Bundan yaklaşık 30 yıl önce, 10 Kasım 1994 tarihinde PTT memuru Mahmut Kaçar, Anıtkabir’de Atatürk’ü Anma Töreni’nde, protokolün hazır bulunduğu bir esnada dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in karşısında elindeki Kuran-ı Kerim’i havaya kaldırıp ”putlara tapmayın, Allah’a tapın” demiş ve hemen gözaltına alınmıştı.

Kaçar kendisini bir İslam tebliğcisi olarak görüyordu, ama daha baştan “meczup” ya da “provokatör” diye damgalanmaya mahkûmdu. Kimler tarafından? Kendisinin “kafir” ya da “münafık” olarak gördüğü kişiler tarafından değil, aynı davanın, yani “İslam’ı tebliğ ve hakim kılma” davasının ünlü, etkili ve güçlü isimleri tarafından. 

Nitekim öyle oldu. Kısa süre önce Refah Partisi’nden (RP) dışlanmış olan İstanbul Bağımsız Milletvekili -bugünün Mesih’i- Hasan Mezarcı dışında bilinen isimlerden Kaçar’a sahip çıkan herhangi bir İslamcı çıkmadı. Genel eğilim bu konuda sessiz kalmaktı, konuşulmak zorunda kalındığındaysa Kaçar “meczup”, eylemi de “provokasyon” olarak tanımlandı.

“Atatürk yaşasaydı Refahçı olurdu” 

Zira İslami hareket yükselişteydi, aynı yılın mart ayının sonunda yapılan yerel seçimlerde RP, üçüncü parti olmuş, İstanbul ve Ankara başta olmak üzere altı büyükşehir belediye başkanlığı kazanmıştı. İstim üzerindeki RP genel seçimler için çoktan start vermişti. Fakat yükselişi için sadece halk desteğinin yeterli olmadığını, aynı zamanda başta ordu olmak üzere egemen güçleri ürkütmemek gerektiğinin de farkındaydı.

Evet, İslamcıların Atatürk’ü sevmedikleri aşikârdı. Onlara göre gerek Atatürk, gerekse Atatürkçüler tutum ve davranış bakımından İslam dışı hatta karşıtı bir pozisyondaydılar. Dolayısıyla İslami bir rejimin inşası ancak Atatürk ve onun inşa ettikleriyle hesaplaşmakla mümkündü. Fakat öncelikle sistem içinde iktidara gelmek gerekiyordu. Sistemin en kritik sembollerden biri, hatta birincisi de Atatürk’tü. Dolayısıyla anaakım İslami hareket, Atatürkçülerin “takiyye” olarak tanımladığı bir tutumu benimsiyor, Atatürk ile bir alıp veremedikleri olduğunu söylüyordu. Necmettin Erbakan’ın “Atatürk yaşasaydı Refahçı olurdu” sözleri bu tutumun zirvesidir.

“Atatürk” değil de “Mustafa Kemal” 

O günden bu yana İslami kesimin Atatürk ile ilişkisi hep inişli çıkışlı olmuştur. Atatürk ile kavgalı gözükmemenin bir dönem en “kurnaz” yöntemi olarak, ondan “Atatürk”ten ziyade “Mustafa Kemal” veya “Gazi Mustafa Kemal” diye bahsetmek, yani Kurtuluş Savaşı’nı sahiplenip cumhuriyet ve devrimlerine mesafeli, hatta eleştirel davranmak olmuştu. Fakat bir süre sonra bunun pek bir işe yaramadığı ortaya çıktı. 

Son dönemde anaakım İslamcılık, özellikle iktidara geldikten sonra AKP yöneticileri, olabildiğince Atatürk ile bir sorunları yokmuş gibi davranmaya, kendisinden saygısızca söz etmemeye özen gösterdiler. Fakat alttan alta İslami camiada Atatürk karşıtlığı, daha ötesi düşmanlığının cüretkâr biçimde gözle görünür hale gelmesine de, çok mecbur kalmadıkça ses etmediler. 

“Dindar nesil” umarken

Erdoğan AKP iktidarında bir “dindar nesil” yetiştirmeyi, her şeye rağmen büyük ölçüde solun elinde gibi görünen “kültürel iktidarı” kazanmayı vadetmişti. Bunların yerine hüsranla karşılaştı. Erdoğan’ın MHP’yi de yardıma çağırması yaşadığı krizin derinleşmesini engelleyemedi. Özellikle genç kuşaklar, ister kendilerini “Atatürkçü” olarak tanımlasınlar ister tanımlamasınlar Atatürk’ü yeniden ve en önemlisi birtakım “Atatürkçü” kişi ve odaklardan bağımsız olarak kendi başlarına keşfettiler ve sahip çıktılar. İşin ilginci Atatürk’e sıcak bakan kesimlerin çocuklarını kazanmayı hesaplayan İslamcılar kendi çocukları arasında Atatürk imgesinin neşet etmesine engel olamadılar.

Sonuç olarak, dün Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın 30 Ağustos hutbesinde Atatürk’ün adını anmaması bir ezikliğin dışavurumu, bir yenilginin, özetle bir hüsranın itirafından başka bir şey değildir.

Approximately 30 years ago, on November 10, 1994, PTT officer Mahmut Kaçar held up a Quran in front of the then President Süleyman Demirel at the Atatürk Commemoration Ceremony at Anıtkabir, while the protocol was present, and said, "Do not worship idols, worship Allah" and was immediately taken into custody.

Kaçar saw himself as a preacher of Islam, but he was doomed to be branded as a “madman” or a “provocateur” from the very beginning. By whom? Not by those he considered “infidels” or “hypocrites,” but by famous, influential and powerful names of the same cause, namely, “the preaching and establishing the dominance of Islam.” 

Indeed, that is what happened. Apart from the Istanbul Independent MP Hasan Mezarcı, who was recently excluded from the Welfare Party (RP) - today's Messiah -, no known Islamist has come forward to support Kaçar. The general tendency was to remain silent on the issue, and when it was necessary to speak out, Kaçar was described as a "madman" and his actions as a "provocation".

“If Ataturk had lived, he would have been a welfarist” 

Because the Islamic movement was on the rise, in the local elections held at the end of March of the same year, the RP became the third party and won six metropolitan municipalities, primarily in Istanbul and Ankara. The RP on Istiklal had already started the general elections. However, it was aware that public support alone was not enough for its rise, and that it was also necessary not to scare the ruling powers, especially the army.

Yes, it was obvious that the Islamists did not like Atatürk. According to them, both Atatürk and the Atatürkists were in an un-Islamic and even anti-Islamic position in terms of attitude and behavior. Therefore, the construction of an Islamic regime was only possible by coming to terms with Atatürk and what he had built. But first, it was necessary to come to power within the system. One of the most critical symbols of the system, in fact the first, was Atatürk. Therefore, the mainstream Islamic movement adopted an attitude that the Atatürkists defined as “dissimulation” and said that they had nothing against Atatürk. Necmettin Erbakan’s words, “If Atatürk had lived, he would have been a Welfare Party” are the peak of this attitude.

Not “Ataturk” but “Mustafa Kemal” 

Since then, the Islamic community's relationship with Atatürk has always been a turbulent one. For a while, the most "cunning" way to avoid appearing to be at odds with Atatürk was to refer to him as "Mustafa Kemal" or "Gazi Mustafa Kemal" rather than "Atatürk", in other words, to embrace the War of Independence and to be distant, even critical, of the republic and its revolutions. But after a while, it became clear that this was not very useful. 

Recently, mainstream Islamism, especially after coming to power, the AKP leaders have tried to act as if they had no problems with Atatürk and not to speak disrespectfully of him. However, they did not speak out against the undercurrent of anti-Atatürk, or rather hostility, that was becoming visible in the Islamic community, unless absolutely necessary. 

Hoping for a “religious generation”

Erdoğan had promised to raise a “religious generation” under AKP rule and to gain “cultural power” that, despite everything, seemed to be largely in the hands of the left. Instead, he was met with disappointment. Erdoğan’s call to the MHP for help could not prevent the deepening of the crisis he was experiencing. Especially the younger generations, whether they defined themselves as “Ataturkists” or not, rediscovered and embraced Atatürk on their own, and most importantly, independently of certain “Ataturkist” individuals and groups. Interestingly, the Islamists, who calculated to win over the children of those who viewed Atatürk favorably, could not prevent the emergence of the Atatürk image among their own children.

In conclusion, the fact that the President of Religious Affairs Ali Erbaş did not mention Atatürk's name in his August 30 sermon yesterday is nothing more than an expression of inferiority, a confession of defeat, in short, a disappointment.