31 Mart’ta yapılan mahalli idareler seçimi, AK Parti’nin 22 yıllık sandık saltanatına son verdi. 2002’den 2024’e kadar AK Parti, yedisi genel (2002, 2007, 2011, 2015-Haziran, 2015-Kasım, 2018, 2023), dördü yerel (2004, 2009, 2014, 2019) ve üçü de Cumhurbaşkanlığı (2014, 2018, 2023) olmak üzere 14 seçime girdi. Ayrıca bu dönemde üç halk oylaması da (2007, 2010, 2017) yapıldı. AK Parti, bu 17 seçimin tamamında galip geldi ve tekrarı imkânsız bir başarıya imza attı. 

Fakat 31 Mart farklı oldu ve AK Parti açısından dramatik bir tablo oluşturdu. Çünkü AK Parti, bu seçimden 2002’den bu yana aldığı en düşük oy oranıyla (yüzde 35,49) çıktı ve tarihinde ilk defa ikinciliği tattı. AK Parti bir yıldan az bir sürede 2 milyonun üzerinde oy kaybetti. 14 Mayıs’taki genel seçimlerde 18.586.137 olan AK Parti’nin oyu 31 Mart’taki yerel seçimlerde 16.339.771’e düştü. 

AK Parti’nin belediye sayısı da hatırı sayılır bir nispette azaldı. 2019’da AK Parti’nin 15’i büyükşehir, 24’ü şehir, 535’i ilçe ve 202’si belde olmak üzere toplamda 776 belediyesi vardı. 2024’te ise AK Parti 12’si büyükşehir, 12’si şehir, 359’u ilçe ve 124’ü belde olmak üzere toplamda 507 belediye başkanlığı kazandı. 

AK Parti geçmiş seçimlerde rakiplerini ezip geçtiği Karadeniz, İç Ege ve İç Anadolu bölgelerinde büyük bir güç kaybetti. Kalesi sayılan ve asla düşmeyeceği sanılan Urfa ve Adıyaman gibi sembol şehirlerde de bayrağı rakiplerine teslim etmek zorunda kaldı. Hülasa Erdoğan’ın partisi her düzeyde ciddi bir sarsıntı geçirdi. 

Siyasi Kabızlık

Elbette bu bir günde olmadı; partiyi oy kaybına uğratan ve bir süredir devam edegelen birtakım yapısal sorunlar var. Evvela, 22 yıldır iktidar olmanın getirdiği bir yıpranmışlıkla her gün daha fazla yüz yüze geliyor. Yıpranmışlık her alanda kendini gösteriyor. Mesela, AK Parti, siyaset kabızlığı çekiyor ve memleketin önüne yeni bir tahayyül koymada sıkıntı yaşıyor. 

Gerçi Etyen Mahçupyan’ın “Yeni İttihatçılık” olarak tanımladığı “Türkiye Yüzyılı” 14 Mayıs’ta AK Parti’nin hedefine ulaşmasına katkı sağladı. Fakat 31 Mart, bu söylemin halka o derece nüfuz etmediğini gösterdi ve kalıcılığı noktasında ciddi kuşkular doğurdu. Çünkü bu söylem içte ve dışta bir kutuplaşmaya dayanır. Fakat anlaşılan o ki seçmenler hep bir tarafa çekilmekten yoruldular, içte ve dışta daha mutedil bir iklime ihtiyaç duyuyorlar. Bir başka deyişle, seçmen içte iktidar ve muhalefet ilişkisinin, dışta da diğer ülkelerle münasebetlerin normalleşmesini arzuluyor. 

AK Parti’nin kadrolarında tevil götürmez bir daralma yaşanıyor. Erdoğan’ın haricinde üç-dört güçlü ismin düşünmeden sıralanabildiği bir AK Parti artık yok. Parti içinde siyasi bir gücü bulunan ve herhangi bir konuda bir laf söylediğinde toplumun kulak kesildiği aktörler peyderpey AK Parti’den tasfiye edildi. AK Parti, Erdoğan için dikensiz bir gül bahçesine çevrildi ama bunun bedeli de halk nezdindeki gücünün azalması oldu. 

Bugün bütün bir parti Erdoğan’ın eline bakıyor ama Erdoğan artık kitlelerde eskisi gibi muazzam bir heyecan uyandıramıyor. AK Parti’nin önünde çok boyutlu sorunlar duruyor: Mesela AK Parti seçmendeki sosyolojik ve demografik dönüşümleri anlamada, büyükşehirlerdeki kan kaybını durdurmada, yeni seçmenlere ulaşmada ve sahneye yeni aktörler çıkarmada büyük bir sıkıntı çekiyor. Keza AK Parti hak ve özgürlük mefhumundan uzaklaşıyor, Kürtlerle arasında kapsayıcı bir dil kuramıyor. 

Bu devasa sorunlar, tek bir kişi işaret edilerek değil, ancak yeni ve aykırı fikirlerin çarpışmasıyla çözülebilir. Lakin AK Parti’de böyle bir açık tartışmanın yapılabileceği bir atmosfer de yok. Partiye entelektüel bir kuraklık çökmüş. Geçmişte AK Parti düşünce alışverişine kıymet verir, her kesimden okur-yazarlarla ve sivil toplum kuruluşlarıyla dirsek teması içinde bulunur, politikalarını belirlerken bu fikri kanallardan beslenmeyi ihmal etmezdi. 

Ne var ki yakın geçmişteki o AK Parti’nin yerinde bugün yeller esiyor. Parti yönetimi kendi çizgilerinin dışında duran hiç kimseyle bir irtibat kurma gereği duymuyor, sadece partinin kabullerini onaylayanlarla yetiniyor. Medyada, üniversitelerde ve sivil toplumda, salt AK Parti ile aynı dalga boyunda olanlarla bir araya geliniyor. Her yerden tek bir sesin çıkmasına gayret ediliyor. Sıkı bir kontrol altında tutulan medya ve üniversitelerden de, bürokratlaştırılmış aydın ve kanaat önderlerinden de sürekli partiye ve lidere imanlarını tazelemeleri bekleniyor. Ha bire yankı odaları oluşturuluyor. Ezber ve benzer kalıpların tüketildiği bu yankı odalarında, tabiatıyla sadra şifa olabilecek düşünceler de yeşermiyor.

Kaybedilen Kimlik 

AK Parti, giderek sivil kimliğinden soyunuyor. Bilhassa çözüm sürecinin bitmesinden ve MHP ile kurulan ortaklıktan sonra AK Parti ile sivilliğin arasındaki mesafe açıldı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi de, sivillikten uzaklaşma ve devletle özdeşleşme sürecini tahkim etti. AK Parti, hâlihazırda şeksiz şüphesiz bir devlet partisi; bütün valilerin, kaymakamların, rektörlerin, askeri ve sivil bürokratların AK Parti’nin bir aparatına dönüştüğünü söylemek abartı olmaz. 

Öyle ki seçimlerde oy istemek de dâhil olmak üzere, AK Parti’nin yapması gereken bütün işler devlet eliyle yapılır oldu. AK Parti’nin teşkilatları da bu resimde, vatandaşların taleplerini merkeze ileten birimler olmaktan çıktı ve bir devlet dairesine dönüştü. AK Parti’yi sivil aktörlerin -milletvekillerinin, teşkilat mensuplarının- değil devlet ajanlarının temsil ettiği düşüncesi güçlendikçe de, siyasetçiler muhatap olmaktan çıktılar ve insanlar muhatap olarak bürokratların kapısını aşındırmaya başladılar. 

Son sekiz yılda yaşananlara bakıldığında görünen o ki AK Parti bu devletleşme halini çok sevdi. Kolay kolay da bundan vazgeçecek gibi durmuyor. Ancak devlet-partisi olmanın da bir maliyeti var, hem de ağır bir maliyet. Devletle bütünleştikçe AK Parti giderek halktan kopuyor, halkın gündeminden uzaklaşıyor ve hakkı-hukuku gözetmeden her şeyi yapabileceği vehmine kapılıyor. 

Devlet postuna oturduğunu düşündüğünden hal ve hareketlerine bir kibir egemen oluyor. Sürekli üst perden konuşuyor. Devleti arkasına almak etkin bir denetimi namümkün kıldığından partiyle irtibatlı yolsuzluk, liyakatsizlik, rüşvet, şatafat ve benzeri hukuksuzlukların ve yanlışlıkların tamamının üstü devletin gücüyle örtülüyor. Keza devletle bütünleşme AK Parti ile Kürtlerin arasında uçurumlar örüyor. Hem doğuda hem de batıda AK Parti’nin Kürtlerle olan bağı zayıflıyor ve bu da AK Parti’yi kuvvetten düşürüyor. 

Velhasıl AK Parti, özellikle 2015’ten beri seçmen tabanını zayıflatan bir süreçten geçiyor. Ancak parti yönetimi, partiyi oy kaybına uğratan yapısal ve konjonktürel nedenlerle yüzleşmekten kaçınıyor. 

2023’te AK Parti, muhalefetin her biri ders olabilecek boyuttaki yanlışları sayesinde Cumhurbaşkanlığı seçimini kazandı. Ancak bu bir Pirus zaferiydi. Çünkü her ne kadar Erdoğan sandıktan muzaffer çıkmışsa da AK Parti 2002’ye, yani başlangıç seviyesine kadar gerilemişti. Seçmen uyarısını yapmış ve AK Parti için tehlike çanlarını çalmıştı. 

Fakat Beştepe ve Söğütözü’ndeki kulaklar bu çan seslerini duymazlıktan gelince bir yıl önceki Pirus zaferinin yerini acı bir mağlubiyet aldı. 31 Mart’ta takke düştü, kel göründü. Ve eğer AK Parti bir siyaset değişikliğine gitmez de son sekiz yıldaki rotasında ısrar ederse, sanırım o takkeyi düştüğü yerden kaldırmak pek kolay olmayacak. 

The local government elections held on March 31 ended the AK Party's 22-year reign at the ballot box. AK Party from 2002 to 2024, seven general (2002, 2007, 2011, 2015-June, 2015-November, 2018, 2023), four local (2004, 2009, 2014, 2019) and three Presidential (2014, 2014) It participated in 14 elections (2018, 2023). Additionally, three referendums (2007, 2010, 2017) were held during this period. The AK Party won all 17 elections and achieved a success that is impossible to repeat. 

But March 31 was different and created a dramatic picture for the AK Party. Because the AK Party emerged from this election with its lowest vote rate (35.49 percent) since 2002 and tasted second place for the first time in its history. AK Party lost more than 2 million votes in less than a year. The AK Party's votes, which were 18,586,137 in the general elections on May 14, dropped to 16,339,771 in the local elections on March 31. 

The number of AK Party municipalities has also decreased significantly. In 2019, the AK Party had a total of 776 municipalities, including 15 metropolitan municipalities, 24 cities, 535 districts and 202 towns. In 2024, the AK Party won a total of 507 mayoralties, including 12 metropolitan, 12 city, 359 district and 124 townships. 

The AK Party has lost great power in the Black Sea, Inner Aegean and Central Anatolia regions, where it crushed its opponents in the previous elections. He had to surrender the flag to his rivals in symbolic cities such as Urfa and Adıyaman, which were considered his strongholds and were thought to never fall. In short, Erdoğan's party has suffered a serious shock at every level. 

Political Constipation

Of course, this didn't happen in one day; There are some structural problems that have caused the party to lose votes and have been going on for a while. First of all, he faces more and more weariness every day that comes with being in power for 22 years. Weariness shows itself in every field. For example, the AK Party suffers from political constipation and has difficulty in putting a new vision for the country. 

Although the "Turkey Century", defined by Etyen Mahçupyan as "New Unionism", contributed to the AK Party reaching its goal on May 14. However, March 31 showed that this discourse did not penetrate the public to that extent and raised serious doubts about its permanence. Because this discourse is based on internal and external polarization. But it seems that voters are tired of always being drawn to one side, and they need a more moderate climate inside and outside. In other words, voters desire the normalization of relations between the government and the opposition at home and relations with other countries abroad. 

There is an inexplicable shrinkage in the AK Party's staff. There is no longer an AK Party in which three or four strong names other than Erdoğan can be listed without thinking. Actors who had political power within the party and who the society listened to when they said anything about any issue were gradually eliminated from the AK Party. The AK Party turned into a rose garden without thorns for Erdoğan, but the price of this was the decrease in its power in the eyes of the people. 

Today, an entire party is looking into Erdoğan's hands, but Erdoğan can no longer arouse tremendous excitement in the masses as he used to. There are multi-dimensional problems facing the AK Party: For example, the AK Party is having great difficulties in understanding the sociological and demographic transformations in the electorate, stopping the blood loss in metropolitan cities, reaching new voters and introducing new actors to the stage. Likewise, the AK Party is moving away from the notion of rights and freedom and cannot establish an inclusive language with the Kurds. 

These huge problems can be solved not by pointing a single person, but only by the collision of new and contradictory ideas. However, there is no atmosphere in the AK Party where such an open discussion can be held. An intellectual drought has fallen on the party. In the past, the AK Party valued the exchange of ideas, was in close contact with literate people from all walks of life and non-governmental organizations, and did not neglect to benefit from these intellectual channels when determining its policies. 

However, the AK Party of the recent past is now in disrepair. The party management does not feel the need to establish contact with anyone who stands outside its lines, and is satisfied with those who only approve of the party's acceptances. In the media, universities and civil society, only those who are on the same wavelength as the AK Party are coming together. Efforts are made to hear a single voice from everywhere. The tightly controlled media and universities, as well as bureaucratized intellectuals and opinion leaders, are constantly expected to renew their faith in the party and the leader. Echo chambers are constantly being created. In these echo chambers where memorization and similar patterns are consumed, naturally healing thoughts do not flourish.

Lost Identity 

The AK Party is gradually stripping away its civilian identity. Especially after the end of the solution process and the partnership established with MHP, the distance between the AK Party and civilian life widened. The Presidential Government System also reinforced the process of moving away from civilianity and identifying with the state. The AK Party is already undoubtedly a state party; It would not be an exaggeration to say that all governors, district governors, rectors, military and civilian bureaucrats have become tools of the AK Party. 

So much so that all the work that the AK Party was supposed to do, including asking for votes in the elections, was done by the state. In this picture, the AK Party's organizations ceased to be units that convey citizens' demands to the center and turned into a government office. As the idea that the AK Party was represented by state agents, not civilian actors - members of parliament, members of the organization - grew stronger, politicians ceased to be the interlocutors and people began to knock at the doors of the bureaucrats as interlocutors. 

Looking at what has happened in the last eight years, it seems that the AK Party liked this state of nationalization very much. It doesn't look like he will give up on this easily. However, being a state party also has a cost, and it is a heavy one. As it integrates with the state, the AK Party becomes increasingly disconnected from the people, moves away from the people's agenda, and falls into the delusion that it can do anything without considering the rights and laws. 

Since he thinks that he is in the position of the state, arrogance dominates his behavior and actions. He always talks in a high voice. Since having the state behind it makes effective control impossible, all corruption, incompetence, bribery, ostentation and similar unlawfulness and wrongdoings associated with the party are covered up with the power of the state. Likewise, integration with the state creates gaps between the AK Party and the Kurds. The AK Party's ties with the Kurds are weakening both in the east and the west, and this weakens the AK Party. 

In short, the AK Party has been going through a process that has weakened its voter base, especially since 2015. However, the party management avoids confronting the structural and cyclical reasons that cause the party to lose votes. 

In 2023, the AK Party won the Presidential election thanks to the opposition's mistakes, each of which could be a lesson. But this was a Pyrrhic victory. Because although Erdoğan emerged victorious in the ballot box, the AK Party had regressed to its initial level in 2002. He made a warning to the voters and rang the alarm bells for the AK Party. 

However, when the ears in Beştepe and Söğütözü turned a deaf ear to these bells, the Pyrrhic victory of the year before was replaced by a bitter defeat. On March 31, his skullcap fell off and he appeared bald. And if the AK Party does not make a policy change and insists on its course of the last eight years, I think it will not be easy to lift that skullcap from where it fell.