İran, Ortadoğu’da tersten oyun kurucu oluyor
Ortadoğu kaos yaşıyor. Sadece Gazze katliamı bunun bir kısmı.
Amerika’nın yanlış politikaları sonucu İran’ın bölgede etkisi arttı. Irak’ta kitle imha silahları var diye Irak’ı istikrarsızlaştırdı ve İran’ın Irak’ta etkisi arttı. Esad’ı devireceğim diye Suriye’de iç savaşı harbe götürdü. Bizi de Suriye’ye itti. Bulaştığımız yer bize pahalıya mal oluyor. Suriye’de İran’ın etkisi büyük. Üstelik, ABD Rusya’yı da bölgeye geri getirdi. (Bölgemiz dışında ama Libya’da da benzer kaos var ABD sayesinde.)
Bu kadar becerisizlikleri nasıl beceriyorlar!
İran rejiminin 1979’da Tahran’daki ABD Büyükelçiliğini işgali ve diplomatları rehin almasının travmasını Amerikalılar hala atlatamadılar. İran’a küstü. Olacak şey değil.(15 yıl bombaladığı Vietnam ile bile ilişkilerini düzeltti.)
İran’ın Irak’ta etkisi büyüdü. Yemen’de Husiler yoluyla deniz ticaretini bir ölçüde engelliyorlar. Lübnan’da Hizbullah Hükümetin parçası. Suriye’de Rusya ile beraber Esad’ı ayakta tutuyorlar. Orta Doğu’daki ABD askeri varlığı diken üstünde.
İsrail’e yapılan drone ve füze saldırısı bir bakıma başarısız. Ancak, İran başta ABD ve komşularına yapacakları saldırının sınırlı olacağını da önceden bildirmişler. Bu da İsrail, ABD ve diğer müttefiklerin tedbir almalarına imkan tanımıştır.
İran’ın nükleer silah yapma ihtimali de büyük ölçüde arttı.
İran Körfez ülkeleri ile ilişkilerini düzeltiyor. İran artık zorla da olsa kabul görüyor.
1980’li yıllardaki “rejim ihracına” çalışmanın ve gene 1980’lerde Irak’la harbin yanlışlığından dersler çıkarmışlar.
Tahran, bölgesel iddialılığını Rusya ve Çin ile daha da yakınlaşma şansı olarak görüyor. Bu ülkelerin çıkarları, büyük ölçüde, Washington’un Orta Doğu’daki itibarına zarar veren ve askeri kapasitesinin kanını akıtan bir krize saplanmış halde tutulmasına hizmet ediyor. Özellikle Çin, İran ve Rusya, Mart ayı başında Umman Körfezi’nde son beş yılda türünün dördüncüsü olan küçük bir ortak deniz tatbikatı başlattı.
Kısacası İran’ın bölgede profili yükseldi. İran stratejiktir: adım adım hareket eder. Batılılar gibi aceleci değil. Başını doğrudan belaya sokmadan “vekilleri” yoluyla kaos yaratıyor. Bir tür “gölge savaşı”.
Suriye’deki İran diplomatik misyonuna İsrail saldırısına cevaben İsrail’e yönelik füze ve drone saldırısı istisnai bir durum. Zaten önceden bu saldırı hakkında aracı yoluyla ABD’ye bilgi vermiş . Gene de kırmızı çizgiler aşılmış oldu.
ABD İran’a küserek bir yere varamaz. Rusya’ya karşı uyguladığı “caydırıcılık” politikası İran için geçerli değil. Daha farklı bir politika gerek.
İran sürekli olarak hangi eylemlerin hangi tepkileri doğurduğunu araştırıyor ve bunu yaparken giderek daha yaratıcı taktikler kullanıyor. Özellikle Tahran, eski bir CIA operasyon uzmanının ifadesiyle, eylemlerini “atfedilebilir ancak inkar edilebilir” kılmaya çalışıyor ve buna göre hedeflenen devletlerin veya onların Batılı müttefiklerinin anında tepki vermesini engellemeye yetecek kadar kafa karışıklığı yaratıyor. “Ancak İran aynı zamanda düşmanlarının doğrudan yanıt verme konusunda isteksiz olmasını sağlamak için araçlarının çeşitliliğine ve dağılımına da güveniyor.”
İran’ın eylemlerini daha da kısıtlamak ve Orta Doğu’da daha fazla öngörülebilirlik sağlamak büyük bir gelişme olacaktır. İran mevcut oyunu iyi oynamayı öğrendi ve avantajlarını farkında. ABD, İran’ın lehine olan tüm koşulları ortadan kaldıramasa da, İran’la savaş alanını eşitlemek, ABD ortaklarının ve müttefiklerinin, İran’ın eylemlerini daha da kısıtlamak. Orta Doğu’da büyük bir gelişme olacaktır. ABD, İran’ın lehine olan tüm koşulları ortadan kaldıramasa da, İran’la savaş alanını eşitlemek, ABD, başta Lübnan, ortaklarının ve müttefiklerinin güvenliğini artırmak ve tüm Ortadoğu’yu alevlendirebilecek ABD-İran-İsrail çatışması olasılığını azaltmak için İran’ın “vekillerini” kısıtlamak önemli bir başarı olur. Belki İran’ın “uslu” hareketleri karşılığında zaman içinde bazı yaptırımları hafifletebilir.
Bütün bunlar İsrail’in tam bir misilleme yapmayacağına dayanıyor. Ama bir şeyler yapacaktır diye düşünüyorum. Netenyahu dayanamaz.
Dayanamadı da. Bütün mesele misilleme İran’ınki gibi yapmış olmak için mi yoksa gerçek bir misillememi olacaktı ! Yapmış olmak için yapıldı izlenimini verdi.
ABD İran’a, füze, drone vs saldırısından dolayı yeni yaptırımlar uygulayacakmış. Ama Batı Şeria’da Filistinlilerin arazisine yerleşenlere de yaptırım var: vize vermeyecekmiş!! Gülünç! Bir İsrail taburuna da yaptırım yapılıyor. Onlara ABD menşeli silah verilmeyecekmiş. Sanki sadece o tabur uluslararası kuralları ihlal ediyor. O İsrail’in genel komutanı sanki olanlardan habersiz. ABD’nin bu açıklaması Adalet Divanı tarafından herhalde bir ölçüde dikkate alınır.
ABD’nin İsrail’e uyarılarının Türkçe’de güzel bir karşılığı “varmış gibi yapmak…”
Eğer devletsen toptan silah yasağı getir.
ABD hımbıllığı bırakmazsa İran-İsrail ilişkileri Orta Doğu daha da kana bulanabilir.
ABD ve Batılı ülkelerinin bir kısmı İsrail’in Şam’daki İran misyonuna yaptığı saldırıyı kınayamadı. Herhalde dünyayı ayağa kaldırdığı Tahran’daki ABD Sefaretine 1979’da yapılan İran saldırısını sanki unuttu.
En önemlisi Gazze savaşını sonlandırmak ve Filistin’de iki devlet formülünü gerçekleştirmek ve daha dengeli davranmak İran profilini düşürmek için en keskin yoldur. ki devlet olursa Hamas’ın askeri kanadı kalkarsa İsrail de rahatlar. Kısacası, İran’la farklı bir detente gerekiyor. ABD yönetimi bunu becerebileceği izlenimi vermiyor.
Hamas’ın iki devlet formülünün gerçekleşmesi sonunda askeri kanadını lağvedeceği açıklaması önemli bir gelişmedir.
İki devlet formülünü savunup Güvenlik Konseyi’nde Filistin’in BM’ e tam üyeliğine karşı çıkmak! ABD bunu İsrail ile müzakere edilmesine bağladı.. İsrail kurulurken kimse ile müzakere edildi mi! ABD o gün tanıdı.
ABD Orta Doğuda bölge dışından gelen en etkin güç. Bir-iki Avrupa Birliği üyesinin dışında Batı’nın kendine özgü yaklaşımı yok.
Amma,
Oyun kuruculuk böyle olmaz. Orta Doğu’ya barış böyle gelmez.