29 Kasım 1924’te, Milletler Cemiyeti’nden alınan icazetle, Sykes-Picot anlaşmasının inşa ettiği zeminde, Osmanlı Mezopotamya’sını paylaşanlardan Fransızlar, Suriye’ye Yüksek Komiser olarak General Maurice Sarrail’i atadılar. Suriye’nin kadim siyasal ve toplumsal kumaşını ifsat eden Sarrail’den tam yüzyıl sonra, 29 Kasım 2024’te, Suriye muhalefeti Esed rejimine karşı iki gün önce başlattığı taarruzla, Şam’ın kapısını aralayacak olan Halep’i tekrar özgürleştirdi. Suriye’de azınlık rejimi yıkıldı. Fransız sömürgeciliğinin açtığı jeopolitik fırsattan doğan bir anomali ortadan kalktı. Yarım yüzyıl boyunca saf bir işkence düzeni üzerine kurulu Esed ailesinin iktidarı, Soğuk Savaş’ın Fransız sömürgesi döneminde atılan tohumların yeşermesine imkân sağlamasıyla varlığını sürdürebildi. Aynı dönem İsrail merkezli Ortadoğu düzeninin oluşmasına da denk gelerek, bu azınlık yönetiminin ömrünü 21’inci yüzyıla taşımasına imkân verdi. 8 Aralık’ta Beşar Esed’in Suriye’den kaçmasıyla sadece Baas rejiminin havsalaya sığmayan işkence rejimi yıkılmadı, yüzyıllık azınlık düzeni de çökerek Osmanlı sonrası çözülmenin eşiğine Suriye’yi tekrar getirdi. Bir asır önce azınlıkların, manda yönetiminin, farklı dinî ve mezhebî grupların ne olacağının tartışıldığı Suriye’de, sahici bir jeopolitik ve siyasal düzeltmenin önü yüzyıl sonra tekrar açıldı. Suriye, bir yönüyle, 2024’te asırlık tecrübeyle 1918’e geri döndü.

Yaşanan devrimin önemi ve büyüklüğü ilerleyen yıllarda daha iyi anlaşılacaktır. İslam’ın tarihsel muhayyilesinin, siyasal hafızasının, Mezopotamya’nın ve Akdeniz dünyasının merkez üssü olan Suriye’nin ikinci bir Endülüs’ü yaşamasının engellenmesinin artçı sarsıntılarını ilerleyen yıllarda daha iyi görmemiz mümkün olacaktır. Yarın tarih yazıldığında, Suriye’de asırlık istikrarsızlığın ve yarım yüzyıllık vahşi bir rejimin ardından, nasıl kırılgan hatta kısmen kaotik bir dönem yaşanırsa yaşansın, Suriye’de bir asır önce inşa edilen tarihsel anomalinin ve tekrar yeşerme ihtimalinin kuvvetli şekilde ortadan kalkmasının sonuçları bugünden daha iyi anlaşılacak ve değerlendirilecektir. Suriye’de tarihsel anomalinin son bulması yeni bir başlangıç ve barış düzeni için umut verici olacaktır. Başka bir ifade ile Suriye’de sancının merkezi paradigmatik bir değişimle artık nasıl kapsayıcı bir yapının kurulacağıdır. Azınlık rejiminin yarım yüzyılı aşan vahşetinin ardından, tartışmanın ana ekseni veya muhtemel kırılganlıkların ana üssü kapsayıcılık olacaktır. Bir arada yaşama imkânını güçlendiren yaklaşımlar için meşruiyetin kaynağı artacakken, tersini zorlayan her aktör için azalacaktır. 

Esed’in son bir yıl içerisinde yeniden meşruiyet transferine mazhar olduğu, Türkiye dışında bölgesindeki bütün ülkelerle diplomatik ilişkilerini yeniden tesis ettiği bir dönemin, Baas rejiminin ortadan kalmasını arzulayanlar açısından açık bir mağlubiyet ve tarihin donduğu hissini yerleştirdiği anda zuhur eder devrimin önemi de kıymeti de paha biçilmezdir. Bu yönüyle çöken rejimin enkazı altında kalanların yaşadığı travmanın büyüklüğü ile son sekiz yıl boyunca Suriyelilerin yaşadığı hayal kırıklığı mukayese edilemez. 

Bu durumu daha iyi anlamak için, Suriye’den Türkiye’nin umudu kestiği bir senaryoyu akıllarda canlandırmak yeterlidir. Tarih elbette böyle yazılmıyor ve hayat bu şekilde akmıyor. Ancak yine de 2012 ve 13’lere gidelim. Bir yandan bulunduğu coğrafyaya ve içinden geldiği tarihe açıkça lanet edememenin sancısını, kendi kendisini tatmin eden kurgu bir tarihin eşliğinde gidermeye çalışan envaiçeşit ulusalcılığın siyaset zannettiği kinin içinde oluşan dili hatırlayalım. Ortadoğu’yu bataklık gören, I. Dünya Savaşı korkularıyla yüzleşmek yerine travmatik bir romantizmle adeta dünyanın başka bir yerindeymiş gibi davranan, bataklık dediği bölgenin, ülkenin 2.750 km’lik kara sınırlarının 1.850 km’sini oluşturduğu gerçeğinden ziyadesiyle huzursuz olan aklın etkili olduğunu düşünelim. Bu aklın aynı yıllarda Suriye’ye giden MİT tırlarını durduran odakla yaptığı nikâhı da hatırlayalım. Mezhepçi kinini realist Ortadoğu siyaseti diye dillendiren ve o dönem neredeyse parti ayrımı olmaksızın bütün muhalefetin de diskurunu şekillendirdiğini de unutmayalım. Bütün bu tablo içerisinde, DAİŞ belasının da küresel düzeydeki jeopolitik tüketiminin ülke içerisindeki söylemle birleşen baskı fonksiyonunu da denklemimize ekleyelim. Yukarıdaki en azgın kadronun, vesayet rejiminin en güçlü odağı olan orduda buluştuğunu da görelim. Başka bir ifade ile Suriye’de, yüzyıl sonra ikinci kez Sykes-Picot düzlemi farklı aktörler eliyle gözümüzün önünde kurulurken, bu yeni düzenin Türkiye’ye ve bölgeye oluşturacağı tehditlerle yüzleşmek bir yana, bölgeyi bataklık gören akılla MİT tırlarını DAİŞ operasyonu yapıyoruz diyerek Batı’ya servis eden aklın aynı yerde buluştuğunu hatırlayalım.

1.000 kilometreye yakın sınırının öte yanı altüst olurken, “olaylara karışmayalım” yaklaşımıyla insanlık felaketini seyredebileceğini düşünenler, yıllarca müstehzi “Suriye politikamız” girişiyle başlayan kibir cümleleriyle, Suriye krizini yönetmeye çalışan aklı aşağıladığını düşündü. Birçoğu başka başkentler adına, bazıları yerli muhbir tadında Batı’dan duyduklarını dragomanlık yaparak, bir kısmı da mezhepçi fanatizmlerini jeopolitik analizlerle perdeleyerek “Suriye politikası…” cümleleri kurup durdular. Ne Baas rejiminin akıl almaz vahşetini umursadılar ne de Türkiye’ye yönelik risklerin nelere yol açabileceğini. Sonuçta, bu akla teslim olunsaydı neler olabilirdi? Bu, üzerine kafa yormaya değecek bir soru. Türkiye’nin pasif bir şekilde seyrettiği Suriye, son 10 yıldır yaşadığımız mülteci krizinin belki de iki katından daha büyük bir insanlık trajedisine dönüşmesine yol açabilirdi. Türkiye bölgesindeki jeopolitik düzende en etkisiz be belki de en anlamsız aktöre dönüşebilirdi. 

Halep’in düşmesinin ardından Astana sürecinin de meyvesi olan bir İdlib sığınağı olmasaydı, Suriye demografisi bir daha düzelmemek üzere baştan aşağıya etnik temizlik yaşayabilirdi. 59 yaşındaki Esed’in azınlık rejimi hem “azınlık” özelliğini değiştirecek Tahran’ın demografik müdahaleleri için açık bir alana dönüşebilirdi hem 15-20 yıl iktidarını sürdürecek ve ailesinden birisine devredecek bir düzen kurabilirdi hem de Rusya’nın birkaç askeri üssün ötesinde Suriye konumlanmasının önü açılırdı. PKK’nın nasıl bir konuma oturacağı, bu durumun Irak’a nasıl yansıyacağı gibi başlıklar da olmaz denilen birçok şeyin hayata geçebileceği bir düzlem inşa edebilirdi. Böylesi bir Suriye’nin bölgemizi nasıl dönüştüreceği, İsrail’in nasıl tahkim edileceği de tartışmaya değerdir. Hasılı kelam, 8 Aralık’ta sadece Suriye’de bir devrim gerçekleşmedi, Türkiye’yi yukarıdaki kaosun ve risklerin dünyasından uzak tutan yaklaşımın meyvesini de gördük. 

İstanbul, 8 Aralık

Suriye Turnusol Testi

Suriye hem ahlaki hem de jeopolitik bir turnusol testiydi. Çok az kişi geçebildi. Üstelik her iki başlıktan birisinden, en azından ahlaki imtihandan birçok kişinin geçmesi beklenirdi. Yap(a)madılar. Suriye ahlaki testini geçecek kadar vicdan sahibi olamadılar. Vicdanlarını bastırmak için kof jeopolitik klişeleri kullandılar. Yıllarca tüketilen Suriye “mitleri ve klişelerini” sırf mazlum Suriyeliler güçsüz düştüğü, zemin ve mevzi kaybettiği için hakikat zannettiler. Direniş ekseni dediler, büyük İsrail projelerinden bahsettiler, Rusya’nın her şeyini ortaya koyacak kadar rejimin yanında olduğunu söylediler, Suriye karışırsa bütün bölgenin altüst olacağını iddia ettiler, kâh Esed’i Batı devirmek istiyor kâh İsrail devirmek istiyor dediler. Bir türlü mazlum Suriyelilerin Baas işkence düzenini yıkmak istediğine ikna olamadılar. 

Türkiye, içeride, başka hiçbir meselede yan yana gelmeyen kesimlerin Suriye konusunda inşa ettikleri kötülük ekseninin baskısına rağmen Suriye’den vazgeçmemesinin ödülünü aldı. Özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir taraftan Suriyeli mülteciler konusunda güçlü ırkçı baskıya direnirken diğer yandan Suriye içerisinde 8 Aralık’ta Şam’ı özgürleştiren zemini korumak için gösterdiği çabanın karşılığını aldı. Erdoğan’ın Suriye’den vazgeçmemesi, sadece kendi iktidarı döneminde bölgemizde görülen bir istisna değildir. Bu yönüyle, kendi tarihimizin çözülme ya da “çekilme” yıllarının başladığı son iki yüzyılın da kayda geçen istisnalarından birisidir. Diğer yandan, MİT tırları marifetiyle doğrudan hedef aldıkları Hakan Fidan da 13 yıl boyunca motivasyonunu kaybetmeyerek, neredeyse bütün kariyerini şekillendiren oldukça zorlu bir jeopolitik hassas denge içerisinde, muhalefetin bir şekilde korunmasını sağlayarak, Suriye’de devrimi gerçekleştiren zemini ve zaferi inşa etti. 

Elbette Esed sonrası birçok kırılganlığı ve riski içerisinde barındırıyor. Ancak Suriye için önümüzdeki hiçbir dönem Baas işkence düzeninin Suriye’de ortaya çıkardığı yıkımdan daha kötü olamaz. Buna en başta Suriyeliler ikna olmuş durumda. Gelinen noktada, Suriye için açık dört risk alanı ve bir kırılganlık dönemi ihtimali bulunuyor. Kırılganlık ihtimali her devrimden sonra beklenen kaotik dönem anlamına geliyor. Henüz bir ayını doldurmamış olan Suriye devriminin verdiği ilk işaretler, Suriye’de yüzyıllık yorgunluğun, kırılganlıkları kaosa dönüştürecek güç ve motivasyonun hiçbir kesimde bulunmadığını gösteriyor. Üstelik Esed rejiminden kurtulmanın oluşturduğu sevincin, ortaya çıkabilecek yeni terör görüntülerini bastıracak enerjiye sahip olduğu hissini de veriyor.

Kahire, 19 Aralık 2024

Kahire, 19 Aralık 2024

Suriye’de Risk Alanları 

Suriye için dört risk alanından birincisi, 14 yıl önce başlayan Arap İsyanları’nın değişim arzusunun ağır bir bedel ve açık bir zaferle Şam’da hayata geçmesiyle “statüko ekseninin” yeniden oluşmasıdır. Tıpkı bundan 13-14 yıl önce, bölgedeki değişim baskısı karşısında statükoyu ayakta tutmak için yan yana gelen aktörler, tekrar aynı tedirginliğin içerisindeler. İsrail’den İran’a, Mısır’dan Körfez’e, Amerika’dan Ürdün’e varıncaya kadar bölgenin köhne jeopolitik düzeninin farklı motivasyonlarla ayakta kalması adına panik tepkiler verebilirler. Ancak bu tepkilerini Suriye içerisinde taşıyacak aktör bulmakta zorlanacaklardır. 13 yıl önce Suriye’de; İsrail’le İran’ı, Rusya ile Amerika’yı, Irak’la Ürdün’ü aynı hatta sokan dinamikler de taşıyıcı unsurlar da bulunmuyor. Aksine, Suriye devriminin hayata geçmesinde etkili olan iki dinamik var. Birincisi, Türkiye’nin diplomatik, askeri, ekonomik ve devlet kapasitesi desteğiyle korunmuş bir bölgeyi ayakta tutmayı başarmasıdır. Bu korunmuş bölgenin içerisinde Suriye muhalefeti yeşerirken Suriye rejimi de aynı dönemde çürüyordu. Bu yeni dinamik, 12-13 yıl öncesinde Esed rejimini ayakta tutan unsurları bugün fiilen anlamsızlaştırmış oldu. 

İkinci dinamik ise Esed rejimini ayakta tutanların yine bizzat rejimin çöküşünün zeminini de oluşturmalarıdır. 2022 sonrasında, Suriye’ye müdahil olan beş aktörün dördü (İran-İsrail, ABD-Rusya, İran-ABD) birbirleriyle savaşır duruma gelerek sahada jeopolitik ve askeri statükoyu değiştirdiler. Rusya, Ukrayna işgaline başladığı gün Suriye dosyasında jeopolitik kasları zayıflamaya başladı. İran, Hizbullah ve kullandığı diğer milis unsurlarıyla, ilk kez Suriye ölçeğinde büyük bir maceraya girerek, yıllardır koruduğu örgüt ciddiyetini kaybederek dağınık mezhepçi lejyonerlere dönüştü. Hizbullah bu dönemde İslam dünyasındaki bütün kredisini tüketirken farkında olmadan örgütsel gücünü de dağıttı. Bu çözülmenin boyutu İsrail saldırıları karşısında daha açık görüldü. İsrail, yıllardır “konforlu düşmanı” olarak konumlandırdığı, hatta Esed sonrası ortaya saçılan resmî belgelere bakınca, İsrail ordusunun sıradan bir aracı haline gelmiş olan Şam yönetiminin, Tel Aviv için, Hamas ve Hizbullah’ı gözetlemek adına kullanışlı bir aparattan ibaret olduğu görüldü. İsrail, Gazze soykırımına devam ederken savaşı Lübnan’a taşımasıyla Hizbullah’ın Suriye’deki varlığı da doğrudan etkilendi. İran açık bir konvansiyonel savaşı göze alamayacağını fiilen kabul ederek, yıllardır üzerine yatırım yaptığı “Direniş Ekseni”nin, karşısında sivil ya da zayıf askeri bir güç olmadığında fonksiyonsuz olduğunu görmenin yanında ağır askeri, ekonomik, diplomatik ve jeopolitik maliyetini de yaşadı.

Benzer şekilde İsrail, fiilen uyguladığı bütün “komşularım otokrasi olmalı” politikasının çökmesini gördü. Amerika’nın tamamen İsrail’e endekslediği ve Suriye’de olduğu gibi bölgede de jeopolitik perspektifinin tamamen iflas ettiği bir döneme girmiş oldu. Amerika’nın Suriye’deki son büyükelçisi Robert Ford ve özel temsilcisi Frederic Hof’un bu iflası aleni bir şekilde “Amerika’nın Suriye politikası savunulamaz” diyerek dillendirdiklerini hatırlatmak, Washington’ın içine düştüğü durumu anlamak için yeterlidir. Ancak Washington, Amerika içerisinde yaşanan siyasal istikrarsızlığın arttığı bir dönemde, üstelik bu istikrarsızlığı ortaya çıkaran Trump’ın taç giymesine 50 gün kala yakalandığı Suriye krizi karşısında, politika geliştiremeyerek sürece teslim oldu. Yıllardır üzerine yatırım yaptığı PKK’nın, Suriye devrimi karşısında ne toplumsal ne de askeri olarak duramayacak bir aktör olduğunu bildiğinden “bekle gör” politikasını tercih etti. Dolayısıyla Washington açısından PKK artık bir imkândan veya araçtan ziyade üzerinden atması ya da taşıması gereken bir yüke dönüşmüş durumda. SDG’nin, “Suriye”sinin artık olmadığı, tek meşruiyeti silah olan bir aktörün zaten “Demokratik” sıfatının imkânsızlığı ve PKK dışında aktörler olduğu imajını korumak için icat edilen “Güçler” tanımlamasının da Arap unsurların çekilmesiyle anlamsızlaştığı bir denklemde korunması mümkün değildir.

Yukarıdaki kaotik tablonun Suriye için riskler üretme potansiyeli bulunmaktadır. Bu risklerin bazıları kendisini terörizm olarak bazıları da Suriyeli farklı kesimlerin geçiş sürecini darboğaza sokacak adımlar atması şeklinde ortaya çıkabilirler. İsrail, bütün aktörlerden önce davranarak, yeni Suriye’nin demokratik bir dönüşüm yaşamasının ve istikrara kavuşmasının geciktirilmesi için hem işgalini genişletti hem de kendisine asla tehdit oluşturamayacak çürümüş Esed askeri kapasitesinden kalanları büyük ölçüde tahrip etti. Suriye’ye coğrafi sınırı olan Ürdün ile Körfez’in, İsrail’le aynı çizgide, Suriye’de halk rızasına dayalı bir meşru yönetiminin bölgesel yansımalarından ürktükleri bilinen bir sırdan ibaret. İsrail’in istikrarlı bir Suriye korkusunun bir süre sonra Körfez’le ve Esed rejiminin batık hisselerine yıllarca yatırım yapmış Tahran’la 13 yıl önce olduğu gibi buluşma ihtimali de bulunuyor. Ancak Suriye ölçeğinde bir ülkede ve kriz alanında, bu “tahrip ekseninin” işi 13 yıl öncesinde olduğu kadar kolay değil. Avrupa’yı yeni bir göç dalgasıyla tehdit etmenin zorluğu, Şam’daki yeni yönetimin hem kendi ülkesinde hem de bölgedeki halklardan gördüğü açık destek, İran’ın her geçen gün artan iç krizi ve ilan edil(e)meyen sessiz değişiminin derinleşmesi, Türkiye’nin aktif bir şekilde aktarmaya devam ettiği devlet ve güvenlik kapasitesi, Irak’ın artık en az Suriye kadar yorgun halde olması ve Lübnan’ın büyük bir kriz sarmalı içerisinde bulunması tabloyu ve hesapları ciddi şekilde değiştirmektedir. Basit bir şekilde söylemek gerekirse: Esed ve düzeni yıkılırken kurtarmayanlar, Esedsiz bir Esedizm için güven transfer edebilecekleri ve kullanabilecekleri unsur bulmakta zorlanacaklardır.

Şam, 22 Aralık 2024

Şam, 22 Aralık 2024

Suriye’de PKK Sorunu

Üçüncü risk alanı ise Amerika kaynaklıdır. Amerika’nın hâlâ Suriye’de ne yapacağı bir bilinmezlik içerisindedir. Daha birkaç yıl öncesine kadar Senato’da Amerikan savunma bakanına agresif bir şekilde PKK terör örgütünün nasıl Amerika’nın ortağı olabildiğini soran ve sert eleştiri getiren isimler, bugün eğer PKK’nın kılına zarar gelirse Türkiye’ye karşı sert bir ambargo rejimi uygulamak için iki-partili kanun teklifini Amerikan meclisine sunuyorlar. Benzer şekilde Ocak ayının üçüncü haftasında başkan olacak Trump’ın ne yapacağını kestirmek de zor. Olumlu senaryo, Trump’ın birinci döneminde başaramadığı ve belki de yarım kaldığını düşündüğü Suriye’den çekilme politikasını hayata geçirmesi. Ancak bu senaryo hayata geçmediğinde, Esed rejiminin ayakta kalan son aparatı olarak PKK’nın, Suriye’de istikrar istemeyen bütün aktörler için kullanışlı bir unsura dönüşeceğini akıldan çıkarmamak gerekiyor. PKK teolojisinin en güçlü fonksiyonu olan “devre mülk örgüt tabiatını” hesaba katınca, bu durumun hem Suriye hem de Türkiye için riskler barındıracağını söylemek mümkün.

Suriye’de yıkılan Baas işkence düzeninin ardından Esed ülkeyi terk etti. Baas unsurları ise şimdilik pasifize oldular. Esed onursuz bir şekilde ülkeyi terk ederken, kendilerini ortada bırakan bir yönetimin adına ne yeniden konvansiyonel bir şekilde sahneye çıkacak güçleri var ne de cesaretleri. Üstelik Suriye devrimi, Baas rejiminin vahşetine karşı gösterdiği sabırla, geçiş adaleti yerine tarihsel adaleti tercih ederek bu unsurlara çok daha büyük bir darbe vurmuş oldu. Ancak Esed rejimiyle birlikte olmasına rağmen Esed’in yıkılmasıyla ortadan kalkmayan Baas’ın eski bir unsuru bulunuyor. Bu, PKK’dan başkası değil. Baas’ın 40 yıllık ideolojik ve araçsal ortağı PKK, Esed rejimiyle açıktan iş birliği yapmış olmasına rağmen devrim sonrası Suriye’de var olmaya devam eden tek unsur konumunda. 

Suriye gerek nüfusunun ölçeği ve yapısı gerek toplumsal dinamikleri gerekse de Osmanlı sonrası asırlık tecrübesinin ardından anayasal vatandaşlığa dayalı yeni bir toplumsal, siyasal ve idari sözleşmeden başka çıkış yoluna sahip görünmemektedir. Ne Lübnan’daki gibi aleni kota sistemiyle ne de Irak’taki gibi fiili paylaşım düzeniyle Suriye’de istikrarın yakalanması mümkün değildir. Üstelik Suriye devriminin parçası olmayı reddetmiş, liderinin 79 Temmuz’unda gittiği Suriye’de, Baas rejiminin en ağır zulmü ve aşağılanması altında on yıllardır yaşayan Kürtleri bir kez bile umursamadan, Esed rejiminin Muhaberat’ının kanatları altında yıllarca bulunmaktan hiçbir sakınca görmemiş PKK’nın, Suriye’de Kürtler adına konuşma zemini olmadığı gibi, yeni Suriye’nin kaderini teslim alma hayalinin oturduğu bir zemin de bulunmamaktadır. Daha sarih bir ifade ile Esed rejiminin dayandığı Alevi azınlık bile -hangi gerekçe ve motivasyonla olursa olsun- devrimin saflarında görünmek için çaba sarf ederken, on yıllardır bütün Suriye’ye Sednaya hayatı yaşatan bir işkence düzeniyle hiçbir sorunu olmayan, özellikle de son yedi-sekiz yılını, tıpkı 1999 öncesinde olduğu gibi aktif bir iş birliğiyle geçirmiş bir örgütün Suriye denkleminde var olabilmesi mümkün değildir. 

Ancak sahadaki bu durum, yıllardır siyasallaşma sancısı çeken PKK’nın jeopolitik bir hayal dünyasında yaşadığı gerçeğini ortadan kaldırmıyor. Bütün Suriye, Türkiye, Ortadoğu ve küresel jeopolitik matrislerini naif bir yaklaşım olarak bile kabul edilemeyecek aktivist ciddiyetsizlik içerisinde değerlendiren bu bakış açısının kısa vadede sorun üretme kapasitesi bulunsa da orta vade de sürdürülebilir bir pozisyona oturmayacağı aşikardır. Suriye’nin ezici çoğunluğunun anayasal vatandaşlık çerçevesinde yeni bir sözleşme imzaladığı bir ortamda her türlü dış askeri ve jeopolitik desteğe rağmen, PKK gibi bir yapının oturabileceği bir zemin kalmayacaktır. 

Ancak Suriye devrimi ve Türkiye için bu tehdidin bertaraf edilmesinin diğer bir ayağı da Ankara’da atılması gereken adımlardır. Son dönemde radikal bir tartışma ekseninde başlayan girişimlerin, derli toplu bir siyasete dönüşmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaç sadece PKK tehdidini ortadan kaldırmak için değil, aynı zamanda Türkiye’nin Suriye’deki politikası ve varlığı açısından da hayati önemi haizdir. Zira 10 küsur yıldır Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriye konusunda karşısına aldığı azgın bakış açısı, Türkiye’deki demokratikleşmenin gerçekleşmesini de engelleyen yaklaşımdır. Türkiye, sahici bir demokratikleşme çerçevesinde hem Kürt meselesini çözerken hem de hukuk devletini mümkün olan en iyi seviyede tesis etmelidir. Bu, Türkiye için basit bir tercih değildir. Suriye’de istikrarın sağlanması ve muhtemel bir demokratik dönüşümün yaşanması, Ankara’nın jeopolitik, güvenlik ve ekonomik çıkarlarını maksimize etmesi için hayati bir meseledir. Bu dönüşüm iki kilidin açılmasıyla mümkündür. Suriye’de Esed’ten kurtularak, dönüşümün ilk kapısı aralanmıştır. Türkiye’de demokratikleşmeyi engelleyen zihniyetin de hitama ermesi gerekmektedir. Türkiye bu zihniyetin yükü altında istese de orta ve uzun vadede Suriye dosyasında arzuladığı başarıyı elde edemez. Zira ülke içerisinde demokratik açık verirken, dışarıda jeopolitik fazla vermek mümkün değildir. 

Suriye’de azınlık rejiminin yıkılmasının ardından, yeni bir toplumsal sözleşmede, nüfusun ezici çoğunluğunun karşısına temel insan hakları ve bazı grup hakları (dil) dışında idari haklar ile çıkmanın gerçekçi bir tarafı bulunmamaktadır. Zira arzu edilen naif beklentinin gerçekleşmesi istense bile zaten Suriye genelinde sınırlı olan Kürt nüfusunun ilgili bölgede ciddiye alınacak bir yönetim için yeterli olmadığı da ortadadır. PKK tahakkümü altındaki bölgede Kürtlerin cüzi bir kısmı yaşamaktadır. Ya bu bölgelerde silah zoruyla bir azınlık yönetimi kurulmaya çalışılacak ya da anayasal vatandaşlık içerisinde yeni Suriye’nin bir parçası olunacaktır. Bir asır önce 1920’lerde kurulan Şam, Halep, Alevi, Büyük Lübnan, Cebel el-Dürzi devletleri ve İskenderun Sancağı birkaç yıl içerisinde dağıldılar. Suriye ana gövdesinin hilafına kâğıt üzerinde yapılan hesaplar “bölünemeyen Suriye” gerçeğiyle karşılaştı. Zira tıpkı Irak gibi Suriye’de de etnik hatlardan bölünme dinî duvara, farklı dinî ve mezhebî hatlardan bölünme ise coğrafi ve ekonomik kaynaklar duvarına çarpmaktadır. Türkiye’de demokratikleşme sancılarını hatta Kürt meselesini unutup, Baas rejiminin azınlık algoritmasını kendi içerisinde modelleyenlerin elinde Kürt meselesini 2013’ten itibaren taşıyamayacakları bir jeopolitik soruna dönüştürenlerin, bugün kendi inşa ettikleri tuzaktan da girdaptan da çıkmalarının tek yolu Suriye’de yeni dönemin Türkiye’de demokratikleşmenin aktif bir unsuru haline gelmeleridir. 

Suriye için dördüncü risk alanı ise yeni yönetimin nasıl şekilleneceğidir. Yüzyıllık sancılardan dersler çıkarılması durumunda hem Suriye içerisindeki aktörlerin hem de dışarıdaki güçlerin, ortaya çıkan yeni pozitif siyasal ve jeopolitik enerji karşısında -bozguncu girişimler olsa bile- uzun süreli bir direniş imkânları olmayacaktır. Yeter ki yeni Suriye’yi kuracak olan unsurlar, aktörler ve liderler geçmişten almaları gereken en önemli dersi alsınlar. Zira yıktıkları rejim ve düzenin ana zemini de işlevi de “azınlık” üzerine kurulu olmasıydı. Bugün her anlamda bir “azınlık yönetimi” tehlikesinden uzak duracak yaklaşım, eksikleri ve hataları olsa bile Suriye’yi istikrara ulaştıracak yegâne yoldur. Yeni dönemde “azınlık tehlikesinin” iki temel dinamiği olacaktır. Birincisi, çoğunluğun gücüne yaslanan bir dar bakış açısının oluşturacağı ve nihayetinde tersten bir azınlık tarzı üretecek olan yaklaşımdır. İkincisi ise yanı başındaki Lübnan ve Irak’a benzer bir şekilde, üstelik 1920’lerde manda yönetimi altında tecrübe edilmiş olan, farklı formlardaki parçalı yapıların gündeme gelmesi, tekrar aynı krizleri üretilmesini mukadder kılacaktır. 

Son olarak, Suriye’de diğer bir gerilim alanı, devrimi gerçekleştiren unsurlar arasında yaşanabilir. İktidar içi tabii gerilimlerden ayrı olarak, Suriye devrimini iki ana damar iki ayrı dönemde gerçekleştirdi. Birinci damar, Mart 2011’de Dera’da başlayarak bütün Suriye’ye yayılan Esed rejimine karşı isyanı şekillendirdi. Devrimin birinci dönemini hayata geçiren geniş kitleler de liderliği de çok ağır bedeller ödediler. Aynı dönemde farklı kesimlerden Suriye devrimine liderlik eden oldukça güçlü ve liyakatli kadrolar da ortaya çıktı. Bu kadroların bir kısmı hayatını kaybetti, bir kısmı da dünyanın farklı yerlerine dağılmak zorunda kaldılar. Halep’in düşmesi sonrası başlayan ikinci dönemin aktörleri büyük ölçüde değişti. Birinci dönemde daha fazla sivil, entelektüel ve siyasetçiden oluşan liderlik kadroları yerini silahlı mücadele veren isimlere bıraktı. Nihayetinde devrimi zafere bu kadrolar ulaştırdı. Yeni dönemde Suriye’de değişimi başlatanlarla zafere ulaştıranlar arasında siyasal bir köprünün kurulması, hatta bu iki ayrı dönemin iki ayrı kadrosunun ortak bir zeminde buluşması önemli bir başlık olacaktır. Suriye’de yeni yönetim bir yandan bütün Suriye’yi kucakladığı oranda başarılı olabilecekken, diğer yandan bizatihi devrimin farklı dönemlerindeki liderlikleri de iktidarda buluşturduğu oranda yönetim kapasitesini tahkim edebilecektir.

On November 29, 1924, with the permission of the League of Nations, on the grounds built by the Sykes-Picot agreement, the French, who shared Ottoman Mesopotamia, appointed General Maurice Sarrail as High Commissioner to Syria. Exactly a century after Sarrail, who corrupted Syria's ancient political and social fabric, on November 29, 2024, the Syrian opposition launched an attack against the Assad regime two days ago, and liberated Aleppo, which would open the door to Damascus. The minority regime in Syria collapsed. An anomaly arising from the geopolitical opportunity opened by French colonialism was eliminated. The Assad family's rule, which was founded on a pure torture system for half a century, was able to continue its existence because the Cold War allowed the seeds planted during the French colonial period to flourish. The same period coincided with the formation of the Middle East order centered in Israel, allowing this minority administration to extend its life into the 21st century. With the escape of Bashar Assad from Syria on December 8, not only did the unimaginable torture regime of the Baath regime collapse, but the century-old minority order also collapsed, bringing Syria back to the brink of disintegration after the Ottoman Empire. In Syria, where a century ago there were discussions about what would happen to minorities, mandates, and different religious and sectarian groups, the path for a genuine geopolitical and political correction has opened up again after a century. In one sense, Syria has returned to 1918 with a century of experience in 2024.

The importance and magnitude of the revolution that took place will be better understood in the coming years. It will be possible for us to see better in the coming years the aftershocks of preventing Syria, the epicenter of Islam's historical imagination, political memory, Mesopotamia and the Mediterranean world, from experiencing a second Andalusia. When history is written tomorrow, no matter how fragile and even partially chaotic a period is experienced in Syria after a century of instability and half a century of a brutal regime, the results of the strong elimination of the historical anomaly that was built in Syria a century ago and the possibility of it re-emerging will be better understood and evaluated than today. The end of the historical anomaly in Syria will be promising for a new beginning and a peaceful order. In other words, the center of the pain in Syria is how an inclusive structure will be established with a paradigmatic change. After more than half a century of brutality by the minority regime, the main axis of the discussion or the main base of possible vulnerabilities will be inclusiveness. While the source of legitimacy will increase for approaches that strengthen the possibility of coexistence, it will decrease for any actor that pushes the opposite.

The importance and value of the revolution that occurs when Assad has been granted a legitimacy transfer in the last year and has reestablished diplomatic relations with all countries in his region except Turkey, creates a clear sense of defeat and a frozen history for those who want the Baath regime to disappear. In this respect, the magnitude of the trauma experienced by those who remain under the rubble of the collapsed regime cannot be compared to the disappointment experienced by Syrians in the last eight years.

To better understand this situation, it is enough to imagine a scenario where Turkey has given up hope on Syria. Of course, history is not written like this and life does not flow like this. But let's go back to 2012 and 13. On the one hand, let's remember the language formed in the hatred that various nationalisms think of as politics, trying to relieve the pain of not being able to openly curse the geography they are in and the history they come from, accompanied by a fictional history that satisfies itself. Let's think that the mind that sees the Middle East as a swamp, that acts as if it were somewhere else in the world with a traumatic romanticism instead of confronting the fears of World War I, and that is extremely uncomfortable with the fact that the region they call a swamp constitutes 1,850 km of the country's 2,750 km land borders, is influential. Let's also remember the marriage this mind made with the focus that stopped the MIT trucks going to Syria in the same years. Let's not forget that the sectarian hatred was expressed as realist Middle East politics and that it shaped the discourse of the entire opposition at that time, almost without party distinction. In this whole picture, let's add the pressure function of the geopolitical consumption of the ISIS scourge at the global level combined with the discourse within the country to our equation. Let's also see that the most vicious cadre above meets in the army, the strongest focus of the tutelage regime. In other words, while the Sykes-Picot plane is being established before our eyes for the second time in a century by different actors in Syria, let's remember that the mind that sees the region as a swamp and the mind that serves the MIT trucks to the West by saying that we are conducting an ISIS operation meet in the same place.

While the other side of its nearly 1,000-kilometer border is being turned upside down, those who thought they could watch the humanitarian disaster with an approach of “let’s not get involved in the events” thought that they had belittled the mind that had been trying to manage the Syrian crisis for years with their arrogant sentences that began with the sarcastic introduction of “our Syria policy”. Many of them made up sentences like “Syria policy…” on behalf of other capitals, some of them acting like local informants and dragomans about what they heard from the West, while others covered up their sectarian fanaticism with geopolitical analyses. They cared neither about the incomprehensible savagery of the Baath regime nor about the risks it could lead to for Turkey. After all, what could have happened if this mind had been surrendered to? This is a question worth pondering over. Syria, which Turkey passively watched, could have turned into a humanitarian tragedy perhaps twice as big as the refugee crisis we have been experiencing in the last 10 years. Turkey could have become the most ineffective and perhaps the most meaningless actor in the geopolitical order in its region.

If there had not been an Idlib shelter, which was also the fruit of the Astana process after the fall of Aleppo, the demographics of Syria could have experienced ethnic cleansing from top to bottom, never to be corrected again. The minority regime of 59-year-old Assad could have turned into an open field for Tehran’s demographic interventions that would change the “minority” feature, and could have established an order that would continue its power for 15-20 years and transfer it to one of his family, and would have paved the way for Russia to position itself in Syria beyond a few military bases. Headlines such as how the PKK would position itself and how this situation would reflect on Iraq could have built a plane where many things that were said to be impossible could come true. How such a Syria would transform our region and how Israel would be strengthened are also worth discussing. In short, not only did a revolution take place in Syria on December 8, we also saw the fruits of the approach that kept Turkey away from the world of chaos and risks above.

Istanbul, December 8

Syrian Litmus Test

Syria was both a moral and geopolitical litmus test. Very few people could pass. Moreover, it was expected that many people would pass at least one of the moral tests under both headings. They could not. They could not have enough conscience to pass the moral test of Syria. They used hollow geopolitical clichés to suppress their conscience. They thought that the “myths and clichés” about Syria that had been consumed for years were true only because the oppressed Syrians were weakened and losing ground and position. They called it the axis of resistance, they talked about big Israeli projects, they said that Russia was on the regime’s side to the point of putting everything on the line, they claimed that if Syria got involved, the whole region would be turned upside down, sometimes they said that the West wanted to overthrow Assad, sometimes they said that Israel wanted to overthrow him. They could not be convinced that the oppressed Syrians wanted to overthrow the Baath torture system.

Turkey has been rewarded for not giving up on Syria despite the pressure of the evil axis built by groups that do not come together on any other issue. In particular, President Erdoğan has been rewarded for his efforts to protect the ground that liberated Damascus on December 8th in Syria while resisting the strong racist pressure on Syrian refugees. Erdoğan not giving up on Syria is not an exception seen only in our region during his own term in power. In this respect, it is one of the noted exceptions of the last two centuries when the years of disintegration or “withdrawal” in our own history began. On the other hand, Hakan Fidan, who was directly targeted by the MIT trucks, did not lose his motivation for 13 years, and in a very difficult geopolitical delicate balance that shaped almost his entire career, he somehow protected the opposition and built the ground and victory that brought about the revolution in Syria.

Of course, the post-Assad era contains many vulnerabilities and risks. However, no period ahead for Syria can be worse than the destruction that the Baath torture regime has caused in Syria. Syrians are the first to be convinced of this. At this point, there are four open risk areas for Syria and a possible period of fragility. The possibility of fragility means the chaotic period expected after every revolution. The first signs of the Syrian revolution, which has not yet completed a month, show that no segment in Syria has the power and motivation to transform century-old fatigue, vulnerabilities into chaos. Moreover, it also gives the feeling that the joy of getting rid of the Assad regime has the energy to suppress new terrorist images that may emerge.

Cairo, December 19, 2024

Cairo, December 19, 2024

Risk Areas in Syria

The first of the four risk areas for Syria is the re-establishment of the “status quo axis” with the implementation of the desire for change in the Arab Uprisings that began 14 years ago in Damascus with a heavy price and a clear victory. Just like 13-14 years ago, the actors who came together to keep the status quo standing in the face of pressure for change in the region are once again in the same anxiety. From Israel to Iran, from Egypt to the Gulf, from America to Jordan, they may give panic reactions in order to keep the obsolete geopolitical order of the region standing with different motivations. However, they will have difficulty finding actors who will carry these reactions within Syria. The dynamics that brought Israel and Iran, Russia and America, Iraq and Jordan on the same line in Syria 13 years ago, and the supporting elements are not present. On the contrary, there are two dynamics that have been effective in the implementation of the Syrian revolution. The first is that Turkey has managed to keep a protected region standing with diplomatic, military, economic and state capacity support. While the Syrian opposition was flourishing within this protected area, the Syrian regime was also decaying at the same time. This new dynamic has rendered the elements that supported the Assad regime 12-13 years ago virtually meaningless today.

The second dynamic is that those who keep the Assad regime standing also laid the groundwork for the collapse of the regime. After 2022, four of the five actors intervening in Syria (Iran-Israel, US-Russia, Iran-USA) became at war with each other and changed the geopolitical and military status quo on the ground. The day Russia began its invasion of Ukraine, its geopolitical muscles began to weaken in the Syrian file. Iran, with Hezbollah and other militia elements it used, entered a major adventure on a Syrian scale for the first time, losing the seriousness of the organization it had protected for years and turning into scattered sectarian legionnaires. During this period, Hezbollah exhausted all its credit in the Islamic world and unknowingly dispersed its organizational power. The extent of this disintegration was seen more clearly in the face of Israeli attacks. Israel has positioned itself as a “comfortable enemy” for years, and even when official documents that have been leaked after Assad have been released, it has become clear that the Damascus government, which has become an ordinary tool of the Israeli army, is nothing more than a useful apparatus for Tel Aviv to monitor Hamas and Hezbollah. Hezbollah’s presence in Syria was directly affected when Israel continued its genocide in Gaza and brought the war to Lebanon. Iran has effectively accepted that it cannot risk an open conventional war, and has not only seen that the “Resistance Axis” it has invested in for years is dysfunctional when there is no civilian or weak military force against it, but has also experienced heavy military, economic, diplomatic and geopolitical costs.

Similarly, Israel has seen the collapse of all of its “neighbors must be autocracies” policies that it has actually implemented. It has entered a period in which America has completely focused on Israel and its geopolitical perspective in the region, as it did in Syria, has completely failed. It is enough to remember that the last American ambassador to Syria, Robert Ford, and his special representative Frederic Hof, openly expressed this failure by saying “America’s Syria policy is indefensible” to understand the situation Washington has found itself in. However, Washington has surrendered to the process by failing to develop a policy in a period of increasing political instability in America, and moreover, in the face of the Syria crisis that Trump, who brought this instability into being, was caught 50 days before his coronation. Knowing that the PKK, which it has invested in for years, is an actor that cannot stand against the Syrian revolution either socially or militarily, it has preferred a “wait and see” policy. Therefore, for Washington, the PKK has now become a burden that it must either get rid of or carry rather than an opportunity or a tool. It is not possible to protect the SDF in an equation where the "Syria" no longer exists, where the adjective "Democratic" is already impossible for an actor whose only legitimacy is weapons, and where the definition of "Forces" invented to protect the image that there are actors other than the PKK becomes meaningless with the withdrawal of Arab elements.

The chaotic picture above has the potential to create risks for Syria. Some of these risks may manifest themselves as terrorism, while others may emerge as steps taken by different Syrian groups that will bottleneck the transition process. Acting before all other actors, Israel has both expanded its occupation and largely destroyed what was left of Assad’s rotten military capacity, which could never pose a threat to itself, in order to delay the democratic transformation and stability of the new Syria. It is a well-known secret that Jordan and the Gulf, which share a geographical border with Syria, are afraid of the regional repercussions of a legitimate government in Syria based on popular consent, aligned with Israel. There is also the possibility that Israel’s fear of a stable Syria will soon meet with the Gulf and Tehran, which has invested for years in the sunken shares of the Assad regime, as it did 13 years ago. However, in a country and crisis area of the size of Syria, the job of this “axis of destruction” is not as easy as it was 13 years ago. The difficulty of threatening Europe with a new wave of migration, the open support that the new government in Damascus receives from both its own country and the people in the region, Iran's ever-increasing internal crisis and the deepening of its silent change that cannot be declared, Turkey's state and security capacity that it continues to actively convey, Iraq being as tired as Syria and Lebanon being in a major crisis spiral are seriously changing the picture and calculations. To put it simply: Those who did not save Assad and the order while it was collapsing will have difficulty finding elements to whom they can transfer trust and use for an Assadism without Assad.

Damascus, December 22, 2024

Damascus, December 22, 2024

The PKK Problem in Syria

The third area of risk is from America. It is still uncertain what America will do in Syria. Just a few years ago, the names in the Senate aggressively asked the American Secretary of Defense how the PKK terrorist organization could become America’s partner and made harsh criticisms, today they are presenting a bipartisan bill to the American parliament to implement a harsh embargo regime against Turkey if even a hair on the PKK is harmed. Similarly, it is also difficult to predict what Trump, who will become president in the third week of January, will do. The positive scenario is that Trump will implement the withdrawal policy from Syria, which he could not achieve in his first term and perhaps thought was left unfinished. However, it should not be forgotten that if this scenario does not come to fruition, the PKK, as the last surviving apparatus of the Assad regime, will become a useful element for all actors who do not want stability in Syria. When we take into account the “time-sharing organization nature”, which is the strongest function of the PKK’s theology, it is possible to say that this situation will pose risks for both Syria and Turkey.

After the collapse of the Baath torture regime in Syria, Assad left the country. Baath elements have been pacified for now. While Assad left the country dishonorably, they have neither the strength nor the courage to re-enter the scene conventionally on behalf of an administration that left them hanging. Moreover, the Syrian revolution, with its patience against the brutality of the Baath regime, has dealt a much greater blow to these elements by choosing historical justice instead of transitional justice. However, there is an old element of the Baath that, despite being with the Assad regime, did not disappear with the collapse of Assad. This is none other than the PKK. The PKK, the ideological and instrumental partner of the Baath for 40 years, is the only element that continues to exist in Syria after the revolution, despite its open collaboration with the Assad regime.

Syria, due to the size and structure of its population, its social dynamics and its centuries-old experience after the Ottoman Empire, does not seem to have any other way out than a new social, political and administrative contract based on constitutional citizenship. It is not possible to achieve stability in Syria with an open quota system like in Lebanon or a de facto sharing system like in Iraq. Moreover, the PKK, which has refused to be part of the Syrian revolution, has not cared for the Kurds who have been living under the most severe oppression and humiliation of the Baath regime for decades in Syria, where its leader went in July 1979, and has not hesitated to be under the wings of the Muhaberat of the Assad regime for years, has no ground to speak on behalf of the Kurds in Syria, nor does it have a ground to dream of taking over the fate of the new Syria. To put it more clearly, while even the Alawite minority on which the Assad regime relies is making an effort to appear on the side of the revolution - for whatever reason and motivation - it is not possible for an organization that has no problem with a torture regime that has made the whole of Syria live a life like Sedna for decades, and that has spent the last seven or eight years in active cooperation with it, just as it did before 1999, to exist in the Syrian equation.

However, this situation on the ground does not eliminate the fact that the PKK, which has been suffering from the pain of politicization for years, is living in a geopolitical dream world. This perspective, which evaluates all of Syria, Turkey, the Middle East and global geopolitical matrices with an activist frivolity that cannot even be considered a naive approach, has the capacity to create problems in the short term, but it is obvious that it will not be able to settle into a sustainable position in the medium term. In an environment where the overwhelming majority of Syria has signed a new contract within the framework of constitutional citizenship, despite all kinds of external military and geopolitical support, there will be no ground left for a structure like the PKK to settle on.

However, another leg of eliminating this threat for the Syrian revolution and Turkey is the steps that need to be taken in Ankara. The initiatives that have recently started on the axis of a radical discussion need to be transformed into a well-organized policy. This need is of vital importance not only for eliminating the PKK threat, but also for Turkey's policy and presence in Syria. Because the savage perspective that President Erdoğan has been taking on Syria for the last 10 years is also an approach that prevents democratization in Turkey. Within the framework of a genuine democratization, Turkey should both solve the Kurdish issue and establish the rule of law at the best possible level. This is not an easy choice for Turkey. Ensuring stability in Syria and experiencing a possible democratic transformation is a vital issue for Ankara to maximize its geopolitical, security and economic interests. This transformation is possible by opening two locks. By getting rid of Assad in Syria, the first door to transformation has been opened. The mentality that prevents democratization in Turkey also needs to end. Under the burden of this mentality, Türkiye cannot achieve the success it desires in the Syrian file in the medium and long term, even if it wants to. Because it is not possible to have a geopolitical surplus abroad while having a democratic deficit within the country.

After the collapse of the minority regime in Syria, there is no realistic aspect of confronting the overwhelming majority of the population with administrative rights other than basic human rights and certain group rights (language) in a new social contract. Even if the desired naive expectation is desired to be realized, it is also obvious that the limited Kurdish population in Syria in general is not sufficient for a serious administration in the relevant region. A small portion of the Kurds live in the region under PKK domination. Either an attempt will be made to establish a minority administration in these regions by force of arms or they will become part of the new Syria within constitutional citizenship. The states of Damascus, Aleppo, Alawite, Greater Lebanon, Jabal al-Druze and the Sanjak of Alexandretta, which were established a century ago in the 1920s, fell apart within a few years. The calculations made on paper, contrary to the main body of Syria, encountered the reality of an “indivisible Syria”. Because, just like Iraq, in Syria, division along ethnic lines hits a religious wall, while division along different religious and sectarian lines hits a geographical and economic resource wall. The only way for those who have forgotten the democratization pains in Turkey and even the Kurdish issue, and who have turned the Kurdish issue into a geopolitical problem that they cannot bear since 2013 in the hands of those who modeled the minority algorithm of the Baath regime within themselves, to get out of the trap and the vortex they have built for themselves today is to become an active element of the democratization in Turkey in the new era in Syria.

The fourth risk area for Syria is how the new administration will be shaped. If lessons are learned from the century-long pains, both the actors inside Syria and the powers outside will not have the opportunity for a long-term resistance against the new positive political and geopolitical energy that has emerged - even if there are subversive attempts. All that is needed is for the elements, actors and leaders who will establish the new Syria to learn the most important lesson they need to learn from the past. Because the main basis and function of the regime and order they destroyed was that it was based on the "minority". Today, an approach that will stay away from the danger of a "minority administration" in every sense, even if it has its shortcomings and mistakes, is the only way to bring stability to Syria. There will be two basic dynamics of the "minority danger" in the new period. The first is the approach that will be created by a narrow perspective that relies on the power of the majority and will ultimately produce a minority style in reverse. Secondly, similar to Lebanon and Iraq, which are right next door, the emergence of fragmented structures in different forms, which were experienced under mandate rule in the 1920s, will make it inevitable to produce the same crises again.

Finally, another area of tension in Syria may be experienced between the elements that carried out the revolution. Apart from the natural tensions within the government, the Syrian revolution took place in two main periods. The first period shaped the rebellion against the Assad regime that started in Dera in March 2011 and spread throughout Syria. The broad masses that brought the first period of the revolution to life, as well as its leadership, paid a very heavy price. During the same period, very powerful and qualified cadres emerged from different segments to lead the Syrian revolution. Some of these cadres lost their lives, while others were forced to disperse to different parts of the world. The actors of the second period that began after the fall of Aleppo changed significantly. In the first period, the leadership cadres, which consisted mostly of civilians, intellectuals and politicians, gave way to names that engaged in armed struggle. Ultimately, these cadres brought the revolution to victory. In the new period, the establishment of a political bridge between those who initiated change in Syria and those who brought it to victory, and even the meeting of the two separate cadres of these two separate periods on common ground, will be an important topic. While the new administration in Syria will be successful to the extent that it embraces all of Syria, on the other hand, it will be able to strengthen its administrative capacity to the extent that it brings together the leaderships of different periods of the revolution in power.