Türkiye’de siyasetin ve özellikle de siyasi partilerin toplumla olan ilişkilerinin nasıl bir seyir izlediğini doğru analiz edebilmek için, çok partili hayata geçiş sonrasındaki sürece bakmak gerekiyor.

Kuşkusuz bu bakış açısı, tek parti dönemini görmezden gelmek anlamını taşımıyor. Kabul edelim ki ‘tek parti’ dönemi, normal bir siyaset analizinin konusu olmaktan çok, kendine has özellikler taşıyan otokratik dönemin laboratuvar analizi olarak bir değer ifade etmektedir. Dolayısıyla o dönemi, bildiğimiz normal siyasetin dışında değerlendirmekte yarar var.

Çok partili hayata geçişle birlikte ortaya çıkan tabloda herkesin de bildiği gibi solda CHP, merkez sağda ise önce Demokrat Parti, devamında Adalet Partisi ve Anavatan Partisi var. Sonrasında ise bu çizginin sağında ve solunda daha küçük partiler yer alıyor.

2002 seçimleriyle birlikte bu tablo tümüyle değişiyor. CHP geleneksel çizgisinde var olmaya devam ederken, merkez sağın bütün unsurları bir bakıma AK Parti havuzunda toplanıyor. Bu çerçevede merkez sağ anlamında küçük çaplı çıkış hamleleri olsa da hemen hepsi başarısızlıkla sonuçlanıyor. Çünkü AK Parti 2014 yılına kadar uyguladığı kucaklayıcı politikaları ve icraatlarıyla farklı çıkışlara ihtiyaç bırakmadığı için, merkez sağda başka bir arayışa ihtiyaç duyulmuyor. AK Parti mevcut konumunu koruduğu sürece de merkez sağ için başka bir alan açılmayacak gibi gözüküyor.

Ancak AK Parti merkezdeki konumunu özellikle son on yılda çok hoyratça kullanması yüzünden, geniş kitlelerle olan gönül bağlarını kopararak büyük ölçüde merkezi boşaltmış bulunuyor. Dolayısıyla, önümüzdeki dönemde merkez siyasete olan ihtiyaç giderek artacak demektir.

İşte tam bu noktada, 31 Mart seçimlerinde birinci parti konumuna geçen CHP’nin merkez siyaset ihtiyacını karşılayabilecek bir değişimi ne ölçüde gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği önem kazanmış bulunuyor.

Bu çerçevede, CHP’nin bir önceki genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun değişim adımlarının hayati bir öneme sahip olduğunun altını çizmek gerekiyor. Çünkü o güne kadar kimse CHP’nin geçmişiyle yüzleşerek “helalleşme” adımı atmaya cesaret edememişti. Bu bağlamda, CHP’nin özellikle ulusalcı kesiminin Kılıçdaroğlu’nun değişim adımlarına yeterince destek olmadığını da bir yere not etmekte yarar var.

Şimdi CHP’de yeni bir yönetim var. Genel Başkan Özgür Özel’in 31 Mart gecesinde yaptığı konuşmasındaki “Bu seçimi sosyal demokratlarla, milliyetçi demokratlarla, muhafazakar demokratlarla ve Kürt demokratlarla birlikte kazandık” sözleri, bir bakıma merkez siyasete işaret eden bir değerlendirmeydi.

Geçtiğimiz hafta, Ekrem İmamoğlu’nun KARAR’ı ziyaretinde verdiği mesajları da bu çerçevede değerlendirmekte yarar var. Cumhuriyet Halk Partisi’nin politik duruşuyla ilgili olarak, partinin yerinin merkez olarak kabul edilmesi gerektiğini vurgulayan İmamoğlu’nun değerlendirmesi aynen şöyle: “CHP merkezde durmalı tabii, partimiz zaten merkezde duruyor. Bunu sağ ya da sol olarak görmemek lazım. Ben de kişisel olarak merkezi temsil ediyorum; kendimi Türkiye’nin merkezinde görüyorum. CHP tabanı da bizimle aynı düşünceyi paylaşıyor. Bu yüzden hem bana hem de Mansur Bey’e büyük önem atfediyorlar.”

Herhalde CHP’nin merkeze gidişiyle ilgili bundan daha net bir tarif olamazdı. Türkiye’nin toplumsal sosyolojisi dikkate alındığında iktidar hedefi olan bir partinin, kendisini belli ideolojik kalıplara hapsetmek yerine, toplumun sağında-solunda yer alan muhafazakar, milliyetçi, liberal ya da farklı inanç ve farklı kimliklere sahip herkesin kendisini rahat hissedeceği bir merkez tanımına ihtiyaç duyduğu kesin.

Kabul etmek gerekiyor ki CHP’nin merkez siyasetini içselleştirebilmesi çok kolay değil. Zira CHP’nin geleneksel kodları daha çok ideolojik bir şekillenmeye ayarlı ama bu engel, parti yönetiminin kararlı irade koyması halinde aşılamayacak bir engel de değil. Nitekim İmamoğlu “Ben merkezi temsil ediyorum, partim de merkezde” diyerek, bir bakıma partinin önüne net bir hedef koymuş oldu.

Eğer Özgür Özel ve Ekrem İmamoğlu, bu süreci daha da zenginleştiren adımlar atabilirlerse, bugüne kadar eli CHP’ye oy vermeye gitmeyen kesimlerin tercihlerini rahatlıkla değiştirebilirler. Dolayısıyla, geniş toplum kesimlerine ulaşmak, tamamen CHP’nin kendi elinde, ya milletle buluşan bir istikamette yürümeye devam edecek ya da geleneksel kodlarının izin verdiği ölçüde bir siyasete razı olacak.

Ancak CHP’nin en büyük zorluğu, CHP safında duran, onun adına özellikle muhafazakar kesimlere parmak sallayan ideolojik medya ve ulusalcı yapılardır. Çünkü CHP’den çok CHP’cilik oynayan bu zihniyet öbeği, hala CHP konusunda kafalarında soru işaretleri taşıyan kesimleri adeta iten bir görüntü sergiliyorlar.

In order to correctly analyze the course of politics in Turkey and especially the relations of political parties with society, it is necessary to look at the process after the transition to multi-party life.

Of course, this perspective does not mean ignoring the single-party period. Let's admit that the 'single-party' period is more valuable as a laboratory analysis of the autocratic period with its own characteristics than being the subject of a normal political analysis. Therefore, it is useful to evaluate that period outside of the normal politics we know.

In the picture that emerged with the transition to multi-party life, as everyone knows, there is the CHP on the left, and the Democrat Party, followed by the Justice Party and the Motherland Party on the center-right. Then, there are smaller parties on the right and left of this line.

This picture changes completely with the 2002 elections. While the CHP continues to exist in its traditional line, all the elements of the center-right are, in a sense, gathered in the pool of the AKP. In this context, although there are small-scale attempts to break out in the center-right, almost all of them end in failure. Because the AKP has left no need for different exits with its inclusive policies and actions implemented until 2014, there is no need for another search in the center-right. As long as the AKP maintains its current position, it seems that no other area will open up for the center-right.

However, due to the AKP’s reckless use of its position in the center, especially in the last decade, it has largely emptied the center by severing its emotional ties with the masses. Therefore, the need for center-politics will increase in the upcoming period.

At this point, it has become important to what extent the CHP, which became the first party in the March 31 elections, will be able to realize a change that will meet the need for center-politics.

In this context, it is necessary to underline that the steps taken for change by the previous CHP chairman Kemal Kılıçdaroğlu are of vital importance. Because until that day, no one had the courage to take the step of “making amends” by confronting the CHP’s past. In this context, it is also useful to note that especially the nationalist segment of the CHP did not support Kılıçdaroğlu’s steps for change sufficiently.

There is now a new administration in the CHP. The words of the party leader Özgür Özel in his speech on the night of March 31, "We won this election together with social democrats, nationalist democrats, conservative democrats and Kurdish democrats" were, in a way, an assessment that pointed to the centrist politics.

It would be useful to evaluate the messages Ekrem İmamoğlu gave during his visit to KARAR last week within this framework. İmamoğlu, who emphasized that the party’s place should be accepted as the center regarding the political stance of the Republican People’s Party, made the following assessment: “Of course the CHP should stand in the center, our party already stands in the center. We should not see this as right or left. I personally represent the center; I see myself in the center of Turkey. The CHP base shares the same idea with us. That is why they attribute great importance to both me and Mansur Bey.”

There probably could not be a clearer description of the CHP’s move to the center. When the social sociology of Turkey is taken into consideration, it is certain that a party aiming for power needs a definition of the center where everyone on the right or left of society, be they conservative, nationalist, liberal or with different beliefs and identities, will feel comfortable, instead of confining itself to certain ideological molds.

It must be admitted that it is not very easy for the CHP to internalize the center politics. Because the traditional codes of the CHP are more geared towards an ideological formation, but this obstacle is not one that cannot be overcome if the party management puts forth a determined will. Indeed, by saying “I represent the center, my party is also in the center,” İmamoğlu has, in a way, set a clear goal for the party.

If Özgür Özel and Ekrem İmamoğlu can take steps that will further enrich this process, they can easily change the preferences of the segments that have not voted for the CHP until now. Therefore, reaching large segments of society is completely in the hands of the CHP; it will either continue to walk in a direction that meets the nation or will accept a politics to the extent that its traditional codes allow.

However, the CHP’s greatest challenge is the ideological media and nationalist structures that stand on the side of the CHP and point their fingers at especially conservative segments on its behalf. Because this group of mentalities that play more CHP than CHP does, are displaying an image that almost repels segments that still have question marks in their minds about the CHP.