Artan jeopolitik riskler, uluslararası ticaret yollarına dönük tehditler, küresel piyasalardaki ani şok dalgaları... Türkiye, sıcak çatışma odaklarının kıyısında, oldukça zorlu coğrafyada, hassas bir ekonomik reçete uyguluyor. Ülkemizin dışında cereyan etmekle birlikte bizi doğrudan etkileyen kontrol dışı faktörlerin sayısı, program dâhilinde kontrol altında tutulabilen faktörlerden hayli fazla!

Ayrıca... "Ekonomik programa sahip çıkanların sayısı ile programın teklemesini bekleyenlerin sayısı arasındaki dengede terazinin hangi kefesi ağır basıyor?" diye sorulacak olursa... Programın pek çok iç ve dış aktörün karşıtlığına rağmen işlediğini söylemekle yetineyim. Ama bir hususu da eklemeden geçmeyeyim. Şu anda müzmin muhalif grupların izlediği ve sistematik olarak açık aradığı alan "ekonomi!" 31 Mart 2024 senaryosunu Mayıs 2028'e kadar canlı tutmak isteyen muhalefet, ekonomide hızlı iyileşme emarelerinden elbette memnun değil. Yani, dili ile kalbi arasındaki çelişki büyük! Ekonominin toparlanmasının, seçmen tercihlerine etkisini öngörebildikleri gibi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın açık ara önde giden liderliği ve tecrübesi ile baş edemeyeceklerinin de farkındalar!

Gelelim meramımıza...

Önceki gün Ankara Büromuzda konuk ettiğimiz Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'le çok geniş bir yelpazede sohbet ettik. Şimşek'in açıklamaları gazetemizde ve A Haber'de yayınlandı, güncel bilanço manasında epeyce ses getirdi.

Bu noktada kişisel izlenim ve tespitlerimi paylaşmak istiyorum...

Birinci konu enflasyon. Kanımca, programın başarısının mutlak kriteri, hayat pahalılığının durdurulmasına endeksli. Bildiğiniz gibi enflasyonun gerilemesi, fiyatların hemen düşmesi anlamına gelmiyor maalesef. Sadece fiyatların artış hızı yavaşlıyor. Bu nedenle hissedilir refah için enflasyonun kalıcı olarak tek haneye indirilmesi gerekiyor. Halihazırda enflasyonda trend aşağı yönlü olsa da düşüş hızını frenleyen riskler de ön planda. Tarımdaki arz sıkıntıları, kira fiyatları, hizmet sektöründeki katılıklar, eylül ayında okulların açılması ile başlaması muhtemel fiyat hareketleri, enerji, ulaşım ve tütün mamulleri kaynaklı fiyat ayarlamaları... Bu yönüyle bakıldığında Merkez Bankası'nın riskleri hesaba katarak hedef belirlediği anlaşılıyor. Programa olan güvenin mutlak olarak pekişmesi ise yılsonunda enflasyonun daha önce ilân edildiği gibi yüzde 42 ve altında kalmasına bağlı görünüyor.

İkinci konu, kayıt dışılık ve vergi düzenlemeleri. Kurallara uyumlu çalışan firmaların en büyük sorunu sendikasız ve merdiven altı çalıştırılan işçiler. Kabul edelim ki Türk sanayii açısından işçilik hâlâ ana maliyet unsurlarının başında geliyor. Ve vergi. Görünen o ki... Büyük işletmelere dönük yaygın inceleme dönemindeyiz. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için de hasılat tespiti günleri başlıyor. Serbest meslek mensupları ve ticaret erbabı bakımından da beyan edilen ortalama gelirlerin eş değer işi yapanlarla karşılaştırıldığı bir süreç söz konusu.

Üçüncü konumuz ise işi ve hayatı idame kabiliyeti... Enflasyonda tek haneye ulaşılıncaya, deprem illeri yeniden ihya ve imar edilinceye kadar Türk özel sektörünün, ihracatçı firmaların kendi göbeklerini kendilerinin kesmeleri, ileriye dönük projeksiyonlarında da Ankara'dan ilave beklentiye girmeksizin yol almaları kaçınılmaz duruyor!

Increasing geopolitical risks, threats to international trade routes, sudden shock waves in global markets... Turkey is implementing a delicate economic prescription in a very difficult geography, on the edge of hot conflict hotspots. The number of uncontrollable factors that directly affect us, although they occur outside our country, is much higher than the factors that can be kept under control within the program!

Also... If we ask "Which side of the scale is heavier in the balance between the number of those who support the economic program and the number of those who expect the program to stall?"... Let me suffice to say that the program works despite the opposition of many internal and external actors. But I should not forget to add one point. The area that chronic opposition groups are currently following and systematically looking for a loophole is "the economy!" The opposition, which wants to keep the March 31, 2024 scenario alive until May 2028, is of course not happy with the signs of rapid recovery in the economy. In other words, the contradiction between its tongue and heart is great! While they can foresee the impact of the recovery of the economy on voter preferences, they are also aware that they will not be able to cope with President Tayyip Erdoğan's far-reaching leadership and experience!

Let's get to our point...

The other day, we had a very wide-ranging conversation with Treasury and Finance Minister Mehmet Şimşek, whom we hosted in our Ankara Office. Şimşek's statements were published in our newspaper and A Haber, and made quite a splash in terms of the current balance sheet.

At this point, I would like to share my personal impressions and findings...

The first issue is inflation. In my opinion, the absolute criterion for the success of the program is indexed to stopping the cost of living. As you know, the decline in inflation does not mean that prices will fall immediately, unfortunately. Only the rate of increase in prices is slowing down. Therefore, for tangible prosperity, inflation must be permanently reduced to single digits. Although the current trend in inflation is downward, risks that slow down the rate of decline are also at the forefront. Supply problems in agriculture, rental prices, rigidities in the service sector, price movements that are likely to start with the opening of schools in September, price adjustments originating from energy, transportation and tobacco products... When viewed from this perspective, it is understood that the Central Bank has determined the target by taking the risks into account. The absolute reinforcement of trust in the program seems to depend on inflation remaining at 42 percent and below at the end of the year as previously announced.

The second issue is informality and tax regulations. The biggest problem of companies operating in compliance with the rules is non-unionized and illegal workers. Let's admit that labor is still one of the main cost elements for Turkish industry. And taxes. It seems that... We are in a period of widespread inspections aimed at large enterprises. The days of revenue determination are also beginning for small and medium-sized enterprises. There is also a process in place where the declared average incomes of freelancers and tradesmen are compared with those doing equivalent work.

Our third issue is the ability to sustain work and life... Until inflation reaches single digits and earthquake-hit provinces are revived and reconstructed, it seems inevitable that the Turkish private sector and export companies will have to cut their own umbilical cord and move forward in their forward-looking projections without expecting anything more from Ankara!