Avrupa tarihi bir yol ayrımında. Küresel ve bölgesel jeopolitik çatışma ve gerginliklerin tüm küresel ekonomi-politik sistemi derinden sarstığı bir ortamda, Avrupa'nın geleceği daha fazla Atlantik'e yakınlaşarak mı anlam kazanacak; yoksa Avrupa'nın Avrasya ile bütünleşmesi yeni fırsatları mı beraberinde getirecek? Uzmanlar, 1990'lı yılların sonlarından bu yana Avrupa'nın önde gelen ekonomileri, Avrupa Birliği (AB) merkezli olarak, küresel sistemdeki derin değişikliklere yanıt olarak daha bağımsız ve iddialı bir uluslararası rolü inşa etmenin gayreti içerisindeler. Bu arayış AB için 'stratejik otonomi' anlayışını da önceliklendiren detaylar içeriyor.

Avrupa'nın enerji arz güvenliği, topyekun savunması, Küresel Güney ülkeleri ile derinleşmesini arzu ettiği çok yönlü ilişkileri ve sömürgecilik sabıkası nedeniyle, Afrika ve Asya'da yeniden inşa etmek zorunda olduğu algısı açısından son 25 yıla damgasını vuran bir süreçten söz ediyoruz. Ancak, AB üyesi ülkeler arası ilişkiler, AB'nin bir türlü sadeleştirilememiş karmaşık süreçleri ve hayli hantal kurumları, söz konusu başlıklarda elle tutulur, göz doldurur strateji ve süreçlerin oluşturulmasına imkan vermedi. Bu nedenle, 2008 küresel finans krizinden bu yana, gerek AB'nin bütünü; gerekse de önde gelen Avrupa ülkeleri senkronize bir birliktelik ortaya koyamadılar. 'Kovid-19' ve Rusya-Ukrayna Savaşı AB ve önde gelen ülkeler adına bu durumu daha da karmaşık hale getirdi.

2. Dünya Savaşı sonrasında, 'barış kıtası' olmak adına iddialı bir gelecek ve uluslararası normlar boyutunda dünyaca kabul edilecek standartlar ortaya koyan Avrupa Birliği ve önde gelen ülkeler, Yugoslavya'nın parçalanma sürecinde insanlık adına trajik bir başarısızlık ortaya koydular. Kendi ordusunu kurma arayışlarından, 2004, 2007 ve 2013'deki 13 ülkeyi kapsayan genişleme ve Birleşik Krallık'ın ayrılma kararlarına kadar, son 25 yılda Avrupa Birliği kendi içerisinde yoğun tartışmalara ve meşakkatli süreçlere de sahne oldu. Aynı dönemde, ABD'nin giderek 'Avrupalı' bir Amerika'dan, 'Amerikalı' bir Amerika'ya dönüşüm geçirmesi de, ABD-AB ilişkileri açısından inişli çıkışlı süreçleri tetikledi. Son 25 yılda ABD ile AB'nin küresel ve bölgesel meselelerde ayrıştığı alanlar yoğunlaştı, mutabık oldukları alanlar azaldı.

Bu durum, ilginçtir, Washington'da Brüksel'den daha fazla keyifsizliğe ve gerginliğe sebep oldu. Washington'un karar vericilerinin ve kurumlarının Avrupalı liderlere, kurumlara ve AB Komisyonu'na yönelik söylemleri ve eylemleri daha da rahatsız edici bir durum arz eder oldu. AB'nin ve Avrupa'nın önde gelen ülkelerinin 'stratejik otonomi' odaklı arayışları, daha bağımsız ve iddialı bir uluslararası rolü inşa etme gayreti, Washington'dan Atlantik'in diğer yakasına, zaman zaman tehditkar bir düzeye de ulaşan, bir söylemin geliştiğine de şahit olduk. Bu nedenle, Brexit Atlantik'in iki yakası arasında hayli 'renkli' değerlendirmeleri de tetikledi. Bugün var olan tablo, 1960 ile 2000 arası, Atlantik'in iki yakası arasındaki 40 yıllık 'uyumlu' sürecin çok uzağında olduğumuza, Washington'un 'biat' beklentisinin derinleştiğine işaret etmekte. Bu nedenle, ticaret, lojistik, enerji tedarik çeşitlendirmesinde, savunma ve dijital teknolojiler alanında, Avrupa geleceğini 'Atlantik'te mi, yoksa 'Avrasya'da mı aramalı, önümüzdeki 5 yıl Avrupa için zor bir karar dönemi olacak.

Europe is at a historical crossroads. In an environment where global and regional geopolitical conflicts and tensions are deeply shaking the entire global economic-political system, will Europe’s future gain meaning by drawing closer to the Atlantic; or will Europe’s integration with Eurasia bring new opportunities? Experts have been trying to build a more independent and assertive international role in response to profound changes in the global system, centered on the European Union (EU), since the late 1990s. This quest also includes details that prioritize the concept of ‘strategic autonomy’ for the EU.

We are talking about a process that has left its mark on the last 25 years in terms of Europe’s energy supply security, all-out defense, multifaceted relations with the Global South countries that it wishes to deepen, and the perception that it has to rebuild in Africa and Asia due to its colonial past. However, relations between EU member states, the EU’s complex processes that have never been simplified, and its rather cumbersome institutions have not allowed for the creation of tangible, eye-catching strategies and processes on these topics. For this reason, since the 2008 global financial crisis, neither the EU as a whole nor the leading European countries have been able to demonstrate a synchronized unity. ‘Covid-19’ and the Russia-Ukraine War have further complicated this situation for the EU and the leading countries.

After World War II, the European Union and leading countries, which had set forth an ambitious future and internationally accepted standards in terms of being a “continent of peace”, demonstrated a tragic failure in the name of humanity during the disintegration of Yugoslavia. From the quest to establish its own army to the 13-country expansion in 2004, 2007 and 2013 and the United Kingdom’s decision to leave, the European Union has also witnessed intense debates and difficult processes within itself in the last 25 years. During the same period, the US’s gradual transformation from a “European” America to an “American” America also triggered ups and downs in terms of US-EU relations. Over the last 25 years, the areas where the US and the EU differed on global and regional issues have intensified, and the areas where they agree have decreased.

This situation, interestingly, has caused more discontent and tension in Washington than in Brussels. The rhetoric and actions of Washington's decision-makers and institutions towards European leaders, institutions and the EU Commission have become even more disturbing. The EU and leading European countries' quest for 'strategic autonomy', their efforts to build a more independent and assertive international role, have also witnessed the development of a discourse from Washington to the other side of the Atlantic, sometimes reaching a threatening level. For this reason, Brexit has also triggered quite 'colorful' assessments between the two sides of the Atlantic. The picture that exists today indicates that we are far from the 40-year 'harmonious' process between the two sides of the Atlantic between 1960 and 2000, and that Washington's expectation of 'obedience' has deepened. Therefore, the next 5 years will be a difficult decision period for Europe, whether it should seek its future in the 'Atlantic' or in 'Eurasia' in trade, logistics, energy supply diversification, defense and digital technologies.