Erdoğan-Özel görüşmesinden sonra siyasette normalleşme ve yumuşuma rüzgarları esiyor.

Çok güçlü bir iktidarın göklerden fanilerinin arasına inmesinin kendisi bile normalleşme demek oluyor.

Ve bu bizim tarihimizde daha önce de yaşanmıştı.

Tamamen benzemiyor. Üstelik bu kez göklerden fanilerin arasına inen 24 yıllık CHP iktidarıydı.

21 Temmuz 1946’daki ilk çok partili seçimde demokrasi arabası yolda kalmıştı.

Hileler ayyuka ulaştı. Açık oy gizli, gizli tasnifle seçime gölge düştü.

Günlerce tartışmalar sürdü. Sert açıklamalar yapıldı.

DP, Meclis’e girdi ama iktidar tehlikenin daha büyük olduğunun farkındaydı.

Peki ne yapılacaktı? Normalleşme mi, sertleşme mi olacaktı?

Milli Şef İsmet İnönü, başbakan tercihiyle önce sertleşmeyi seçti.

CHP’nin en sert genel sekreteri Recep Peker başbakan olarak kabineyi kurdu. DP ile CHP iktidarı arasındaki gerilim Meclis’teki bütçe görüşmelerinde zirveye ulaştı.

Başbakan Recep Peker’in konuşması üzerine söz alan DP Aydın Milletvekili Adnan Menderes, tsarruf tedbirlerini eleştirince Peker tekrar kürsüye çıktı ve şöyle dedi:

“Muhterem arkadaşlarım, Demokrat Parti adına dinlediğiniz Adnan Menderes’in sesinde kötümser ve psikopat bir ruhun mariz karanlıklar içinde şanlı bir milletin ve arkada bıraktığı karanlıklardan azametli, şan ve şerefli bir istikbale gitmek azminde bulunan kudretli bir devletin hayatını bir boşluk halinde ifade eden ruh hâletinin akislerini dinledik.”

Peker’in Menderes’e “psikopat bir ruhun ifadesi” demesi üzerine DPliler Meclis’i terk etti.

Gerilimi azaltmak için Cumhurbaşkanı İnönü devreye girdi, Peker ve Bayar ile görüştü.

Ama gerilim azalmadı.

DP, Ocak 1947’deki Ankara’da 800 delegenin katıldığı, ABD ve İngiliz elçiliklerinin temsilci gönderdiği ilk kongresinde Hürriyet Misakı’nı yayınlandı. Bayar’ın okuduğu misakta dört konuda adım atılması isteniyordu:

“DP üzerinde devlet baskılarının kaldırılması 

Anayasa’ya aykırı olan kanunların kaldırılması

Parti başkanlığı ile Cumhurbaşkanlığının ayrılması

Seçim kanununun değiştirilmesi.”

Adının misak yani yemin olmasının sebebi ise eğer iktidar bu adamları atmazsa DP’nin Meclis’ten çekileceğinin ilan edilmesiydi.

Hürriyet Misakı, CHP’lileri çok öfkelendirdi.

Bu arada 1947’de o zamanların belediye seçimleri olan muhtarlık seçimleri yapıldı. Seçimler bir kez daha skandala dönmüştü..

Muhalefet, bazı yerlerde seçimlerden çekildi, Arslanköy gibi örneklerde direnişler yaşandı.

1.5 yıllık demokrasi büyük bir risk altındaydı.

Ama Türkiye’nin demokrasiden vazgeçme lüksü de yoktu. 

İşte tam bu noktada Cumhurbaşkanı İsmet İnönü devreye girdi. 

Başbakan Recep Peker ve DP Lideri Celal Bayar’la görüşmeler yaptı.

Önce İnönü’nün CHP liderliği ve üyeliğinden ayrılarak tarafsız bir Cumhurbaşkanı olacağıyla ilgili bir anayasa değişikliği gündeme geldi. Değişiklik önerisi gazetelerde bile yayınlandı.

Sonra İnönü’nün sadece genel başkanlıktan ayrılıp, basit bir CHP üyesi olarak kalacağı yazıldı. Hatta yeni genel başkan adayları bile tartışılmaya başlandı.

Ama bunlardan daha sonra vazgeçildi.

Nihayet 11 Temmuz günü Cumhurbaşkanı İnönü, radyodan halka seslendi, önce Peker ve Bayar ile yaptığı görüşmeler hakkında ayrıntılı bilgi verdi, sonra da şu tarihi sözleri söyledi: 

“Devlet Reisi olarak, kendimi her iki partiye karşı müsavi derecede vazifeli görürüm.

Konuşma 12 temmuz günü gazetelerde yayınlandığı için 12 Temmuz Beyannamesi adını aldı.

Bu açıklamayla parti-devlet sistemi resmen olmasa da fiilen bitti. İktidarın barışçıl olarak seçimlerle devredileceği en yetkili kişi tarafından teminat altına alındı. 

12 Temmuz Beyannamesi’nden sonra Başbakan Recep Peker bir süre ortadan kayboldu, bir süre izne çıktı.

Bir süre sonra sertlik politikaları Milli Şef’ten veto yiyen Recep Peker kabinesiyle birlikte istifa etti.

Hasan Saka başbakanlığında yeni ve mutedil bir hükümet kuruldu.

Beyannameyi reformlar izledi.

Yeni hükümet savaş nedeniyle 7 yıldır devam eden sıkıyönetimi kaldırdı. İstiklal Mahkemeleri lağvedildi. Partilerin kuruluşunu düzenleyen Dernekler Yasası liberalleştirildi. 

Kasım 1947’deki CHP Kurultayı’nda parti programında değişiklikler yapıldı, partinin çizgisi siyasi merkeze taşındı.

Parti okulları haline gelmiş Köy Enstitüleri ve Halkevleri’nin statüleri değiştirildi.

İlahiyat kökenli Şemsettin Günaltay Başbakanlığa getirildi.

İlahiyat Fakültesi ve imam hatip okulları kuruldu. Bazı türbelerin açılmasına izin verildi. 

Nihayet en önemli adım olarak seçin kanunu değiştirildi ve 21 Şubat 1950’de demokratik seçimlerin güvencesi olan Yüksek Seçim Kurulu kuruldu. Radyoda muhalefete de yer verilmeye başlandı. 

CHP hem sağa ve dindarlara açıldı hem iktidar yumuşadı, siyaset normalleşti.

1950’da bu normalleşmenin açtığı yolla DP iktidara geldi.

14 Mayıs 1950’deki seçimde de İnönü verdiği sözü tutarak iktidarı seçimleri kazanan DP’ye devretti, Milli Şeflik’ten kalkıp, muhalefet sıralarına oturmayı kabul ederek beyannamesinin gereğini yerine getirdi. 

12 Temmuz Beyannamesi siyaseti normalleştirdi, bakalım Mayıs görüşmesi de başarılı olabilecek mi?

After the Erdoğan-Özel meeting, the winds of normalization and softening are blowing in politics .

The descent of a very powerful power from the skies among mortals itself means normalization.

And this has happened before in our history.

It's completely dissimilar. Moreover, this time it was the 24-year CHP rule that descended from the skies among mortals.

In the first multi-party election on July 21, 1946, the car of democracy was stranded on the road.

The tricks have reached the point. The election was overshadowed by open voting and secret classification.

Discussions continued for days. Harsh statements were made.

DP entered the Parliament, but the government was aware that the danger was greater.

So what was to be done? Would there be normalization or hardening?

National Chief İsmet İnönü chose to get tougher first with his choice of prime minister.

CHP's harshest general secretary, Recep Peker, formed the cabinet as prime minister. The tension between the DP and CHP government reached its peak during the budget negotiations in the Parliament.

When DP Aydın Deputy Adnan Menderes, who took the floor after Prime Minister Recep Peker's speech, criticized the savings measures, Peker took the podium again and said:

“Dear friends, in the voice of Adnan Menderes, whom you are listening to on behalf of the Democratic Party, you can hear the reflections of a pessimistic and psychopathic spirit, a state of mind that expresses the life of a glorious nation in the dark darkness and a powerful state that is determined to go to a magnificent, glorious and honorable future from the darkness it left behind. “We listened.”

DP members left the Parliament after Peker called Menderes "the expression of a psychopathic soul".

To reduce the tension, President İnönü stepped in and met with Peker and Bayar.

But the tension did not ease.

DP published the Freedom Pact at its first congress in Ankara in January 1947, where 800 delegates attended and the US and British embassies sent representatives. In the agreement read by Bayar, steps were requested on four issues:

“Removing state pressure on DP

Repeal of unconstitutional laws

Separation of party leadership and presidency

Changing the election law.”

The reason why it was called misak, or oath, was that it was announced that DP would withdraw from the Parliament if the government did not expel these men.

The Freedom Pact made CHP members very angry.

Meanwhile, in 1947, headman elections were held, which were municipal elections at that time. The elections turned into a scandal once again.

The opposition withdrew from the elections in some places, and resistance occurred in examples such as Arslanköy. 

1.5 years of democracy was at great risk.

But Turkey did not have the luxury of giving up on democracy.

At this point, President İsmet İnönü stepped in.

He held meetings with Prime Minister Recep Peker and DP Leader Celal Bayar.

First, a constitutional amendment was brought to the agenda, according to which İnönü would leave the leadership and membership of the CHP and become a neutral President. The change proposal was even published in newspapers.

Then it was written that İnönü would only leave the chairmanship and remain a simple CHP member. Even new presidential candidates have begun to be discussed.

But these were later abandoned.

Finally, on July 11, President İnönü addressed the public on the radio, first gave detailed information about his meetings with Peker and Bayar, and then said the following historical words:

“As the Head of State, I see myself as equally responsible towards both parties.

Since the speech was published in newspapers on July 12, it was called the July 12 Declaration.

With this statement, the party-state system ended de facto, if not officially. It was guaranteed by the most competent person that the power would be transferred peacefully through elections.

After the July 12 Declaration, Prime Minister Recep Peker disappeared for a while and went on leave for a while.

After a while, Recep Peker, whose harsh policies received a veto from the National Chief, resigned along with his cabinet.

A new and moderate government was established under the prime ministership of Hasan Saka.

The declaration was followed by reforms.

The new government lifted the martial law that had been in place for 7 years due to the war. Independence Courts were abolished. The Associations Law, which regulates the establishment of parties, was liberalized.

At the CHP Congress in November 1947, changes were made in the party program and the party's line was moved to the political center.

The statuses of Village Institutes and Community Centers, which had become party schools, were changed.

Şemsettin Günaltay, who has a theology background, was appointed Prime Minister.

Faculty of Theology and imam hatip schools were established. Some shrines were allowed to be opened.

Finally, as the most important step, the electoral law was changed and the Supreme Electoral Board, which is the guarantee of democratic elections, was established on February 21, 1950. The opposition also started to be featured on the radio.

CHP opened up to both the right and religious people, the government softened, and politics normalized.

In 1950, DP came to power through the path opened by this normalization.

In the election on May 14, 1950, İnönü kept his promise and handed over the power to the DP, which won the elections. He fulfilled his declaration by leaving the National Chiefdom and agreeing to sit in the opposition ranks.

The July 12 Declaration normalized politics, let's see if the May meeting will also be successful.