Yıllardır seçim kazanamayan CHP ne oldu da bu seçimi kazandı? Burada pek çok gerekçe sayılabilir, çoğu da doğru olur. Ama bence daha anlamlı soru 22 yıldır seçim kaybetmeyen AKP ne oldu da bu seçimi kaybetti sorusudur. Burada da pek çok gerekçe yazılabilir, onların da çoğu doğru olur. Ama bir tanesi var ki bana göre temel neden odur.

Hemen her yerde “seçmen mesaj verdi” yorumlarını görüyorum ama anlayamadığım bir şey var: Daha bir yıl önce yapılan genel seçimlerde mesaj vermeyen seçmen ne oldu da bir yıl içinde mesaj vermeye niyetlendi? AKP’nin seçim kaybetmesiyle ilgili bazı nedenler sıralanabilir: (1) Enflasyonun yüksekliği ve hayat pahalılığı, gelir dağılımının iyice bozulmasına ve orta sınıfın çökmesine yol açtı. Ekonomik koşulların giderek bozulması seçmenin desteğini çekmesi sonucunu getirdi (boş tencerenin deviremeyeceği iktidar yoktur tezi.) (2) Kendilerine tanınmayan bazı hakların çok sayıda sığınmacıya tanınması vatandaşların başkaldırmasına yol açtı. (3) Başkanlık sisteminin tek adam rejimi haline gelmesiyle tek kişinin yanlış kararlarının düzeltilmesi imkânı kayboldu. Oysa sistem değişikliğine gidilirken tam tersi vaat edilmişti. (4)  Giderek artan yolsuzluklar, kamu kesimindeki israf seçmeni iktidara bir ders vermeye yöneltti. (5) İktidarın, Atatürk karşıtlarına gösterdiği hoşgörü ve yakınlık seçmeni iktidara dur demeye itti. (6) Hukukun giderek askıya alınması, laikliğin tehdit edilmesi insanları iktidar partisinden soğuttu. (7) CHP, çok iyi çalıştı, doğru adaylar çıkardı, yaklaşımlarını iyi anlattı ve seçimi kazandı. (8) AKP, seçim propagandaları sırasında kendilerine oy vermeyenlere hizmet getirilmeyeceğini vurgulayarak insanları bir anlamda tehdit etti. Vatandaş bu tehdide başkaldırdı. 

Bu saydıklarımın hepsinin ve burada saymayı unuttuğum başka bazı nedenlerin bu seçim sonuçlarında belirli oranda etkisi olmuş olabilir. Ama bence bunların hiçbiri AKP’nin bu seçimi kaybetmesindeki kilit neden değil. Eğer öyle olsaydı bir yıl önceki genel seçimlerde de benzer sonuçların ortaya çıkması gerekirdi. Çünkü bu yaşananlar uzunca bir süredir gündemde yer alıyor. Bu saydıklarım arasında ilki dışında hiçbiri seçmenin bir yıl içinde bu kadar köklü biçimde görüş değiştirmesine yol açmış olamaz. 

Türkiye’de 61,5 milyona yakın seçmen var. Bu seçimde oy kullanma oranı yüzde 78 dolayında gerçekleşmiş. Demek ki 61,5 milyon seçmenin kabaca 48 milyona yakını oy kullanmış. 16 milyona yakın tamamı seçmen konumunda emekli, bir o kadar da yine seçmen konumunda ücretli çalışan var. Bu seçmenlerin de genel eğilime uygun olarak yüzde 78’inin oy kullandığını varsayarsak emekli ve ücret geliri elde eden 25 milyon dolayında seçmenin bu seçimde oy verdiğini düşünebiliriz. Demek ki seçimde oy kullananların yarısından biraz fazlası emekli ve ücret geliri elde eden kişilerden oluşuyor. Aktif çalışan 16 milyon dolayındaki kişinin kabaca 7 milyona yakını asgari ücretle çalışıyor. Emekliler, asgari ücretliler ve üst düzeyde ücret alanlar dışındaki ücretliler yaşanan yüksek enflasyon ve artan hayat pahalılığı karşısında aldıkları ücretle geçinemez durumdalar. İktidar, özellikle son bir yılda giderek artan hayat pahalılığı karşısında durumu hızla bozulan bu kesimin sorunlarına çözüm getiremiyor. Ne enflasyonu düşürebiliyor ne de hayat pahalılığını giderecek kadar ücret artışı yapabiliyor. Çünkü artan kamu kesimi israfı ve çeşitli yanlış politikalar sonucu bütçe artık yönetilemez duruma gelmiş bulunuyor. 

Özetle söylemem gerekirse kanımca bu sonuçlar üzerindeki en önemli etken AKP’nin yanlış ekonomi politikasıyla çığırından çıkardığı enflasyon ve özellikle de hayat pahalılığı oldu. Bunların etkisiyle alt üst olan gelir dağılımı ve tamamen bozulmuş olan ücret düzeninin yarattığı ortam, emeklisi, asgari ücretlisi başta olmak üzere ücret geliri elde edenlerin büyük çoğunluğunun AKP’ye ret oyu vermesine yol açtı. Eğer AKP seçimlerden önce emeklilere, asgari ücretlilere ve genel olarak ücretlilere bir kez daha ücret artışı verseydi sonuç farklı olabilirdi. Ne var ki o zaman da yılın geri kalanını tamamlayacak bir bütçe kalmayacaktı. 

Paranız rezerv para olmadığı halde enflasyonun yükseldiği ortamda faizi düşürürseniz, kuru tutarak TL’nin gerçek dış değerini bulmasını önlemeye çalışır, döviz rezervlerinizi bu uğurda harcarsanız, kamu kesiminde inanılmaz boyutta bir israf yaşanırken tasarruf meselesini hafife alır, tüketimi desteklerseniz ücret artışlarını yapamazsınız ve sonuç da bu olur.

Yıllardır söyledik, anlatamadık: Bilimden ayrılanı kurt kapar. Bu bazen biraz geç olur ama önünde sonunda olur.

Why did CHP, which had not been able to win elections for years, win this election? There are many reasons here, most of them correct. But I think the more meaningful question is why AKP, which has not lost an election for 22 years, lost this election. Many reasons can be written here, and most of them are correct. But there is one, which in my opinion is the main reason.

I see comments about "voters gave a message" almost everywhere, but there is one thing I cannot understand: Why did the voters who did not send a message in the general elections held a year ago, intend to give a message within a year? Some reasons for AKP's election loss can be listed: (1) High inflation and the high cost of living led to a deterioration in income distribution and the collapse of the middle class. The gradual deterioration of economic conditions resulted in the voters withdrawing their support (the thesis that there is no power that an empty pot cannot overthrow.) (2) The granting of some rights that were not granted to them to many refugees led to the rebellion of the citizens. (3) As the presidential system became a one-man regime, the possibility of correcting the wrong decisions of a single person was lost. However, when the system was being changed, the opposite was promised. (4) Increasing corruption and waste in the public sector led the voters to teach the government a lesson. (5) The tolerance and closeness shown by the government to Atatürk's opponents pushed the voters to say stop to the government. (6) The gradual suspension of the law and the threat of secularism alienated people from the ruling party. (7) CHP worked very well, nominated the right candidates, explained their approach well and won the election. (8) AKP, in a sense, threatened people during its election propaganda by emphasizing that services would not be provided to those who did not vote for them. Citizens rebelled against this threat.

All of the things I have mentioned and some other reasons that I have forgotten to list here may have had a certain impact on these election results. But I think none of these are the key reason why AKP lost this election. If that were the case, similar results should have emerged in the general elections a year ago. Because these events have been on the agenda for a long time. None of these, except the first one, could have caused the voters to change their views so radically within a year.

There are nearly 61.5 million voters in Turkey. The voting rate in this election was around 78 percent. This means that roughly 48 million of the 61.5 million voters cast their votes. Nearly 16 million of them are retired voters, and the same number are paid employees. If we assume that 78 percent of these voters voted in line with the general trend, we can think that around 25 million retired voters and those earning wage income voted in this election. This means that slightly more than half of those who voted in the election are retired and earning wage income. Roughly 7 million of the 16 million actively working people work for minimum wage. Wage earners, other than retirees, minimum wage earners, and high-level earners, are unable to survive on the wages they receive in the face of high inflation and the increasing cost of living. The government cannot provide a solution to the problems of this segment, whose situation has rapidly deteriorated, especially in the face of the increasing cost of living in the last year. It can neither reduce inflation nor increase wages enough to offset the cost of living. Because as a result of increasing public sector waste and various wrong policies, the budget has become unmanageable.

To summarize, in my opinion, the most important factor on these results was inflation and especially the cost of living, which the AKP caused out of control with its wrong economic policy. As a result of these, the upside-down income distribution and the environment created by the completely disrupted wage system led the majority of those earning wage income, especially retirees and minimum wage earners, to vote against the AKP. If the AKP had given another wage increase to retirees, minimum wage earners and wage earners in general before the elections, the outcome would have been different. However, then there would be no budget left to cover the rest of the year.

If you reduce the interest rate in an environment where inflation is rising even though your money is not a reserve currency, if you try to prevent the TL from finding its real external value by keeping the exchange rate, if you spend your foreign exchange reserves for this purpose, if you underestimate the issue of savings and support consumption while there is an incredible waste in the public sector, you cannot increase wages and this is the result. It is possible.

We have been saying it for years, but we could not explain it: Those who abandon science will be caught by the wolf. Sometimes this happens a little late, but eventually it happens.