Bugün Cumhuriyet 101’inci yaşını kutluyor. Bir asırdan fazla zamana yaslanan Cumhuriyet’in öyküsü, iyikileri ve keşkeleri içeren hak teslimleri ve hayıflanmaları barındırıyor. Devletlerin uzun soluklu yolculuklarında kurdukları ideallerin kendisi kadar bu ideale ulaşma süreçleri de incelenmeyi hak ediyor. Cumhuriyet, bir fanusta var olmadığı için de belirlediği hedefleri küresel, bölgesel gelişmelere göre yeniden şekilleniyor, hamur yeniden karılıyor. 101 yılda Cumhuriyet, demokrasinden laikliğe, kadın haklarından dış politikaya nasıl bir yolculuk yaşadı, bu yolculuğun bizde bıraktığı izler, bunun analizi bize ne söylüyor? Cumhuriyet hep mi eksikti, Cumhuriyet çok mu tamdı? 101 yıllık geçmiş bugüne geldiğimiz nokta nasıl hatırlatmalarda bulunuyor? 

Bu soruları ve Cumhuriyeti, İstanbul Bilgi Yayınları’ndan açık erişimli olarak çıkan “İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset” kitabının editörleri Doç. Dr. Büke Boşnak, Dr. Öğretim Üyesi Tuğçe Erçetin, Prof. Dr. Ömer Turan ve Prof. Dr. Gençer Özcan ile konuştuk.

İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset, derleyenler: Gencer Özcan, Ömer Turan, Büke Boşnak, Tuğçe Erçetin, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2024

İlk olarak kapak fotoğrafından başlamak isterim: 1930 yılında kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkının tanınmasının ardından, Türk Kadınlar Birliği tarafından İstanbul’da düzenlenen kutlama mitinginden bir fotoğraf seçilmiş. Neden bu fotoğraf, sizde ne çağrıştırdı?

Ömer Turan: Bu derleme kitap sıradan insanların siyasetle ilişkilerini, 1923’ten bu yana sıradan insanların mücadelelerine dair incelemeleri bir araya getiriyor. Bu mücadelelere dair bir fotoğraf aradık. Fakat kolektif eylemlere dair fotoğraflar bir siyasi görüşü yansıtıyorlar. Bu nedenle aradığımız, bir siyasi hareketin görünür olduğu bir fotoğraf değildi. Ayrıca sıradan insanların siyasetle ilişkilerinin fotoğrafını ararken sadece erkeklerden oluşan bir fotoğraf da istemedik. Türk Kadınlar Birliği’nin Nisan 1930’da düzenlediği mitingden bir fotoğrafın derleme kitabın içeriğine uygun düşeceğini düşündük. Bu fotoğrafta Sultanahmet Meydanı’ndan Taksim’e yürüyen kadınları görüyoruz. Fotoğraf kadınların Galata Köprüsü’nden geçişini gösteriyor. Türk Kadınların Birliği’nin bu ilk mitingi kadınların belediye seçimlerinde oy verme hakkını kazanmasını kutlamak için düzenleniyor.

Editörler olarak yazdığımız Giriş’te derleme kitabının amacının Cumhuriyetin 100 yılını sadece olumsuzluklara indirgeyen bir perspektife ve abartılı övgülerden oluşan bir Cumhuriyet yorumuna mesafeli olmak şeklinde formüle etmiştik. Yani bir bakıma bu iki perspektifin alternatifini sunan bir derleme hedefledik. Kadınların oy hakkını hatırlatan bir fotoğraf bu bakımından derdimizi anlatmak için son derece elverişli. Kadınlara oy hakkının kabul edilmesi elbette Cumhuriyet tarihinin cumhurun siyasete katılımı noktasında en övgüyü hak eden anlarından biri. Aynı zamanda Türk Kadınlar Birliği’nin bir fotoğrafını kapağa taşıdığımızda bu fotoğrafı gören dikkatli okurlar Nezihe Muhiddin’in Türk Kadınlar Birliği’nden tasfiye edilmesini ya da 1935’te Türk Kadınlar Birliği’nin kapatılmasını da hatırlayacaktır. Yani övgüyü en çok hak eden gelişmeye yakından baktığımızda karşımıza farklı detaylar çıkıyor.

‘CUMHURİYET’İN YÜZYILINI BİR DİKOTOMİ ÜZERİNDEN OKUMAMAK MÜMKÜN’

Büke Boşnak: Cumhuriyet’in yüz yılını simgeleyen kapak fotoğrafını seçmek bizim için zor oldu. Günümüzden yüz yılı değerlendirdiğimizde kuşkusuz en çarpıcı konulardan birisi kadınların hakları ve eşitlik mücadelesi. Kitabın bence en önemli özelliği kadın ve toplumsal cinsiyet perspektifine verilen önem ve birçok başlıkta hem Cumhuriyet’in hem de farklı konuların kadınlarla ilişkisini çoğu kez kesişimsel ve eleştirel bir şekilde sorgulaması. Giriş’te belirttiğimiz gibi Cumhuriyet’in yüzyılını bir dikotomi üzerinden okumamak mümkün. Bu tür bir dikotomi Cumhuriyet’i, bütünüyle yüceltmek ya da sadece olumsuzlukları ön plana çıkarmak üzerinden değerlendiriyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında baktığımızda, feminist ve kadın çalışmaları içerisinde derinlemesine irdelenen Cumhuriyet ile kadınların özneleşmesi veya özneleşmenin sınırlı olduğu tartışmalarını bir kez daha gözden geçirmemize zemin hazırlıyor. Bu bağlamda, kullandığımız fotoğraf önemli bir “momenti” yansıtıyor. Kadınların örgütlü mücadelesi ve yasalar önünde eşitlik arayışını, eşit yurttaşlık talebini gözler önüne seriyor. Yasal eşitlik mücadelesi toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama yönündeki eksiklerine rağmen Cumhuriyet’in sunduğu çok önemli bir imkân. Kadınların siyasal haklarının şekillenmesinde sadece Cumhuriyetçi kadroların kadınları araçsallaştırması değil toplumsal hareketliliğin düşünülmesi ve toplumsal aktörlerin ön plana çıkarılması açısından anlamlı olduğunu düşünüyorum.

'İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset' kitabı derleyenleri, Ömer Turan, Büke Boşnak, Gencer Özcan ve Tuğçe Erçetin

‘ANAYASALARI ANLAMLI KILAN UYGULANMALARIDIR… MEVCUT ANAYASA UYGULANSAYDI CAN ATALAY SERBEST KALIRDI’

Kitap çok katmanlı ve kapsamlı bir çalışmanın ürünü, Cumhuriyet’i yatay kesen önemli başlıklar seçilmiş. Bunlardan biri de “Demokratikleşme”. Bugün yeniden anayasaya değişikliği tartışmaları gündemdeyken Türkiye’nin demokratikleşme, hukuk devleti olma iddia ve çabasını nasıl değerlendirirsiniz?

Tuğçe Erçetin: Türkiye’de Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren demokrasi arayışı sürekli bir sarsıntı içinde oldu. Çok uzun yıllar askerin sivil siyaset alanı ve siyasetçi üzerinde kurduğu baskı, hakimiyet, darbeler, darbe girişimleri ülkeyi istikrarlı bir zeminin dışında tuttu. İktidarın-iktidarların ihtiyaca göre yaptığı devlet tanımı içinde vatandaşa biçilen rol, devleti her daim bireyden üstün kılan anlayış, döneme göre ‘öteki-anarşist-terörist’ söylemleri içinde kimi fikirlerin-ideolojilerin kriminalize edilmesi, gücü eline geçirenin adeta sırayla gerçekleştirdiği intikam süreçlerine dönüştü. 28 Şubat’ta doruğa ulaşan muhafazakarların başta üniversiteler sosyal alandan dışlandığı dönemden özellikle son 10 yıldır kendini seküler olarak tanımlayanların, iktidarla aynı çizgide olmayanların değişik gerekçelerle iş hayatından entelektüel alana ayrımcılığa uğradığı, kendini güvende hissetmediği, kimi muhaliflerin sıradan gerekçeler, zayıf iddianamelerle yıllarca hapiste kaldığı bir döneme…Tabii bugünü konuşurken burada bir Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi parantezi açmak gerekiyor. Ülkenin yönetimini tek bir kişinin inisiyatifine bırakan, ‘yasama, yürütme, yargı’yı birbirinden bağımsız, birbirini denetler halden, tek kişinin kontrolündeki kuvvetler birliğine çeviren bir sistem. Anayasa profesörü Kemal Gözler’in deyimiyle ‘kuvvetler ayrılığı teorisi, anayasacılığın en temel ve eski teorisidir, kuvvetler ayrılığının olmadığı yerde anayasa da olmaz’…

Dolayısıyla sorunuzda belirttiğiniz anayasa değişikliği gündeminin mevcut sistemin bütünü yeniden ele alınmadan tartışılması mümkün değildir. Bugün yeni anayasa yapımı konusunda fikri tartışmalar neredeyse sadece ‘değiştirilemez maddeler’ tartışması üzerinde kilitlenmiştir. Ancak olaya daha geniş bir perspektiften bakmak gereklidir. Bu arada Anayasa’lar yazılı metinlerdir. Onları anlamlı kılan uygulanır olmalarıdır. Mesela mevcut anayasa uygulanıyor olsaydı, ‘Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme, yargı organlarını, gerçek tüzel kişileri bağlar’ diyen 153. madde uygulanır Can Atalay serbest kalırdı. Anayasa’nın 90. maddesinde yer alan ‘usulüne uygun yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir’ tanımı gereği AİHM kararları ile Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş dışarıda olurdu.

‘DEMOKRASİ BUGÜN DAR ANLAMIYLA SEÇİMLER TEMELİNDE VARLIĞINI KORUYOR’

Türkiye’nin demokrasi sorunlarına bakarken dünyaya da göz atmamız gerekiyor. Dünya da Avrupa’dan ABD’ye demokrasi kriziyle ve evrensel insan haklarına yönelik zedelenme ile karşı karşıya. Bir yanda aşırı sağın yükselişi öte yanda sağ popülist liderlerin belirsizliklerden-krizlerden beslenerek korku siyaseti aracılığıyla ortaya koyduğu performans demokrasinin oyun kurallarını dışlıyor. Bugün demokrasi en geniş unsurlarıyla değil, seçimler temelinde en dar anlamıyla varlığını koruyabiliyor. Demokrasi sadece “partilerin seçimleri kaybettiği” bir rejim midir; muhalefetin seçimi kazanma şansı, kazanma durumunda rekabeti sonlandıracak şekilde iktidarı kullanmaması gibi literatürde yorumlar getirilmiş olsa da adil koşulların ve eşit katılımın kapsandığı bir ideali de vurgulamak gerekir. Bu bağlamda hangi seçim aksaklıklarının olduğu, seçimlerin adil ve eşit bir ortamda gerçekleşip gerçekleşmediği, medya özgürlüğünün koşullarının nasıl olduğu, muhalefetin/sivil toplumun etkili/yeterli alanı olup olmadığı önemli bir tartışma konusu. Demokrasi tanımı değişiyor, rejim tipolojileri genişliyor, demokrasinin farklı kategorileri oluşuyor, ülkelerin güvenlikçi politikaları yeni arayışları gündeme getiriyor. Bu perspektiften baktığınızda anayasa tartışmalarından demokrasinin yeniden güçlendirilmesine akademiden sivil topluma elbette siyasi partilere demokratik bir mücadele alanı var. İktidarın-iktidarların çizdiği çerçevenin dışında yeni düşüncelerin, çalışmaların ortaya konması gerekiyor.

Büke Boşnak: Türkiye’nin demokratikleşme yolculuğu tarihsel olarak çalkantılı, inişler ve çıkışlarla dolu. Bu alanda yapılan akademik çalışmalar son dönemlerde, çoğunlukla, iktidarın medya ve sivil toplum üzerindeki kontrolüne ve iktidar-muhalefet arasındaki eşitsiz ilişkilere işaret ediyor. Türkiye’deki bu dinamikleri küresel bağlamdan bağımsız bir şekilde değerlendirmek mümkün değil. Popülist partilerin son yıllarda Türkiye, Macaristan, Polonya ve Brezilya gibi ülkelerde demokrasiyi sadece sandığa gitmek olarak nitelendirmesi ve çoklu krizler çağında AB’nin kendi kimliğini tanımladığı demokratik normlar, haklar ve değerlerden hızla uzaklaşması demokratik gerilemeye zemin hazırlıyor ve demokrasi meşruiyetini hızla kaybediyor. Burada özellikle demokrasi ile toplumsal cinsiyet ilişkisini yeniden gözden geçirmek gerekiyor.

‘KADIN HAKLARINI TARTIŞMAYA AÇMAK DEMOKRATİK AÇIDAN TEHLİKELİ’

Kadınların olmazsa olmazı olarak tanımlanan kazanılmış yasal haklarının tartışmaya açılması demokratik açıdan çok tehlikeli. Türkiye özelinde baktığınızda, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, devamında nafaka ve boşanma gibi konuların toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinden uzaklaşarak tartışmaya açılması, cinsel haklar ve üreme hakları üzerinden kadınların ve LGBTİ+’ların ötekileştirilmesi ve giderek artan kadına ve çocuğa yönelik şiddet ortamı demokratikleşme çabasını derinden sarsıyor ve sekteye uğratıyor. Güncel anayasa tartışmalarında ise esas olarak düşünülmesi gereken sorulardan birisi yeni anayasanın daha demokratik, eşitlikçi, adil ve kapsayıcı bir Türkiye için nasıl bir işlev göreceği ve siyasi arenanın eşitlikçi bir şekilde geniş katılımlı toplumsal aktörlerle yeniden inşası oluyor.

‘ALEVİLER VE KÜRTLER KURULUŞTAN BU YANA HANGİ İKTİDAR GELİRSE GELSİN BASKI ALTINDA KALDI’

Kitabı bölümlerinden biri de “Yurttaşlık” adını taşıyor. Elbette bu bölümü sizler yazmadınız, editörlüğünü yaptınız ancak görüşlerinizin yol gösterici olacağını da düşünüyorum. Türkiye gibi gündemi sık değişen bir ülkede “Kürtlerle Yeniden Barış” yeniden gündemde. Tartışma içerisinde CHP lideri Özgür Özel, "Kürtlere eşit yurttaşlık vaat ediyorum” dedi. Cumhuriyet yurttaşlık ilişkisini nasıl kurdu? Kimler eşitlik çemberinin dışında kaldı?

Tuğçe Erçetin: Demokratikleşmeyle ilgili bir önceki sorunuza verdiğimiz cevapta gücü eline geçirenin adeta sırayla ‘ötekine’ gerçekleştirdiği baskı süreçlerinden bahsetmiştik. Burada ayrı bir parantezi Kürtlere ve Alevilere açmak gerekiyor. Çünkü bu iki grup kuruluştan bu yana hangi iktidar gelirse gelsin baskı altında kaldı. Ülkenin makbul vatandaşları bir dönem ‘Türk-Sünni-laik’ son dönem ‘Türk-Sünni-dindar (imam hatipli) oldu. Türklük ve Sünnilik her zaman öne çıktı. 1924 Anayasası’nın Meclis’teki tartışmaları sırasında vatandaşlık tanımı Gelibolu vekili Celal Nuri Bey tarafından ‘öz vatandaşımız Müslüman, hanefiyülmezhep, Türkçe konuşur’ olarak tarif edilir. Diğer iki anayasada da vatandaşlık Türklük ile bağdaştırılır 1961 Anayasası’nda ‘Türk devletine vatandaşlık bağı olan herkes Türktür’ tanımı 54. maddede yer alır.  

Yurttaşlık bir topluluğa aidiyet, buradan kaynaklanan hak ve sorumluluklar ise aitlik-merkez Türklüktür. CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in, kurucu partinin genel başkanı olarak Kürtlere ‘eşit yurttaşlık’ vaadi aynı zamanda başka açıdan bir itirafı içinde barındırır. 101 yıl önce kurulan devletin hala Kürtlerin de ortak devleti olmadığını…

‘TÜRK BASINI DA AZINLIKLAR KONUSUNDA HÜKÜMET VE MECLİS'LE TAM BİR FİKİR BİRLİĞİ İÇİNDEDİR’

Türkiye’de dışlayıcı yurttaşlık çemberi kimi zaman Hrant Dink’in yaşadığı gibi askerlik döneminde devresindeki arkadaşlarının erbaş rütbesi alması sırasında kendisinin er kalması ve tören sırasında ‘teneke baraka arkasında ağlaması’ olarak karşımıza çıkar. Bazen Diyarbakır’da oğlu hapiste olan Kürtçeden başka dil bilmeyen İpek Ateş’in bir cümleye sığmak zorunda kaldığı ‘Kamber Ateş nasılsın’ sorusu ile hafızamıza kazınır. Türkiye’de din ve vicdan özgürlüğünün en önemli sorunu Alevilerin ibadetleriyle ilgili kısıtlamalar-baskılar da sorunlu-çözülmesi gereken alandır. Eşitlik çemberinin ‘dışında kalmanın’ sebeplerinden de bahsetmek gerekir. Kitabımızda Arus Yumul makalesinde şöyle bir cümleyi vurguluyor: ‘Türk basını da azınlıklar konusunda hükümet ve meclisle tam bir fikir birliği içindedir’. Belki 101 yıllık tarihte en fazla sürekliliğini koruyan şeylerden biri de Türkiye’deki medya sisteminin özelliği: Kutuplaşmış çoğulcu bir medya, böyle bir medya sisteminde siyasal paralelliğin ve devlet kontrolünün yüksek oluşu. ‘Tehdit algısı’ ve ‘güvensizlik hissi’ üzerinden grupların ‘biz ve onlar’ ayrılığı ile (kimi zaman güvenlikleştirme kimi zaman da ahlakilik anlatısı ekleyerek) yeniden tanımlanması hem siyasal karar ve söylemler de hem de kimi basın kurum ve aktörlerince çemberi-çemberleri her zaman yarattı.

Gencer Özcan: Cumhuriyet tarihinin en sorunlu kesimleri yurttaşlık anlayışının eşitlik temelinde tanımlanması ve uygulamaya yansıtılmasına ilişkin olanları. Cumhuriyet yönetimi ister istemez geç Osmanlı döneminin bakış açılarını miras aldı. Gelgelelim, İkinci Meşrutiyetin ve cumhuriyetin getirdiği yenilikçi tanım ve yaklaşımlara özgürlükçü, eşitlikçi ve haktanır içerikler kazandırılamadı. Yöneticiler deyim yerindeyse otoriter çözümlerin kolaycılığına kaçarken, yönetilenler de siyasal gündemlerinin uygulamaya geçirilmesini mümkün kılacak koşulları bulamadılar. Biraz önce Tuğçe’nin dikkatimizi çektiği gibi, 1924 Anayasasının yazım süreci, Anayasa Komisyonu tarafından hazırlanan gerekçesi ve genel kurul tartışmaları, erken Cumhuriyet evresine egemen siyasal iklimin günümüz demokrasilerinde benimsenmiş yurttaşlık anlayışının uygulamaya konulmasına elverişli olmadığını gösteriyor. Bu durumu bir ölçüde zamanın ruhu deyip açıklamak mümkün... Ancak ülkemizde izleyen onyıllarda yaşanacaklar, eşitlik temelinde tanımlanan yurttaşlık kavramının kağıt üzerinde kaldığını   gösterdi. Sadece “Kanun-ı Esasî Türkü”, “Kanun Türkü” gibi yakıştırmalar bile bu sorunu örneklemek için  yeterli. Üzücü olan mesele, 100 yıl sonra, farklı etnik kökenlerden geldikleri, başka dinlere inandıkları, Türkçeden başka diller konuştukları, farklı cinsel yönelimleri benimsedikleri, kurulu düzenin değiştirilmesine yönelik “rahatsızlık veren” düşünceleri ileri sürdükleri, bu uğurda örgütlendikleri ve sokağa çıkıp gösteri yürüyüşü yaparak anayasal haklarını kullanmaya kalkıştıkları, hatta yalnızca kadın oldukları için ayrımcılığa uğrayan, kendilerini bu ülkenin yurttaşı olarak hissetmeyen insanların hiç de azımsanmayacak sayıda olması...

‘CUMHURİYET LAİK MİYDİ SORGULAMASI HAKLI BİR SORGULAMA’

Toplumda kutuplaşmanın sürdüğü alanlardan biri kitapta bir bölüm olarak karşımıza çıkıyor: Laiklik. Özellikle anayasanın değiştirilemez ilkelerinden bahsedilirken atıf yapılan başlıklardan biri. Cumhuriyet laik miydi? Laiklikle nasıl bir ilişki kurdu, artık 101 yaşında olan Cumhuriyet nerede duruyor?

Ömer Turan: Kitabın ilgi bölümündeki çalışmalar laikliğin ulusal kimliğin inşasındaki rolüne, ilerlemeci bir kuruluş ilkesi olarak önemine ve demokrasiyle ilişkisine dair bir panorama çıkarıyor. Bu panoramada Umut Azak’ın metninde gördüğümüz, laikliğin aynı zamanda bir muhalefet talebine dönüştüğüne ilişkin tespit son derece önemli. Çünkü hükümetlere yöneltilen laiklikten ödün verme suçlamaları bize, hem demokrasiyle birlikte revize edilen laikliğin getirdiği tartışmaları hatırlatıyor, hem de sizin sorduğunuz “Cumhuriyet laik miydi?” sorusunun aslında ne kadar haklı bir soru olduğuna işaret ediyor. “Cumhuriyet laik miydi?” sorusunu düşünürken derlemede yer alan iki diğer çalışmayı da hatırlamamız gerek. Bunlardan biri Eylem Ümit Atılgan’ın Cumhuriyet’in hukuk devrimini toplumsal cinsiyet perspektifiyle incelediği metin. Ümit Atılgan Medeni Kanunun çeviri sürecine dair detayları bizlere sunuyor. Genelde bu kanunun İsviçre Medeni Kanunu'ndan doğrudan çevrildiği ya da önemsiz değişikliklerle çevrildiği yazılır. Ama Ümit Atılgan’dan öğreniyoruz ki, Medeni Kanunun İsviçre Medeni Kanunu’ndan farklılaşan maddelerinin oranı takriben 3’te 1’e denk düşüyor. Bu maddeler genelde bugün kadın mücadelesinin gündemindeki nafaka, boşanma, çocuk yaşta ve zorla evlilik gibi kadının aile hukukundaki haklarına ilişkin. Ve bu farklılaşan maddelerde dine dayalı hukuk düzeninden gelen eski kavram ve kurallar yer bulmuş durumda.

‘SON DÖNEMDE DİNİN TOPLUMSAL HAYATTA DAHA ETKİLİ OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ’

Tuğçe Erçetin: Laiklik, kurucu kadronun zihninde Kurtuluş Savaşı yıllarından itibaren şekilleniyor. ‘Hakimiyetin kayıtsız şartsız milletin oluşu’ ilanı sürecine kadar geçen zamanda ‘millet iradesine’ yapılan atıflar var. 1921-1924 anayasalarında yer alan ‘devletin dini İslamdır’ 1928’de çıkarılırken, 1937'de laiklik ilkesi eklendi. Türkiye’de bir kesimin uzun süredir devam eden kaygılarından biri din devletine dönüşme. Bir diğer kesimin ise katı laiklik olarak tarif edilen ‘giyimden ibadete inançların rahat yaşanamaması’ kaygısı. 22 yıllık iktidar seçim süreçlerinde oy artırmak için muhafazakarlara sık sık ‘geçmişteki baskı dönemine dönme’ riskinden bahsediyor. Son yıllarda dinin toplumsal hayatta daha etkili olduğunu görüyoruz. Kimi yargı kararlarından milli eğitimdeki son müfredat değişikliğine dinsel atıflarda artış var. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın pek çok bakanlıktan daha fazla bütçeye sahip olması, Diyanet’in din hayatını yöneten bir kurumdan çok siyaset yapan kurum şekline dönüşmesi de dikkate değer. Bir zamanlar laiklik adı altında özgürlüklere yapılan baskılardan şimdi laikliği önemsizleştirmeye-değersizleştirmeye çalışan döneme gelinişi.

Şu noktayı da vurgulamak gerekiyor. Türkiye’de kutuplaşma farklı dönemlerde toplumsal ayrımlara işaret etmiş ve bunlardan biri de seküler-dindar tartışması üzerinden değerlerin inşa edilmesi olmuştur.

‘DIŞ POLİTİKA SORUNLARI MİLLİ GÜVENLİK MESELESİ OLARAK TANIMLANIP SİYASAL AGORANIN DIŞINA ÇIKARILDI/ÇIKARILIYOR’

“Türkiye Siyasetinde Fikirler ve Davranışlar” isimli bölümde editörler olarak şöyle diyorsunuz: Siyasetin iç ve dış politika olarak ayrılmasını sorunlu bulduğumuz için… Siyaset elbette bütünlüklü ele alındığında olanı, olacak olanı daha iyi kavramamıza yardımcı olur. Bu eksende Türkiye siyasetinin içinde bulunduğu açmazı nasıl yorumlarsınız?

Gencer Özcan: Küreselleşen dünya siyaseti koşulları altında, siyaseti içi ve dışı diye ayırmak ne mümkün ne de gerekli. Ayrıca içine düştüğümüz  durumları anlamamıza da yardımcı olmuyor. Sınırlarımızın ötesinde olan biten her şey gündelik siyasal yaşantımızı etkiliyor. Bunun dışında hükümetler sınırlarının ötesindeki gelişmelere karşı kendi çıkarları doğrultusunda tavır alıyor. Özellikle Ortadoğu'daki gelişmelerin bir bölümü  AK Parti yönetimi tarafından çeşitli gerekçelerle Türkiye siyasetinin konuları haline getirilip araçsallaştırılıyor. Bazı bölgesel gelişmeler Türkiye için milli güvenlik sorunu olarak gösteriliyor.

Yurttaşlar bu sorunların neden olağan yollardan anlaşılıp tutum alınabilecek konular değil de milli güvenlik sorunu olarak tanımlanıp gizlilik örtüsü altında ve ancak olağanüstü yöntemler uygulanarak üstesinden gelinebilecek sorunlar olarak gösterildiğini anlamakta güçlük çekiyorlar. Türkiye'de iktidarların  yurttaşların dikkatini sözümona dış tehlikelere çekerek kendilerinin çözüm bulmakla yükümlü oldukları sorunları dış güçlerin yarattığını söyleyip sorumluluktan kaçınmaları bilindik bir pratik. Bu tehlikelerin ancak yurttaşların bir iç cephede birleştikleri zaman savuşturabileceği önermesi de çok tanıdık...

‘YURTTAŞLAR DIŞ POLİTİKA KONULARININ DA OLAĞAN SİYASAL SORUNLAR OLARAK TARTIŞILABİLDİĞİ BİR ORTAMA KAVUŞMAYI BEKLİYOR’

Cumhuriyet tarihi boyunca yöneticilerimizin en sık başvurduğu yöntem bu .. Son yüzyıl boyunca “Milli birlik ve beraberliğe en fazla ihtiyaç duyduğumuz zamanlar...” uyarısını hep duyduk... Dış politika sorunlarının milli güvenlik meselesi olarak tanımlanıp siyasal agoranın dışına çıkartılması 10 yıl öncesine kadar askerlerin sıkça başvurduğu bir uygulama olarak hatırımızda. Gelgelelim AK Parti yönetiminin bu pratiğe neredeyse gündelik ölçekte başvurması bildiğimiz bir uygulama değil. Fiyatların dış güçlerin yürüttüğü bir ekonomik saldırı nedeniyle yükseldiği gibi açıklamalar bu döneme özgü yenilikler olarak hatırlanacak. Bu nedenlerle yurttaşlar dış politika konularının da olağan siyasal sorunlar olarak tartışılabildiği bir ortama kavuşmayı bekliyor. Böylesi bir tartışma ortamı yurttaşların sorunlarının neler olduğu konusunda daha sağlıklı yargılara varabilmelerine olanak sağlayacak. Siyaseti kendi bütünlüğü içinde gören bir anlayışın baskılanması Türkiye siyasetini açmaza sokan nedenlerden birisi. Dolayısıyla, hükümetlerin dış politika konularını gerekçe göstererek siyasal sorumluklarından kaçınmasını engellemenin yolu sorunlara iç politika-dış politika ayrımını göz ardı eden bir bakış açısıyla yaklaşılmasına bağlı...

‘BÜTÜN YURTTAŞLARININ İNSANLIK ONURUNA YAKIŞAN HAYATLAR SÜREBİLMELERİNE OLANAK SAĞLAYARAK’

Bölüşüm, tanınma, temsil/katılım eşitliğini, hukuk eksenlerini dikkate alırsak sizce 101 yaşındaki Cumhuriyet yoluna nasıl devam etmeli?

Tuğçe Erçetin: Takdir edersiniz ki Cumhuriyet tarihi inişleri ve çıkışları olan olayları ve aktörleri içeriyor. Bugün 101 yıllık tarihte farklı eşitsizlikleri görmezden gelmenin farklı mağduriyetlerini de bagaja eklemiş durumdayız. Türkiye’de ekonomik, toplumsal cinsiyet, etnisite ve ideolojiler bağlamında sürekliliği olan eşitsizlikleri “görünmez kılmanın” farklı araçlarla yeniden üretilmesi sonucunda birbirine temas etmeyen, imkanları azalan, hak ve özgürlüklere “diğerinin” erişememesi durumunu sorun kabul etmeyen toplumun dönüşmesi gerekiyor. Bunun için de konuşmak kadar dinlemek de gerekiyor. Kendi gibi düşünmeyenin, farklı olanın sesine kulak vermek. Yalnız kendi mahallesinin değil tüm mahallelerin seslerini dikkate almak. Tabii bilimin yol göstericiliğini önemseyen, eğitimi siyasetin-oy almanın değil ülkenin geleceği için anahtar gören bir anlayışa da ihtiyaç var.

Ömer Turan: Türkiye toplumu sosyal taleplerin oldukça çeşitli olduğu bir toplum. Mücadelelerin uzun tarihi ve taleplerin çeşitliliği bize Türkiye toplumunun mevcut otoriter cendere içinde devam etmesinin mümkün olmadığını gösteriyor. Türkiye’de mutlaka demokrasi mücadelesi yükselecektir. Türkiye toplumunun dinamikleri mutlaka yeni demokratikleşme momentleri yaratacaktır.  

Büke Boşnak: Aslında kitapta bahsettiğimiz farklı anlatılar ve önemli momentler bu soruya ışık tutuyor. Örneğin Yeşim Arat’ın bölümü 100 yıllık Cumhuriyet tarihi boyunca okuyucuya kadın hareketinin yürüttüğü mücadelenin toplumsal cinsiyet eşitliği politikalarını ve kurumlarını nasıl değişip dönüştürdüğünü gösteriyor. Benim yazdığım bölümde ise 1990’lara odaklanarak kadın hareketinin yekpare olmadığı ve din, dil, sınıf, kimlik, cinsel yönelim gibi eşitlik, yani kesişimsellik ekseninin ortaklaşma ve dayanışmadaki önemini vurguluyor ve demokrasi ile ilişkisi ayrıntılı bir şekilde yeniden ele alınıyor. Bugünden geçmişe bakıp değerlendirme yapılınca, farklı toplumsal aktörlerin ittifak kurma deneyimleri ve demokratikleşme söyleminin ortak payda olarak benimsenmesi; kısacası kadın hareketinin geliştirdiği mücadele stratejileri geleceğe dair Cumhuriyet’in yoluna nasıl devam etmesi konusunda ipuçları veriyor.

Gencer Özcan: Kuruluş evresinde uygulanan kısıtlardan uzak bir siyaset anlayışını benimseyerek... Daha eşitlikçi ve özgürlükçü uygulamalarla demokrasimize derinlik kazandırarak... Bütün yurttaşlarının insanlık onuruna yakışan hayatlar sürebilmelerine olanak sağlayarak... Yoksullarını kaderleriyle başbaşa bırakmayarak... “Kimsesizlerin kimsesi olarak”....

Kitabın açık erişim linki için bakınız: https://bilgiyay.com/kitap/ilk-yuzyili-biterken-cumhuriyet/

Today, the Republic celebrates its 101st anniversary. The story of the Republic, which has been going on for more than a century, includes acknowledgements and regrets, as well as blessings and regrets. The ideals that states establish on their long-term journeys deserve to be examined, as do the processes of achieving these ideals. Since the Republic does not exist in a glass jar, the goals it sets are reshaped according to global and regional developments, and the dough is re-mixed. What kind of a journey has the Republic experienced in 101 years, from democracy to secularism, from women's rights to foreign policy, what do the traces left on us by this journey and its analysis tell us? Was the Republic always incomplete, was the Republic very complete? What kind of reminders does the 101-year history give us at the point we have reached today?

We talked about these questions and the Republic with Assoc. Prof. Dr. Büke Boşnak, Assist. Prof. Tuğçe Erçetin, Prof. Dr. Ömer Turan and Prof. Dr. Gençer Özcan, the editors of the book “The Republic as Its First Century Ends: Moments of Democratization, Ordinary People and Politics” published as open access by İstanbul Bilgi Publications.

The Republic at the End of Its First Century: Moments of Democratization, Ordinary People and Politics, edited by: Gencer Özcan, Ömer Turan, Büke Boşnak, Tuğçe Erçetin, İstanbul Bilgi University Publications, 2024

First, I would like to start with the cover photo: A photo was chosen from the celebration rally organized by the Turkish Women's Union in Istanbul after women were granted the right to participate in municipal elections in 1930. Why this photo, what did it evoke in you?

Ömer Turan: This compilation book brings together the relations of ordinary people to politics, and the studies of the struggles of ordinary people since 1923. We were looking for a photograph of these struggles. However, photographs of collective actions reflect a political view. Therefore, we were not looking for a photograph in which a political movement was visible. Also, while looking for a photograph of the relations of ordinary people to politics, we did not want a photograph consisting only of men. We thought that a photograph from the rally organized by the Turkish Women's Union in April 1930 would be appropriate for the content of the compilation book. In this photograph, we see women walking from Sultanahmet Square to Taksim. The photograph shows women crossing the Galata Bridge. This first rally of the Turkish Women's Union was organized to celebrate women gaining the right to vote in municipal elections.

In the Introduction that we wrote as editors, we had formulated the aim of the compilation book as being distant from a perspective that reduces the 100 years of the Republic to only negativity and an interpretation of the Republic that consists of exaggerated praise. In other words, we aimed for a compilation that offers an alternative to these two perspectives. A photograph that reminds us of women's right to vote is extremely suitable to explain our problem in this respect. Granting women's right to vote is certainly one of the most praiseworthy moments in the history of the Republic in terms of the republic's participation in politics. At the same time, when we put a photograph of the Turkish Women's Union on the cover, careful readers who see this photograph will also remember Nezihe Muhiddin's dismissal from the Turkish Women's Union or the closure of the Turkish Women's Union in 1935. In other words, when we look closely at the development that deserves the most praise, we come across different details.

'IT IS IMPOSSIBLE NOT TO READ THE CENTURY OF THE REPUBLIC THROUGH A DICHOTOMY'

Büke Boşnak: It was difficult for us to choose the cover photo that symbolizes the centennial of the Republic. When we evaluate the centennial from today, one of the most striking issues is undoubtedly women’s rights and struggle for equality. I think the most important feature of the book is the importance given to the perspective of women and gender, and the fact that it questions the relationship of both the Republic and different issues with women, often in an intersectional and critical manner, under many headings. As we stated in the introduction, it is not possible to read the centennial of the Republic through a dichotomy. Such a dichotomy evaluates the Republic by either glorifying it in its entirety or only highlighting its negativities. When we look at it in the context of gender equality, it prepares the ground for us to reconsider the discussions on the subjectification of women or the limited subjectification of the Republic, which have been deeply examined in feminist and women’s studies. In this context, the photo we used reflects an important “moment”. It reveals women’s organized struggle and their search for equality before the law, and their demand for equal citizenship. The struggle for legal equality is a very important opportunity offered by the Republic, despite its shortcomings in terms of ensuring gender equality. I think it is meaningful in terms of not only the instrumentalization of women by Republican cadres in shaping women's political rights, but also in terms of considering social mobility and bringing social actors to the forefront.

The compilers of the book 'The Republic at the End of Its First Century: Moments of Democratization, Ordinary People and Politics' are Ömer Turan, Büke Boşnak, Gencer Özcan and Tuğçe Erçetin.

'IT IS THEIR IMPLEMENTATION THAT MAKES CONSTITUTIONS MEANINGFUL... IF THE CURRENT CONSTITUTION WAS APPLIED, CAN ATALAY WOULD HAVE BEEN RELEASED'

The book is the product of a multi-layered and comprehensive study, important headings that cut horizontally across the Republic have been selected. One of these is “Democratization”. While the discussions on changing the constitution are on the agenda again today, how would you evaluate Turkey’s claim and effort to democratize and become a state of law?

Tuğçe Erçetin: Since the foundation of the Republic in Turkey, the search for democracy has been in a constant state of turmoil. For many years, the military's pressure on civilian politics and politicians, its dominance, coups, and coup attempts have kept the country off a stable ground. The role assigned to citizens within the definition of the state made by the government/governments according to their needs, the understanding that always places the state above the individual, the criminalization of certain ideas-ideologies within the discourse of 'other-anarchist-terrorist' depending on the period, have turned into revenge processes that are carried out one by one by those who seize power. From the period when conservatives, who reached their peak on February 28, were excluded from the social sphere, especially universities, to a period in which those who defined themselves as secular, especially in the last 10 years, who were not in line with the government, were discriminated against in business life and intellectual spheres for various reasons, did not feel safe, and some opponents were imprisoned for years with ordinary reasons and weak indictments… Of course, while talking about today, it is necessary to open a parenthesis here for a Presidential Government System. A system that leaves the administration of the country to the initiative of a single person, that turns the ‘legislative, executive and judicial’ from being independent of each other and supervising each other into a union of powers under the control of a single person. In the words of constitutional law professor Kemal Gözler, ‘the theory of separation of powers is the most basic and oldest theory of constitutionalism, where there is no separation of powers, there can be no constitution’…

Therefore, it is not possible to discuss the constitutional amendment agenda that you mentioned in your question without reconsidering the entirety of the current system. Today, intellectual discussions on the subject of making a new constitution are almost exclusively focused on the discussion of 'unchangeable articles'. However, it is necessary to look at the issue from a broader perspective. In the meantime, constitutions are written texts. What makes them meaningful is their applicability. For example, if the current constitution were being implemented, Article 153, which states that 'Constitutional Court decisions bind the legislative, executive, judicial bodies, and real legal entities' would be implemented and Can Atalay would be set free. According to the definition in Article 90 of the Constitution that 'international agreements duly put into effect have the force of law', ECHR decisions and Osman Kavala and Selahattin Demirtaş would be out.

'TODAY, DEMOCRACY IN ITS NARROW SENSE PRESERVES ITS EXISTENCE ON THE BASIS OF ELECTIONS'

While looking at Turkey’s democracy problems, we also need to look at the world. The world is also facing a crisis of democracy and damage to universal human rights from Europe to the US. On the one hand, the rise of the far right and on the other hand, the performance of right-wing populist leaders feeding on uncertainties and crises through the politics of fear exclude the rules of the game of democracy. Today, democracy can only survive in its narrowest sense based on elections, not in its broadest elements. Although there have been comments in the literature such as whether democracy is only a regime where “parties lose elections”; the opposition’s chance of winning the election, and not using power in a way that would end the competition in the event of a win, it is also necessary to emphasize an ideal that includes fair conditions and equal participation. In this context, the types of election disruptions, whether the elections were held in a fair and equal environment, what the conditions of media freedom are, and whether the opposition/civil society has an effective/sufficient area are important topics of discussion. The definition of democracy is changing, regime typologies are expanding, different categories of democracy are emerging, and countries’ security policies are bringing new searches to the agenda. When you look at it from this perspective, there is a democratic struggle area from constitutional debates to the re-strengthening of democracy, from academia to civil society and of course to political parties. New ideas and studies need to be put forward outside the framework drawn by the government/governments.

Büke Boşnak: Turkey’s democratization journey has historically been turbulent, full of ups and downs. Academic studies in this field have recently mostly pointed to the government’s control over the media and civil society, and the unequal relations between the government and the opposition. It is not possible to evaluate these dynamics in Turkey independently of the global context. The fact that populist parties have defined democracy in recent years in countries such as Turkey, Hungary, Poland and Brazil as simply going to the ballot box, and the EU’s rapid departure from the democratic norms, rights and values that define its identity in an era of multiple crises, is paving the way for democratic regression and democracy is rapidly losing its legitimacy. Here, it is necessary to reconsider the relationship between democracy and gender.

'OPENING WOMEN'S RIGHTS FOR DISCUSSION IS DEMOCRATICLY DANGEROUS'

It is very dangerous from a democratic perspective to open up the acquired legal rights of women, which are defined as indispensable. When you look at Turkey specifically, its withdrawal from the Istanbul Convention, the subsequent opening up of issues such as alimony and divorce to discussion by moving away from the perspective of gender equality, the marginalization of women and LGBTI+ individuals through sexual and reproductive rights, and the increasing environment of violence against women and children are deeply shaking and disrupting the democratization efforts. In the current constitutional discussions, one of the main questions that should be considered is how the new constitution will function for a more democratic, egalitarian, fair and inclusive Turkey, and the reconstruction of the political arena in an egalitarian manner with broad participation of social actors.

'ALEVIS AND KURDS HAVE BEEN UNDER PRESSURE SINCE THEIR FOUNDATION, REGARDLESS OF WHICH GOVERNMENT CAME TO THEM'

One of the chapters in the book is called “Citizenship”. Of course, you did not write this chapter, you edited it, but I also think that your views will be guiding. In a country like Turkey, where the agenda changes frequently, “Peace with the Kurds” is on the agenda again. During the discussion, CHP leader Özgür Özel said, “I promise equal citizenship to the Kurds”. How did the Republic establish the citizenship relationship? Who was left out of the circle of equality?

Tuğçe Erçetin: In our previous answer to your question about democratization, we talked about the oppression processes that those who seize power apply to the 'other' in turn. Here, we need to open a separate parenthesis to the Kurds and Alevis. Because these two groups have been oppressed no matter which government has come to power since the foundation. The acceptable citizens of the country were 'Turkish-Sunni-secular' for a while and 'Turkish-Sunni-religious (Imam Hatip graduates)' for a while. Turkishness and Sunnism have always been prominent. During the discussions of the 1924 Constitution in the Assembly, the definition of citizenship was defined by Gelibolu deputy Celal Nuri Bey as 'our real citizens are Muslim, Hanafiyülmezhe, and speak Turkish'. In the other two constitutions, citizenship is also associated with Turkishness. In the 1961 Constitution, the definition of 'everyone who has a citizenship bond to the Turkish state is Turkish' is included in Article 54.

Citizenship is belonging to a community, and the rights and responsibilities that arise from this are belonging-central Turkishness. CHP Chairman Özgür Özel's promise of 'equal citizenship' to Kurds as the chairman of the founding party also contains a confession from another perspective. That the state established 101 years ago is still not a common state for the Kurds...

'THE TURKISH PRESS IS ALSO IN COMPLETE AGREEMENT WITH THE GOVERNMENT AND THE PARLIAMENT ON THE ISSUE OF MINORITIES'

In Turkey, the exclusionary circle of citizenship sometimes appears as Hrant Dink’s experience, when his friends in his era were promoted to the rank of non-commissioned officer during his military service, while he remained a private and ‘cried behind a tin shed’ during the ceremony. Sometimes, it is etched in our memory with the question ‘How are you, Kamber Ateş’, which İpek Ateş, whose son is in prison in Diyarbakır and who does not know any other language than Kurdish, had to fit into one sentence. The most important problem of freedom of religion and conscience in Turkey is the restrictions and oppression regarding the worship of Alevis, which is also a problematic area that needs to be solved. It is also necessary to mention the reasons for being ‘outside’ the circle of equality. Arus Yumul emphasizes the following sentence in her article in our book: ‘The Turkish press is also in complete agreement with the government and the parliament on the issue of minorities’. Perhaps one of the things that has maintained the most continuity in 101 years of history is the characteristic of the media system in Turkey: A polarized pluralistic media, and the high level of political parallelism and state control in such a media system. The redefinition of groups as 'us and them' based on 'threat perception' and 'feeling of insecurity' (sometimes by adding securitization and sometimes by adding a moral narrative) has always created circles both in political decisions and discourses and by some press institutions and actors.

Gencer Özcan: The most problematic parts of the history of the Republic are those related to the definition of citizenship on the basis of equality and its implementation in practice. The Republican administration inevitably inherited the perspectives of the late Ottoman period. However, the innovative definitions and approaches brought by the Second Constitutional Monarchy and the Republic could not be given libertarian, egalitarian and just content. While the administrators, so to speak, fled to the easy path of authoritarian solutions, the governed could not find the conditions that would make it possible to implement their political agenda. As Tuğçe has just drawn our attention to, the writing process of the 1924 Constitution, its justification prepared by the Constitutional Commission and the general assembly discussions show that the political climate prevailing in the early Republican period was not conducive to the implementation of the citizenship understanding adopted in today's democracies. It is possible to explain this situation to some extent by calling it the spirit of the times... However, what would happen in our country in the following decades showed that the concept of citizenship defined on the basis of equality remained on paper. Even epithets such as "Kanun-ı Esasî Türkü" (The Essential Turkish Law) and "Kanun Türkü" (The Law Turkish Law) are enough to exemplify this problem. The sad thing is that, 100 years later, there are a considerable number of people who are discriminated against and do not feel like citizens of this country because they come from different ethnic backgrounds, believe in different religions, speak languages other than Turkish, have different sexual orientations, put forward “disturbing” ideas aimed at changing the established order, organize for this cause and take to the streets to hold demonstrations and try to exercise their constitutional rights, or even just because they are women...

'THE QUESTION "WAS THE REPUBLIC SECULAR?" IS A JUSTIFIED QUESTION'

One of the areas where polarization continues in society appears as a section in the book: Secularism. One of the titles referred to, especially when discussing the unchangeable principles of the constitution. Was the Republic secular? How did it relate to secularism, where does the Republic, now 101 years old, stand?

Ömer Turan: The studies in the interest section of the book create a panorama of the role of secularism in the construction of national identity, its importance as a progressive founding principle and its relationship with democracy. In this panorama, the observation that secularism has also become a demand for opposition, which we see in Umut Azak’s text, is extremely important. Because the accusations directed at governments about compromising on secularism remind us of the discussions brought about by secularism revised along with democracy, and also point out how legitimate the question you asked, “Was the Republic secular?” is. When thinking about the question, “Was the Republic secular?” we need to remember two other studies in the compilation. One of these is Eylem Ümit Atılgan’s text examining the legal revolution of the Republic from a gender perspective. Ümit Atılgan provides us with details about the translation process of the Civil Code. It is generally written that this code was directly translated from the Swiss Civil Code or translated with minor changes. But we learn from Ümit Atılgan that the ratio of the articles of the Civil Code that differ from the Swiss Civil Code is approximately 1 in 3. These articles generally concern the rights of women in family law, such as alimony, divorce, child marriage and forced marriage, which are on the agenda of women's struggle today. And these differing articles contain old concepts and rules that come from the legal system based on religion.

'IN RECENT PERIOD, WE SEE THAT RELIGION IS BECOMING MORE EFFECTIVE IN SOCIAL LIFE'

Tuğçe Erçetin: Secularism has been taking shape in the minds of the founding cadre since the years of the War of Independence. There are references to the 'will of the people' in the period leading up to the declaration of 'sovereignty being the unconditional nation'. While the 'religion of the state is Islam' included in the 1921-1924 constitutions was removed in 1928, the principle of secularism was added in 1937. One of the long-standing concerns of a segment in Turkey is the transformation into a religious state. Another segment's concern is that 'faith cannot be practiced comfortably from dress to worship', which is described as strict secularism. The 22-year-old government frequently mentions the risk of 'returning to the past period of oppression' to conservatives in order to increase votes during the election processes. We have seen that religion has become more influential in social life in recent years. There has been an increase in religious references from some judicial decisions to the latest curriculum change in national education. It is also noteworthy that the Presidency of Religious Affairs has a larger budget than many ministries, and that the Presidency of Religious Affairs has transformed from an institution that manages religious life to an institution that engages in politics. From the oppression of freedoms under the name of secularism that was once practiced, to the period that now attempts to trivialize and devalue secularism.

It is also necessary to emphasize this point. Polarization in Turkey has pointed to social divisions in different periods, and one of these has been the construction of values through the secular-religious debate.

'FOREIGN POLICY ISSUES WERE DEFINED AS NATIONAL SECURITY ISSUES AND REMOVED OUTSIDE THE POLITICAL AGORIA'

In the section titled “Ideas and Behaviors in Turkish Politics”, you say the following as editors: Because we find the separation of politics into domestic and foreign policy problematic… Of course, politics, when considered in its entirety, helps us better understand what is and what will be. How would you comment on the impasse that Turkish politics is in on this axis?

Gencer Özcan: Under the conditions of globalizing world politics, it is neither possible nor necessary to separate politics into inside and outside. It also does not help us understand the situations we find ourselves in. Everything that happens beyond our borders affects our daily political life. Apart from this, governments take a stance against developments beyond their borders in line with their own interests. Some developments in the Middle East in particular are being turned into issues of Turkish politics and instrumentalized by the AKP administration for various reasons. Some regional developments are being portrayed as national security issues for Türkiye.

Citizens have difficulty understanding why these problems are not issues that can be understood and addressed through ordinary means, but are instead defined as national security issues and presented as issues that can only be overcome by applying extraordinary methods under a veil of secrecy. It is a well-known practice in Turkey for governments to draw citizens' attention to so-called external threats and avoid responsibility by saying that external forces have created the problems that they are responsible for finding solutions for. The proposition that these threats can only be warded off when citizens unite on an internal front is also very familiar...

'CITIZENS ARE WAITING TO HAVE AN ENVIRONMENT WHERE FOREIGN POLICY ISSUES CAN BE DISCUSSED AS NORMAL POLITICAL PROBLEMS'

This is the method that our administrators have most frequently used throughout the history of the Republic. Throughout the last century, we have always heard the warning, “The times when we need national unity and solidarity the most…” The definition of foreign policy issues as national security issues and their removal from the political agora is a practice that soldiers frequently resorted to until 10 years ago. However, the fact that the AK Party administration resorts to this practice on an almost daily basis is not a practice we are familiar with. Explanations such as prices rising due to an economic attack carried out by foreign powers will be remembered as innovations specific to this period. For these reasons, citizens are waiting for an environment where foreign policy issues can also be discussed as ordinary political issues. Such a discussion environment will allow citizens to reach healthier judgments about what their problems are. The suppression of an understanding that sees politics in its own integrity is one of the reasons that has put Turkish politics in a deadlock. Therefore, the way to prevent governments from evading their political responsibilities by citing foreign policy issues as justification depends on approaching the problems from a perspective that ignores the distinction between domestic and foreign policy.

'BY PROVIDING ALL CITIZENS WITH THE OPPORTUNITY TO LIVE LIVES BECOMING HUMAN DIGNITY'

If we take into consideration the equality of distribution, recognition, representation/participation, and legal axes, how do you think the 101-year-old Republic should continue on its path?

Tuğçe Erçetin: As you can appreciate, the history of the Republic includes events and actors with ups and downs. Today, we have added to the baggage the different victimizations of ignoring different inequalities in the 101-year history. In Turkey, as a result of the reproduction of the inequalities that have been ongoing in the context of economics, gender, ethnicity and ideologies with different tools, the society that does not come into contact with each other, whose opportunities have decreased, and does not accept the situation that the “other” cannot access rights and freedoms as a problem needs to be transformed. For this, it is necessary to listen as much as to speak. To listen to the voices of those who do not think like oneself, who are different. To take into account the voices of not only one’s own neighborhood but also all neighborhoods. Of course, there is also a need for an understanding that values the guidance of science and sees education as the key to the future of the country, not politics or getting votes.

Ömer Turan: Turkish society is a society where social demands are quite diverse. The long history of struggles and the diversity of demands show us that it is not possible for Turkish society to continue within the current authoritarian pressure. The struggle for democracy will definitely rise in Turkey. The dynamics of Turkish society will definitely create new moments of democratization.

Büke Boşnak: In fact, the different narratives and important moments we mentioned in the book shed light on this question. For example, Yeşim Arat’s chapter shows the reader how the struggle carried out by the women’s movement throughout the 100-year history of the Republic changed and transformed gender equality policies and institutions. The chapter I wrote focuses on the 1990s, emphasizing that the women’s movement was not monolithic and the importance of the axis of equality, namely intersectionality, such as religion, language, class, identity, and sexual orientation in commonality and solidarity, and reconsidering its relationship with democracy in detail. When evaluating from the past to the present, the experiences of different social actors in forming alliances and the adoption of the democratization discourse as a common denominator; in short, the struggle strategies developed by the women’s movement provide clues about how the Republic will continue on its path in the future.

Gencer Özcan: By adopting a political approach that is far removed from the restrictions applied during the founding phase... By deepening our democracy with more egalitarian and liberal practices... By enabling all citizens to live lives befitting human dignity... By not leaving the poor alone with their fate... By being "the person of the helpless"....

For the open access link of the book, see: https://bilgiyay.com/kitap/ilk-yuzyili-biterken-cumhuriyet/