15 Mart'ta Fransa, Almanya, İngiltere ve ABD hükümetleri, Suriye ayaklanmasının 13. yıl dönümü münasebetiyle bir açıklama yayınladı. [Ben]

13 yıl önce bu günde, “Suriye halkı özgürlüklerini ve insan haklarına saygıyı talep etmek için barışçıl protestolarla sokaklara döküldü. Esad rejimi bu protestoları bugüne kadar devam eden acımasız bir baskı ve zulüm kampanyasıyla karşıladı. Mart 2011'den bu yana Suriye'deki çatışmalar 500.000'den fazla kişinin ölümüne ve Suriye nüfusunun yarısından fazlasının zorla yerinden edilmesine yol açtı. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve Almanya'nın koordineli çabaları Suriye halkının acılarının sona ermesine odaklanıyor."

Ayrıca, ilişkilerin normalleşmesi ihtimalini görmedikleri Esad rejiminin Suriye halkının maruz kaldığı insan hakları ihlallerini ve istismarlarını sona erdirme konusundaki kararlılıklarını da yinelediler. Onlara göre DEAŞ'ın yeniden canlanmasını önlemek "bir numaralı öncelik" olmaya devam ediyor.

Bu açıklama, Batı'nın ahlaki açıdan üstün kalmaya, 500.000 kişinin ölümüyle ilgili her türlü sorumluluğu reddetmeye yönelik bir başka girişimidir. Ne yazık ki inandırıcı değil.

Mart ayı aynı zamanda Irak'ın işgalinin 21. yıl dönümü ama benzer bir açıklama beklenemez.

Saddam Hüseyin'in tek adam yönetimi altındaki Irak, 1990'da Kuveyt'i işgal ettiği için haklı olarak cezalandırıldı. Ne olursa olsun, on üç yıl sonra, 2003'te sahte gerekçelerle ABD ve İngiltere tarafından işgal edildi. Yirmi yıl sonra Bağdat hala yön bulmakta zorlanıyor. Watson Enstitüsü'nün bir yıl önce Irak'taki kayıplarla ilgili söyledikleri şunlardı:

“Kimse 2003 ABD işgalinden bu yana Irak'ta kaç kişinin öldürüldüğünü ve yaralandığını kesin olarak bilmiyor. Ancak işgalden Mart 2023'e kadar 280.771-315.190 arasında ABD'nin, müttefiklerinin, Irak ordusu ve polisinin ve muhalif güçlerin neden olduğu doğrudan savaşla bağlantılı şiddet nedeniyle öldüğünü biliyoruz. Iraklı sivillerin şiddetli ölümleri hava bombardımanı, top atışları, ateşli silahlar, intihar saldırıları ve bombalama sonucu çıkan yangınlar yoluyla meydana geldi. Çok sayıda sivil de yaralandı.

“Savaşla ilgili ölümlerin tümü Irak hükümeti ve ABD liderliğindeki koalisyon tarafından doğru bir şekilde kaydedilmediği için rakamlar muhtemelen çok daha yüksek. Rastgele seçilen hane halkı araştırmalarına dayanan çeşitli tahminler, Iraklılar arasındaki toplam ölüm sayısının yüzbinlerce olduğunu ortaya koyuyor.” [ii]

17 Mart 2011'de Arap Baharı kaosunun harekete geçirdiği BM Güvenlik Konseyi, Libya'ya ilişkin 1973 sayılı Kararı kabul etti. Çin, Almanya ve Rusya çekimser kaldı.

19 Mart 2011'de Paris'te Fransız, İngiliz ve ABD öncülüğünde düzenlenen konferansta, “sivilleri korumak amacıyla” Kaddafi güçlerine karşı hava operasyonlarının başlatılmasına karar verildi. Birkaç saat içinde hava saldırıları başladı. Amacın 1973 sayılı Kararı ihlal ederek rejim değişikliği yapmak olduğu çok geçmeden anlaşıldı.

Böylece Mart ayı aynı zamanda Libya müdahalesinin yıldönümüne de denk geliyor.

Nisan 2011 ortasında International Herald Tribune, Le Figaro ve Times of London'da yayınlanan bir köşe yazısında Başkan Obama, Başkan Sarkozy ve Başbakan Cameron projeyi doğruladılar. Yıllar sonra Sayın Obama, “ertesi gün” hazırlığı yapılmadan yapılan Libya müdahalesinin yanlış olduğunu itiraf etti. Bugün Libya savaşın harap ettiği bir ülke olmaya devam ediyor.

Batı'nın bir sonraki hedefi Suriye'ydi. Suriye'deki rejim değişikliği projesi Suriye'ye demokrasi ve refah getirmek için mi tasarlandı? Hayır. Bu, Irak gibi Suriye'yi de bölgesel dengenin dışına çıkarmak için tasarlandı. Çünkü otokratik yönetim altındaki insanların demokrasiye kavuşmasını sağlamanın yolu askeri müdahale değil, angajmandır.

Yirmi yıl süren savaş, yıkım ve binlerce sivil kaybının ardından ABD, Afganistan'ı Taliban'a teslim ederek Orta Çağ'a geri gönderdi. Bu, Washington'un bir başka Orta Doğu başarısızlığına işaret eden tek taraflı kararıydı.

Son olarak bugün Batı, İsrail ile Filistinliler arasında kalıcı barışa giden yolu çizme konusunda çıkmazda. Son yirmi beş yılın Ortadoğu tarihi farklı yazılsaydı, Gazze'deki can kaybı ve insani yardım ihtiyacına ilişkin Batılı kamuoyunun açıklamaları Küresel Güney'de yankı bulabilirdi.

Özetle Batı, son yetmiş yılda Orta Doğu'da tek bir başarı öyküsü yazmadı.

Türkiye'nin son on beş yıldır U dönüşleriyle karakterize edilen inişli çıkışlı dış politikası da bundan daha iyiye gitmiyor. Krizin başlangıcı, Türkiye'deki AKP hükümetinin Müslüman Kardeşler'i Şam'da iktidara getirme isteğine karşı koyamadığı Suriye ayaklanmasıydı. Projenin stratejik bir hata olduğu kanıtlandı.

Beşar Esad'ın babasının yerine geçmesinden sonra Ankara, Şam'la iyi ilişkiler kurdu, en üst düzeyde samimi ilişkiler kurdu. Türkiye artık Suriye'den gelen bir terör tehdidiyle karşı karşıya değil. “Türkiye-Suriye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi”nin 2009 yılında Şam'da yaptığı toplantının sonunda yayınlanan bildiride “stratejik ortaklık”tan bahsediliyordu. İki ülkenin karşı karşıya olduğu ortak tehditlerden ve zorluklardan bahsetti.

Türkiye, Rusya ve bölge ülkeleriyle de iyi ilişkilere sahipti. Demokratik gerilememiz, geleneksel müttefiklerimizle ilişkilerimizin kimyasını değiştirmeye başlamıştı ancak güvenlik çıkarlarındaki farklılaşma, doğrudan düşmanlıkla karakterize edilen bir sorun haline gelmemişti. İdlib'de sınırın ötesinde onbinlerce cihatçı savaşçımız yoktu. Türkiye'de milyonlarca Suriyeli mültecimiz yoktu.

Arap Birliği, 7 Mayıs 2023'te Kahire'de yapılan olağanüstü toplantının ardından 11 yıllık aradan sonra Suriye'yi yeniden saflarına kabul etti. Washington itiraz edemedi ama memnun olmadı. Ancak bu, Suriye gerçeğinin tanınmasıydı. Başkan Esad ne demokrat ne de Taliban ve orada kalacak. Üstelik Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri Müslüman Kardeşler'in dostu değil.

Batı, diplomatik söylemine göre şu ana kadar “Rusya'nın Ukrayna'yı sebepsiz işgaline karşı birlik halinde” kalmayı sürdürdü. Kiev'e silah sağlıyor, Rusya'ya yaptırımlar uyguluyor, Ukrayna halkının acısını hafifletmek için elinden geleni yapıyor ve Ukraynalı mültecileri cömertçe kabul ediyor. Bunların hepsi övgüye değer ama şimdi ortaya çıkan soru şu gibi görünüyor: "Ne kadar süreyle?" Umarız Başkan Putin, mevcut tabloyu, işgale devam etmek için bir fırsat olarak yanlış okumaz çünkü bu, daha geniş bir Avrupa çatışmasının başlangıcına işaret eder.

Geçtiğimiz on yılda Suriye halkı da Ukrayna halkı gibi yıkım ve kayıplar yaşadı. Batı, Suriyeli mültecilerin kendi sınırlarına doğru ilerlemesinden korktuğu için ülkeye barışı getirecek bir adım atmalıdır. On üç yıldır süren çatışmayı sona erdirmek için Şam ve Rusya'yı devreye sokmalı. Ukrayna'daki savaş bu tür bir angajmana engel olmamalıdır. 910 kilometrelik sınırı paylaşan iki ülkenin sonsuza kadar komşu kalması nedeniyle Ankara'nın Şam'la ilişkilerini yeniden kurması gerekiyor. Bütün bunlar sadece bir U dönüşü daha gerektirir.

On March 15, the Governments of France, Germany, the UK, and the US issued a statement on the occasion of the 13th anniversary of the Syrian uprising.[i]

They said that on this day 13 years ago, “the Syrian people took to the streets in peaceful protest to demand their freedom and respect for human rights. The Assad regime met these protests with a ruthless campaign of oppression and atrocities that continues to this day. Since March 2011, the Syrian conflict has led to the deaths of more than 500,000 people and the forced displacement of more than half of the Syrian population. The coordinated efforts of the United Kingdom, United States of America, France, and Germany are focused on ending the suffering of the Syrian people.”

They also reiterated their commitment to ending the human rights violations and abuses suffered by the Syrian people at the hands of the Assad regime with whom they see no possibility of normalization of relations. For them, supposedly, preventing Daesh’s resurgence remains “a top priority”.

The statement is yet another Western attempt to remain on the moral high ground, to deny any responsibility whatsoever for the loss of 500,000 lives. Unfortunately, it is not convincing.

The month of March also marks the 21st anniversary of the invasion of Iraq, but a similar statement is not to be expected.

Iraq, under Saddam Hussein’s one-man rule, was rightly punished for its invasion of Kuwait in 1990. Regardless, thirteen years later, in 2003, it was invaded by the US and the UK under false premises. Two decades later, Baghdad is still struggling to find direction. This is what the Watson Institute said a year ago on Iraqi casualties:

“No one knows with certainty how many people have been killed and wounded in Iraq since the 2003 United States invasion. However, we know that between 280,771-315,190 have died from direct war-related violence caused by the U.S., its allies, the Iraqi military and police, and opposition forces from the time of the invasion through March 2023. The violent deaths of Iraqi civilians have occurred through aerial bombing, shelling, gunshots, suicide attacks, and fires started by bombing. Many civilians have also been injured.

“Because not all war-related deaths have been recorded accurately by the Iraqi government and the U.S.-led coalition, the numbers are likely much higher. Several estimates based on randomly selected household surveys place the total death count among Iraqis in the hundreds of thousands.”[ii]

On March 17, 2011, the UN Security Council energized by the Arab Spring chaos adopted Resolution 1973 on Libya. China, Germany, and Russia abstained.

On 19 March 2011, a conference in Paris, held under French, British, and US leadership decided to start air operations against Qaddafi’s forces “to protect the civilians”. Within hours air strikes began. It soon became clear that the purpose was regime change in violation of Resolution 1973.

Thus, the month of March also happens to mark the anniversary of the Libya intervention.

In an op-ed published in mid-April 2011, in the International Herald Tribune, Le Figaro, and the Times of London, President Obama, President Sarkozy, and Prime Minister Cameron confirmed the project. Years later, Mr. Obama admitted that the Libya intervention with no preparation for the “day after” was wrong. Today, Libya remains a war-torn country.

The West’s next target was Syria. Was the regime change project in Syria designed to bring democracy and prosperity to Syria? No. It was designed to knock Syria, like Iraq, off the regional equilibrium. Because the way to help people under autocratic rule achieve democracy is not military intervention but engagement.

After two decades of war, destruction, and thousands of civilian casualties, the US turned over Afghanistan to the Taliban, thus sending it back to the Middle Ages. This was Washington’s unilateral decision marking another Middle East failure.

Finally, today, the West is at an impasse in charting a path toward lasting peace between Israel and the Palestinians. Had the Middle East history of the past twenty-five been written differently, Western public statements about the concern for the loss of life in Gaza, and the need for humanitarian aid could have resonated in the Global South.

To sum up, the West has not written a single success story in the Middle East in the past seven decades.

Türkiye’s roller-coaster foreign policy of the last fifteen years, characterized by U-turns, fares no better. The beginning of the downturn was the Syrian uprising when Türkiye’s AKP government could not resist the temptation of bringing the Muslim Brotherhood to power in Damascus. The project proved a strategic blunder.

After Bashar al-Assad succeeded his father, Ankara enjoyed good relations with Damascus, very cordial relations at the highest level. Türkiye no longer faced a terrorist threat from Syria. In 2009, the communique issued at the end of the Damascus meeting of the “Turkish-Syrian High-Level Strategic Cooperation Council” referred to a “strategic partnership”. It mentioned common threats and challenges confronting the two countries.

Türkiye also enjoyed good relations with Russia and regional countries. Our democratic decline had started to change the chemistry of our relations with traditional allies but diverging security interests had not become a problem characterized by outright hostility. We did not have tens of thousands of jihadist fighters right across the border in Idlib. We did not have millions of Syrian refugees in Türkiye.

On May 7, 2023, following an extraordinary meeting in Cairo, the Arab League re-admitted Syria to its ranks after an 11-year absence. Washington could not object but was not pleased. This, however, was the recognition of the Syrian reality. President Assad is neither a democrat nor the Taliban and he is there to stay. Moreover, Egypt, Jordan, Saudi Arabia, and the Gulf countries are no friends of the Muslim Brotherhood.

The West has so far remained “united in standing up to Russia’s unprovoked invasion of Ukraine” as its diplomatic discourse goes. It is providing arms to Kyiv, imposing sanctions against Russia, doing its maximum to alleviate the suffering of the people of Ukraine, and generously receiving Ukrainian refugees. All of that is commendable but now the emerging question seems to be “For how long?” Hopefully, President Putin would not misread the current picture as an opportunity to press ahead with the invasion as this would mark the beginning of a wider European conflict.

During the past decade, the Syrian people have suffered devastation and casualties like the people of Ukraine. Since the West dreads Syrian refugees heading toward its borders, it should take a step to bring peace to the country. It should engage Damascus and Russia to end the thirteen-year-long conflict. The war in Ukraine should not be an obstacle to such engagement. Ankara should restore its relations with Damascus since the two countries are to remain neighbors forever, sharing a 910-kilometer border. All this would take is just another U-turn.