28 Şubat 1997’nin üzerinden 27 yıl geçti. Gerek “laikler” denilen çevre, gerek İslamcı/muhafazakâr çevreler üzerine çok konuştu. Geçtiğimiz hafta sonu, Yeni Şafak gazetesi ekinde hatırlatma mahiyetinde, yaşanan mağduriyetler üzerine bir yazı çıktı ama benim asıl dikkatimi çeken, 28 Şubat konusunda olmayan Hayrettin Karaman imzalı yazı oldu. Beni, o günden bugüne geldiğimiz nokta üzerine hazin bir şekilde düşünmeye sevk eden bir yazı.

Karaman, “İş mi yok, işçi mi yok?” başlığı altında aslında işsizlik sorunu olmadığını anlatan, sermaye yanlısı tipik bir sağcı ekol yazısı yazmış. İş çokmuş, işçi yokmuş, yok işçi varmış ama vasıflı yokmuş, vs. “Hem işsizliği, hem işçi kıtlığını azaltacak iki tedbiri önemli buluyor(muş)”. Birincisi, malum, vasıflı eleman yetiştiren meslek okullarını teşvik etmekmiş. Oysa, “Çocuklarımız tombala çeker gibi üniversite çekiyor, hangisi tutarsa okuyor, maksat üniversite mezunu olmak”(mış). İkinci tedbir, “Kırsal bölgeden gelen ve şehirdeki ihtiyaca göre vasıfsız sayılan ve bu yüzden işsiz kalan nüfusun, terk edip geldikleri tarla ve bahçelerine geri dönmelerini teşvik etmek”miş. 

Yıllarca, “şehirler köylü doldu”, “geldikleri yere geri dönsünler” kafasında olanlara “seçkinci”, “üsttenci” dedik durduk, ben hâlâ böyle düşünüyorum. Doksanlı yıllarda, laik çevrelerin, dindar vatandaşları hakir görmesinin en önemli nedeninin “sınıfsallık”, daha doğrusu sınıf seçkinciliği olduğunu yazıp durdum, hâlâ da öyle düşünüyorum. Kim derdi ki, zamanında şehirlerden, kamusal alandan kovulmak istenenler, iktidar olup, iktidar olmanın nimetlerinden yararlanıp üste çıkınca, altta kalanları “tarla ve bahçelerine” geri göndermeyi tavsiye edecek. Çocuklarını üniversiteye değil, ara eleman yetiştiren okullara layık görecek. Ekonomik gerekçelere göre mantıklı olarak kabul görebilecek bu düşünce biçiminin bir de insani boyutu olduğu hesaba katılmayacak. İnsanlar yemiyor, içmiyor, çocuğunu üniversitede okutmaya çalışıyorsa, sadece para kazansın diye değil, toplumsal statü kazansın diye çabalıyorlar. Gerçekçi veya değil, ama kuşkusuz insani bir çaba. 

Ara elemana, zanaatkâra daha fazla ihtiyaç olabilir, hatta bu yolla daha fazla para da kazanılabilir. Ama, doktor ile, mühendis ile, akademisyen ile, ara elemanın, muslukçunun, elektrikçinin toplumsal statüsü aynı mı? İkide bir benzer şeyler söyleyenlerin kaçı, çocuğunu ara eleman yetiştiren okullara göndermeye razı oluyor, çok merak ediyorum. Doğrusu, elaleme akıl verenlerin hiçbirinin bu yolu tuttuğuna şahit olmadım. İslamcılar denilen çevrenin tamamı, kırsal kökenli, en iyi ihtimalle ikinci nesil şehirli, yine tamamı veya ezici çoğunluğunu ailelerinde üniversite okuyan ilk nesil. Horlanmalarının asıl nedeni, ne dindi, ne laiklikti, kırsal yoksul kesimlerden gelmeleri idi. Hâlâ bu kafada olanlar yok değil. Diğer taraftan, üniversite okumanın sadece zeka ve kabiliyet değil, maddi imkan meselesi olduğunu biliyoruz. Şimdilerde “şehirlerin ihtiyacına göre vasıfsız sayılan” nüfusun maddi imkanı olmadığı için “vasıflı” hale gelemediğini söylemeye gerek var mı? Diğer taraftan, üniversite okumuş, ama “şehirlerin ihtiyaç duymadığı” için işsiz kalanları mı “tarlaya, bahçeye” geri göndereceksiniz? Nerden baksanız hazin bir durum öyle değil mi?

Bu zeminde daha konuşulacak çok şey var. AK Partisi’nin veya eski İslamcıların iktidar serüveni, hayat hakkında bildiğimiz ama teslim olmak istemediğimiz, pek çok acı gerçeği birer birer karşımıza çıkardı. Hak, hukuk, adalet isteyenlerin, iktidar olunca tam tersini yaptıkları, haklı olarak çok gündeme geliyor. Ama, mesele bununla da sınırlı değil, onun için yukarıda sözünü ettiğim yazı bana çok çarpıcı geldi.

Sakın kendilerini “laik” diye tanımlayanlar, bu yazdıklarımdan kendine pay çıkarmaya girişmesinler. Okur yazarlıkları kıt olduğu için, bu söylediklerimi zamanında İslamcı kesime destek verdiğim için pişman olduğum veya hayal kırıklığına uğradığım şeklinde yorumlayanlar olabilir, çünkü ne zaman bu konular açılsa aynı noktaya geri dönüyoruz. Başta başörtüsü olmak üzere, bu kesimin demokratik hak ve özgürlük taleplerine canı gönülden destek vermiş olduğum için hiç pişman değilim, hâlâ aynı şeyleri düşünüyorum. Diğer taraftan İslamcılık, dindarlıktan ziyade, sağ bir siyaset anlayışı olduğu için, bu kesime ilişkin hiçbir hayale kapılmadım. Yine de, hangi çevreden olursa olsun, insanlardan bir nebze tutarlı, hakkaniyetli ve vicdanlı olmalarını beklerim, bir hayal kırıklığı varsa, o da bu konuda. Mesela İslamcılık bir yana, ilahiyatçı olan birinin, hiç olmazsa, kendi nefsine zor geleni başkasından beklememek gibi bir ölçüsü olması beklenirdi, mesele bu. 

27 years have passed since February 28, 1997. He talked a lot about both the so-called "secularists" and the Islamist/conservative circles. Last weekend, an article about the grievances appeared in the Yeni Şafak newspaper supplement as a reminder, but what really caught my attention was the article signed by Hayrettin Karaman, which was not about February 28. An article that made me think sadly about the point we have reached since then.

Karaman, “Is there no job or worker?” He wrote a typical pro-capital right-wing school article under the title, explaining that there is actually no unemployment problem. There was a lot of work, there were no workers, there were workers but no qualified ones, etc. "He finds two measures important that will reduce both unemployment and worker shortage." The first is to encourage vocational schools that train qualified personnel. However, "Our children draw for university like bingo, they study at whichever one is successful, the goal is to graduate from university." The second measure was to "encourage the population coming from the rural areas, who are considered unskilled according to the needs in the city and therefore unemployed, to return to the fields and gardens they left and came from."

For years, we called those who thought "cities are full of peasants" and "they should go back to where they came from" "elitists" and "superiors", and I still think this way. In the nineties, I kept writing that the most important reason why secular circles despised religious citizens was "classism", or rather class elitism, and I still think so. Who would have thought that those who were once wanted to be expelled from cities and public spaces would come to power and benefit from the blessings of being in power, and when they rise to the top, they would recommend sending those at the bottom back to their "fields and gardens". He will consider his children worthy of schools that train intermediate staff, not universities. It will not be taken into account that this way of thinking, which may be logically accepted on economic grounds, also has a human dimension. If people do not eat or drink and try to send their children to university, they are trying not only to earn money but also to gain social status. Realistic or not, but it is undoubtedly a human effort.

There may be more need for intermediate staff and craftsmen, and even more money can be earned this way. But is the social status of a doctor, an engineer, an academician, a middleman, a plumber, an electrician the same? I wonder how many of those who repeatedly say similar things are willing to send their children to schools that train intermediate staff. Frankly, I have not witnessed any of those who give advice to others follow this path. The entire circle of so-called Islamists are of rural origin, at best second-generation urban dwellers, and all or the overwhelming majority are the first generation in their families to study at university. The real reason for their disdain was neither religion nor secularism, but the fact that they came from rural poor areas. There are still people with this mindset. On the other hand, we know that studying at a university is not only a matter of intelligence and ability, but also financial means. Is it necessary to say that the population, which is now "considered unskilled according to the needs of the cities", cannot become "skilled" because they do not have the financial means? On the other hand, will you send those who have studied at university but are unemployed because "cities do not need them" back to the "fields and gardens"? No matter how you look at it, it's a sad situation, isn't it?

There is much more to talk about on this ground. The power adventure of the AK Party or the former Islamists revealed to us, one by one, many painful truths that we know about life but do not want to surrender. It is rightly brought to the fore that those who want rights, law and justice do the opposite when they come to power. But the issue is not limited to this, that is why the article I mentioned above was very striking to me.

Those who define themselves as "secular" should not attempt to take advantage of what I have written. Since their literacy level is low, there may be those who interpret what I say as regretting or disappointment for supporting the Islamist section at the time, because every time these topics are brought up, we return to the same point. I have no regrets for having wholeheartedly supported this group's demands for democratic rights and freedoms, especially the headscarf, and I still think the same things. On the other hand, since Islamism is a right-wing approach to politics rather than religiosity, I have no illusions about this group. Still, I expect people, regardless of their background, to be somewhat consistent, fair and conscientious. If there is any disappointment, it is in this regard. For example, Islamism aside, a theologian would be expected to at least have a measure of not expecting from others what is difficult for himself, that is the point.