Ülkemiz bir yönüyle önemli günler bolluğu olan bir ülkedir; o günlerin bir çoğunda tatil de yapılır.

Tatil yapılmayan iki önemli gün, siyasi tarihimizde yerlerini aldıkları için, her yıl yeniden hatırlanıp gündemi zorluyor.

O iki gün, takvimde genellikle ardı ardına geliyor: 28 Şubat ile 1 Mart… 

28 Şubat 1997 süreci ile 1 Mart 2003 Irak’a operasyon tezkeresi…

28 Şubat süreci

Son zamanlarda yerini kaybettiği için artık fazla kullanılmayan ‘askeri vesayet’ eseriydi 28 Şubat… Refah Partisi’nin 1994’te İstanbul başta olmak üzere bazı büyükşehirlerde yerel iktidarı ele geçirmesi, ardından gelen genel seçimde -24 Aralık 1995’te- sandıktan birinci parti olarak çıkması, askeri kesimi rahatsız etmişti.

Askerlerin 1995 seçimi ardından Refah Partisi’nin hükümet kuramaması için çaba gösterdikleri biliniyor. Refah’ın genel başkanı Necmettin Erbakan’ın kurulacak koalisyon hükümetinde ortak olarak ilk tercihi Anavatan Partisi’ydi. Mesut Yılmaz’la görüşmeler olumlu giderken araya giren bayram tatilinde ANAP genel başkanını ziyaret eden birkaç komutan, o kapının kapanmasını sağladı. 

Mesut Yılmaz’ın davetine Tansu Çiller’in olumlu cevap vermesiyle oluşan ‘ANAYOL hükümeti’daha başlangıçta ölü doğdu. Anayasa Mahkemesi, Meclis’te yapılan güven oylamasında, ANAP+DYP+DSP destekli hükümetin aldığı 207 oyun anayasanın öngördüğü çoğunluğa ulaşamadığına karar verdi. ANAYOL, azınlık hükümeti haline geldi ve ardından muhalefetin kendisi aleyhine verdiği gensoru oylaması Meclis’te kabul edilince, kısa dönemin başbakanı Mesut Yılmaz istifasını sundu.

Reklam

ANAYOL hükümeti 6 Mart 1996’da kuruldu, Yılmaz istifasını aynı yıl 6 Haziran’da sundu, hükümet 28 Haziran’da yerini Erbakan başbakanlığında Refah Partisi’nin DYP ile kurduğu REFAHYOL hükümetine bıraktı.

Erbakan’ın başbakan olmasından ve ortaklı da olsa hükümet kurmasından rahatsızlık duyan askerler, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de yardımıyla, 28 Haziran 1996’da kurulan hükümeti yerinden etmek üzere devreye girdiler. 28 Şubat 1997 tarihinde toplanan Milli Güvenlik Kurulu’na ‘irtica ile mücadele’ programını dayattı askerler. Ardından ülkeyi yönetmeye devam eden Refah Partisi’nin kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet başsavcısı Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Bu kargaşa sırasında, Erbakan, hükümeti kurarken dönüşümlü başbakanlık ilkesini de kabullendiği için, yerini Çiller’e terk etmek üzere Cumhurbaşkanı Demirel’e istifasını sundu. Demirel istifayı kabul etti, ama yeni hükümeti kurma görevini Çiller’e değil Yılmaz’a verdi.

Yılmaz başbakanlığında ANAP, DSP ve DTP arasında 28 Şubat’ın ilkeleri istikametinde bir hükümet kuruldu.

28 Şubat’ı hazırlayan askerler sivil hükümet üzerinde etkilerini gün be gün sürdürdükleri için, ’28 Şubat süreci’, literatüre, ‘post-modern darbe’ olarak geçti.

RP kapatıldı ve özellikle dindar kesimi rahatsız edecek bir dizi karar o süreçte alındı. İstanbul’un belediye başkanı Tayyip Erdoğan bir konuşması yüzünden hapse girdi ve siyasi yasaklı hale geldi. İmam Hatip okullarının orta kısmı kapatıldı; mezunlarına üniversite kapıları kapatıldı. Üniversitelerde başörtüsü yasağı uygulandı.

O süreci zorlayan askeri kadroların önemli isimleri AK Parti hükümetleri sırasında açılan darbe davalarında yargılanıp mahkum edildikleri için halen cezaevlerindeler.

1 Mart tezkeresi

AK Parti’nin 3 Kasım 2002 seçiminde sandıktan birinci parti çıkması üzerine Abdullah Gülbaşbakanlığında kurulan ilk hükümetin önüne, daha üç ayını doldurmadan, bir uluslararası sorun çıktı. 11 Eylül 2001 tarihinde el-Kaide örgütünün New York’taki ikiz kuleler ile Pentagon’a saldırısına uğrayan ABD, o olayın sorumlusu olarak Irak’ı ve başındaki Saddam Hüseyin’i gördü.

Reklam

Irak’a Saddam’ı devirme amaçlı bir işgal başlatma projesine Türkiye’yi de ortak etmek isteyen ABD, işgali sırasında kullanacağı toplamda 60 bini bulacak askerlerini Türkiye’de konuşlandırmak ve bu arada Türk askerlerini de yanında görmek niyetindeydi.

Yabancı askerlerin ülkeye gelmesi ve Türk askerlerinin sınır dışına gönderilmesi izni için bir tezkere 1 Mart 2003 tarihinde Meclis’te görüşüldü ve iznin geçebilmesi için gerekli oy sayısına ulaşılamadığı için tezkere reddedildi.

TBMM’de oturumu yöneten başkan Bülent Arınç ile grubunu tezkere lehine oy kullanmaya zorlamayan Başbakan Abdullah Gül’ün tavırları sayesinde AK Parti’den de red oyu verenler oldu ama, Meclis’te tezkereye esas direnişi, Deniz Baykal başkanlığındaki CHP gösterdi. O sırada siyasi yasaklı olduğu için başbakanlığı üstlenememiş AK Parti genel başkanı Tayyip Erdoğan, sonuncusu 8 Şubat 2016 tarihinde olmak üzere, kendisinin 1 Mart tezkeresinden yana olduğunu sürekli açıklamıştır.

Türkiye’de konuşlandıracağı askerlerini yola çıkarmış, sahil illerinde üs olarak kullanacağı yerleri belirlemiş olan ABD, arzusunun yerine gelmesinin TBMM tarafından engellenmesini hazmedemedi.

İki ülke arasındaki ilişkilerin en dibe vurduğu bir süreç daha hükümetin ilk yılında yaşandı.

Tezkerenin reddinden birkaç ay sonra -4 Temmuz 2003’te- Irak’ın Süleymaniye kentindeki Türk askeri karargahını basan Amerikan askerleri Türk askerlerinin başına çuval geçirdi.

Meclis’te tezkerenin reddi ABD tarafından tepkilerle karşılanmış olsa da, Irak’ın işgali ve sonrasında yaşananlar yüzünden, İslam Dünyası’nda Türkiye’ye ve özellikle de AK Parti iktidarına ilgi artmış; dahası, başta Washington’a destek veren İngiltere ve İspanya gibi ülkeler olmak üzere Batı da ABD’yi yalnız bırakma yoluna gitmiştir.

Her iki tarihi olayda, içeride askeri vesayetin dayatmalarına -28 Şubat’a-, dışarıda da ABD’nin işgalci güç olarak Türkiye’yi de yanına almasına -1 Mart tezkeresine- karşı çıkmada katkılarım olmuştu.

AK Parti’nin iktidara gelişinde, 28 Şubat sürecinin toplumdan gördüğü tepkinin de rolü vardır. Türkiye’nin AK Parti iktidarı sırasında dışarıda görmeye başladığı ilgi ve desteğin hayranlık derecesine varması da 1 Mart tezkeresinin reddiyle ilgilidir.

Tarihin böyle cilveleri oluyor işte. 28 Şubat’la önlenmek istenenler, o amaçla kurulan tuzakları aşınca iktidarda kalıcılık kazanıyor; 1 Mart tezkeresi ardından yaşandığı gibi, kayıp gibi görünen bir gelişme sonrasında ülkenin kudret ve itibarı zirveye çıkabiliyor. 

In one sense, our country is a country with an abundance of important days; Many of those days are also holidays.

Two important days on which there are no holidays are remembered every year and push the agenda, as they have taken their place in our political history.

Those two days usually come consecutively on the calendar: February 28 and March 1…

Operation permit for Iraq between 28 February 1997 and 1 March 2003…

February 28 process

'military tutelage' , which is no longer used much because it has lost its place recently ... The Welfare Party seized local power in some metropolitan cities, especially Istanbul, in 1994, and came out first in the ballot box in the following general election - on December 24, 1995. , disturbed the military sector.

It is known that the soldiers made efforts to prevent the Welfare Party from forming a government after the 1995 elections. The first choice of Welfare's leader , Necmettin Erbakan, as a partner in the coalition government to be formed was the Motherland Party. While the negotiations with Mesut Yılmaz were going positively, a few commanders who visited the ANAP leader during the intervening holiday allowed that door to be closed.

The 'MAIN ROAD government', which was formed after Tansu Çiller 's positive response to Mesut Yılmaz 's invitation, was stillborn from the very beginning. The Constitutional Court ruled that the 207 votes received by the ANAP+DYP+DSP-supported government did not reach the majority stipulated by the constitution in the confidence vote held in the Parliament. ANAYOL became a minority government, and when the opposition's no-confidence vote against it was accepted in the Parliament, the short-term prime minister, Mesut Yılmaz, submitted his resignation.

Advert

The ANAYOL government was established on March 6, 1996, Yılmaz submitted his resignation on June 6 of the same year, and on June 28, the government was replaced by the REFAHYOL government established by the Welfare Party and DYP under the prime ministership of Erbakan .

Erbakan becoming the prime minister and forming a government even with a partner , stepped in to overthrow the government established on June 28, 1996, with the help of President Süleyman Demirel . Soldiers imposed the 'fight against reactionism' program on the National Security Council, which met on February 28, 1997 . Then, the Chief Public Prosecutor of the Supreme Court of Appeals applied to the Constitutional Court to close down the Welfare Party, which continued to govern the country. During this turmoil, Erbakan submitted his resignation to President Demirel , leaving his place to Çiller , as he accepted the principle of rotating prime ministership while forming the government . Demirel accepted the resignation, but gave the task of forming the new government to Yılmaz , not Çiller .

A government was formed between ANAP, DSP and DTP under the prime ministry of Yılmaz , in line with the principles of February 28.

Since the soldiers who prepared February 28 continued their influence on the civilian government day by day, the 'February 28 process' was referred to in the literature as a 'post-modern coup' .

RP was closed and a series of decisions that would particularly disturb the religious segment were taken during that period. Tayyip Erdoğan, the mayor of Istanbul, was imprisoned and banned from politics because of a speech he made. The middle part of Imam Hatip schools was closed; University doors were closed to its graduates. A headscarf ban was implemented in universities.

Important names of the military staff who forced that process are still in prison because they were tried and convicted in coup cases filed during the AK Party governments.

March 1 memorandum

After the AK Party came first in the ballot box in the November 3, 2002 elections , an international problem arose before the first government established under the Prime Ministership of Abdullah Gül , before it had completed three months. The USA, which was attacked by the Al-Qaeda organization on the Twin Towers and the Pentagon in New York on September 11, 2001 , saw Iraq and its leader Saddam Hussein as responsible for that incident .

Advert

The USA, which wanted to include Turkey in the project of launching an invasion of Iraq with the aim of overthrowing Saddam , intended to deploy its soldiers, which would reach 60 thousand in total, during the invasion, and to have Turkish soldiers on its side.

A motion for permission for foreign soldiers to come to the country and for Turkish soldiers to be sent out of the border was discussed in the Parliament on March 1, 2003, and the motion was rejected because the required number of votes for the permission to be passed could not be reached.

of the speaker Bülent Arınç , who presided over the session in the Turkish Grand National Assembly, and Prime Minister Abdullah Gül, who did not force his group to vote in favor of the motion , some from the AK Party also voted against it, but the main resistance to the motion in the Parliament was the CHP, led by Deniz Baykal . AK Party leader Tayyip Erdoğan , who could not assume the prime ministership because he was banned from politics at the time, has repeatedly declared that he was in favor of the March 1 resolution, the last of which was on February 8, 2016.

The USA, which had set out its soldiers to be deployed in Turkey and determined the places to use as bases in the coastal provinces, could not stomach the fact that the Turkish Grand National Assembly prevented its wish from being fulfilled.

A period in which relations between the two countries reached their lowest point occurred in the first year of the government.

A few months after the rejection of the warrant - on July 4, 2003 - American soldiers raided the Turkish military headquarters in Sulaymaniyah, Iraq, and put sacks over the heads of Turkish soldiers.

Although the rejection of the motion in the Parliament was met with reactions by the USA, due to the invasion of Iraq and the events that followed, interest in Turkey and especially the AK Party government increased in the Islamic World; Moreover, the West, especially countries such as England and Spain that supported Washington, chose to leave the USA alone.

In both historical events, I had contributed to opposing the impositions of military tutelage internally - February 28 - and externally, the USA taking Turkey as an occupying power - March 1 memorandum.

The reaction of the society to the February 28 process also played a role in the AK Party's coming to power. The interest and support that Turkey began to receive abroad during the AK Party's rule, reaching the level of admiration, is also related to the rejection of the March 1st proposal.

History has its twists and turns like this. Those who were intended to be prevented by February 28 gain permanence in power when they overcome the traps set for that purpose; As happened after the March 1 warrant, the country's power and reputation can reach its peak after a seemingly lost development.