İç savaşın başladığı 2011'den sonra Suriye bir kez daha bölgenin, hatta dünyanın gözünü diktiği bir savaş alanına dönüşmenin eşiğinde.

İlk hedef olarak Halep'in seçilmesi bu açıdan ilginç... Çünkü son iki gün içinde Halep, İdlib'de etkin olan ve başını El Nusra örgütünden ayrılan terör örgütü Heyet Tahrir El Şam'ın çektiği bir ittifak tarafından kuşatılmış durumda. Çatışmalar sürüyor. Bu işin arka planında hangi güçler var belli değil.

Acaba HTŞ, kendi iradesiyle İran ve Rusya'nın bölgede sıkışmasını bir fırsata mı dönüştürmek istiyor yoksa arka planda küresel bir oyun mu var?

Kuşatılan şehir Halep olunca, sadece rejimi değil tarihsel önemi nedeniyle Türkiye'yi de yakından ilgilendiriyor. Bu ilgi yeni de değil, Misak-ı Milli meselesi bir yana daha iç savaş başlamadan bakın o dönem Başbakan olan Erdoğan ne diyor:

"Suriye aynı zamanda Halep demektir. Halep demek aynı zamanda Hatay demektir."

Ne zaman Suriye iç savaşı konuşulsa, Türkiye'de başta CHP olmak üzere muhalefet aktörleri, gazetecileri insafsız bir biçimde Türkiye'yi ve yönetimdeki AK Parti hükümetini suçlayıp durdu. Kimse gerçeğin peşine düşmedi, gerçeği bilenler de sustu. O isimlerden biri de şimdi DEM Parti Diyarbakır Milletvekili olan gazeteci Cengiz Çandar... Bir süre önce Başkan Erdoğan, Meclis'te İsrail tehdidiyle ilgili çarpıcı bir konuşma yapmıştı:

"İsrail'in Lübnan'dan sonra gözünü dikeceği yer bizim vatan topraklarıdır."

Çandar bu açıklamayı bir öğretmen edasıyla şöyle eleştiriyordu:

"Türkiye topraklarının İsrail tehdidi altında bulunmasını savunmak yanlıştır..."

Oysa "Mezopotamya Ekspresi" kitabında bu söylediğinin tam tersini yazıyor ve İsrail'in bölgeyi bölme planlarına geniş yer veriyor:

"1980'lerle birlikte İsrail de Ortadoğu'nun küçük devletlere bölünmesini öngören 'bölge senaryosu' üzerinde kafa yormuştu..."

Etnik ve mezhepsel bölünmeyle ilgili geniş ayrıntı da veriyor.

Bugün geldiğimiz noktaya bakın, bu plan büyük oranda hayata geçirilmiş, Irak üçe bölünmüş, Suriye de üçe bölünmenin eşiğinde. Bu sonuçta belki de en az hatası olan ülke ise Türkiye... Bunu da Cengiz Çandar gibi bölgeyle ilgili birçok siyasetçi, aydın biliyor ama bildiği hâlde susuyor.

Gelin o günlerde, daha iç savaş başlamadan önce neler söylendiğini bizzat onun kaleminden okuyalım:

Dönemin Türkiye Başbakanı Erdoğan:

"Eğer reform yapmazsan, reformları başlatmazsan, gece yatarsın, sabah kalktığında bir de bakmışsın, seni seven o halk yok. Halkı kaybedersin. Harekete geç. Üç yıldır her seferinde bunu kendisine söylüyorum. Evet Başşar ile benim kişisel ilişkim çok iyi ama ben Türkiye'nin Başbakanı'yım. Türkiye'nin çıkarları ile Başşar'la dostluğum çelişirse, birincisine göre davranırım. Suriye halkının yanında olurum."

Iraklı Kürt siyasetçi Celal Talabani:

"Suriye rejimi azınlık bir rejimidir. Ayakta kalmak için yapmayacağı şey yoktur. Çok sert biçimde güç kullanacaktır. Ama Alevilerin yanı sıra Hıristiyanları, Dürzileri, İsmaillileri yanına alabilir. Kürtleri nötralize edebilir. Bu şekilde bir kitlesel desteğin önemi göz ardı edilemez. Sanıldığından çok daha dayanıklı çıkacaktır. Suriye giderek bir iç savaşa sürüklenecek."

Lübnanlı siyasetçi Velid Cunblat:

"Bu rejimin arkasında İran var ve sonuna kadar destekleyecek. Başşar'ın askeri faaliyetlerinin doğrultusu ve niyetine bakıldığında, Suriye'nin tümüne hükmedemediği takdirde kıyı bölgesiyle Şam-Halep arasında kalan kesimde bir Alevi devleti kurma ve oraya çekilme hesabı var."

Esad'ın neden görüşmelere yanaşmadığı açık değil mi?

After the civil war began in 2011, Syria is once again on the verge of turning into a war zone that the region, and even the world, is watching.

The selection of Aleppo as the first target is interesting in this respect... Because in the last two days, Aleppo has been surrounded by an alliance led by Hayat Tahrir al-Sham, a terrorist organization that has been active in Idlib and has broken away from al-Nusra. The clashes are ongoing. It is not clear what forces are behind this.

Does HTS want to turn the pressure on Iran and Russia in the region into an opportunity of its own volition, or is there a global game in the background?

When the besieged city is Aleppo, it not only concerns the regime but also Turkey due to its historical importance. This interest is not new, let alone the National Pact issue, look at what Erdoğan, who was Prime Minister at the time, said before the civil war even started:

"Syria also means Aleppo. Aleppo also means Hatay."

Whenever the Syrian civil war was discussed, opposition actors and journalists, especially the CHP, in Turkey ruthlessly blamed Turkey and the ruling AKP government. No one sought the truth, and those who knew the truth remained silent. One of those names is journalist Cengiz Çandar, who is now a DEM Party Diyarbakır MP. A while ago, President Erdoğan made a striking speech in Parliament regarding the Israeli threat:

"After Lebanon, the place Israel will set its sights on is our homeland."

Çandar criticized this statement in a teacherly tone:

"It is wrong to defend that Turkish territory is under threat from Israel..."

However, in his book "Mesopotamia Express" he writes the exact opposite of what he says and gives extensive space to Israel's plans to divide the region:

"In the 1980s, Israel also pondered the 'regional scenario', which envisioned the division of the Middle East into small states..."

He also gives extensive detail on ethnic and sectarian divisions.

Look at where we are today, this plan has been largely implemented, Iraq has been divided into three, and Syria is on the verge of being divided into three. Perhaps the country that made the fewest mistakes in this outcome is Turkey... Many politicians and intellectuals related to the region, like Cengiz Çandar, know this, but they remain silent despite knowing it.

Let's read from his own pen what was said in those days, before the civil war began:

The then Prime Minister of Türkiye, Erdogan:

"If you don't make reforms, if you don't start reforms, you go to bed at night and when you wake up in the morning, you see that the people who love you are gone. You will lose the people. Take action. I have been telling him this every time for three years. Yes, my personal relationship with Bashar is very good, but I am the Prime Minister of Turkey. If Turkey's interests conflict with my friendship with Bashar, I will act according to the former. I will stand by the Syrian people."

Iraqi Kurdish politician Jalal Talabani:

"The Syrian regime is a minority regime. There is nothing it will not do to survive. It will use force very harshly. But it can take Christians, Druze, Ismailis as well as Alawites to its side. It can neutralize the Kurds. The importance of such mass support cannot be ignored. It will be much more resilient than expected. Syria will gradually be dragged into a civil war."

Lebanese politician Walid Junblat:

"Iran is behind this regime and will support it until the end. When we look at the direction and intention of Bashar's military activities, he plans to establish an Alawite state in the coastal area and the area between Damascus and Aleppo and withdraw there if he cannot control all of Syria."

Isn't it clear why Assad is not willing to negotiate?