Bir Camianın Özeleştiri Sorunu
Yerel seçimlerden sonra başlayan “hesap sorma, kelle alma, özeleştiri” tartışmalarının dozu artıyor.
Ancak tüm tartışmaların odağında AK Parti var.
Bu doğru bir odak mı?
Bence değil.
Özeleştiri yelpazesi, AK Parti’de genel başkan yardımcısını görevden almak, bakan değiştirmek, yeni bürokrat atamaktan ibaret ise yanlış bir hesap yapılıyor.
Zira mesele bir parti meselesi değil, büyük bir camianın bütün olarak yıpranması, ilkesel erozyona uğraması ve irtifa kaybetmesidir.
Camia nedir, kimlerden oluşuyor?
Camiadan kastım muhafazakar, dindar, mütedeyyin insanların tamamının oluşturduğu bir sosyal yapı.
Türkiye’de Osmanlının son döneminden başlayarak bir damarı temsil eden, oradan beslenen ve onun izlerini takip eden sosyolojiden bahsediyorum.
Farklı farklı fraksiyonları, meşrepleri, dini anlayışları, hedefleri olsa da politize olmuş ve kutuplaşmış ortamda bunların tümü aynı daire içinde anılıyor bugün.
Yanlış etiketleme, hatalı suçlama, kötü faturalandırmaların yapıldığını görsek de, bunu toplumun geneline anlatmanız neredeyse mümkün değil artık.
FETÖ’nün neden olduğu tahribatı sadece devlet kurumları içinde, siyasette arayanların en büyük hatalarından biri de tam burada karşımıza çıkıyor.
FETÖ öylesine derin bir tahribat yaptı ki, onlar gibi cemaat olan tüm grupları töhmet altında bıraktı, mahkum etti, toplumda suçluymuş gibi gösterdi.
Namaz kılan, hacca giden, başörtüsü takan birinin nasıl olur da casusluk faaliyeti yaptığına, devlete ve millete karşı darbe yaptığına şaşıran toplum, diğer cemaat ve tarikatları da aynı görmeye başlamadı mı?
Çocuk istismarı olan tarikatlardaki bireysel suçlar da aynı şekilde tüm Kuran kurslarını, vakıfları ve diğer cemaatleri de algısal olarak tahrip etti.
Gençlerin dinden uzaklaşmasının nedenlerinden birini de camianın tamamında görülen erozyonda aramak gerek.
Politize Olmanın Bedeli
Bazı yanlış kavramların her geçen gün yayıldığını ve bu genel bakış açısı yüzünden birçok insanı aynı kefeye koyduklarını görüyorum.
“Siyasal İslamcı” kavramı mesela.
Siyasetle uğraşan dindar insanların hepsine bu isim takılıyor şimdi.
“İşte Siyasal İslamcı böyle yolsuzluk yapar, böyle kibirlidir, böyle yalan söyler.”
Oysa “Siyasal İslamcı” kavramı bu topraklara yabancıdır ve dış kaynaklı bir terimdir.
Ayrıca Milli Görüş hareketinin İslamcılıkla hiçbir alakası yoktur. Milli Görüş hareketinden doğan AK Parti, Saadet, Deva, Gelecek, Yeniden Refah hareketinin de öyle…
Ancak siyasetle ilgilenen dindar, muhafazakar insanların hepsi aynı kavramlar anılıyor nedense.
Sadece siyasetçiler mi? Hayır.
Politize olmuş ya da olmamış iş adamları, tarikatlar, vakıflar, yazarlar, aydınlar da benzer bir mahkumiyetin kurbanı oluyorlar.
22 yıllık AK Parti iktidarında politize olmuş her hareketin, her bireyin, her cemaatin bu etiketin üzerine yapıştığını görmesi gerekiyor. Bu onların hatası. Zira sivil toplum hareketi olan bir cemaatin, tarikatın, vakfın, bağımsız kalması gereken aydınların, yazarların, entelektüellerin, gazetecilerin politik olarak angajmana girmemesi, bir parti için oy toplamaması, devletle içli dışlı olmaması, gerekirdi.
Böyle olunca ne oluyor?
Devlet sustuğunda onlar da susuyor, devlet konuştuğunda onlar da aynı dili kullanıyor, politik duruşunu değiştirdiğinde onlar da değiştirmek zorunda hissediyor kendini.
Oysa sivil toplumun siyaseti ve devleti ahlaki, ilkesel zeminde durmaya zorlaması, insanı öncelemesi için baskı altına alması, dönüştürmesi gerekir.
Burada tersi oldu, devlet sivil toplumu kendine benzetti ve “kamulaştırdı”.
Bütün Camianın İrtifa Kaybı
Bu camia tek parti döneminde, askeri darbelerde, ideolojik baskılarda var olmak için büyük bedeller ödemiş, mücadele etmiş, yoklukta hayatta kalmak için büyük emekler harcamış bir camiadır.
Dindar bir kitleden bahsediyoruz ve bunların hiyerarşik olmayan homojenliğinden. Ortak dertleri, acıları ve ortak hayalleri onları kategorik olmayan homojen bir yapıya dönüştürmüştü.
Hepsi başörtüsü yasağının kalkması için, dini hayata getirilen kısıtlamaların bitmesi için, Ayasofya’nın açılması, Kudüs’ün kurtulması, Müslüman dünyasının birleşmesi için ortak hayallere ve hedeflere sahipti. Bu, düşünce ve fikir yoluyla etkileşime giren, şekilsel olmasa da duygusal olarak birbirini “biz” kavramı içinde buluşturan bir homojenlikti.
Ne zaman ki siyasallaşamaya başlandı, ne zaman ki politik angajmanlar oluştu, ne zaman ki devlet bu yapılara nüfuz etti, ayrışma ve “ötekileştirmeler” o zaman başladı.
Suriye savaşından sonra İran etkisiyle mezhep çatışması, ABD etkisiyle “Ilımlı İslam”, “Radikal İslam” ayrışmaları, siyasi partiler etkisiyle de politik ayrışmalar homojenliği bozdu.
Ahlaklı insan yetiştiren mekanizmalar böyle bozulmaya başladı. Topluma faydalı, ahlaklı, liyakatli insan yetiştirme misyonu, kendi dar yapıları için kadrolaşama hatasına dönüştü. O zaman yapılar arasındaki dayanışma rekabete, bir süre sonra da adam eksiltme yanlışına evrildi.
Güç ile İmtihanı Kaybetmek
Tüm yapıların, bireylerin, sosyal organizasyonların, siyasi partilerin ve idealist aydınların kaybettiği ortak bir imtihan var: Güç.
İnsanoğlunun en zor imtihanı bu camianın da karşılaştığı bir sınav oldu ve kaybetti.
Sanmayın ki bu iktidarların neden olduğu, devletin imkanlarıyla ortaya çıkan bir durumdur.
Bir tarikat şeyhi öldüğünde posta oturmak için yaşanan kavgalara, vakıfların başkan değişimlerine, derneklerin güç devşirme yarışlarına, bürokratların pozisyon kapma hamlelerine, zengin olma hayali kurnalara, bir akademisyenin, aydının etkili olma/popüler olma reflekslerine, siyasilerin iktidara gelme mücadelesine bakın…
Tümünün güç ile imtihanda nasıl da ahlaki değerlerden, ideallerden, prensiplerinden bir anda ve kolayca vazgeçtiklerini görebilirisiniz. Bu sorun sadece dini camia için değil, insanın olduğu her yerde geçerlidir.
Ancak dini camia kişisel çıkarları, dünyaya ait hırsları, ahlaki yozlaşmayı reddeden, ideal insan, ideal toplum modeli öneren bir öğretiyi savunduğu için, onun güç karşısındaki savrulması daha çok dikkat çeker, insanları irite eder. Haklı bir eleştiridir bu aynı zamanda.
Ya bu denli yüksek idealleri, ahlaki değerleri savunmayacaksınız, bayraklaştırmayacaksınız ya da onun gereğini bedeli ne olursa olsun yapacaksınız.
Fakat siyasette bu mümkün değil. O zaman idealist hedefleri olan yapılar politik angajmanlara asla girmeyecek.
Topyekun Özeleştiri İhtiyacı
Tüm bunlardan dolayıdır ki yerel seçimlerden sonra başlayan ve AK Parti’yi odağa alan özeleştiri, hesap sorma söylemlerini yetersiz ve dar kapsamlı buluyorum.
Zira AK Parti’yi bu camia doğurdu, büyüttü ve iktidar yaptı. AK Parti’de onlarca yıldır bu camianın büyük emeklerle ve bedeller ödeyerek biriktirdiği mirası kullandı.
Bir süre sonra AK Parti camianın sahibi gibi davranmaya, camianın bir kısmı da onun teşkilat üyesi gibi hareket etme yanlışına düştü. Bu hiyerarşik ilişki belki de yaşanan erozyonun en ciddi tahribatıydı.
Bozulma varsa, yozlaşma varsa sadece AK Parti’de değil, tüm camiada olduğunu görmek zorundayız.
“Dava” denen soyut kavramı yeniden tartışmak ve tanımlamak zorunda bu camia.
“Dava” misyonu politik bir kavga değildir, bir partiyle, siyasi hareketle, liderle eşitlenemez.
Davanın ahlaklı, erdemli ve idealist insan yetiştirme/toplum inşa etme hareketi olduğunu söylüyorsanız bunu yeniden hatırlamak zorundayız.
Büyük Hayallerden Küçük Hesaplara Dönüş
Bu camianın büyük hayalleri vardı. Büyük Türkiye hayali, İslam dünyasını birleştirme hayali, sarsılan Batı medeniyetine alternatif olma hayali, tüm insanlığın huzuru için söyleyecek sözleri vardı.
Rasyonel ya da değil, reelpolitik karşılığı olsun ya da olmasın bir ütopyası vardı.
Tüm bu büyük hayallerin yarattığı bir enerji, bir devinim vardı insanlarda. O hayali gerçekleştirmese bile o yolda olmanın verdiği bir huzur ve disiplin hakimdi.
Tüm bunların dünyevi küçük hesaplar karşısında nasıl eridiğini görmesi gerekir.
Asıl misyonu nedir bu camianın? Devlette kadrolaşmak mı, zengin olmak mı, sayı olarak artmak mı?
Sanırım herkes asıl olan insandır sloganını hatırlıyordur.
Ancak adil insan, ahlaklı birey yetiştirdiğinizde ideal bir topluma ve devlete sahip olabilirsiniz. Yoksa bireyi yok saydığınızda, ne kadar çaba sarf ederseniz edin, ne kadar kural koyarsanız koyun, kurumsal olarak devleti adil ve ahlaklı yapamazsınız.
Din anlayışından, İslam’ı anlama, yaşama ve anlatma biçimine, kurumsallaşma şeklinden, “biz ve öteki” tanımlamasından, bir arada yaşama ve dünyaya entegre olma konularından başlayarak kuvvetli bir özeleştiri başlatmak zorunda bu camia.
AK Parti’yi, Erdoğan’ı özeleştriye zorlamak, değişim beklemek işin kolay kısmı.
Oysaki AK Parti bir sonuç, sebep değil.
Asıl camianın kendini sorgulaması gerekiyor. Camia dediğim şey de benden, sizden yani bireylerden oluşuyor.
O zaman aynaya bakıp kendi özeleştirimizi verelim önce.