Geçen haftaki yazımın başlığı “Yeni düzen arayışı”ydı. Ortadoğu’da yaşananlar sonrası, Birleşmiş Milletler (BM) düzeninde değişiklik ihtiyacının artık önünde durulamadığını ancak bunun da o kadar kolay olmadığını anlatmaya çalışmıştım.

Hal böyle olunca, bugün artık ülkelerin çok kutuplu, çok merkezli yeni küresel düzende kendi çıkış yollarını bulması gerekiyor. Bu sebeple bu yazıda ‘fırsatlara’ odaklanmak istedim. Türkiye’nin imkânlarını, geçen hafta sonu 20’nci ‘Yuvarlak masa toplantısını’ yapan Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi’nin (EDAM) Direktörü Sinan Ülgen ile konuştum.

‘Hindistan değiliz’

Ülgen, sözlerine “BM’de artık üretilecek bir istikrarın kalmadığını” söyleyerek başladı. ABD’nin uluslararası sistemde gücünün zayıflamasıyla başta Çin olmak üzere Batı karşıtı aktörlerin güç kazandığını hatırlattı ve yeni düzeni üç kutupla tanımladı:

1- Liberal demokrasiler, 2- Rusya ve Çin’in dahil olduğu liberal olmayan ülkeler, 3- Zaman zaman birinci, zaman zaman da ikinci grupla hareket edenler.

Ülgen, örneği Hindistan’dan veriyor:

“‘Bir taraftan dış siyasetini Çin’e karşı dengelemeye çalışırken ABD’ye yanaşıyor, diğer taraftan BRICS (çekirdek haliyle Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) içinde Batı karşıtı bir söylem içine girebiliyor.”

Dedik ya, her ülke kendi çıkış yolunu bulmaya çalışıyor. Sinan Ülgen de burada Türkiye için yapılabilecek en büyük hatayı şöyle tanımlıyor:

“Kendisini Hindistan veya Brezilya sanması.”

Ülgen’e göre Türkiye’nin en büyük farklılığı geçmişte Batı kurumlarıyla kurduğu entegrasyon. Yani güvenlik alanında NATO, insan hakları-hukuk alanında Avrupa Konseyi, ekonomik alanda ise Gümrük Birliği ve AB ile işbirliği. Ülgen bu sebeple Türkiye’nin dünyanın yükselen güçleriyle yakınlaşma stratejisini, ‘patika bağımlılığının bilinciyle’ kurması gerektiği görüşünde.

Rusya ve Çin ile yakınlaşma 

Hem Batı’ya ‘çıpalanıp’ hem de Çin ve Rusya gibi aktörlerle ilişkinin dengesini kurmak zor ve maharet istiyor. Sahadaki gerçeklere bakınca ‘bu ne kadar mümkün’ sorusu ortada. Örneğin Rusya’dan alınan hava savunma sistemi S-400’ler sonrası ABD’nin Türkiye’yi F-35 programından çıkarması bu tercih sıkıntılarının bir yansıması.

Sinan Ülgen, bundan sonraki yol haritasını şöyle çiziyor:

‘‘Türkiye’nin bağlı olduğu kurumsal yapı içindeki tereddütleri ortadan kaldırması gerekiyor. Bu da içeride hukuk, demokrasi ve temel özgürlükler alanındaki tercihlerle ilgili. EDAM toplantısındaki sunumlarda ‘Türkiye’nin, yatırımı kendisinden daha ileri ülkelerden çekmesi gerektiğine’ dair mesajlar verildi. Bizim, içinde bulunduğumuz ittifakla ilişkiyi hem siyasi hem ekonomik anlamda güçlendirip, bunun yaratacağı kaldıraçla Rusya ve Çin ile ilişkiyi derinleştirmemiz gerekiyor.”

Yeni düzenin fırsatları

Türkiye için yeni dünya düzeninde aralığından girebileceği kapı ekonomi gibi duruyor. Zira büyük şirketler daha önce yatırım planlamalarını kâr-zarar dengesi ve etkinlik üzerinden yapıyordu. Yatırımlarını da üretim maliyetleri düşük olduğu için Çin’e kaydırıyorlardı.

Ülgen’e göre bu denkleme artık ‘jeopolitik risk’ faktörü de eklendi. Ülgen, ‘‘Batılı şirketler Ukrayna savaşı, salgınlar ve gelecek vadede olası bir Çin-Tayvan ihtilafı yüzünden yatırımlarını Çin’den ‘de-lokalize’ (üretim altyapısını başka ülkelere kaydırmak) etmeye başladı. Yeni dinamiğin en büyük kazanımı Türkiye olabilir. Çünkü Almanya’dan Çin’e giden coğrafyaya baktığımızda, Türkiye gibi sanayi kapasitesi gelişmiş, yetkin bir işgücüne sahip başka bir güç yok. Rekabet avantajını yaratacak insan kaynağına sahip olduğumuzu göstermek gerekiyor, bu da eğitimli bir nesille olur’’ diyor.

Eski Avrupa Merkez Bankası Başkanı Mario Draghi’nin ‘AB’nin rekabet gücünü nasıl artırabileceğine’ dair raporunu dikkate almak bu açıdan önemli. Türk yetkililerinin de vurgu yaptığı bu rapordaki ihtiyaçları bulup, somut adımlar atmak gerekiyor.

The title of my article last week was “The Search for a New Order.” I tried to explain that after the events in the Middle East, the need for change in the United Nations (UN) order could no longer be resisted, but that this was not that easy.

As such, countries today need to find their own ways out of the multi-polar, multi-centered new global order. For this reason, I wanted to focus on 'opportunities' in this article. I spoke about Turkey's opportunities with Sinan Ülgen, Director of the Center for Economic and Foreign Policy Research (EDAM), who held the 20th 'Roundtable Meeting' last weekend.

'We are not India'

Ülgen began his speech by saying that “there is no longer any stability to be produced in the UN.” He reminded that as the power of the US weakened in the international system, anti-Western actors, especially China, gained power and defined the new order with three poles:

1- Liberal democracies, 2- Illiberal countries including Russia and China, 3- Those who sometimes act with the first group and sometimes with the second group.

Ülgen gives an example from India:

“On the one hand, it is trying to balance its foreign policy against China and is leaning towards the US, and on the other hand, it can engage in an anti-Western discourse within the BRICS (the core of which is Brazil, Russia, India, China and South Africa).”

As we said, every country is trying to find its own way out. Sinan Ülgen defines the biggest mistake that can be made for Türkiye here as follows:

“He thinks he is India or Brazil.”

According to Ülgen, Turkey's biggest difference is its integration with Western institutions in the past. In other words, NATO in the field of security, the Council of Europe in the field of human rights and law, and cooperation with the Customs Union and the EU in the economic field. For this reason, Ülgen believes that Turkey should establish its strategy of rapprochement with the world's rising powers with the 'consciousness of path dependency'.

Rapprochement with Russia and China

It is difficult and requires skill to balance relations with actors such as China and Russia while also being ‘anchored’ in the West. When we look at the facts on the ground, the question of ‘how possible is this’ is obvious. For example, the US’s decision to remove Turkey from the F-35 program after purchasing the S-400 air defense system from Russia is a reflection of these difficulties of choice.

Sinan Ülgen draws the next road map as follows:

"Turkey needs to eliminate the hesitations within the institutional structure it is affiliated with. This is related to preferences in the fields of law, democracy and fundamental freedoms. In the presentations at the EDAM meeting, messages were given that 'Turkey should attract investments from countries that are more advanced than itself'. We need to strengthen our relationship with the alliance we are in, both politically and economically, and deepen our relationship with Russia and China with the leverage this will create."

Opportunities of the new order

The door that Turkey can enter into the new world order seems to be the economy. Because large companies previously made their investment plans based on profit-loss balance and efficiency. They were also shifting their investments to China because of its low production costs.

According to Ülgen, the 'geopolitical risk' factor has now been added to this equation. Ülgen says, ''Western companies have started to 'de-localize' their investments from China (shift production infrastructure to other countries) due to the Ukraine war, epidemics and a possible China-Taiwan conflict in the future. Turkey may be the biggest gainer of the new dynamic. Because when we look at the geography from Germany to China, there is no other power with a developed industrial capacity and a competent workforce like Turkey. We need to show that we have the human resources to create a competitive advantage, and this can be achieved with an educated generation.''

In this respect, it is important to take into consideration the report of former European Central Bank President Mario Draghi on 'how the EU can increase its competitiveness'. It is necessary to find the needs in this report, which Turkish officials also emphasize, and take concrete steps.