Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, önceki bakanlar ile Merkez Bankası yönetiminin neden olduğu ekonomik krizi düzeltmek, hortlattıkları yüksek enflasyonu indirmek için zamana yayılan bir politika izliyor. Güven tesis etmek için yabancı finansörler, yatırımcılar, yerli iş insanları ve iş dünyası sivil toplum kuruluşlarıyla görüşmeler yapıyor. Başarı da sağlıyor.

Bunlar iyi, hoş, güzel. Fakat Sayın Şimşek ekonomi politikasından ve alınan kararlardan doğrudan ve daha ağır etkilenen ücretli kesimler, emekliler, toplumun diğer kesimleri ve temsilcileri ile neden görüşmüyor. Uygulanacak programa ve alınacak acı tedbirlere onların da desteğini almaş, soru ve endişelerini gidermesi gerekmiyor mu? Sayın Şimşek herkesin her kesimin bakanı değil mi?

Enflasyon bir illet

Enflasyon, parayı yönetenlerin neden olduğu, güçsüzlerin elinden ve geleceğinden onlar fark etmeden alınanların güçlülere verildiği, devlet yönetiminde başarısızlıkları, mal ve hizmet üretiminde ise verimsizlikleri halının altına süpürerek gizleyen bir illet.

Parasal bir olgu olduğu yönünden bakarak basite indirgeyerek anlatmaya çalışayım: Piyasada değişilecek 100 eşya, değişim için de 100 birim para olduğunu varsayarsak bir eşyanın fiyatı 1 birim paradır. İlave edilen ürün kadar para üretilirse, örneğin 110 birim eşya ve 110 birim de para olursa da eşyanın fiyatı sabit kalır. Eşya miktarı sabit olduğu halde para miktarı artar ve örneğin 200 olursa eşyanın fiyatı artar, iki katına çıkar. Eşya üretimi kolayca ve kendiliğinden artmaz, üretmek için organizasyon ve çabalamak gerekir.

Buna karşın para kolayca ve kağıt üzerinde artırılabilir. Devlet ucuz kredi ve sair şekillerde piyasaya para pompalayarak, bankalar kredi açarak hiç yoktan para üretirler. Eşya miktarı sabit kalırken para miktarının artması sıradan insanlara eşyaların fiyatında artış olarak yansır. Bu nedenle enflasyonun önemli nedenlerinden biri para miktarında artıştır. Fiyatların artış hızına ise enflasyon denir.

Enflasyon ahlakı ve adaleti bozdu

Başka sebepler de örneğin eşya miktarının azalması, ya da para miktarı sabit kaldığı halde güvenin azalması ve piyasa davranışlarının bozulması gibi bir çok sebeple enflasyon oluşabilir.

Enflasyon; başkasının zerre hakkında gözü olmayan insanların özündeki adalet ilkesini zedeler, farkında olmadan onarı haksız veya hırsız yapar. Adalet ülküsünden zerre ödün vermeseler bile yöneticileri bozar. Neden oldukları ya da önleyemedikleri enflasyon vasıtası ile yöneticiler; yönettikleri herkesi birbirinin hakkını yemeye, diğerine kazık atmaya adeta zorlarlar. Böylece toplumsal adalet kökünden sarsılır. Nitekim çoğu ekonomistin birleştiği gibi Türkiye’deki yüksek enflasyon ve adaletsizlik, tamamen, yöneticilerin bilimsellikten uzak ve keyfi kararlar almalarının sonucudur.

Yöneticilerimizin enflasyonu önlemeyip azdırmaları sebebiyle Avrupa’da toplumsal gelir adaletsizliğinde Türkiye birinci sıradadır. Yani Avrupa’da gelir dağılımı eşitsizliğinin en kötü olduğu ülke 42,6 puanla Türkiye, arkasından 38,4 puanla Bulgaristan’dır. Avrupa Birliği ortalaması 29,6; Almanya’nın puanı 29 ve gelir adaletsizliği en düşük Slovakya’nın puanı 21,2’dir.

Şirketler gibi ücretlileri de düşünmek gerekmez mi?

Yüksek enflasyonun devletin gelirlerini ve varlıklıların zenginliğini artırırken ücretlilerin gelirini azalttığını iyi bilen Sayın Şimşek, Eylül 2021’de aniden yüzde 80’e zıplatılan enflasyonun 2024 sonunda “baz etkisiyle” yüzde 40’a ineceğini, 2025 sonunda ise yüzde 25’e olacağını, ileriki yıllarda daha da düşmesiyle fiyat istikrarının sağlanacağını söylüyor.

Alınan tedbirleri, ekonominin ve enflasyonun beklenen seyrini iş insanlarına ve yatırımcılara anlatan Şimşek’in, bu süre boyunca gelirlerinin erimeye devam edeceğini ücretli ve emekli kesime anlatması ve buna karşı alacağı tedbirleri söylemesi gerekmez mi? Örneğin, iş dünyasını enflasyonun kötü etkilerinden korumak için enflasyon muhasebesi tedbiri alan ekonomi yönetiminin, ücretli ve emekli kesimi aynı derecede ve oranda koruyan bir yöntemi neden hayata geçirmesi gerekmez mi?

Gerçekleşmeyen potansiyelin sorumlusu kim?

Sayın Şimşek, doğru ve haklı olarak stratejik coğrafi konumu ve görece iyi eğitimli 85 milyon genç nüfusu ile Türkiye’nin büyük ekonomik potansiyele sahip olduğunu söylüyor; bardağa dolu tarafından bakarak bu zengin potansiyeli gerçekleştirmeleri için iş dünyasına yükleniyor.

Ancak ülkemizin bu zengin potansiyelin gerçekleşmemesinden sorumlu tutulması gereken kesim iş dünyası değil, ülkedeki girişim ve iş yapma ortamını keyfi, bilime, gerçeklere ve görevlerinin gereklerine aykırı kararlarla temelden bozan istikrarsız yönetim olduğunu teslim etmesi, baltayı kendi yönetimine vurması daha doğru olur.

Şahsında ekonomi yönetimine oluşan güvenden ne kadar gurur duysa hakkı olan Sayın Şimşek’in, devlette kurumlar yerine şahıslara güven duyulmasının istikrarsızlık demek, bunun ise önümüzdeki devasa fırsatları gerçekleştirmeye en büyük engel olduğunu, yönetimde istikrarın bağımsız yargı, herkese karşı hukukun üstünlüğü ve yönetici kesimin hukuk önünde herkesle eşit ve yargıya doğrudan hesapverir olması ile mümkün olduğunu içselleştirmesi ve bunu cumhurbaşkanına ve partisine anlatması gerekir.

Adalet Dairesi ve vergi bilgeliğimize ne oldu?

Türk – İslam devlet geleneğine hâkim olan “Adalet Dairesi” bilgeliğine göre devletin gücü vergilere, verginin çokluğu halkın zenginliğine; halkın zenginliği ise ülkeye adaletin hâkim olmasına bağlıdır. Osmanlı saraylarının en yüksek yapısı, her daim yanan ışığı adaleti ülkeye yaymanın sembolü olan Adalet Kulesi bu bilgeliği tarihler ötesinden bu güne taşır. Mahkemelerde hakimlerin arkasına değil karşısına yazılması gereken “Adalet mülkün temelidir” sözü de Kelile ve Dimne’de ve benzeri yüzlerce siyasetnamede tekrar ede gelen Adalet Dairesi bilgeliğinden gelir.

Sayın Şimşek enflasyonla fakirleşen halka daha az vermeye, vergi veren kesimden ise daha çok vergi almaya çalışıyor. Önceki bakanlar ile görevini ihlal eden Merkez Bankasının yarattığı derin hasarı gidermek, bütçe açığını kapatmak için buna ihtiyaç olduğunu söylüyor. Ancak söylemleri hazineye daha çok vergi toplanmasına odaklanmış; Adalet Dairesi bilgeliği ise bir kenarda kalıyor…

Örnek: avukatlar ve adalet

Bakan Şimşek, geçenlerdeki bir beyanatında ortalama 16 bin TL gelir beyan ettiklerini söyleyerek avukatların vergi kaçırdıklarını ima etmiş. Mantar gibi biten yüz civarındaki hukuk fakültesinden her sene mezun olan 20 bin gencin katılmasıyla sayıları son dört beş yılda 200 bine yaklaşan avukatların sorunlarına ise hiç değinmemiş. Yarıdan fazlasının tecrübesinin 5 yıldan az olduğunu, asgari ücretin altında bile iş bulamadığından bahsetmemiş. Avukatların niçin kazanamadığını, vergi vermek için kazanmak gerektiğini görmezden gelmiş.

Ülkemizde her sene 10 Milyonun üzerinde dava açılıyor. Bir avukata senede yaklaşık 50 dava düşüyor. Ücret miktarı ele gelir davaları mahkemelerde çözmek, avukata ücret verip bir de yıllarca sürünmek yerine hakkın cüzi bir miktarına razı olmak daha ehven. Asgari ücretin çok altındaki CMUK müdafi ücretleri ise çok gecikmeli ve keyfe keder ödeniyor. Geriye ise cüzi nakit akışı sağlayan zorunlu arabuluculuk hizmetleri kalıyor.

Big Brother: maliye, ama…

Maliye, bu günlerde George Orwell’in 1984’ündeki herkesi her şeyi gözetleyen Big Brother’dan (Büyük birader) pek farklı değil. Hazine ve Maliye Bakanlığı sahip olduğu devasa bilgisayarlarda e-fatura, elektronik bankacılık, UYAP ve sair sistemlerle halkın her işlemini gözetliyor, kimin ne gelir elde ettiğini ne gider yaptığını anlık olarak biliyor.

Hal böyle iken Sayın Şimşek, veriye dayalı sağlam fikir üretmek yerine sığ bilgilerle ezbere politik söylemi tercih etmiş; altın yumurtlatmak için önce tavuğu yaşatmak ve semirtmek gerektiğini göz ardı etmiş.

Avukatlığın gücü = adalet ve hukukun üstünlüğü

Şimşek’in açıklamalarının daha da vahim yönü adaletin ve hukukun üstünlüğünün avukatlık mesleğinin gücüne bağlı olduğunun farkında olmaması.

Bunun için atacağı ilk adım, çok aşina olduğu İngiltere’de olduğu gibi avukatların gelir ve giderlerini, yaşam standartlarını, yurt içi ve yurt dışı banka hesaplarını, hangi davada ne kadar ücret kazandıklarını kamuya açıklamalarını sağlamak olabilir. Dürüstçe iş yaparak için az kazanıp az vergi veren dürüst avukatlar ile siyasi kayırma, rüşvet ve sair gayrimeşru yollardan astronomik gelir elde ettikleri halde hiç vergi vermeyenleri ayırt ederek, mesleğin sağlıklı gelişmesinin temellerini atabilir.

Adalet Dairesi bilgeliğini hassasiyetle takip etmesi gereken Şimşek, böylece, en başta adaleti gerçekleştirmekle görevli avukatların vergiden önce kaliteli hizmet vermelerini, iyi kazanmalarını ve çok vergi vermelerini kolayca sağlayabilir. Öte yandan daha çok vergi toplarken adaletin de gelişmesini sağlayabilir.

Şimşek ve Maliye politikası adaletli olmalıdır

İtalya’da Mario Draghi’nin ekonomik reform paketinde yargı reformu da yer alıyordu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 2020 sonarında ekonomi, hukuk ve demokrasi reformu yapmaktan söz etmiş; ekonomiden sorumlu bakan ile Adalet bakanı iş dünyası ile görüşmeler yapmıştı.

Sayın Şimşek ve ekibinin, politika belirler ve karar alırken Adalet Dairesi’nin öğrettiği gibi daha çok vergi toplayabilmek için önce halkı zenginleştirmek; bunun için ise ülkede adaleti hâkim kılmak gerektiğini akıldan çıkarmamaları gerekir. Bu zor görev ise en başta gelir adaletsizliği olmak üzere toplumda adaleti bozan yapısal sorunları kökünden çözecek tedbirleri belirlemeyi, gündeme getirmeyi, gerçekleşmese bile sonraki dönem için farkındalık yaratmayı gerektiriyor.

Ülke maliyecilerin deneme tahtası veya oyuncağı değildir. Maliye politikalarını herkesin ve kesimin gelişimini ve serpilmesini sağlayacak şekilde tasarlamak; bu görevin verildiği iktidarların da ayağını yorganına göre uzatmayı öğrenmesi gerekir…

Minister of Treasury and Finance Mehmet Şimşek is following a policy that extends over time to correct the economic crisis caused by the previous ministers and the Central Bank management and to reduce the high inflation they have revived. In order to establish trust, foreign financiers, investors, local business people and the business world are holding meetings with non-governmental organizations. It also provides success.

These are good, nice, beautiful. But why doesn't Mr. Şimşek meet with the wage earners, retirees, other segments of society and their representatives who are directly and more heavily affected by the economic policy and decisions taken? Shouldn't they also get their support for the program to be implemented and the harsh measures to be taken, and to address their questions and concerns? Isn't Mr. Şimşek the minister of everyone and every segment of society?

Inflation is a malady

Inflation is a disease caused by those who manage money, where what is taken from the hands and future of the weak without their notice is given to the powerful, and which hides the failures in state administration and inefficiencies in the production of goods and services by sweeping them under the carpet.

Let me try to explain it simply by looking at it from the perspective that it is a monetary phenomenon: Assuming that there are 100 items to be exchanged in the market and 100 units of money for exchange, the price of an item is 1 unit of money. If as much money as the added product is produced, for example 110 units of goods and 110 units of money, the price of the goods remains constant. Even though the amount of goods is fixed, the amount of money increases and for example 200, the price of the goods increases and doubles. Goods production does not increase easily and spontaneously; organization and effort are required to produce.

However, money can be increased easily and on paper. The state pumps money into the market through cheap loans and other forms, and banks create money out of thin air by extending loans. While the amount of goods remains constant, the increase in the amount of money is reflected to ordinary people as an increase in the prices of goods. Therefore, one of the important causes of inflation is the increase in the amount of money. The rate of increase in prices is called inflation.

Inflation corrupted morality and justice

Inflation may occur for many other reasons, such as a decrease in the amount of goods, or a decrease in confidence and deterioration in market behavior even though the amount of money remains constant.

Inflation; It damages the inherent principle of justice in people who have no regard for anyone else's property, and unknowingly makes them unjust or thieves. It corrupts the rulers even if they do not compromise the ideal of justice. Through the inflation they caused or could not prevent, managers; They literally force everyone they rule to violate each other's rights and to rip others off. Thus, social justice is shaken to its core. As a matter of fact, as most economists agree, high inflation and injustice in Turkey are entirely the result of managers making unscientific and arbitrary decisions.

Türkiye ranks first in Europe in terms of social income inequality because our administrators do not prevent inflation but increase it. In other words , the country with the worst income inequality in Europe is Turkey with 42.6 points, followed by Bulgaria with 38.4 points. The European Union average is 29.6; Germany's score is 29 and Slovakia's score, which has the lowest income inequality, is 21.2.

Shouldn't we also consider wage earners like companies?

Knowing well that high inflation increases the income of the state and the wealth of the wealthy, while decreasing the income of wage earners, Mr. Şimşek said that inflation, which suddenly jumped to 80 percent in September 2021, will decrease to 40 percent "due to the base effect" at the end of 2024, and will reach 25 percent at the end of 2025, in the following years. He says that price stability will be achieved with a further decrease.

Shouldn't Şimşek, who explains the measures taken and the expected course of the economy and inflation to business people and investors, explain to the wage earners and retired people that their incomes will continue to melt during this period and tell them about the measures he will take against this? For example, why shouldn't the economic management, which takes inflation accounting measures to protect the business world from the bad effects of inflation, implement a method that protects wage earners and retirees at the same degree and rate?

Who is responsible for unrealized potential?

Mr. Şimşek rightly and rightly says that Turkey has great economic potential with its strategic geographical location and relatively well-educated young population of 85 million; Looking at the glass half full, he puts the onus on the business world to realize this rich potential.

However, it would be better for our country to admit that it is not the business world that should be held responsible for this rich potential not being realized, but rather the unstable administration that fundamentally disrupts the enterprise and business environment in the country with arbitrary decisions that are contrary to science, facts and the requirements of its duties, and to lay the ax on its own administration.

Mr. Şimşek, who has every right to be proud of the trust in the economic management in his person, said that trusting individuals instead of institutions in the state means instability, and that this is the biggest obstacle to realizing the huge opportunities in front of us, and that stability in the administration means an independent judiciary, the rule of law against everyone and the rule of law for the ruling class. He must internalize that being equal to everyone else and being directly accountable to the judiciary is possible, and he must explain this to the president and his party.

What happened to the Justice Department and our tax wisdom?

According to the wisdom of the "Department of Justice" that dominates the Turkish-Islamic state tradition, the power of the state depends on taxes, the abundance of taxes depends on the wealth of the people; The wealth of the people depends on justice prevailing in the country. The Tower of Justice, the tallest structure of the Ottoman palaces and the symbol of spreading justice throughout the country, carries this wisdom from beyond history to the present day. The saying "Justice is the foundation of property", which should be written in front of the judges in the courts, not behind them, comes from the wisdom of the Department of Justice, which is repeated in Kelile ve Dimne and hundreds of similar political books.

Mr. Şimşek is trying to give less to the people who have become poorer due to inflation, and to collect more taxes from the taxpayers. He says this is needed to repair the deep damage caused by the previous ministers and the Central Bank, which violated its duties, and to close the budget deficit. However, their discourse focused more on collecting more taxes for the treasury; The wisdom of the Department of Justice remains aside...

Example: lawyers and justice

Minister Şimşek, in a recent statement, implied that lawyers were evading taxes by saying that they declared an average income of 16 thousand TL. He never touched on the problems of lawyers, whose number has approached 200 thousand in the last four or five years, with the participation of 20 thousand young people who graduate every year from around a hundred law schools that grow like mushrooms. He did not mention that more than half of them had less than 5 years of experience and could not find a job even below the minimum wage. He ignored why lawyers cannot earn money and that it is necessary to earn in order to pay taxes.

More than 10 million lawsuits are filed in our country every year. A lawyer handles approximately 50 cases a year. It is better to settle the cases in the courts regarding the amount of the fee, and to settle for a small amount of the right, rather than paying a fee to the lawyer and dragging on for years. CMUK defense attorney fees, which are well below the minimum wage, are paid very late and arbitrarily. What remains is mandatory mediation services that provide a small cash flow.

Big Brother: finance, but…

Finance these days is not unlike the spying Big Brother in George Orwell's 1984. The Ministry of Treasury and Finance monitors every transaction of the public with e-invoice, electronic banking, UYAP and other systems on its huge computers and instantly knows who has earned what income and what expenses.

This being the case, Mr. Şimşek preferred rote political discourse with shallow information instead of producing sound ideas based on data; He ignored that in order to lay golden eggs, it is necessary to first keep the chicken alive and fat.

The power of advocacy = justice and the rule of law

The even worse aspect of Şimşek's statements is that he is unaware that justice and the rule of law depend on the power of the legal profession.

The first step he will take for this may be to ensure that lawyers publicly disclose their income and expenses, living standards, domestic and international bank accounts, and how much fees they earn in which cases, as in England, which he is very familiar with. By distinguishing between honest lawyers who earn little and pay little taxes because they do honest work, and those who earn astronomical income through political favoritism, bribery and other illegitimate ways, but do not pay any taxes, it can lay the foundations for the healthy development of the profession.

Şimşek, who must follow the wisdom of the Department of Justice with sensitivity, can thus easily ensure that the lawyers who are primarily responsible for carrying out justice provide quality service before taxes, earn well and pay a lot of taxes. On the other hand, it can improve justice while collecting more taxes.

Lightning and Fiscal policy must be fair

In Italy, Mario Draghi's economic reform package also included judicial reform. President Recep Tayyip Erdoğan also talked about reforming the economy, law and democracy after 2020; The minister responsible for the economy and the minister of justice had held meetings with the business world.

While determining policies and making decisions, Mr. Şimşek and his team, as the Department of Justice teaches, first enrich the people in order to collect more taxes; For this, they must keep in mind that justice must prevail in the country. This difficult task requires identifying and bringing to the agenda measures that will radically solve the structural problems that disrupt justice in society, especially income inequality, and raising awareness for the next period, even if they are not realized.

The country is not a testing ground or toy for financiers. Designing fiscal policies to ensure the development and flourishing of everyone and everyone; The governments that are given this task must also learn to follow suit...