Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek iş insanlarıyla ve kuruluşlarıyla toplu görüşmeler yapıyor. Her görüş, öneri ve isteğin serbestçe ifade edildiğini duyuyorum. Ancak bunların ne kadar dikkate alındığı belli değil. Bazı iş insanları toplantıların yapılacak düzenlemeler hakkında iş dünyasını önceden bilgilendirerek tansiyon ölçme amacına yaradığı kanaatindeler.

Bu görüşler TÜSİAD Yüksek İstişşare Kurulu toplantısında da dile getirilecektir. Siyaseten tarafsız pencereden hukukla ekonomi ve demokrasi arasındaki ilişkiyi gündeme getiren sorularımı buradan açık olarak hem Şimşek’e hem de görüştüğü iş insanlarına sormak isterim. Sayın Şimşek’in herkesi yakından ilgilendiren cevaplarını samimiyetle vermesini dilerim.

Şunu da hemen belirtmeliyim ki bu toplantıların benzerlerinin ekonomi politikasından ve kararlardan doğrudan etkilenen ücretli kesimlerle ve temsilcileriyle yapılması daha acil bir ihtiyaç. Neticede Sayın Şimşek herkesin bakanı, sadece iş dünyasının değil.

Şimşek giderse sendromu

Sayın Şimşek, öncelikle şu ana kadar enflasyon karşıtı para politikalarındaki bilimsellik ve sağlanan öngörülebilirlik için teşekkür ederim. Etkinizin devlet bütçesinde tasarruf konusunda da artmasını, kurumlaşarak devamını dilerim.

Göreve tekrar geldiğinizden bu yana bilimsellikte dirayetiniz, tutarlı ve öngörülebilir davranışınız ekonomi yönetimine güveni güçlendirdi. Ancak “Mehmet Şimşek görevden alınırsa…” veya “yeniden heterodoks politikaya dönülürse” endişeleri hala sürüyor. Bu da oluşan güvenin şahsınıza bağlı olduğunu gösteriyor.

Fakat bu ilk şart olmasına karşın yönetimde istikrarı sağlamaktan uzaktır. Esasen yönetimde güvenin yöneticilerin şahsına bağlı olması bizzat istikrarsızlık demektir. Bileceğiniz üzere yönetimde istikrar meselesi uğrunda demokrasiden ve hukuktan ödün vererek daha da kötüleştirmiş olduğumuz oldukça eski kronik sorunumuzdur.

İstikrar hesapverirlik gerektirir

Tarihte hemen hemen tüm Türk devletlerinde, Selçuklu ve Osmanlı imparatorluklarında olduğu gibi yönetimde istikrar şahsi çabalarla değil, hükümdar bile olsalar yöneticilerin bağımsız bir yargıya hesap vermesiyle sağlanabilir. Yani hükümdarla reayanın, yöneticiler ile yönetilenlerin yargı önünde eşit olduğu, herkese karşı hukukun üstün olduğu durumda istikrar sağlanabilir.

Bu tarihi bilgeliğe göre yönetimde istikrarı sağlayabilmek için görevlerini ihmal ve ihlal eden cumhurbaşkanını, bakanları veya emirlerindeki bürokratları yargının, soruşturma izni almadan, dokunulmazlık kaldırmak gerekmeden özgürce soruşturabilmesi gerekir.

Buna karşın cumhurbaşkanını ve bakanları görevi ihmal ve ihlalden dolayı soruşturmayı teklif etmek için 301, soruşturma kararı almak için ise 360 milletvekilinin oyu gerekiyor. Bu şartların gerçekleşmesi imkansız olduğu için de fiilen sorumsuzlar.

Sorumsuz TÜİK, BDDK ve TCMB

Emirlerindeki TÜİK, BDDK, Merkez Bankası ve benzer konumdaki üst düzey yöneticileri soruşturmak için ise cumhurbaşkanı veya bakanların yargıya soruşturma izni vermesi şart. Dolayısı ile kritik kurumlardaki üst düzey kamu görevlileri de fiilen sorumsuzlar.

Dolayısıyla ekonomide öngörülebilirlik ya yöneticilerin iyi olmasına ya şartların ya da kredi verenlerin zoraki bir düzeltme yaptırmasına bağlıdır. İşte bu sebeple Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın sık sık “güvenim tam” demesine rağmen “Mehmet Şimşek görevden alınırsa her şey, tepe taklak olabilir” endişesi ekonomi yönetiminde istikrarı sağlayamadığı gibi öngörülebilirliği de bozmaktadır.

Bu konuda bir beyanatınızı duymadığım için sormak isterim: Yönetimde istikrarın hukukun üstünlüğüne bağlı olduğu bilgisi doğru mu, yoksa bilmediğim bir başka doğru var mı? Bunu sayın cumhurbaşkanına, partinize ne kadar dillendiriyorsunuz ve ne kadar kabul görüyorsunuz?

Kelile ve Dimne ile Adalet Dairesi

Bileceğiniz üzere Adalet Dairesi mefhumu; Türk – İslam devlet yönetim kültürüne egemendir. Kelile ve Dimne’den beri anlatıla gelen toplumsal Adalet Dairesi öğretisine göre devletin zenginliği ve gücü ülkeye adaletin hâkim olmasına bağlıdır.

Yöneticilere yol göstermek için sözde siyasetname kaleme alan bazıları, çağımızın özgürlükler çağı olduğunu, adaletin ise en başta özgürlükleri korumak ve geliştirmekle sağlanacağını, bunun aynı zamanda yenilik ve buluşları geliştirerek katma değerli üretimi refahı artıracağını bilmezden gelerek, çağdışı “biat” mefhumunu “adalet’ten öne çıkarmaktalar.

Enflasyon Eylül 2021’de yüzde 19 iken yüzde 80’e zıplatıldı. Bu oran üç – dört sene sonra bile yüzde 10’un altına indirilemiyor. Anca enflasyonu düşürmek için alınan tedbirler ücretlileri fakirleştirirken varlıklı kesimi zenginleştiriyor.

Gelir dağılımındaki adaletsizlik

Toplumun yüzde 1’lik varlıklı kesimi milli gelirin yüzde 14,5’unu alıyor. Böylelikle toplumsal gelir dağılımındaki adaletsizliği daha da artırdığının farkında olduğunuzdan eminim.

Sorum şudur: Devletin daha çok vergi toplaması için halkı zenginleştirecek, halkın zenginleşmesi için ülkede adaleti hakim kılacak hangi politikaları geliştiriyorsunuz, geliştiriyor musunuz? En başta gelir adaletsizliği olmak üzere toplumda adaleti bozan, örneğin refahtan aldığı payı azaltarak ücretli kesimin fakirleştirirken varlıklı kesimi daha da varsıllaştıran yapısal sorunları kökünden çözmek için ne yapmayı öneriyorsunuz? Eğer varsa bunları ne zaman ve nasıl gündeme getirmeyi düşünüyorsunuz?

Konuşmaya korkulan ortam

Şimşek’in sözlerini iş insanlarının hepsi dikkatle dinler; çıkacak fırsatları yakalamaya, karşılaşacakları zorlukları kestirmeye çalışırlar. Çünkü, Ekonomi yönetimi oturduğu yerden alacağı kararlarla ekonominin işleyişini doğrudan etkiler; bazılarını abat ederken bazılarını batırabilir.

Hal böyle olduğu için, çok azı yönetimi eleştirmeye, acı söz söylemeye cesaret edebilir. Geçenlerde yüzünü çektiği cefa kırışıkları kaplamış olan kıdemli bir iş insanı Oksijen gazetesine, “iş insanları konuşursa aslanların önüne atılıyor” diye beyanat verdi. Bir Anadolu şehrinde “Ekonomi ve Hukuk Buluşması’nın açılışında “yatırımların artması için hukukun üstünlüğü şart” diyen 2 yıllık bir avukat vergi incelemesine uğradı. Ne yazacağımı bilerek benden yazı istemiş olan İTKİB, özünde – ekonomi hukukun görüntüsüdür, yaşanan üretim ve ihracat sorunları ekonomi yönetiminde istikrarsızlığın sonucudur” diyen yazımı Ticaret bakanlığı ile bağlantılı oldukları korkusuyla yayınlamadı.

Bunları yazarak sormuş olmaktan dolayı başıma bir şey gelmeyeceğine inanarak Türkiye’nin dört bir yanındaki girişimcilere, biraz da kinaye yaparak, aslında size seslenmek istiyorum.

Milli servetten alınan pay

Sizler, değerli iş insanları; Yıllardan beri tekrar tekrar tecrübe ettiğiniz üzere adeta bir tahterevallide iş yapmaya çalışıyorsunuz. Siyasetçiler; aldıkları kararlarla iş yaptığınız zemini bazen 7 – 8 şiddetinde depremlere uğratmakta. Bazen üstünde ilerlemeye çalıştığınız zemini kayganlaştırarak bütün çabalarınızı boşa çıkarmakta, bazen de olmadık şekilde kolaylaştırarak sizleri hak etmediğiniz halde başarılı göstermekteler.

Alınan bazı kararları iflas etmenize, bazı kararlar ise en temel sorunları bile halı altına süpürerek karlı görünmenize, milli servetten hak etmediğiniz pay almanıza neden olmakta.

Kaderi siyasetçiye bağlı iş dünyası

Girişimci, üretimci, katma değer yaratıcı ve sair iktisadi roller oynadığınız şartlarda ayakta kalmanız ve başarılı olmanız, maalesef, yönetenlerin kişisel tercihlerine bağlı. Yöneticilerimizin bir kalem darbesi ile abat, bir kalem darbesi ile ise yerle yeksan olabilirsiniz. But şartlar içinde ayakta kalmak için dik bir kayaya tırmanan bir dağcı gibi her zaman her konuda teyakkuz halinde bulunmanız, çevik ve güçlü olmanız, içinde bulunduğunuz şartlara uyum sağlamanız şart.

Kısacası yöneticilerimizin girişimlerin güvenle gelişip serpileceği bir düzeni kuramadığı bu şartlarda daha çok üretmek, kazanmak ve ümidini sizlere bağlamış insanların refahını artırmak zorundasınız.

Sadece Şimşek’e değil

Şimşe’e sorulara ek olarak iş insanlarına da kinayeyle sormak istediklerim şunlar:

1- İşletmelerinizi idame ettirmenin siyasetçilerin keyfiliğine karşı tedbir almaktan ve demokratik yönetimde siyasetçiye örnek olmaktan geçtiğinin farkında mısınız?

2- İşletmelerinizdeki ustaya, kapınızdaki bekçiye, şoförünüze, tezgahtaki overlokçuya karşı şeffaf ve hesapverir olduğunuz bir yönetim sistemi kurdunuz mu?

3- Birlikte ürettiğiniz geliri, adil olarak paylaşan, gelirden herkesin katkısına orantılı olarak adil pay aldığı, kimin ne kazandığının açık olduğu şeffaf bir ücretlendirme sistemi kurdunuz mu?

4- İşletmelerinizde demokratik yönetime yaklaştıkça çalışanlarınızın işletmelerinizi dana çok sahipleneceğinin, üretiminizin artacağının ve yöneticilere daha az bağlı olacağınızın farkında mısınız?

5- Daha da önemlisi işletmelerinizde demokratik ve hesapverir yönetim anlayışına benimserseniz ülkemizin demokrasiye ve hukukun üstünlüğüne daha çok yaklaşacağının, işletmelerinizde kendiniz çözebileceğiniz sorunları devletin çözmesini beklemenin aşmak için çabaladığınız sorunların temel nedeni olduğunun farkında mısınız?

Minister of Treasury and Finance Mehmet Şimşek is holding mass meetings with business people and organizations. I hear every opinion, suggestion and request expressed freely. However, it is not clear how much attention these were taken. Some business people believe that the meetings serve the purpose of measuring tension by informing the business world in advance about the arrangements to be made. 

These opinions will also be expressed at the TÜSİAD High Advisory Board meeting. From a politically neutral perspective, I would like to openly ask my questions, which bring up the relationship between law, economy and democracy, to both Şimşek and the business people he met with. I hope that Mr. Şimşek will sincerely give his answers that concern everyone. 

I must also point out that there is a more urgent need to hold meetings similar to these with the wage earners and their representatives who are directly affected by economic policy and decisions. After all, Mr. Şimşek is everyone's minister, not just the business world.

lightning strike syndrome

Mr. Şimşek, first of all, I would like to thank you for the scientific approach and predictability in anti-inflation monetary policies so far. I hope that your influence will increase in terms of savings in the state budget and continue to become institutionalized. 

Since you took office again, your scientific acumen and consistent and predictable behavior have strengthened confidence in economic management. However, concerns still persist "if Mehmet Şimşek is dismissed..." or "if heterodox politics returns again". This shows that the trust you build depends on you personally. 

However, although this is the first condition, it is far from ensuring stability in the administration. In fact, the fact that trust in management depends on the administrators personally means instability. As you know, it is a very old chronic problem that we have made worse by compromising democracy and law for the sake of stability in government.

Stability requires accountability

As in almost all Turkish states throughout history, the Seljuk and Ottoman empires, stability in government can be achieved not by personal efforts, but by the accountability of rulers, even if they are rulers, to an independent judiciary. In other words, stability can be achieved when the ruler and the subjects, the rulers and the ruled, are equal before the judiciary and the law is superior to everyone. 

According to this historical wisdom, in order to ensure stability in the administration, the judiciary should be able to freely investigate the president, ministers or bureaucrats under their command who neglect or violate their duties, without obtaining permission for investigation or without the need to lift immunity. 

On the other hand, 301 MPs' votes are required to propose investigating the president and ministers for negligence and violation of duty, and 360 MPs' votes are required to decide on an investigation. Since these conditions are impossible to fulfill, they are effectively irresponsible.

Irresponsible TURKSTAT, BRSA and CBRT

In order to investigate TURKSTAT, BRSA, Central Bank and senior managers in similar positions under their command, the president or ministers must give permission for an investigation to the judiciary. Therefore, senior public officials in critical institutions are effectively irresponsible. 

Therefore, predictability in the economy depends on either the good managers, the conditions or the creditors making a forced correction. For this reason, although President Tayyip Erdoğan often says " I have full confidence ", his concern that "If Mehmet Şimşek is dismissed, everything may go upside down" cannot ensure stability in economic management, but also disrupts predictability. 

Since I have not heard any of your statements on this issue, I would like to ask: Is it true that stability in government depends on the rule of law , or is there another truth that I don't know about? How much do you express this to the esteemed president and your party and how much do you accept it?

Kelile ve Dimne and the Department of Justice

As you know, the concept of the Department of Justice; Turkish-Islamic state administration culture dominates. According to the doctrine of the Department of Social Justice, which has been explained since Kelile ve Dimne, the wealth and power of the state depends on the dominance of justice in the country. 

Some, who wrote so-called policy books to guide the rulers, ignored the fact that our age is the age of freedoms, that justice can be achieved primarily by protecting and developing freedoms, and that this will also increase the welfare of value-added production by developing innovations and inventions, and put the outdated notion of "allegiance" before "justice". They are taking it out. 

Inflation was jumped from 19 percent to 80 percent in September 2021. This rate cannot be reduced below 10 percent even after three to four years. However, the measures taken to reduce inflation impoverish the wage earners and enrich the wealthy.

Inequality in income distribution

The wealthy 1 percent of society receives 14.5 percent of the national income. I am sure you are aware that this further increases the inequality in social income distribution. 

My question is: What policies are you developing that will enrich the people so that the state can collect more taxes, and will ensure justice prevails in the country so that the people become rich? What do you propose to do to radically solve the structural problems that disrupt justice in society, especially income inequality, and which impoverish the wage-earning class by reducing their share of welfare, while making the wealthy richer? If so, when and how do you plan to bring these to the agenda?

An environment where people are afraid to talk

All business people listen carefully to Şimşek's words; They try to seize the opportunities that will arise and predict the difficulties they will encounter. Because, the economic management directly affects the functioning of the economy with the decisions it takes from its seat; While it may fail some, it may fail others. 

Because this is the case, very few people dare to criticize the administration or speak harsh words. Recently, a senior businessman, whose face was covered in wrinkles of suffering, told Oksijen newspaper that "if business people talk, they are thrown to the lions." A lawyer with 2 years of experience who said "the rule of law is essential for increasing investments" at the opening of the "Economy and Law Meeting" in an Anatolian city was subjected to tax inspection. İTKİB, which asked me for a letter knowing what I would write, did not publish my article, which essentially said - "Economy is the image of law, the production and export problems are the result of instability in economic management", out of fear that they were affiliated with the Ministry of Commerce. 

Believing that nothing will happen to me for asking these questions, I would like to address you, the entrepreneurs all over Turkey, with a bit of sarcasm.

Share of national wealth

You, valuable business people; As you have experienced over and over for years, you are trying to do business on a seesaw. Politicians; With the decisions they make, the ground where you do business sometimes suffers earthquakes of magnitude 7-8. Sometimes they make all your efforts in vain by making the ground you are trying to progress on slippery, and sometimes they make it seem undeservedly successful by making it unusually easy. 

Some of the decisions you make cause you to go bankrupt, and some decisions cause you to appear profitable by sweeping even the most basic problems under the carpet, and you get an undeserved share of the national wealth.

Business world whose fate depends on politicians

Unfortunately, your survival and success in conditions where you play entrepreneur, producer, added value creator and other economic roles depends on the personal preferences of the rulers. You can be destroyed with one stroke of the pen of our rulers, and you can be destroyed with another stroke of the pen. In order to survive under these conditions, you must always be vigilant, be agile and strong, and adapt to the conditions you are in, like a mountaineer climbing a steep rock. 

In short, in these conditions where our managers cannot establish an order in which enterprises can develop and flourish safely, you have to produce more, earn more and increase the welfare of the people who put their hopes in you.

Not just for Şimşek

In addition to the questions to Şimşe, here are the things I want to ask sarcastically to business people: 

1- Are you aware that maintaining your businesses requires taking precautions against the arbitrariness of politicians and setting an example for politicians in democratic governance? 

2- Have you established a management system in which you are transparent and accountable to the master in your business, the guard at your door, your driver, and the overlocker at the counter? 

3- Have you established a transparent remuneration system that shares the income you produce together fairly, where everyone gets a fair share of the income in proportion to their contribution, and where it is clear who earns what? 

4- Are you aware that as you approach democratic management in your businesses, your employees will embrace your businesses more, your production will increase and you will be less dependent on managers? 

5- More importantly, are you aware that if you adopt a democratic and accountable management approach in your businesses, our country will come closer to democracy and the rule of law, and that waiting for the state to solve the problems you can solve yourself in your businesses is the main reason for the problems you are trying to overcome?