“Adalet Bakanlığı, eğer gerçek manada bir reform strateji belgesi yayınlamak istiyorsa, bu belgeyi sadece tek celse yargılama hedefini gerçekleştirmeye odaklasın.”

Kendimden korkuyorum artık. Bıkkınlık gelip Stockholm Sendromuna yenik düşmekten, sahte mutluluk yaşayıp adalet mücadelesini bırakmaktan çekiniyorum. Çünkü yine bildik ve kanıksanmış bir haber düştü medyaya: Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) yine yüzlerce hâkim ve savcıyı tayin etmiş. Kimi, niçin tayin ettiğini açıklamaya gerek görmüyor! Yargı denetimine tabi olmadığı içindir sanırım! Niye böyle yaptığı hakkında kamuoyuna zerre bilgi vermiyor! Herhalde, “Öyle münasip görmüşler” dememiz isteniyor.

Hukuk, demokrasi ve yatırımlar konusunda dünyaca kabul görüp referans alınan World Justice Project (WJP), dünya çapında ülkelerin hukukun üstünlüğü algı endeksi yayınlamış. Türkiye yine en gerilerde çıkmış! Yetkililerin bu ve benzeri acı gerçekleri yok saymasını çoktan geçtim, yargının başındaki Adalet Bakanı, sanki daha iyi yerde olmayı hak ediyormuşuz gibi, endeksi Türkiye’ye kasıtlı bir saldırıymış gibi görüyor! Ama WJP açıklaması yanlış ise değiştirmek için ne yapacağını söylemiyor!

Tek celse yargılama hedefi ne oldu?

Örneğin “tek celse” denilen “etkin ve tek duruşmalık yargılama”, 2019 Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin en önemli hedefiydi ama hâlâ gerçekleşmedi. Niçin gerçekleşmediğini kimse ne söylüyor ne de sebebini açıklıyor. Öte yandan bu seneki “Uluslararası Suç ve Ceza Film Festivali”, “âdil yargılama” teması ile toplumun adalet bilincini geliştirmeye çalışıyor. Hal böyle iken Adalet Bakanı sene başından beri hemen her fırsatta yeni bir reform strateji belgesinin yakında yayınlanacağını söyleyip duruyor.

Hâkim ve savcıları göreve Adalet Bakanlığı’nın kabul ettiği, başarılı adayların mülakatlarda elendiği, yargının en kritik kurumu Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) yürütmenin bir uzantısı haline geldiği, tek kişilik yürütme cumhurbaşkanının hâkim ve savcıları huzuruna hizalayıp hitap ettiği yerde, gerçek manada bir yargı olmayacağını, hiçbir yargılamanın âdil olamayacağını söylemeyeceğim. Naif veya saftirik bulunma riskine rağmen suya sabuna dokunmayan ama yargıyı temelinden ilgilendiren birkaç şey söyleyeceğim.

Doğal hâkim ve diğer ilkeler ne durumda?

Her sene açılan 10 milyonun üzerinde hukuk, ceza ve idare davalarına bakan hakimler, önlerindeki davaları bitirmeden tayin edilmekte, yerlerine gelen yenilere bıraktıkları on binlerce dava sonraki yıllara sarkmaktadır. İlk derece, istinaf ve temyiz süreçleri toplamda kolayca beş-altı yılı bulmakta ve aşmaktadır.

Hâkimlerin işini kolaylaştırmak bahanesiyle yargılamanın temel ilkelerinden, esaslı gereklerinden ödün verilen hemen her davada, en başta doğal hâkim ilkesi, sistematik olarak, adalet arayışı makul süre, makul maliyet ilkeleri ve sonuçta mülkiyet hakkı da yaygın olarak ihlal edilmektedir.

Hâkimlerin değişmesi delillerin göz ardı edilmesine, dürüstlük (integrity) ilkesinin ihmal edilmesi maddi gerçeklerden ödün verilmesine ve hükümlerin alternatif gerçeklik-hayaller üzerine kurulmasına neden olmaktadır.

Dosyayı özetleyerek uyuşmazlık konularını tespit etmesi, hâkimin isabetli karar vermesine yardımcı olması ve bir sürü sair gerekçeyle yargı yetkisi, yargıç olmayan bilirkişilere fiilen delege edilmektedir. Yargılamalar dosyaya evrak toplamaya ve sonrasında çürümüş bilirkişilik kurumundan mektupla adalet sipariş etmeye dönüşmüştür.

Bilirkişilik kestirmesine saplanan yargılamalar lüzumsuz yere daha da uzamakta, kalite giderek düşmekte, çürümüşlük ve bozuşma olduğu gibi yargıya ithal edilmektedir.

Maddi gerçeği ortaya çıkarmayan yargılamalar keyfe keder alışkanlık ve uygulamalarla halka eziyete dönüşmüştür. Fakat ihlal kararları makul süreye yoğunlaşan Anayasa Mahkemesi, bu semptomun kök sebebini, milyonlarca davada muhakeme değil halka zulüm yapıldığı gerçeğini ortaya koymaktan uzaktır.

Tek celse yargılama neden olmuyor?

Tek celse yargılama ile Türkiye’deki davaların yüzde 90’dan fazlası üç-dört ay gibi kısa sürede yüksek isabetle çözülebilir. Hal böyle iken 2019 reform strateji belgesine konan tek celse hedefinin niçin gerçekleşmediği açıklanmış ya da anlaşılabilir değildir.

Tek celse ve âdil yargılama imkânsız değil, mümkün ve kolaydır. Fakat, kötü alışkanlıkları ve önyargıları kırmak, Einstein’in dediği gibi atomu parçalamaktan daha zordur.

Maddi gerçek ve dürüstlük ne durumda

Yargılama, temelde uyuşmazlık konusu maddi gerçeği ortaya çıkarma ve ilgili kuralı uygulama faaliyetidir. Hukuk kuralını isabetli uygulamak ise maddi gerçeği tam ve doğru olarak tespit etmeye ve anlamaya bağlıdır. Maddi gerçeği mahkemeye getirmek tarafların görevidir. Mahkemeye maddi gerçeği getirmek ise ilgili tarafların dürüst davranışını sağlamakla mümkündür.

Adalet, maddi gerçek üzerinde yükselir. Fakat maddi gerçek ve dürüstlük (integrity) Türkiye’deki yargılamalarda çoktan çöpe atılmıştır. Mahkemeye yalan beyan savunma hakkı olarak görülmekte, mahkemeler maddi gerçeğe dayalı değil ikna edildiği alternatif gerçeğe göre karar vermektedir. Kararın kendi içinde tutarlı olması, gerçeğin ortaya çıkarılmasına tercih edilmektedir.

Maddi gerçeği ortaya çıkarmayan yargılamaların hiçbir yönü âdil olamaz ve âdil yargılanma hakkını tümden ihlal eder!

Mahkemeye yalan beyan savunma hakkı…

Gerçek, kişinin samimi olarak algıladığı inançtır (truth is truly perceived belief). Dolayısı ile yargılamada ilk yapılması gereken, tarafların mahkemeye söylediklerinde samimi olduklarını tespit etmektir. Oysa mahkemeler, lüzumsuz gördükleri samimiyet testini onlarca yıl önce kestirip atmış bulunmaktadır.

Öte yandan bir kısım akademisyen, mahkemeye yalan söylemeyi savunma hakkı olarak görmektedir. Oysa, bunu dayandırdıkları ceza yargılamasındaki “kendini suçlama yasağı” ve ondan neşet eden “susma hakkı”, sanığa yalan söyleme hakkı vermez! Bu hak, mahkemeye yalan söylenmesini meşrulaştıramaz!

Mahkemede dürüst davranış mı, o da ne!

Âdil ve etkin yargılama yapabilmek için en başta dürüstlük ilkesi yargılamalara geri getirilmelidir. Taraflar, tanıklar ve bilirkişilerin dürüstlüğü sağlanmalıdır. Yargılamalarda “vakıa ve delilleri tam ve doğru ifşa” kurumu mutlaka hayata geçirilmelidir. İster taraf ister tanık, isterse bilirkişi olsun, ilgili herkes dava ile ilgili tüm bildiklerini tam ve doğru olarak açıklamak, soruları cevaplamak ve ellerindeki delilleri ifşa ve ibraz etmek zorunda olmalıdır.

Hâkimler de hem maddi olayı tüm yönleri ile aydınlatarak hem de haklı ve zengin gerekçelerle dürüstlüklerini kanıtlamalıdırlar.

Ceza yargılamasında sanığın kendini suçlama yasağına ve susma hakkına riayet edilmeli, ancak kimsenin mahkemeye yalan söylemesine asla izin verilmemelidir.

İngiltere ve ABD’nin dürüstlük, tam ve doğru ifşa kurumları arasındaki farkın Amber Heard ve Johny Depp arasındaki davalarda yarattığı kalite farkından dersler çıkarılmalıdır.

Yargılamalar çürük bilirkişiliğe ihale

Gerçeği ortaya çıkarmak, “açıklama, doğrulama ve anlama” aşamalarını içerir. Mahkemeye söylenenlerin doğruluğu deliliyle birlikte sorgulayarak tespit edilebilir. Olayları açıklama, doğrulama (ve gerekliyse bilirkişi yardımıyla) anlamlandırma ameliyelerinin hepsini bir seferde yapmak bilimsel zorunluluktur. Bunları ayrı ayrı zamanlarda ve birbirinden kopuk olarak yapmak lüzumsuz yere geri dönüşlere neden olur. Bu durum yargılamayı uzatır, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını zorlaştırır.

Tek celse yargılamada beyanlar ve delillerle aynı anda başvurulması gereken bilirkişi yardımı, yargılamalarda yerine ve varlık amacına aykırı bir şekilde sistematik olarak kötüye kullanılmaktadır.

Bilirkişiliğin kötü kullanımı, hâkimlik görevinin de ihmal edilerek kötüye kullanılmasını, keyfiliğe, daha da kötüsü bilirkişilik yoluyla yolsuzluğun yargıya akmasına neden olmaktadır.

Yargılama konusu maddi gerçek ile hâkimin vermesi gereken kararın nasıl olacağı, bilirkişilere adeta mektup yazarak sorulmaktadır. Yargılamalarda bundan daha saçma bir şey olamaz! Keyfilikle oluşturulan, hâkimin illa her olayda bilirkişi raporu edinmesi, tarafların bilirkişisine suni bir ayrımla “uzman kişi” deme alışkanlığı terk edilmelidir.

İmtiyazlı bilirkişiliğin suistimali

Bilirkişilik, hâkim benzeri imtiyazlı bir zümrenin ucuza kamu hizmeti gibi görülmemeli, tanıklık taksi parasını bile karşılamayan ücrete yaptırılmamalıdır. Yargılama, tarafların ihsan dilendiği değil ciddi harcama yaparak hakkını aradığı yerdir! İlgili herkes, yargılamaya dürüstçe fakat emeğinin âdil karşılığını alarak katkı vermelidir. Toplum da yargılamada ortaya çıkarılan gerçeklerden öğrenmelidir.

Bilirkişi görüşüne -kural olarak- sadece taraflar, mahkemeye getirilenleri anlamlandırmak zorunlu kılıyorsa başvurmalı, hâkim tarafların sorularına müdahale etmemelidir. Hâkim, tarafların savunmasını onaylayan veya sansürleyen değil sonucunu tespit eden durumunda olmalıdır.

Bunlardan en küçük ödün vermek bile âdil yargılama değil; keyfi hüküm kurma, zulüm ve zorbalık olur.

Âdil yargılama tek celse ile mümkün ve kolay

Bütün bunları gerçekleştirmek ancak tek celse yargılama ile mümkün olur. Tekrar ediyorum: Âdil yargılama yapabilmek için tek celse şarttır.

Tek celse imkânsız değil mümkündür. Yapılması gereken, hazırlık aşamasını güçlendirmek, dürüstlük ilkesini sürecin her aşamasına ilgili her tarafa hâkim kılmaktır.

Mahkemeler, taraflara ve haklarına müdahaleden kaçınmalı, iddia ve savunmalarını hazırlamada taraflara yardım etmeli, sürecin suistimal edilmesini ve dürüstlüğü sağlayan mekanizmalara aykırı davranışları önlemelidir.

Her davada mutlaka tek celse duruşma yapılmalı, yargılama tek celse sonunda bitirilmelidir. Tek celseye ilgili herkes katılmak zorunda olmalıdır.

Tek celsede bütün beyanlar, deliller ve bilirkişi görüşleri tartışılarak bir sonuca varılmalı, karar mutlaka celseyi takiben hemen verilmelidir.

Mahkemelere akılcı yapılanma

Mahkemeler kalkınma bölgeleri bazında optimum yapılandırılmalı, uzmanlık ve heyet mahkemeleri merkezlerde yoğunlaştırılırken, basit konularda hizmet halkın ayağına, yürüyüş mesafesine götürülmelidir.

Mahkemeler idari yapıya göre değil ülke kalkınmasının gereklerine ve halkın ihtiyacına uygun olarak yapılandırılmalı, ilk derece mahkemeler basit konuları hızlı karara bağlayan, hazırlık aşamasında taraflara yardım eden, suistimalleri önleyen acil hallerde ihtiyati tedbirlere karar veren adli hazırlık mahkemelerine dönüştürülmelidir. İstinaf mahkemeleri ise iyi hazırlanmış dosyalarda tek celse yargılama yapmakta ustalaşmış ilk derece mahkemelerine dönüştürülmelidir.

Davalar üç-dört ayda biter, milli gelir dört katına çıkar

Böylelikle beş-altı sene süren yargılamalar üç-dört ay içerisinde sonlanacak, sulh ve uzlaşmalar artacak, arabuluculuk teşvik edilecek, mahkemelere giden iş yükü giderek azalacaktır. Uyuşmazlık yönetimi anlayışıyla iş yükü hukukçu kaynakları arasında âdil olarak dağılacak, tüm hukuk meslekleri ve yargı, layık olduğu saygınlığa ve etkinliğe kavuşacaktır.

Herkesin kazançlı çıkacağı bu dönüşüm Türk yargısını çağdaşları seviyesine çıkaracak, hesaplamalara göre milli gelirimizi kısa sürede dört katına çıkaracaktır.

Bütün bunları gerçekleştirmek, kötü alışkanlıkları terk etmekle ve dürüst davranışı, uzlaşmayı odağına alan tek celse yargılama ile mümkündür.

Tek celse kolayca gerçekleşeceği gibi, bu gerçekleştiği takdirde ortada âdil yargılama ihlalleri kalmayacaktır.

Adalet Bakanlığı’na tek celse çağrısı

Adalet Bakanı bir siyasetçidir. Siyasetçinin yargının başında olması doğru değil, ayrı mesele. Fakat siyasetçi olması kendi siyasi partisinin istemediği reformu, hatta herhangi bir reformu yapmasına engel olur. Geriye siyasi bir yönü olmayan teknik hususlarda iyileşme yapma imkânı kalır. Tek celse yargılama ise hem önceki strateji belgelerinde yer aldığı için hem de siyasi bir yönü olmadığı için tepki çekmeyecek teknik bir konudur.

Adalet Bakanlığı, eğer gerçek manada bir reform strateji belgesi yayınlamak istiyorsa, bu belgeyi sadece tek celse yargılama hedefini gerçekleştirmeye odaklasın.

“If the Ministry of Justice truly wants to publish a reform strategy document, it should focus it on achieving the goal of single-session trials.”

I am afraid of myself now. I am afraid of getting fed up and succumbing to Stockholm Syndrome, experiencing fake happiness and abandoning the fight for justice. Because once again, a familiar and familiar news story has hit the media: The Council of Judges and Prosecutors (HSK) has appointed hundreds of judges and prosecutors. It does not see the need to explain who it appointed and why! I guess it is because it is not subject to judicial review! It does not give the public any information about why it did this! I guess they want us to say, “They saw fit.”

The World Justice Project (WJP), which is globally accepted and referenced in terms of law, democracy and investments, has published a perception index of the rule of law for countries worldwide. Turkey is again at the bottom! Forget the authorities ignoring these and similar painful truths, the Minister of Justice, who is the head of the judiciary, sees the index as a deliberate attack on Turkey, as if we deserve to be in a better place! But if the WJP statement is wrong, it does not say what it will do to change it!

What was the goal of a single-session trial?

For example, “effective and single-hearing trial”, also known as “single session”, was the most important goal of the 2019 Judicial Reform Strategy Document, but it has not yet been realized. No one says why it has not been realized or explains the reason. On the other hand, this year’s “International Crime and Punishment Film Festival” is trying to develop society’s awareness of justice with the theme of “fair trial”. Despite this, the Minister of Justice has been saying at almost every opportunity since the beginning of the year that a new reform strategy document will be published soon.

I will not say that there will be no real judiciary, that no trial will be fair, where the Ministry of Justice accepts judges and prosecutors, where successful candidates are eliminated in interviews, where the most critical institution of the judiciary, the Council of Judges and Prosecutors (HSK), becomes an extension of the executive, where the one-man executive president aligns judges and prosecutors before him and addresses them. Despite the risk of being naive or naive, I will say a few things that are not too harsh but fundamentally concern the judiciary.

What about the natural judge and other principles?

Judges who handle over 10 million civil, criminal and administrative cases filed each year are transferred before they have finished the cases before them, leaving tens of thousands of cases to be heard by newcomers. The first instance, appeal and cassation processes easily total five to six years or more.

In almost every case where the basic principles and essential requirements of the trial are compromised under the pretext of making the job of the judges easier, the principle of natural judge, the search for justice, the principles of reasonable time, reasonable cost and ultimately the right to property are widely violated.

The change of judges causes evidence to be ignored, the disregard of the principle of integrity to be compromised on material facts, and the establishment of judgments on alternative realities-dreams.

Judicial authority is effectively delegated to experts who are not judges, for the purpose of summarizing the file, identifying the issues in dispute, helping the judge to make the right decision and for many other reasons. Trials have turned into collecting documents for the file and then ordering justice by letter from the corrupt expert institution.

Trials that are stuck on the shortcut of expert witnessing are unnecessarily prolonged, quality is gradually decreasing, and corruption and decay are imported into the judiciary as is.

Trials that do not reveal the material truth have turned into torment for the people with arbitrary habits and practices. However, the Constitutional Court, which focuses on reasonable time for violation decisions, is far from revealing the root cause of this symptom, the fact that in millions of cases, not trial but oppression is being done to the people.

Why is there no single-session trial?

With a single-session trial, more than 90% of the cases in Turkey can be resolved with high accuracy in a short period of three to four months. Given this, it is not explained or understandable why the single-session target set in the 2019 reform strategy document was not realized.

A single hearing and a fair trial is not impossible, it is possible and easy. However, breaking bad habits and prejudices is more difficult than splitting the atom, as Einstein said.

What about material truth and honesty?

Trial is basically the activity of revealing the material truth in dispute and applying the relevant rule. Applying the legal rule accurately depends on identifying and understanding the material truth completely and correctly. It is the duty of the parties to bring the material truth to court. Bringing the material truth to court is possible by ensuring the honest behavior of the relevant parties.

Justice is based on material truth. However, material truth and integrity have long been thrown away in Turkish trials. Making false statements to the court is seen as a defense right, and courts make decisions based on alternative truths that they are convinced of, not on material truth. The decision being consistent within itself is preferred over revealing the truth.

No aspect of the trial that does not reveal the material truth can be fair and completely violates the right to a fair trial!

The right to defend a false statement to the court…

Truth is a truly perceived belief. Therefore, the first thing to do in a trial is to determine whether the parties are sincere in what they say to the court. However, the courts have abandoned the sincerity test, which they consider unnecessary, decades ago.

On the other hand, some academics see lying to the court as a right of defense. However, the "prohibition of self-incrimination" in criminal proceedings and the "right to remain silent" that derives from it, on which they base this, do not give the defendant the right to lie! This right cannot legitimize lying to the court!

Honest behavior in court, what is that?

In order to have a fair and effective trial, the principle of honesty must first be brought back to the trials. The honesty of the parties, witnesses and experts must be ensured. The institution of “full and accurate disclosure of facts and evidence” must definitely be implemented in the trials. Everyone involved, whether a party, a witness or an expert, must be obliged to fully and accurately explain everything they know about the case, answer questions and disclose and present the evidence they have.

Judges must prove their honesty by both shedding light on the material event in all its aspects and providing justified and rich justifications.

In criminal proceedings, the defendant's right to self-incrimination and the right to remain silent must be respected, but no one should ever be allowed to lie to the court.

Lessons should be learned from the difference in quality between the UK and US integrity, full and accurate disclosure bodies in the Amber Heard and Johny Depp cases.

Trials are rotten expert witness tender

Revealing the truth involves the stages of “explanation, verification and understanding”. The truth of what is told to the court can be determined by questioning it with evidence. It is a scientific necessity to perform the processes of explaining, verifying (and if necessary, with the help of an expert) and making sense of the events all at once. Doing these at different times and separately from each other causes unnecessary feedback. This situation prolongs the trial and makes it difficult to reveal the material truth.

Expert assistance, which should be used simultaneously with statements and evidence in a single-session trial, is systematically misused in the trial in a manner that is contrary to its place and purpose.

The misuse of expert witnessing leads to the neglect and abuse of the duty of judges, arbitrariness, and worse, corruption flowing into the judiciary through expert witnessing.

The material truth in question and the decision that the judge should make are asked to experts by writing letters. There can be nothing more absurd than this in trials! The arbitrary habit of the judge obtaining an expert report in every case and calling the parties' experts "experts" with an artificial distinction should be abandoned.

Abuse of privileged expertise

Expert witnessing should not be seen as a cheap public service by a privileged group like judges, and witnessing should not be done for a fee that does not even cover taxi fare. Trial is not a place where parties beg for favors, but where they seek their rights by making serious expenditures! Everyone involved should contribute to the trial honestly but by receiving fair compensation for their labor. Society should also learn from the truths revealed in the trial.

As a rule, an expert opinion should only be sought if the parties find it necessary to make sense of what is brought to court, and the judge should not interfere with the parties' questions. The judge should be in a position to determine the outcome, not to approve or censor the parties' defense.

Making even the smallest concession on these issues would not be a fair trial; it would be arbitrary judgment, cruelty and tyranny.

Fair trial is possible and easy with a single hearing

All of this can only be accomplished through a single-session trial. I repeat: A single session is essential for a fair trial.

A single session is not impossible, it is possible. What needs to be done is to strengthen the preparation phase and to make the principle of honesty dominant in every stage of the process for all parties involved.

Courts must refrain from interfering with the parties and their rights, assist the parties in preparing their claims and defences, and prevent abuse of process and behaviour contrary to the mechanisms that ensure integrity.

In every case, a single hearing must be held and the trial must be concluded at the end of a single hearing. Everyone involved must be obliged to attend the single hearing.

All statements, evidence and expert opinions must be discussed in a single hearing and a conclusion must be reached, and the decision must be given immediately following the hearing.

Rational structuring of the courts

Courts should be structured optimally on the basis of development regions, while specialized and board courts are concentrated in the centers, services on simple matters should be brought to the people's doorstep, within walking distance.

Courts should be structured in accordance with the requirements of the country's development and the needs of the people, not according to the administrative structure, and first instance courts should be transformed into judicial preparatory courts that quickly decide on simple issues, assist the parties in the preparation phase, prevent abuses and decide on precautionary measures in urgent cases. Appeal courts should be transformed into first instance courts that are experts in single-session trials on well-prepared cases.

The cases will be over in three or four months, and the national income will quadruple

Thus, trials that last five to six years will end in three to four months, peace and compromise will increase, mediation will be encouraged, and the workload going to the courts will gradually decrease. With the understanding of dispute management, the workload will be distributed fairly among legal resources, and all legal professions and the judiciary will gain the respect and effectiveness they deserve.

This transformation, in which everyone will benefit, will raise the Turkish judiciary to the level of its contemporaries and, according to calculations, will quadruple our national income in a short time.

All of this can be achieved by abandoning bad habits and by conducting a single-session trial that focuses on honest behavior and compromise.

Not only can a single hearing easily take place, but if this happens, there will be no violations of fair trial.

A single hearing call was made to the Ministry of Justice

The Minister of Justice is a politician. It is not right for a politician to be at the head of the judiciary, it is a separate issue. However, being a politician prevents him from making reforms that his political party does not want, or even any reforms. What remains is the possibility of making improvements on technical issues that have no political aspect. Single-session trials are a technical issue that will not draw a reaction, both because they are included in previous strategy documents and because they do not have a political aspect.

If the Ministry of Justice truly wants to publish a reform strategy document, it should focus it on achieving the goal of single-session trials.