem Nicolás Maduro döneminde oligarşik bir yapıya evrildi. Ordu ve parti elitlerinden oluşan yeni zengin sınıf, kaynakları kontrol ederek gücü yoğunlaştırdı ve seçimler formalite haline geldi.

Komünizmde oligarşi

Sınıfsız ve eşit toplum ideali ile pratikte “halk demokrasileri” iddiası ile başlayan komünist sistemlerde oligarşi, parti elitlerinin gücü ele geçirmesiyle oluşur. Sovyetler Birliğinde Lenin’in devrimiyle başlayan komünist sistem, Stalin döneminde Komünist Parti’nin üst kademesinin (Politbüro) siyaseti ve ekonomiyi kontrol ettiği oligarşik bir yapıya dönüştü. 1991 çöküşü sonrasında ise eski elitler yeni oligarklara dönüştü. Çin’de ise Çin Komünist Partisi (ÇKP) içindeki küçük bir grubun (Merkezi Komite) egemenliğiyle oligarşi oluştu. Çin’deki tek parti sistemi, demokrasi iddiasına rağmen gücü 100 milyondan fazla üyesi olan partinin az sayıdaki liderinde yoğunlaştırıyor.

Eflatun ve Aristo’dan beri…

Akdeniz havzasında 300’den fazla demokrasi bulunduğunu sempozyumda öğrendiğim Antik çağın meşhur filozofları Eflatun ve öğrencisi Aristo, daha o zamanlar öngördükleri demokrasilerdeki oligarşi sorununu önlemek için tedbirler önermişler. Eflatun oligarşiye karşı aristokrasiyi önerirken, Aristo demokrasinin tiranlığa dönüşme tehlikesini oligarşi ile dengelemeyi, hukukun üstünlüğüyle güçlendirmeyi savunmuş.

Eflatun, ideal devlet için adaleti sağlayacak, yöneticileri hak yararına zorlayacak yasalar, bilgelik ve erdemin birleşimini savunurken Aristo devlette hukukun egemen olmasını, adaleti tarafsız (ve bağımsız) ve erdemli yargıçların sağlayabileceğini, demokrasinin hukukun üstünlüğü ile güçleneceğini savunmuş.

Eflatun’un bilgeliği

İslam bilginlerinin yüce ve ilahi (Aflatun el-ilahi) dedikleri Eflatun; halkın yönetime özgürce katıldığı demokraside aşırı özgürlük ve eşitlik vaadinin düzensizliğe neden olabileceğini, demagogların ve popülistlerin demokrasiyi kolayca yozlaştırabileceğini ve tiranlığa dönüştürebileceğini, popüler bir liderin demokratik sistemi manipüle ederek otoriter bir rejim kurabileceğini savunur. Demokrasiyi çoğunluğun görüşlerine teslim olan bir sistem olmakla eleştiren düşünür, sadece hakikati arayan bilgili ve erdemli kişilerin toplumu adil bir şekilde yönetebileceğini düşünerek filozof krallar tarafından yönetilen bir aristokrasiyi önerir.

Eflatun, zenginlerin para ve güç hırsıyla demokrasilerin oligarşiye; oligarşilerin de tiranlığa evrilebileceğini, ancak fakirlerin isyanıyla oligarşilerin demokrasiye dönüşeceğini düşünür. İdeal şehir (devlet) için yasaların zorunlu olduğunu; yasaların filozof-kralların yönetimiyle birleşerek yöneticileri halk yararına zorlayacağını, hukukun, cesareti ve adaleti koruyarak bozulmayı önleyeceğini, yargının ise erdem ve uyumu teşvik edeceğini savunur.

Aristo’nun savundukları

Eflatun’un öğrencisi, İslam bilginlerinin İlk Öğretmen (el-muallim el-evvel) dedikleri Aristo’ya göre demokrasi mümkün olan en iyi yönetim biçimlerinden biridir. Demokrasiyi çoğunluğun egemenliği olarak tanımlayan Aristo’ya göre orta sınıfın hakimliğinde demokrasi iyi ve dengelidir. Yoksulların aşırı egemenliğinde ise demokrasi kötüdür ve kaosa yol açar. Yönetime halkın katılmasının kollektif bilgelik yarattığını savunan popülizmin risklerini ve demokrasinin tiranlığa dönüşme tehlikesini vurgulayan Aristo, demokrasiyi oligarşi ile dengelemeyi, hukukun üstünlüğüyle güçlendirmeyi savunur. Zenginlerin siyasi süreçleri manipüle edebileceğini, adaletsizliğin oligarşi veya tiranlığa yol açabileceğini, adaleti yani (halkın eşitliği ve ortak yararını) yargının sağlayacağını düşünen Aristo’ya göre insanlar değil hukuk egemen olmalı, yargıçlar tarafsız (bağımsız) ve erdemli olmalıdır.

Türkiye demokrasi mi oligarşi mi?

Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde Kurtuluş savaşını kazanarak cumhuriyetimizi kuran, kendilerine güç kazanmak için değil kapitülasyonlar nedeniyle zaten ekonomik olarak geri kalmış ve elindeki avucundakini savaş sırasında kaybetmiş olan halkı hızla geliştirerek kalkındırmak için çabalayan idealist kadroları Eflatun’un “Bilge Krallar” betimlemesi ile kıyaslanabilir.

1940’lar – 1990’lar arası zenginleşmeler

İkinci dünya savaşının sürdüğü 1940’lardan 24 Ocak 1980 kararları ile serbest piyasa ekonomisine geçilmesi devletin ekonomiden büyük oranda çıktığı 1990’lı yıllara kadarki 50 yıllık dönemde siyasetin ülkedeki ekonomik gücü dağıtır hale geldiği söylenebilir.

Bu dönemde yönetici siyasetçiler kesimi ile onların belirlediği çerçeve içinde ekonomik güç kazanmaya ve zenginleşmeye çalışan kesim arasındaki ilişkiler, doğası gereği sıkı olmak zorundadır. Nitekim gittikçe palazlanan zengin kesim ile devlet politikalarını belirleyen siyasetçiler ve vesayet kurumlarının ilişkisi, siyasetçilerin seçmenlerden aldıkları oy ve mecliste elde ettikleri sandalye oranlarına paralel ve göre inişli çıkışlı olmuştur.

Oligarşik siyasi partiler

Öte yandan merkezi ve yerel yöneticilerin kimler olacağını belirleyen siyasi partiler yasasının demokratik olmadığı, lider sultası, merkez yönetim yetkileri ve arkaik delegelik sisteminin suistimal edilmesi ile parti yöneticilerinin küçük bir elit grubun elinde kaldığı konusunda fazla sayıda akademik eserler de mevcuttur. Ülkedeki ekonomik zenginliği dağıtan siyasi partilerin oligarşik olduğu bir ortamda Türkiye’de siyasi ve ekonomik güce küçük bir grubun hâkim olduğu, bu ortamda temelde siyasetçiler ile iş insanlarından oluşan bir oligarşi oluştuğu sonucuna varmak zorunludur.

Yargının gerilemesi

1960 darbesinden sonra, öncesine göre oldukça bağımsız bir yargı sistemi kurulmuş olmasına karşın, 1980’den bu yana hâkim teminatlarının 1950’den öncesinden daha da geriye gitmesi, 2017 referandumu sonrasında tüm devlet güçlerinin cumhurbaşkanının elinde toplanması, Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) adeta yürütmenin bir uzantısı haline gelmesi sonucunda yargı siyasetçileri halk yararına sınırlandırma yeteneğini büyük oranda kaybetti. İyi çalışan bir idari yargı sistemi bulunmasına ve kararları herkesi bağlayıcı olan Anayasa Mahkemesi’nin varlığına rağmen etkin değildir. Örneğin Anayasa Mahkemesinin kanunların anayasaya uyarlık denetimi yapması oligarşik kesimlerin iptal davası açmasına bağlıdır. İdari yargının işlevi temelde yürütmenin işlemlerinin çıkarılan anayasaya aykırı olabilen yasalara uyumun mükemmelleştirmektedir. Yargının yolsuzlukla mücadele etmesi en üst derecede görev yapan siyasilerin soruşturma izni vermesine bağlıdır.

Sınırlandırılamayan oligarşi

Kısaca söylemek gerekirse: yargı sistemi, mevcuttaki haliyle, bu oligarşiyi, Aristo’nun tarif ettiği gibi hukukun üstünlüğü ile dengeleme gücüne sahip değildir.

Enflasyonu zıplatarak ücretli ve emekli kesimin fakirleştiren Merkez Bankası başkanı değişikliği ve bilime aykırı politika faizi indirilmesi, varsıl kesimlere Kur Korumalı Mevduat hesapları ile varlık aktarılması yargının yürütmeden tam bağımsız ve de yetkin olmadığı için engel olamadığı olaylar.

Büyük alt yapı yatırımlarına halkın katılarak yaratılan değerden bir pay almasını sağlayan sistem kurulmayarak, yaratılan katma değerin bir çırpıda büyük iş insanlarına verilmesine yargının müdahale etme yetkisi zaten yok.

Aynı şekilde yargının müdahale imkanı olmayan tarım arazilerinin imara açılması, imar emsal artışı gibi büyük rant yaratan kişisel kararlar yolu ile de siyasetçi kesimi kendine bağlı zenginler oluşturmakta ve karşılığında meşru ve gayrimeşru kazançlar elde etmekte.

Oligarşinin iki ana unsuru siyasetçiler ile iş insanları arasında yolsuzluğu adeta zorunlu hale getiren bu ortamda yolsuzlukla mücadele oldukça güdük, soruşturma izinleri ile eli kolu bağlanan yargının yolsuzlukla etkin mücadele etmesi de imkansızdır.

Kenya ve Romanya Türkiye’den iyi

Sempozyum sırasında tanıştığım Kenya hükümetinin güvenlik danışmanı ile yargı yapılanması, hâkim ve savcıların göreve alınması, teminatları, bağımsızlığı ve tarafsızlığı konularında ülkelerimizi karşılaştırma fırsatı buldum. Sürekli bir yargı reformu komitesine sahip olan Kenya’nın hâkim ve savcı atamaları ile görevli yargısal atama komisyonunun Hakimler ve Savcılar Kurumu’na (HSK) göre daha ileride olduğunu görmek Kenya hakkındaki önyargılarımı kırdı.

Avrupa Birliği’nin tavsiyesi ile İtalya’dan esinlenmiş, ismi Türkiye’deki HSK’ne benzeyen Yüksek Hakimler Kurulu (CSM) oluşturmuş olan Romanya’nın eski adalet bakanından Romanya’nın CSM ile ilgili ciddi sorunları olduğunu ancak bunun daha kötü olan eski sistemde Adalet Bakanının Türkiye’deki gibi HSK’nın başkanı olmasından çok daha iyi olduğunu öğrendim.

Yapay zekâ demokrasiye döndürebilir mi?

Sempozyumun en etkili paneli yapay zekanın katılımcı demokrasiyi güçlendireceği hakkındaydı. Yapay zekâ vasıtası ile her seçmeni bilgilendiren, tercihlerini ve ilgilenmediği konuları tespit eden sistemlerin varlığını biliyordum. Fakat bunların on binlerce kişinin tercihlerini toplayıp süzerek, kısa zamanda kollektif ve etkili karar almayı sağlayan arama konferansları benzeri moderasyona evrildiğini yeni öğrendim.

Örneğin, İstanbul’daki bir arsaya alışveriş merkezi mi, rezidans mı yoksa rekreasyon alanı mı olması gerektiğine dair kararın alınmasına yapay zekâ vasıtası ile bütün İstanbulluları dahil etmek, herkesin tercihi, bilgeliği ve oyu ile en iyi ve en tatmin edici kararı birkaç gün içinde kollektif olarak almak mümkün.

Bu teknoloji hali hazırda birçok kamu hizmeti için kullandığımız e-devlet sisteminde kolayca hayata geçirilebilir. Örneğin bu teknoloji sayesinde siyasi partilerde oligarşiye neden olan iki temel sorun: (i) delegelik ve (ii) siyasi parti tabanlarının aktif olarak parti yönetimine dahil etmek ve (iii) yöneticilerin keyfi karar almalarını önlemek kolayca mümkün. Bunu Meclisin çıkaracağı kanunlara halkın katılımını sağlamak için de kullanmak mümkün.

Katılımcı demokrasi ve yapay zekâ

Nitekim, İsviçre’deki yarı doğrudan demokrasi modelinde, yapay zekâ tabanlı platformlar, vatandaşların referandum önerilerini analiz ederek halk inisiyatiflerini daha etkin hale getiriyor. Benzer şekilde, İrlanda’daki “Vatandaş Meclisleri” örneğinde, yapay zekâ, farklı görüşleri sentezleyerek kapsayıcı tartışmaların önünü açıyor ve karar alma süreçlerini şeffaflaştırıyor. Bu tür yapay zeka teknolojileri, halkın yönetimde aktif rol almasını sağlayarak katılımcı demokrasiyi ve kamusal tartışmayı güçlendiriyor.

İnsanlığın bugüne kadar biriktirmiş olduğu bilgilere saniyeler içinde erişme imkânı veren yapay zekanın kötü niyetle de kullanılması mümkün. Yapay zekanın iyi amaçlar için kullanılmasını sağlamak da için de Aristo’nun savunduğu gibi, demokrasiyi oligarşiye karşı dengeleyip güçlendirmek içinde hukukun üstünlüğüne ve bağımsız, etkin ve verimli çalışan yargıya, bilge ve yetkin hakimlere ihtiyaç var.

En başta yargının hesapverirliği

Ancak, Skiathos’taki sempozyum da altı çizildiği üzere, en başta bu kritik görevi üstelenecek yargının ve mensuplarının hesapverirliğinin sağlanması, onların da yönetim ve oligarşik kesiminin hesapverirliğini sağlayacağından emin almamız gerekiyor. İşte o zaman Aristo’nun savunduğu “demokraside insan değil, hukuk egemen olmalıdır” idealini gerçekleştirebiliriz.

The 27th Symi democracy conference series, organized by former Greek Prime Minister George Papandreou, took place on the Greek island of Skiathos from July 13-17. I was invited to the symposium, "Is There Hope for Democracy?" to present the Better Judiciary Association's "Turkish Judicial Reform from A to Z" proposals and work at the European Council in Strasbourg. The symposium, themed "Is There Hope for Democracy?", was dubbed Pandora's Paradox.

The symposium, where Ekrem İmamoğlu's letter was read and applauded, was also attended by current or former politicians, experts, academics, and some young people from Africa, Europe, the United Nations, the European Union, and the Balkans. Through agora-style discussions in ancient times, new issues such as the decline of democracy and the rise of oligarchy, the symbiotic (umbilical) relationships between powerful businesspeople and those in power, the accountability of the ruling class in preserving democracy, the importance of the rule of law and an independent judiciary, and how artificial intelligence can strengthen participation in democracies were discussed, drawing on ancient perspectives.

It was discussed that the double standard that Europe had fallen into by not standing up for the values it defended in international issues such as Ukraine and Gaza would cause Europe to decline and lose power.

Oligarchy in democracies

In democracies, oligarchy, where the will of the people is suppressed and the interests of the minority are prioritized over the people, occurs when the enormous political and economic power generated by society is gradually concentrated in the hands of a small elite, such as politicians, bureaucrats, the wealthy, or powerful families. Oligarchy occurs through economic inequalities, corruption, the weakening of institutions, or the manipulation of political processes by elites. It is inaccurate to speak of democracy where oligarchy, a common problem across various systems of government, prevails.

Oligarchy in liberal democracy

In liberal democracies, oligarchy typically occurs when economic power translates into political influence. The ability of the wealthy to influence policy through lobbies, campaign financing, or media control creates a form of oligarchy where the wealthy influence government. In the US, the ultra-rich are allowed to donate unlimited amounts to political campaigns, allowing them to influence elections and legislation, allowing government policies to reflect the interests of wealthy elites, eroding democracy and concentrating political and economic power in a small group.

Oligarchy in socialist states

In socialist states, oligarchy typically arises from the rise of bureaucratic elites or power centers within the party. These ruling elites gain privileges and centralize power. For example, in Venezuela, the system that began with Hugo Chávez's promise to distribute oil resources to the people evolved into an oligarchic structure under Nicolás Maduro. A newly wealthy class, comprised of the military and party elites, concentrated power by controlling resources, and elections became a formality.

Oligarchy in communism

In communist systems, which began with the ideal of a classless and equal society and claimed to be "people's democracies" in practice, oligarchy occurs when party elites seize power. The communist system, which began with Lenin's revolution in the Soviet Union, evolved into an oligarchic structure during the Stalinist era, with the upper echelon of the Communist Party (the Politburo) controlling politics and the economy. After the 1991 collapse, the old elites transformed into new oligarchs. In China, oligarchy emerged through the dominance of a small group (the Central Committee) within the Communist Party of China (CCP). Despite its claims of democracy, China's one-party system concentrates power in the hands of a small number of leaders within a party with over 100 million members.

Since Plato and Aristotle…

I learned at the symposium that there were over 300 democracies in the Mediterranean basin. Plato and his student Aristotle, renowned philosophers of antiquity, even proposed measures to prevent the problem of oligarchy in the democracies they envisioned. Plato advocated aristocracy as a counter to oligarchy, while Aristotle advocated oligarchy to counter the danger of democracy devolving into tyranny, strengthening it with the rule of law.

While Plato advocated the combination of wisdom and virtue, laws that would ensure justice for the ideal state and compel rulers to act in the interest of justice, Aristotle argued that law should prevail in the state, that justice could be provided by impartial (and independent) and virtuous judges, and that democracy would be strengthened by the rule of law.

Plato's wisdom

Plato, whom Islamic scholars call the sublime and divine (Aflatun al-ilahi), argued that the excessive promise of freedom and equality in a democracy where the people freely participate in government can lead to disorder. He argued that demagogues and populists can easily corrupt democracy and turn it into tyranny, and that a popular leader can manipulate the democratic system and establish an authoritarian regime. Criticizing democracy for submitting to the views of the majority, he proposed an aristocracy ruled by philosopher kings, believing that only learned and virtuous individuals who seek the truth can govern society justly.

Plato believed that the rich's greed for money and power could lead democracies to oligarchies, and oligarchies to tyranny. However, the rebellion of the poor would transform oligarchies into democracies. He argued that laws were necessary for the ideal city (state); that laws, combined with the rule of philosopher-kings, would compel rulers for the benefit of the people; that law would prevent corruption by preserving courage and justice; and that the judiciary would foster virtue and harmony.

Aristotle's arguments

According to Aristotle, Plato's student and known to Islamic scholars as the First Teacher (al-muallim al-awwal), democracy is one of the best possible forms of government. Defining democracy as the rule of the majority, Aristotle argued that democracy is good and balanced when the middle class dominates. However, excessive domination by the poor is bad, leading to chaos. He argued that popular participation in government creates collective wisdom, emphasizing the risks of populism and the danger of democracy devolving into tyranny, and advocated balancing democracy with oligarchy and strengthening it with the rule of law. He believed that the wealthy could manipulate political processes, that injustice could lead to oligarchy or tyranny, and that justice—that is, the equality and common good of the people—was to be ensured by the judiciary. According to Aristotle, the law, not the people, should be sovereign, and judges should be impartial (independent) and virtuous.

Is Türkiye a democracy or an oligarchy?

The idealist cadres who won the War of Independence under the leadership of Mustafa Kemal Atatürk and founded our Republic, striving not to gain power for themselves but to rapidly develop and improve the people who were already economically backward due to the capitulations and who had lost everything they had during the war, can be compared to Plato's description of the "Wise Kings".

Enrichment between the 1940s and 1990s

It can be said that politics has become a distributor of economic power in the country during the 50-year period from the 1940s, when the Second World War was ongoing, to the 1990s, when the state largely withdrew from the economy with the transition to a free market economy with the decisions of January 24, 1980.

During this period, the relationship between the ruling elite and those seeking to gain economic power and wealth within the framework they determined was inherently tight. Indeed, the relationship between the increasingly wealthy elite and the politicians and tutelary institutions who shaped state policy fluctuated in parallel and according to the percentage of votes politicians received from voters and seats they secured in parliament.

Oligarchic political parties

On the other hand, numerous academic works exist on the undemocratic nature of the political party law, which determines who will be in charge of central and local government, and on the abuse of leadership power, central administrative powers, and the archaic delegation system, leaving party leaders in the hands of a small elite. In an oligarchic environment where political parties distribute the country's economic wealth, it is inevitable to conclude that a small group dominates political and economic power in Türkiye, creating an oligarchy primarily composed of politicians and businesspeople.

The decline of the judiciary

Although a significantly more independent judicial system was established after the 1960 coup, the judiciary has largely lost its ability to constrain politicians in the public interest due to the decline in judicial security since 1980, the concentration of all state power in the hands of the president after the 2017 referendum, and the Council of Judges and Prosecutors (HSK) becoming virtually an extension of the executive branch. Despite a well-functioning administrative judicial system and the existence of a Constitutional Court whose decisions are binding on all, the judiciary remains ineffective. For example, the Constitutional Court's ability to review the constitutionality of laws depends on oligarchs filing annulment lawsuits. The administrative judiciary's primary function is to ensure that executive actions comply with laws that may be unconstitutional. The judiciary's ability to combat corruption depends on the highest-ranking politicians authorizing investigations.

Unlimited oligarchy

To put it briefly: the judicial system, in its current form, is incapable of balancing this oligarchy with the rule of law as described by Aristotle.

The change of the Central Bank governor, which caused inflation to jump and impoverish the wage earners and retirees, the unscientific policy interest rate reduction, and the transfer of assets to the wealthy through Currency Protected Deposit Accounts are events that the judiciary cannot prevent because it is not fully independent and competent from the executive.

By not establishing a system that ensures the public participates in large infrastructure investments and receives a share of the value created, the added value created is immediately given to big businesspeople, and the judiciary does not have the authority to intervene.

Similarly, through personal decisions that create huge profits, such as opening agricultural lands to development, where the judiciary has no opportunity to intervene, and increasing the zoning area, the politicians create wealthy people loyal to them and in return, they obtain legitimate and illegitimate gains.

In this environment where corruption is practically mandatory among the two main elements of the oligarchy, politicians and business people, the fight against corruption is quite inadequate, and it is impossible for the judiciary, whose hands are tied with investigation permits, to fight corruption effectively.

Kenya and Romania are better than Türkiye

During the symposium, I met with the Kenyan government's security advisor, who gave me the opportunity to compare our countries' judicial structures, the appointment of judges and prosecutors, their safeguards, independence, and impartiality. Seeing that Kenya, which has a standing judicial reform committee and a judicial appointments commission responsible for appointing judges and prosecutors, is more advanced than the Judges and Prosecutors Council (HSK), challenged my preconceptions about Kenya.

I learned from the former justice minister of Romania, who, upon the advice of the European Union, created the Council of Judges and Prosecutors (CSM), inspired by Italy and with a name similar to the HSK in Türkiye, that Romania has serious problems with the CSM, but that this is much better than the worse old system where the Minister of Justice was the head of the HSK as in Türkiye.

Can artificial intelligence bring democracy back?

The most impactful panel of the symposium was about how artificial intelligence can strengthen participatory democracy. I knew that systems existed that inform every voter through AI, identifying their preferences and issues they don't care about. But I recently learned that these systems have evolved into moderation, similar to search conferences, that aggregate and filter the preferences of tens of thousands of people, enabling collective and effective decision-making in a short time.

For example, it is possible to involve all Istanbulites in the decision-making process of whether a plot of land in Istanbul should be a shopping mall, residences, or recreational area through artificial intelligence, and to make the best and most satisfactory decision collectively within a few days, based on everyone's preference, wisdom, and votes.

This technology can easily be implemented in the e-government system we currently use for many public services. For example, thanks to this technology, two fundamental problems that lead to oligarchy in political parties: (i) delegation and (ii) actively involving political party bases in party governance, and (iii) preventing arbitrary decision-making by leaders can easily be addressed. It can also be used to ensure public participation in laws enacted by Parliament.

Participatory democracy and artificial intelligence

Indeed, in Switzerland's semi-direct democracy model, AI-based platforms analyze citizens' referendum proposals, making popular initiatives more effective. Similarly, in Ireland's "Citizens' Assemblies," AI synthesizes diverse opinions, paving the way for inclusive discussions and making decision-making processes transparent. Such AI technologies strengthen participatory democracy and public debate by empowering the public to take an active role in governance.

Artificial intelligence, which allows access to humanity's accumulated knowledge in seconds, can also be used for malicious purposes. To ensure that AI is used for good, as Aristotle argued, the rule of law, an independent, effective, and efficient judiciary, and wise and competent judges are necessary to balance and strengthen democracy against oligarchy.

First and foremost is the accountability of the judiciary

However, as emphasized at the symposium in Skiathos, we must first and foremost ensure the accountability of the judiciary and its members, who will undertake this critical task, and ensure that they will, in turn, ensure the accountability of the government and its oligarchic segments. Only then can we realize Aristotle's ideal that "in democracy, law, not men, should prevail."