TBMM’de yeni yasama döneminin açılış toplantısından en büyük sürprizi MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli yaptı. Bahçeli, o güne kadar hemen her konuşmasında kapatılması gerektiğini söylediği DEM Parti sıralarına yöneldi ve kurmaylarıyla birlikte DEM Parti Eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan, Grup Başkan Vekili Sezai Temelli ve DEM Partili milletvekilleriyle tokalaştı; kısa bir süre önce annesini kaybeden Bakırhan’a taziyelerini iletti.  

Rastgele ya da kendiliğinden gelişen bir hareket değildi bu. Nitekim açılış resepsiyonunda kendisine bu açılımının nedenlerini soran gazetecilere Bahçeli “Yeni bir döneme giriyoruz, dünyada barış isterken kendi ülkemizde barışı sağlamak lazım” gibi son derece yüklü bir cevap verdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın toplumsal uzlaşmayı merkeze alan açıklamasına işaret etti ve DEM Parti ile el sıkışmasının altında da Cumhurbaşkanı’nın “birlik” çağrısına destek verme gayesinin yattığını belirtti.

Toplumun büyük bir kısmını şaşırtan bu hamlenin ardından gözler Bahçeli’nin grup toplantısına çevrildi. Bahçeli, “Türkiye’de terörün sıfırlandığı” gibi çarpıcı bir tespitte bulunduğu bu toplantıda DEM Parti ile tokalaşmasına dair daha ayrıntılı bir çerçeve çizdi:

“Biz, gelişigüzel, keyfe keder, can sıkıntısından, anlık dürtülerle, dümenden ve düzenden el uzatmayız. Biz durduk yere el vermeyiz, öylesine yerimizden kalkıp da el sıkmanın merakına tevessül ve teşebbüs etmeyiz. DEM’e evvela düşen sorumluluk, uzanan bu samimi elin kıymet hükmünü anlaması, dahası Türkiye partisi olması yönünde bir eşik olarak algılayıp değerlendirmesidir. Türk ve Türkiye Yüzyılı’nda sıfırlanmış terör ve bölücülük melanetinden sonra, aşımızı beraber taşıralım, işimizi birlikte artıralım, huzur ve güvenliğimizi el ele çoğaltalım, nitekim dünya genelinde Türkiye Cumhuriyeti’nin yeryüzü cenneti olmasını sağlayalım. Aynı şey CHP Genel Başkanı için de geçerlidir.”

Müspet ama ihtiyatlı

Bahçeli’nin bu atağı DEM Parti yönetimi tarafından belli bir ihtiyat payı içinde müspet karşılandı. Bakırhan, mealen, doğal ve olması gereken davranış modelinin bu olduğunu, Meclis çatısı altında siyasetçilerin her meseleyi medeni bir biçimde konuşabilmeleri gerektiğini ifade etti. Parti Sözcüsü Ayşegül Doğan, bunun Türkiye için taşıdığı anlama dikkat çekti:

“Selamlaşmak, tokalaşmak çok kıymetli. DEM Parti olarak sorunlarımızı, uzlaşıyla, diyalogla çözelim diyoruz. Bu onun bir başlangıç noktasıysa, bizim için normal bir selamlaşmanın ötesinde bir anlam içerir. Bu tokalaşmanın bizden çok Türkiye için bir anlamı var.”

Eş Genel Başkan Tülay Hatimoğulları da, Bahçeli’nin “DEM Parti’ye uzattığım el ‘Türkiye partisi olun’ teklifidir” sözlerine “DEM Parti, zaten bir Türkiye partisidir” diye karşılık verdi. Hatimoğulları, toplumsal barışın sağlanması için somut adımların atılması ve “yol temizliği” yapılması gerektiğini, kendilerinin müzakereye hazır olduklarını söyledi.

Ne oluyor?

Bütün bu gelişmeler siyasi piyasayı hareketlendirdi ve “yeni bir çözüm süreci mi başlıyor?” sorusunu akla getirdi. Acaba iktidar kapsamlı bir politika değişikliğine mi gidiyordu?

Evvela, Bahçeli’nin yaklaşımın özü itibariye doğru olduğunu vurgulamak lazımdır. Gerçekten içte ve dışta kritik hadiseler cereyan ettiği bir dönemde, muhtemel riskleri azaltmak ve  güçlükleri aşmak için toplumsal uzlaşmayı sağlamak gerekir. Toplumsal birliktelik ne kadar tahkim edilmişse, karşılaşılacak zorlukların üstesinden gelme imkanı ve ihtimali de o oranda artar.

Lakin toplumsal bütünlük, salt söylemle olmaz; bunun için farklı toplumsal kesimlerin sorun alanlarına eğilmek ve bunları çözme yolunda sağlam bir irade ortaya koymak icap eder. Mevcut şartlarda Türkiye’de, başta Kürt meselesi olmak üzere, birçok sorun alanı (hak ihlalleri, ekonomik kriz, Alevi meselesi, toplumsal kutuplaşma, vs.) söz konusu. Sadece üslubun yumuşatılması ve daha nazik bir tutum takınılması bu sorunları bir hal yoluna koymaz;  çözüm, bir siyasete ve tutarlı bir siyasi programa ihtiyaç duyar.

Bu meyanda, Bahçeli’nin beyanlarının yeni bir siyasete mebni olduğunu söylemek acelecilik olur. Zira Bahçeli için bu yeni bir tavır değil, Bahçeli ilk defa DEM Partililerle tokalaşmıyor. Eski dönemlerde de Bahçeli’nin DEM Parti geleneğinden gelen partilerin yöneticileri ile görüşmeleri var.  Mesela 2007’de Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk’la, 2019’da Pervin Buldan ve Sezai Temelli’yle Meclis’te sıcak bir görüntü vermişti Bahçeli.

O günlerde de bu görüntülere çok mana biçilmiş ama bunlar Bahçeli’nin siyasi rotasında veya duruşunda herhangi bir farklılaşma yaratmıştı. Dolayısıyla bu tokalaşma hakkında erken bir hüküm vermemekten kaçınmak, bunun bir siyaset doğrultusunda yapılıp yapılmadığını anlamak için ileriki günleri beklemek daha doğru olacaktır.

Eğer somut hamleler yapılırsa (örneğin; en basitinden mahkeme kararları uygulanır ve Demirtaş, Atalay ve Kavala gibi iktidarın arzusu dâhilinde içeride tutulanlar aktörler serbest bırakılırsa), o vakit bu tokalaşma bir politik hat değişikliğinin işaret fişeği olarak yorumlanabilir.

Rasyonel tercih

Meselenin bir boyutu budur. Diğer bir boyutunda ise, Kürt meselesinde toplumsal istikrar ve barışı sağlamanın, iktidar için rasyonel bir tercih olarak duruyor. Bölgede problemler giderek ağırlaşıyor. Türkiye’nin bu sıkıntılarla daha rahat baş edebilmesi için, Kürt meselesinden kaynaklı kamburdan kurtulması gerektiği izahtan vareste olsa gerektir. Nitekim 2015-2015 çözüm sürecinin böyle bir düşüncenin sonucuydu; gaye, coğrafyada yükselen ateş karşısında Türkiye’yi sağlam tutmaktı.   

Bugün de iktidarın içeride ve dışarıda altından kalması gereken yükleri, varmak istediği hedefleri ve yararlanabileceği fırsatları var. Bu bağlamda İsrail’in soykırıma varan saldırganlığının yaratacağı tehlikelerin bertaraf edilmesine ya da sınırlandırılmasına, İran’ın köşeye sıkıştırılmasının yaratacağı iktisadi ve siyasi boşluğun doldurulmasına, Esed rejimi ile kurulmak istenen normalleşme sürecinin hızlanmasına, yeni anayasa için bir uzlaşmanın tesis edilmesin, ekonomik krizin çapının küçültmesine ve bu krizden çıkmak için zaman ve zemin kazanılmasına, değinilebilir.

Kürt meselesinin çözümü; Türkiye’nin işte bütün bu yüklerden kurtulmasına, hedeflere ulaşmasına ve fırsatları kullanmasına azami derecede olumlu etkide bulunur. Eğer “devlet”in eli, böyle bir düşünsel arka plana yaslanarak uzatılmışsa, yapılması gereken en kısa zamanda bu rasyonel tercihin siyasetini ortaya koymak, plan ve programını yapmaktır.

Hülasa, Bahçeli’nin tokalaşması birbirinden farklı iki işlev görebilir:

İlki, geçmişte olduğu sadece bir jest olarak kalmasıdır. “İç cepheyi güçlendirmek” teması, sorunları çözmeye odaklı esaslı bir politika değişikliği için değil, muhalefeti sınırlandırmak ve sert bir muhalefet yapılmasının önüne geçmek için kullanılabilir.

İkincisi ise, iktidar rasyonel tercihte bulunup Kürt meselesinin çözümü için bir siyaset ortaya koyması, bunun planını programını yapması ve arkasında durmasıdır.

İlkinin bir iyilik içermediğini yaşadık gördük; memleket için doğru ve hayırlı olan ikincisidir. “Devlet”in eli, umulur ki, iktidarın rasyonel tercih yoluna girdiğini simgeler olsun.

The biggest surprise from the opening meeting of the new legislative term in the Turkish Grand National Assembly was MHP Chairman Devlet Bahçeli. Bahçeli went to the ranks of the DEM Party, which he had said should be closed down in almost every speech he made until that day, and shook hands with DEM Party Co-Chairman Tuncer Bakırhan, Deputy Group Chairman Sezai Temelli and DEM Party deputies with his staff; he conveyed his condolences to Bakırhan, who had recently lost his mother.

This was not a random or spontaneous movement. In fact, Bahçeli gave an extremely loaded answer to reporters who asked him the reasons for this initiative at the opening reception, such as, “We are entering a new era, while we want peace in the world, we need to ensure peace in our own country.” He pointed to President Erdoğan’s statement centered on social reconciliation and stated that the aim behind his handshake with the DEM Party was to support the President’s call for “unity.”

Following this move that surprised a large portion of society, all eyes turned to Bahçeli's group meeting. Bahçeli made the striking observation that "terrorism has been reduced to zero in Turkey" and drew a more detailed framework for his handshake with the DEM Party in this meeting:

“We do not reach out haphazardly, for pleasure, out of boredom, with momentary impulses, from the rudder and order. We do not reach out for no reason, we do not get up from our seats and resort to the curiosity of shaking hands. The first responsibility that falls on DEM is to understand the value of this sincere hand, and moreover, to perceive and evaluate it as a threshold towards becoming the party of Turkey. After the curse of terror and separatism that has been eliminated in the Turkish and Turkish Century, let us carry our vaccine together, increase our work together, increase our peace and security hand in hand, and ensure that the Republic of Turkey becomes a paradise on earth throughout the world. The same applies to the CHP Chairman.”

Positive but cautious

Bahçeli’s move was welcomed positively by the DEM Party administration with a certain amount of caution. Bakırhan stated that this was the natural and necessary behavior model, and that politicians should be able to discuss every issue in a civilized manner under the roof of the Parliament. Party Spokesperson Ayşegül Doğan drew attention to the meaning of this for Turkey:

“Greetings and shaking hands are very valuable. As the DEM Party, we say let’s solve our problems through compromise and dialogue. If this is a starting point, it has a meaning beyond a normal greeting for us. This handshake has a meaning for Türkiye more than it does for us.”

Co-chair Tülay Hatimoğulları responded to Bahçeli’s words, “The hand I am extending to the DEM Party is an offer to ‘be a party of Turkey’” by saying, “The DEM Party is already a party of Turkey.” Hatimoğulları said that concrete steps should be taken and “the road should be cleared” to ensure social peace, and that they are ready for negotiations.

What's happening?

All these developments stirred up the political market and brought to mind the question, “Is a new resolution process beginning?” Was the government making a comprehensive policy change?

First of all, it is necessary to emphasize that Bahçeli's approach is essentially correct. In a period when critical events are taking place both domestically and internationally, it is necessary to ensure social consensus in order to reduce possible risks and overcome difficulties. The more social unity is strengthened, the more the opportunity and probability of overcoming the difficulties that will be encountered increases.

However, social unity cannot be achieved through mere rhetoric; for this, it is necessary to address the problem areas of different social segments and to demonstrate a strong will to solve them. In the current conditions, there are many problem areas in Turkey, especially the Kurdish issue (rights violations, economic crisis, the Alevi issue, social polarization, etc.). Merely softening the tone and adopting a more gentle attitude will not solve these problems; a solution requires politics and a consistent political program.

In this context, it would be hasty to say that Bahçeli’s statements are based on a new policy. Because this is not a new attitude for Bahçeli, it is not the first time Bahçeli has shaken hands with DEM Party members. Bahçeli has had meetings with the leaders of parties that come from the DEM Party tradition in the past. For example, Bahçeli gave a warm image in the Parliament with Ahmet Türk and Aysel Tuğluk in 2007, and with Pervin Buldan and Sezai Temelli in 2019.

These images were given many meanings in those days, but they did not create any difference in Bahçeli's political path or stance. Therefore, it would be better to avoid making a premature judgment about this handshake and wait for the coming days to understand whether it was done in line with a policy.

If concrete steps are taken (for example, if the court decisions are simply implemented and actors like Demirtaş, Atalay and Kavala who are being held at the government's request are released), then this handshake can be interpreted as a signal flare for a change of political line.

Rational choice

This is one dimension of the issue. In another dimension, it seems to be a rational choice for the government to ensure social stability and peace in the Kurdish issue. Problems in the region are getting worse. It goes without saying that Turkey needs to get rid of the hump caused by the Kurdish issue in order to cope with these problems more easily. In fact, the 2015-2015 resolution process was the result of such a thought; the aim was to keep Turkey strong in the face of the rising fire in the region.

Today, the government has domestic and international burdens to overcome, goals it wants to achieve, and opportunities it can take advantage of. In this context, we can touch on eliminating or limiting the dangers that Israel's genocidal aggression will create, filling the economic and political vacuum that will be created by cornering Iran, accelerating the normalization process that is sought to be established with the Assad regime, establishing a compromise for a new constitution, reducing the scale of the economic crisis, and gaining time and ground to overcome this crisis.

The solution to the Kurdish issue will have the maximum positive impact on Turkey getting rid of all these burdens, reaching its goals and using its opportunities. If the hand of the "state" has been extended based on such an ideological background, what needs to be done is to reveal the politics of this rational choice, to make a plan and program as soon as possible.

In short, Bahçeli's handshake can serve two different functions:

First, it remains a mere gesture, as it was in the past. The theme of “strengthening the home front” can be used to limit opposition and prevent harsh opposition, not for a fundamental policy change focused on solving problems.

Secondly, the government should make a rational choice and put forward a policy for the solution of the Kurdish issue, make a plan and program for it and stand behind it.

We have experienced and seen that the first one does not contain any good; the second one is the right and auspicious one for the country. Hopefully, the hand of the “state” will symbolize that the government has entered the path of rational choice.