Sedat Peker’in itiraflarını izlerken detayını öğrendiğim, 1996’da Kıbrıs’ta suikasta uğrayan ve “faili meçhul” olarak kayda geçen gazeteci Kutlu Adalı cinayeti yıllar öncesine götürdü beni.

23 Nisan 1962’yi 24 Nisan’a bağlayan gece, faili meçhul cinayetlere kurban giden iki Kıbrıslı gazeteciyi, Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet’i hatırladım. Hikmet yatağında, karısının gözü önünde, Gürkan ise arabası içerisinde infaz edildi. Gazeteciler, 24-25 Mart 1962’de, Bayraktar Cami ve Ömeriye Cami’nde patlatılan bombaların izlerini sürüyorlardı. Yıllar yıllar sonra, emekli orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu’nun “Kıbrıs’ta cami yaktık” cümlesini ağzından kaçırması Kıbrıs’ta da gündem olmuştu.

Kıbrıs’ta 1931 yılında İngiliz yönetimine karşı ilk bağımsızlık gösterileri gündeme geldi. Kıbrıslı Rumların başlattıkları ayaklanmaya karşı İngiltere, temel güç olarak Kıbrıslı Türklerden oluşturulan birlikleri kullanarak, Ada’da iki toplumun karşı karşıya getirilmesini sağlayacak ilk tohumları atmış oldu. 1 Mayıs 1931’de Kıbrıs Türklerinin ilk siyasi faaliyeti olan “Kıbrıs Türk Milli Kongresi” de toplandı. Tesadüf, 1930’lu yıllarda, Enosis (ilhak) mücadelesi verenlerin mücadele merkezi de Londra’daydı.

Kıbrıslı Rum Albay George Grivas genç bir subayken 1920–1922 yılları arasında Türk-Yunan savaşında yer almıştı. II. Dünya savaşında da Yunan Ordusu’nda görev yapan Grivas savaştan sonra Kıbrıs’a dönerek yaşamının geri kalan kısmını Enosis’e adadı. Böylece, Grivas ile Makarios arasında liderlik mücadelesi başladı. Enosis için takip edilecek yöntem konusunda anlaşamıyorlardı. Makarios, Grivas’ın aşırı politikalarının çözüm getirmeyeceğini düşünerek diplomatik çabalarına Birleşmiş Milletler’in dâhil olmasını istiyordu. Grivas 1954/55’de Kıbrıslı Savaşçıların Millî Örgütü’nü (EOKA) kurdu. 1 Nisan 1955’de EOKA İngiliz yönetimine karşı bir şiddet kampanyası başlattı ve İngiliz askeri hedeflerine ve Lefkoşa, Mağusa, Larnaka ve Limasol’daki kamu kuruluşlarına karşı saldırılara girişti. Ayrıca Lefkoşa’daki radyo istasyonu havaya uçuruldu. Daha sonraki süreçte EOKA, İngiliz ve  Türklerin yanı sıra, İngilizler için çalışan Kıbrıslı Rum sivillere karşı da silahlı saldırılar düzenlemeye başladı.

Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL) siyasi gelişmeler karşısında daha çok Kilise ile iş birliği halindeydi.Hatta, İngilizler Makarios’u “Akdeniz’in Castro”su olarak tanımlıyorlardı. Kıbrıslı Türkler de 1954’ten itibaren gerginleşen ortamda kendilerini savunmak için Ada’da çeşitli örgütler kuruyorlardı. Nihayet, Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT), 23 Kasım 1957 akşamı, Lefkoşa’da, Türkiye’nin Kıbrıs’taki Büyükelçiliğinde görevli Mustafa Kemal Tanrısevdi’nin evinde, Rauf Denktaş, Burhan Nalbantoğlu ve Mustafa Kemal Tanrısevdi tarafından kuruldu ve Kıbrıs Türk toplumunun Ada’da taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyete başladı.

İngiltere, Kıbrıs’taki kendi sorununu farklı bir boyuta taşıyarak, Türkiye ve Yunanistan arasında da bir gerilim yaratılmasının peşindeydi. 1955’de Londra’da Türkiye, Yunanistan ve İngiltere arasında bir toplantı düzenlendi. Türkiye ilk kez bu toplantıda Kıbrıs’ta taraf olarak yer aldı. Bu tarihe kadar Türkiye için ne bir Kıbrıs Adası ne de bir Kıbrıs sorunu vardı. Hatta, hatırlanacaktır, TBMM’de,  “Türkiye’nin Kıbrıs diye bir meselesi olmadığı” yönünde sözler de sarf edilmişti. Bahsettiğim Londra toplantısının tarihi 29 Ağustos–6 Eylül 1955’dir. Büyük bir tesadüf eseri, 6-7 Eylül olayları dediğimiz kara lekenin tarihine denk düşmektedir. Aynı kişi, Sabri Yirmibeşoğlu, bu olayı anlatırken, “6-7 Eylül de, bir Özel Harp işiydi. Ve muhteşem bir örgütlenmeydi. Amaca da ulaştı. Sorarım size, bu muhteşem bir örgütlenme değil miydi?” diyecek kadar gururluydu ama aynı zamanda itirafçı olmuştu. 6-7 Eylül’ün önemli sloganlarından birisi de “Ya taksim ya ölüm”dü. Üzücü olaylardan sonra iki NATO müttefiki arasındaki ilişkiler gerildi. Ancak, İngiltere açısından maksat hasıl olmuştu.

Sonrasını zaten biliyorsunuz, olaylar, olaylar…

The murder of journalist Kutlu Adalı, who was assassinated in Cyprus in 1996 and recorded as "unknown assailant", the details of which I learned while watching Sedat Peker's confessions, took me back years ago.

I remembered the two Cypriot journalists, Ahmet Muzaffer Gürkan and Ayhan Hikmet, who fell victim to unsolved murders on the night between 23 April 1962 and 24 April. Hikmet was executed in his bed, in front of his wife, and Gürkan was executed in his car. Journalists were following the traces of the bombs exploded in Bayraktar Mosque and Ömeriye Mosque on 24-25 March 1962. Years later, retired general Sabri Yirmibeşoğlu's utterance of the sentence "We burned a mosque in Cyprus" became a trending topic in Cyprus as well.

The first independence demonstrations against British rule took place in Cyprus in 1931. Against the uprising launched by the Greek Cypriots, England used the troops formed from the Turkish Cypriots as the main force, thus laying the first seeds that would bring the two communities against each other on the island. On May 1, 1931, the "Turkish Cypriot National Congress", the first political activity of the Turkish Cypriots, was held. Coincidentally, in the 1930s, the struggle center of those fighting for Enosis (annexation) was also in London.

Greek Cypriot Colonel George Grivas, as a young officer, took part in the Greek-Turkish war between 1920 and 1922. II. Grivas, who served in the Greek Army during World War II, returned to Cyprus after the war and devoted the rest of his life to Enosis. Thus, the struggle for leadership began between Grivas and Makarios. They could not agree on the method to be followed for enosis. Makarios wanted the United Nations to be involved in his diplomatic efforts, thinking that Grivas' extreme policies would not bring a solution. Grivas founded the National Organization of Cypriot Fighters (EOKA) in 1954/55. On 1 April 1955, EOKA launched a campaign of violence against British rule, launching attacks against British military targets and public institutions in Nicosia, Famagusta, Larnaca and Limassol. Additionally, the radio station in Nicosia was blown up. In the following period, EOKA began to carry out armed attacks against the British and Turks, as well as Greek Cypriot civilians working for the British.

The Working People's Progressive Party (AKEL) was more in cooperation with the Church in the face of political developments. In fact, the British described Makarios as the "Castro of the Mediterranean". Turkish Cypriots were also establishing various organizations on the Island to defend themselves in the tense environment since 1954. Finally, the Turkish Resistance Organization (TMT) was founded by Rauf Denktaş, Burhan Nalbantoğlu and Mustafa Kemal Tanrısevdi, on the evening of 23 November 1957, in the house of Mustafa Kemal Tanrısevdi, who was working at the Turkish Embassy in Cyprus, in Nicosia, and the Turkish Cypriot community was founded on the island. started its activities to achieve the partition goal.

By taking its problem in Cyprus to a different dimension, Britain was seeking to create tension between Turkey and Greece. In 1955, a meeting was held in London between Türkiye, Greece and England. Türkiye took part as a party in Cyprus for the first time in this meeting. Until this date, there was neither an island of Cyprus nor a Cyprus problem for Türkiye. In fact, it will be remembered that words were made in the Turkish Grand National Assembly to the effect that "Turkey does not have an issue called Cyprus". The date of the London meeting I mentioned is 29 August–6 September 1955. By a great coincidence, it coincides with the date of the black mark we call the events of September 6-7. The same person, Sabri Yirmibeşoğlu, while describing this incident, said: “September 6-7 was a Special Warfare incident. And it was a wonderful organization. It achieved its purpose. I ask you, wasn't this a magnificent organization? He was proud enough to say, but at the same time he became a confessor. One of the important slogans of September 6-7 was "Either partition or death". After the sad events, relations between the two NATO allies became tense. However, for England, the aim was achieved.

You already know what happens next, events, events...