İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde henüz öğrenciydim (1988-1992)… O günlerde sokaklarda çöp yığınları ve musluklardan da tıs sesi geliyordu. Ne çöp toplanıyordu ne de su akıyordu.

Belediye işçileri greve gitmişti.

Kahvehaneye gittiğimde bazı müdavim müşterilerin belediye çalışanı olduklarını öğrendim. Ama ne gündüz ne de gece kahvehaneden ayrılmıyorlardı. Grev bittiğinde de o belediye işçileri kahvehanede oturmaya, oynamaya devam ediyorlardı.

Meğerse işçiler kendi yerlerine taşeron işçi kullanıyormuş. Aldıkları maaşın küçük bir kısmını vererek yerlerine başka işçi çalıştırıyorlarmış.

Eee öğrenciyim ya; her şeyi okulda öğrenecek değildim. Bakın kahvehanede nasıl bir iktisat öğrenimi görmüştüm.

Bu yazdığımdan hemen şunu çıkarabilirler: Siz yüksek ücrete karşı mısınız? (Böyle düşünüyorsanız devamını okumayın)

Sonra Recep Tayyip Erdoğan geldi…. Taşeron işçi kullanan asıl işçileri çıkartıp taşeron işçilere çöpleri toplattı ve de muslukları açtırdı. İstanbul adeta nefes aldı.

***

Şimdi bir başka veri paylaşacağım.

2007 yılında kamu personel sayısı 2.927.187 kişi. Toplam nüfusun %4,14’ü kadar kamu personel sayımız vardı.

2025 yılı Mart ayı itibari ile kamu personel sayımız 5.243.896 kişiye yükselmiş. Toplam nüfusun %6,12’si kadar kamu personel sayımız var.

Bir soru: 2007 yılına göre kamu hizmet kalitesi bu derece arttı mı?

Oysa elektronik işlemlerin artışı ile kamu personel sayısında reel bir artış olmamalıydı. Hatta şu kuralı söyleyeyim: Kamu personel sayısı sadece ulusal GSYH gelirine bakarak değil, nüfusa orantılı da olmak üzere belirlenmelidir.

2007 yılında kamu harcamalarının yüzde 21,3’ü kamu personel maaşlarına giderken bu oran 2024 yılında yüzde 24,74’e yükseldi.

Kamu personel yönetimi Merkezi Yönetim’de böyle iken Yerel Yönetimler de nasılmış? Belediyeler (BİT’ler dahil) 337.714 kişiden 828.385 kişiye yükselmiş. Asıl feci durum burada.

İstanbul üzerinden örnek vereyim: Üsküdar İlçesinde 512.981 kişi yaşıyor. İlçe Belediyesi’nin ise 2.379 kişilik kadrosu görülüyor.

Soralım kendimize: Bu kadar şişkin kadro ile yeniden ilçe mi kuruyoruz? Olması gereken kadronun iki katı kadro var.

Şişli’de öyle, Beşiktaş’ta öyle, İzmir’de öyle, Ankara’da öyle… Kısaca AK Partilisi ve CHP’lisi farketmiyor; hepsi öyle.

IMF bize 2001 yılında kota koymuştu. Biliyordu bu siyasilerin kendi emelleri uğruna kadroları verimsiz dolduracaklarını… Kotaları yırttık attık.

Merkezi Yönetim olsun Yerel Yönetim olsun kadro doldurarak hizmet edeceklerini sanıyorlar.

Rahmetli Babam yine rahmetli Adnan Kahveci ile bir konuşmasını anlatmıştı. Kendisine Adnan Kahveci şunu söylemiş: “Süleyman ben bu CHP’li (o zaman SHP vardı) belediyeleri anlamıyorum. Bütçelerini aşırı kadrolaşarak 2-3 bin kişiye harcıyorlar. Oysa bütçelerini hizmete harcasalar çok daha oy alırlar”.

Bugün Türkiye tam da bu sorunu yaşıyor.

Kamuya kapağı atma zihniyeti hala zirvede. 5-10 kişilik kadroya 1-2 milyon kişi başvuruyor. Çünkü kamuda ücretler yüksek ve iş garantisi var.

SGK kayıtlarına göre 2025-Mart ayında özel sektörde 14.353.515 kişinin ortalama brüt maaşı 46.959 lira. Oysa kamuda çalışan (işçi) 1.932.902 kişinin ortalama brüt aylığı 65.106 lira. Özel sektörde işçi olacağına kamuda işçi olmanın farkı yüzde 38,6…

Bakın burada özel sektör dediğinizde bunun içinde pilotu, mühendisi hepsi var. Oysa kamu dediğimiz bu sayı sadece işçi (4/A’lılar) kesimini kapsıyor. Eğer aynı işe orantılarsanız durum çok daha vahim.

Bir başka veri ile devam edelim: Bugün 15-34 yaş grubunda 6,7 milyon gencimiz ne eğitimde ne de istihdamda; yani ev genci.

İş olsa hemen çalışırım diyenlerin sayısı ise 2 yıl içinde 2,8 milyon kişiden 5,2 milyon kişiye yükselmiş. TUIK dar tanımlı işsiz sayısını 3 milyon kişi olarak açıklıyor ama geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 32,2 ile rekora çıkmış durumda.

İşsizliği azaltmanın yolu boş işlere eleman almakla mı sağlanır yoksa kaynakları verimli kullanarak ülkede genel bir kalkınma yolu ile mi sağlanır?

Sorunun cevabını bazı anketlerden ortalama vererek iletelim: Kime oy verirsiniz dediklerinde Ak Parti yüzde 28-30 bandında dolaşırken CHP’nin oy oranı yüzde 33-35 bandında. Ama kim sorunlarınızı çözer diye sorduğunuzda bu oranlar çok sert şekilde terse dönüyor. CHP’nin sorun çözme beklentisi yüzde 16’lara kadar düşüyor.

Demek ki sorunlara yaklaşımda değişim henüz yakalanabilmiş değil. İzmir buna bir örnek olarak izlenebilir.

Profesör olacağınıza belediye’de işçi olun daha karlı. Hem de o kadar kafa yormamış olurdunuz. 

I was a student at Istanbul University Faculty of Economics (1988-1992)… In those days, there were piles of garbage on the streets and a hissing sound was coming from the taps. Neither the garbage was being collected nor was there any running water.

Municipal workers had gone on strike.

When I went to the coffeehouse, I learned that some of the regular customers were municipality workers. But they did not leave the coffeehouse either during the day or at night. Even when the strike ended, those municipality workers continued to sit and play in the coffeehouse.

It turned out that the workers were using subcontractors to replace them. They were paying a small portion of their wages to employ other workers instead.

Well, I'm a student; I wasn't going to learn everything at school. Look what kind of economics education I received at the coffeehouse.

They can immediately deduce the following from what I wrote: Are you against high wages? (If you think so, do not read further)

Then Recep Tayyip Erdoğan came... He removed the real workers who were using subcontracted workers and had the subcontracted workers collect the garbage and turn on the taps. Istanbul literally took a breath.

***

Now I will share another data.

The number of public personnel in 2007 was 2,927,187 people. Our public personnel number was 4.14% of the total population.

As of March 2025, the number of our public personnel has increased to 5,243,896 people. Our public personnel number is 6.12% of the total population.

A question: Has the quality of public services increased to this extent compared to 2007?

However, there should not have been a real increase in the number of public personnel with the increase in electronic transactions. In fact, let me state this rule: The number of public personnel should be determined not only by looking at the national GDP income, but also in proportion to the population.

While 21.3 percent of public expenditures went to public personnel salaries in 2007, this rate increased to 24.74 percent in 2024.

While public personnel management is like this in the Central Government, how is it in Local Governments? Municipalities (including BITs) increased from 337,714 people to 828,385 people. The real terrible situation is here.

Let me give an example from Istanbul: There are 512,981 people living in Üsküdar District. The District Municipality has a staff of 2,379 people.

Let's ask ourselves: Are we establishing a district again with such a bloated staff? There is twice as many staff as there should be.

It's the same in Şişli, it's the same in Beşiktaş, it's the same in İzmir, it's the same in Ankara... In short, it doesn't matter if they're AK Party or CHP supporters; they're all the same.

The IMF had set quotas for us in 2001. They knew that these politicians would fill the positions inefficiently for the sake of their own ambitions… We tore up the quotas and threw them away.

They think that they will serve by filling positions in the Central Government or the Local Government.

My late father had told me about a conversation he had with the late Adnan Kahveci. Adnan Kahveci had said to him: “Süleyman, I do not understand these CHP (SHP was there at the time) municipalities. They spend their budgets on 2-3 thousand people by overstaffing. However, if they spent their budgets on services, they would get many more votes.”

Today, Türkiye is experiencing exactly this problem.

The mentality of getting out of the public sector is still at its peak. 1-2 million people apply for a 5-10 person position. Because the wages are high in the public sector and there is job security.

According to SGK records, the average gross salary of 14,353,515 people in the private sector in March 2025 is 46,959 lira. However, the average gross salary of 1,932,902 people working in the public sector (workers) is 65,106 lira. The difference between being a worker in the public sector and being a worker in the private sector is 38.6 percent…

Look, when you say private sector, it includes pilots, engineers, everyone. However, this number that we call public sector only includes the workers (4/A). If you compare them to the same job, the situation is much worse.

Let's continue with another data: Today, 6.7 million of our youth in the 15-34 age group are neither in education nor in employment; in other words, they are home youth.

The number of people who say they would work immediately if there was a job has increased from 2.8 million to 5.2 million in 2 years. TUIK announces the narrowly defined number of unemployed as 3 million people, but the broadly defined unemployment rate has reached a record high of 32.2 percent.

Is the way to reduce unemployment achieved by hiring people for vacant positions or by using resources efficiently and achieving general development in the country?

Let's answer the question by giving an average from some surveys: When they ask who you will vote for, the AKP's vote rate is around 28-30 percent, while the CHP's vote rate is around 33-35 percent. But when you ask who will solve your problems, these rates reverse very sharply. The expectation that the CHP will solve your problems drops to 16 percent.

This means that the change in approaching the problems has not yet been achieved. Izmir can be followed as an example of this.

It's more profitable to be a municipal worker than to be a professor. And you wouldn't have to think that hard.