Yüzyıllar içindeki tecrübelerden süzülerek gelen bilgilere bakarak söylemek gerekirse, insanoğlunun tarih boyunca verdiği mücadele, aklın üzerindeki baskının kaldırılması mücadelesidir aynı zamanda.

Çünkü insan fıtraten özgür yaratılmış bir varlıktır. Gerek bilimsel gelişmelerin, gerekse derinlikli kültürel birikimlerin oluşabilmesi için, üzerinde korku ve vehim bulutlarının dolaşmadığı özgür düşüncelere ihtiyaç vardır.

Biliyoruz ki fıtrat dini olarak nitelendirilen İslam, saf aklın üzerine kurulu bir dindir. Kuşkusuz İslam’dan söz ederken, günümüz Müslümanlarının zihin dünyalarını kuşatan dinden bahsetmiyorum, Kur’an’ın tarif ettiği dini kastediyorum.

Abdurrahman el-Kevakibi’nin de ifade ettiği gibi, Kur’an’ı doğru bakış açısından inceleyen herkes görür ki Kur’an insanı hiçbir zaman aklın alamayacağı bir doktrini kabule zorlamaz. Tam aksine onu uyarır, başkasının görüşüne uyarak ya da atalarının izinden giderek inanmaktan men eder. (Despotizmin Doğası, s.180)

Bu sayede insan, aklın rehberliğinde herhangi bir gücün tahakkümüne asla teslim olmaz. Böylece insan, fıtratının da gereği olarak ne halifeden, ne sultandan, ne melekten ne felekten, ne veliden, ne büyücüden, ne cinden ne de kahinden herhangi bir medet ummak durumunda kalmaz.

Ama şu bir gerçek ki gerek Hristiyan gerekse Müslüman dünyada bazı din pazarlamacıları ve de saltanatını tahkim etmeye çalışan despotik krallar, sultanlar, hem bu dünya hayatında hem de ölüm sonrasında insanları bir tür ceza ile tehdit edip korkutmaktan vazgeçmemişlerdir.

Çünkü müstebit siyasetçiler politikalarını bu stratejiler üzerine bina etmek durumundadırlar. “Onlar üstünlük ve yücelik duygusuyla halkı korkutur, zorbalık, cebir ve şiddete boyun eğdirirler. Bu şekilde halkı terbiye ederek kendilerine muti hale getirirler; artık halk onların çıkarlarına hizmet eder ve sadece onları memnun eder hale gelir. Zamanla bir tür sürüye dönüşürler; efendileri sütlerini sağıp içerler, etlerini yerler, sırtlarına binerler ve onların varlıklarıyla övünürler.” (a.g.e, s.78)

Tarihin tanıklığına başvurduğumuzda görürüz ki hemen bütün müstebit yöneticiler, otokrat liderler hakkın ve özgürlüğün düşmanı olmuşlardır. Dahası, kitleleri kontrol altında tutmada en büyük gıdaları dindir.

Oysa Allah insanı aklın rehberliğinde hür yaratmıştır. Ama ne yazık ki insanoğlu çoğu zaman bu akıl nimetini görmezden gelerek, cehaletin rehberliğinde köleliğe razı olmuştur.

Batı toplumları, bir milleti çöküşe sürükleyen bu despotizm kelepçesini kırmayı başarmıştır. En önemlisi de despot rejimlere karşı sarsılmaz duvarlar çekip sağlam temeller üzerine anayasal demokrasiler inşa etmeyi başarmışlardır. Yasama yetkisini millete devrederek ‘hukukun üstünlüğü’nü esas bir hukuk sistemine kavuşmuşlardır. Hakimi de mahkumu da eşit şartlarda yargılayan yargı sistemleri oluşturarak iktidarları denetleyen mekanizmalar kurmuşlardır.

Ama aynı şeyi Müslüman dünya için söylemek ne yazık ki pek mümkün değildir. Maalesef Müslüman toplumlar, despotik yönetimlerin kalıntılarından henüz kurtulabilmiş değil. Elbette zaman zaman hukuk ve demokrasi girişimleri olmuş, ancak her seferinde akamete uğramıştır.

Bu açıdan bakıldığında Müslüman ülkelerin yaşadığı tecrübeler bağlamında, en dikkate değer ve hatta en başarılı ülke Türkiye’dir. Çok istenilen düzeyde olmasa da diğer Müslüman ülkelere nazaran, modernleşme ile erken tanışan Türkiye, ciddi bir demokrasi müktesebatı kazanmış ve önemli bir mesafe kaydetmiştir.

Ancak alınan bütün bu mesafelere rağmen, henüz gerçek manada bir hukuk devleti olmayı başaramamıştır. Çünkü Türkiye’nin hem geleneksel İslam kültüründen devraldığı kutsal miras hem de Cumhuriyet’in kuruluş ideolojisiyle oluşan otokrat bagaj, evrensel normlara dayalı bir hukuk devletinin oluşmasında önemli bir engel teşkil etmektedir.

Bu yüzden, mevcut anayasanın bile uygulanmadığı 21. Yüzyıl Türkiye’sinde hala yeni anayasa yapma tartışmalarını yaşıyoruz. Aslında söylem düzeyinde hemen bütün siyasal aktörler ‘yasaklardan arındırılmış’ bir anayasa talep ediyor ama kimse özgürlükçü bir anayasa için öncelikle evrensel hukuk normlarına ayarlı bir zihniyet değişimine ihtiyaç olduğunu görmüyor ya da görmek istemiyor. Çünkü ülkedeki bütün siyasi aktörlerin, ideolojik mahallelerin zihin dünyaları otokrat ve kutsal devlet ideolojisinden arındırılabilmiş değil.

If we look at the information filtered through centuries of experience, the struggle that humanity has given throughout history is also a struggle to remove the pressure on the mind.

Because man is a naturally free being. In order for scientific developments and profound cultural accumulations to occur, free thoughts that are not clouded by fear and delusion are needed.

We know that Islam, which is described as the religion of nature, is a religion based on pure reason. Of course, when I talk about Islam, I am not talking about the religion that encompasses the minds of today's Muslims, I mean the religion described in the Quran.

As Abdurrahman al-Kawakibi has stated, anyone who examines the Qur'an from the right perspective will see that the Qur'an never forces man to accept a doctrine that his mind cannot comprehend. On the contrary, it warns him and forbids him from believing by following someone else's opinion or following the footsteps of his ancestors. (The Nature of Despotism, p.180)

In this way, under the guidance of reason, man never surrenders to the domination of any power. Thus, as required by his nature, man does not have to hope for any help from the caliph, the sultan, the angel, the heavens, the saint, the magician, the jinn or the soothsayer.

But it is a fact that some religious promoters and despotic kings and sultans who are trying to strengthen their sultanate, both in the Christian and Muslim worlds, have never given up on threatening and frightening people with some kind of punishment, both in this worldly life and after death.

Because despotic politicians have to build their policies on these strategies. “They frighten the people with a sense of superiority and grandeur, and make them submit to tyranny, force and violence. In this way, they discipline the people and make them obedient to them; now the people serve their interests and only please them. Over time, they turn into a kind of herd; their masters milk and drink their milk, eat their meat, ride on their backs and boast about their existence.” (age, p.78)

When we refer to the witness of history, we see that almost all despotic rulers and autocratic leaders have been enemies of right and freedom. Moreover, their greatest nourishment in keeping the masses under control is religion.

However, God created man free under the guidance of reason. But unfortunately, mankind has often ignored this blessing of reason and has accepted slavery under the guidance of ignorance.

Western societies have managed to break this shackle of despotism that drags a nation into collapse. Most importantly, they have managed to build unbreakable walls against despotic regimes and build constitutional democracies on solid foundations. They have achieved a legal system based on the 'rule of law' by transferring legislative authority to the people . They have established mechanisms that control governments by creating judicial systems that try both judges and prisoners on equal terms.

But unfortunately it is not possible to say the same thing for the Muslim world. Unfortunately, Muslim societies have not yet been able to rid themselves of the remnants of despotic governments. Of course, there have been attempts at law and democracy from time to time, but they have always failed.

From this perspective, in the context of the experiences of Muslim countries, Turkey is the most remarkable and even the most successful country. Although not at the desired level, Turkey, which was introduced to modernization early compared to other Muslim countries, has gained a serious democratic acquis and has made significant progress.

However, despite all the progress made, it has not yet succeeded in becoming a state governed by the rule of law in the true sense. Because both the sacred heritage Turkey inherited from traditional Islamic culture and the autocratic baggage formed by the founding ideology of the Republic constitute a significant obstacle to the formation of a state governed by the rule of law based on universal norms.

That is why we are still experiencing discussions about making a new constitution in the 21st century Turkey, where even the current constitution is not implemented. In fact, on a rhetorical level, almost all political actors demand a constitution that is 'free from prohibitions' , but no one sees or wants to see that a libertarian constitution requires a change in mentality that is primarily adjusted to universal legal norms. Because the minds of all political actors and ideological neighborhoods in the country have not been purified from the autocratic and sacred state ideology.