Geçen yıl taşıt kredi faizi yüzde 30’un altındaydı. O faiz oranında ithal edilen taşıt sayısı ise 113 bindi…

Şimdilerde taşıt kredi faizleri yüzde 70’in üzerinde. Lakin ithal edilen taşıt sayısı 159 bini aştı…

Bunun anlamı nedir?

Öyle bir kesim var ki, faiz yüzde 10’dan yüzde 100’e çıkmış umurlarında bile değil. Yine bu kesimin fiyat ilişkisi de öyle esnek değil. Alacakları ürünün fiyatı ha 3 milyonmuş ha 6 milyon lira olmuş pek değişmiyor… 

Onlar maliyetine bakmadan tüketebiliyorlar. 

Nitekim Türkiye’nin tüketim malı ithalatı yıllık bazda 48 milyar dolara dayandı. Oysa daha Haziran 2023’de bu tutar 38 milyar dolar düzeyindeydi. 

Faizlerin artmaya başladığı dönemden bu yana tüketim malı ithalatı 10 milyar dolar artarken bu artışın nerede ise tamamı otomobil ithalatından geliyor. 

***

Bu veriler çok önemli. 

Çünkü Türkiye şimdilerde kemer sıkmak zorunda. İthalatımız çok yüksek ve de ihracatımız bunu karşılayamıyor. 

Döviz ihtiyacımız had safhada.

Dış ticarette dengeye altın ve enerji hariç olarak bakıyoruz. 2019 yılındaki kemer sıkma döneminde altın ve enerji hariç dış dengemiz 14 milyar dolar fazla vermişti. Şimdilerde bu veri eksi 30 milyar dolar düzeyinde. 

Kısaca tüketim malı ithalatımızın da 48 milyar dolar seviyesinden 20 milyar doların altına gerilemesi gerekiyor. 

İyi ama bu kemer nasıl sıkılacak ve kim sıkacak?

***

Mehmet Şimşek ısrarla kemeri dar gelirliye sıktırmak istiyor. Bu açıdan bakıldığında ne emekliye zam verme niyetinde ne de çalışanların ücretinin artışına taraftar. 

Sanırsınız ki yukarıda saydığım arabaları bu kesim alıyor. 

İşin analizi açısından çok değişik veriler daha var. Mesela bir döner 1000 liraya satılabiliyor. Türkiye’de Ocak 2024 itibari ile ortalama net ücret 26 bin lira. Evet, bu veri SGK verisi. 

Asgari ücret 17 bin lira ve ortalama ücret 26 bin lira. 

Bu paralar ile kira mı ödersiniz, lokantaya mı gidersiniz. Bu ücret düzeyi üzerinden nasıl kemer sıkacaksınız? Ya da sabit gelirlilerin sıkacak kemeri mi var?

***

Mehmet Şimşek şu açıdan haklı. Ülkemizde deli gibi tüketim var ve bu deli gibi tüketim çılgın fiyatların oluşmasına neden oluyor. 

Ama bu deli gibi tüketimin yanında hem emeklinin hem de çalışanın ücreti tarihi düşük seviyelerde. 

Bir bakıyorsunuz ki basit bir lokanta fiyatı bile Avrupa ülkelerinden daha pahalı. 

Şöyle izah edeyim: Avrupa’da ortalama ücret 2500 euro ama bir lokantada yemek fiyatı 20-30 euro. Oysa bizde yukarıda verdiğim SGK verisine göre ortalama ücret 750 euro ama bir yemek fiyatı burada da 20-30 euro.

Hatta aynı fiyat karşılaştırmasını gayrimenkul üzerinden de yapabiliriz. 

Türkiye’de bu ücret düzeyine göre bu yüksek fiyat düzeyi nasıl oluşuyor?Ana mesele bu. 

Fiyata bakmadan çılgınca tüketimde bulunan bu kesim kim? Faiz artışının bile önünü kesemediği bu çılgın tüketiciler nereden geliyor? 

Eğer teşhisi doğru koyamazsak fatura çok ağır olacak. 

Nasıl mı? 

Bu tüketimi aşağı çekmek için mecburen daha sert önlemler alınacak. Mesela ücretlere zam yapılmayacak. Ama bu yeterli değil, çünkü özellikle bu alt gelir grubu çok büyük bir işsizlik sorunu da yaşayacak. 

Unutmayın ki, 2019 yılında şimdiki kemer sıkmanın yarısında 2 milyon 250 bin alt gelir grubu işini kaybetmişti. Ben bu dönemde (2024-2025) en az 3 milyon kişinin işini kaybedeceğini bekliyorum. Hatta bu sayı 4 milyonu da aşabilir.

***

Oysa işi daha düşük maliyetle atlatabiliriz. 

Bunu gerçekten başarabiliriz.

Eğer sorunun kaynağı olan o çılgın tüketicileri doğru teşhis edip, yine o kesimlere yönelik önlemeler alırsak çok daha düşük maliyetle bu kemer sıkma ve dengelenme sürecini başarabiliriz.

Lakin bu yönde Mehmet Şimşek hiçbir umut ışığı vermiyor. Korkarım ki büyük faturayı alt gelir grubuna çoktan kestiler. 

Korkarım ki, çok ağır bir yük altında 2 yıl geçireceğiz. 

Last year, vehicle loan interest was below 30 percent. The number of vehicles imported at that interest rate was 113 thousand...

Nowadays, vehicle loan interest rates are over 70 percent. However, the number of imported vehicles exceeded 159 thousand…

What does this mean?

There are some people who do not even care if the interest rate has increased from 10 percent to 100 percent. Again, the price relationship of this segment is not that flexible. The price of the product they will buy is either 3 million or 6 million lira, but it does not change much...

They can consume regardless of cost.

As a matter of fact, Turkey's consumer goods imports reached 48 billion dollars on an annual basis. However, as of June 2023, this amount was at the level of 38 billion dollars.

While imports of consumer goods have increased by 10 billion dollars since the period when interest rates started to increase, almost all of this increase comes from automobile imports.

***

These data are very important.

Because Türkiye has to tighten its belt now. Our imports are very high and our exports cannot meet it.

Our need for foreign currency is at an extreme level .

We look at the balance in foreign trade excluding gold and energy. During the austerity period in 2019, our external balance, excluding gold and energy, had a surplus of 14 billion dollars. Nowadays, this data is at the level of minus 30 billion dollars.

In short, our imports of consumer goods must decrease from 48 billion dollars to below 20 billion dollars.

Okay, but how will this belt be tightened and who will tighten it?

***

Mehmet Şimşek insistently wants to make low-income people tighten their belts. From this perspective, it neither intends to give raises to retirees nor supports increasing the wages of employees.

You would think that this group buys the cars I mentioned above.

There are many different data in terms of analysis. For example, a doner kebab can be sold for 1000 lira. As of January 2024, the average net wage in Turkey is 26 thousand liras. Yes, this data is SSI data.

The minimum wage is 17 thousand lira and the average wage is 26 thousand lira.

Do you pay rent or go to restaurants with this money? How will you tighten your belt at this wage level? Or do those on fixed incomes have a belt to tighten?

***

Mehmet Şimşek is right in this respect. There is crazy consumption in our country and this crazy consumption causes crazy prices.

But in addition to this crazy consumption, the wages of both retirees and employees are at historical low levels.

You see that even the price of a simple restaurant is more expensive than in European countries.

Let me explain it this way: The average wage in Europe is 2500 euros, but the price of a meal in a restaurant is 20-30 euros. However, according to the SSI data I gave above, the average wage is 750 euros, but the price of a meal here is 20-30 euros.

We can even make the same price comparison on real estate.

How does this high price level occur compared to this wage level in Turkey? That's the main point.

Who is this group that consumes like crazy without looking at the price? Where do these crazy consumers that even interest rate increases cannot stop come from?

If we cannot make the diagnosis correctly, the bill will be very heavy.

How Does?

Stricter measures will necessarily be taken to reduce this consumption. For example, there will be no increase in wages. But this is not enough, because especially this lower income group will also experience a huge unemployment problem.

Remember, in 2019, in half of the current austerity, 2 million 250 thousand lower income groups lost their jobs. I expect that at least 3 million people will lose their jobs in this period (2024-2025). This number may even exceed 4 million.

***

However, we can get through the job at a lower cost.

We can really do this.

If we correctly diagnose those crazy consumers who are the source of the problem and take precautions against those segments, we can achieve this austerity and balancing process at a much lower cost.

However, Mehmet Şimşek does not give any hope in this direction. I'm afraid they've already made the big bill come to the lower income group.

I'm afraid we will spend 2 years under a very heavy burden.